2. Հայոց ցեղասպանություն կամ Մեծ եղեռն, այն Օսմանյան
կայսրության իշխանության ղեկին կանգնած
երիտթուրքական «Իթթիհաթ վե թերաքի» կամ «Միություն և
առաջադիմություն» կուսակցության կողմից
կազմակերպված ցեղասպանություն էր, որի հետևանքով
1915-1923 թվականներին զանգվածային տեղահանության է
ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության
նահանգների, այդ թվում նաև Արևմտյան Հայաստանի հայ
բնակչությունը: Պայմանականորեն Հայոց ցեղասպանության
զոհերի հիշատակի օր է համարվում 1915 թվականի ապրիլի
24-ը, երբ Կոստանդնուպոլսում ձերբակալվեց շուրջ 600
հայազգի մտավորական:
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՄ ՄԵԾ
ԵՂԵՌՆ
3. Հայերի ոչնչացման թուրքական պետական ծրագիրն
աշխարհամարտի առաջին երկու տարիներին գործադրվեց
ամբողջ արևմտահայության նկատմամբ: Հայոց
ցեղասպանության այդ փուլը հայտնի է Մեծ եղեռն
անունով: Սկզբում որոշվել էր ոչնչացնել այն հայ
երիտասարդներին, ովքեր կարող էին կռել՝ ունակ էին
կռվելու: Զորահավաքի ընթացքում օսմանյան բանակ
զորակոչվեց 18-45 տարեկան ավելի քան 300 հազար հայ:
1914 թ. վերջից սկսվեց նրանց ճնշող մեծամասնության
զինաթափումը, տեղափոխումը թիկունք և ոչնչացումը:
ՄԵԾ ԵՂԵՌՆ
4. Հաջորդ քայլով երիտթուրքերը ձեռնամուխ եղան
հայության ազգային, քաղաքական և հոգևոր
ղեկավար գործիչների վերացմանը: Առաջին
ձերբակալությունները տեղի ունեցան 1914թ.
հոկտեմբերին: Այդ ընթացքում սպանվեց
նաշանավոր գործիչ Նազարեթ Չավուշը: 1915 թ.
ապրիլի 11-ին և ևս մի քանի օրերին
ոստիկանությունը ձերբակալեց ավելի քան 2300
մարդ, որոնք թվում էին հայտնի
գիտնականներ և մշակույթի այլ գործիչներ: Կ.
Պոլսի կենտրոնական հրապարակներից մեկում
1915 թ. հունիսի 15-ին կախաղան բարձրացվեցին
Հնչակյան կուսակցության 20 գործիչներ: Հայերի
ցեղասպանությունը շարունակվեց նաև հաջորդ
տարվա ընթացքում:
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
5. Այսպիսով` հայերի Մեծ եղեռնը փաստացի սկսվել է 1914
թ. հոկտեմբերի վերջին և շարունակվել մինչև 1916 թ.
ամառը: Հայոց ցեղասպանությունը համաշխարհային
քաղաքակրթության դեմ ուղղված ծանր
ոճրագործություններից է: Ցեղասպանությունն իրագործվեց
ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանում, այլև թուրքական
պետության բոլոր հայաբնակ վայրերում: Արևմտյան
Հայաստանում և կայսրության մյուս նահանգներում ապրող
ավելի քան 2,5 միլիոն հայերից 1,5 միլիոնը դարձավ Մեծ
եղեռնի զոհ:
6. Ոչնչացվեցին հայկական
պատմամշակութային հազարավոր
արժեքներ, քանի որ դրանք նյութական
վկաներն էին մարդկության բնօրրաններից
մեկում`Հայաստանում հազարամյակներ
ապրած հայ ազգի: Հայկական հազարավոր
եկեղեցիներում վանքեր ավերվեցին,
կողոպտվեցին: Վերացվեցին 1500
հայկական դպրոցներ ու վարժարաններ:
7. Ոչնչացվեցին 20 հազարից ավելի հայկական ձեռագրեր և
հնատիպ գրքեր: Մինչ օրս Թուրքիան չի դատապարտել և
ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Իսկ Մեծ եղեռնից
փրկված հայերի սերունդները և ընդհանրապես ամբողջ
հայությունը շարունակում են պայքարել ոչ միայն
ճանաչման, այլև արժանի հատուցման և ամբողջական
հայրենիքի վերականգնման համազգային նպատակի
համար:
8.
9. Հայոց պատմություն 8-րդ դասարանի դասագիրք
http://araratnews.am/hayoc-ceghaspanuthyun-kam-metc-
yeghern/
ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐ
