1. Substantzia guztiak atomoz osatuta daude eta partikula hauek zatiezinak dira.
Elementu kimikoak atomo berdinez osdatuta daude. O 2 adibidez
Konposatu kimikoak bi atomo desberdin edo gehiago dituzten substantziak dira. H 2O esaterako
Atomoa
Elementu
kimikoak
MATERIAREN
KONPOSIZIOA
Elementuak
naturan
Nukleoz eta azalez osatuta daude.
Nukleoa protoiz eta neutroiz osatuta daude
Azala elektroiz osatuta daude
Elementu kimikoak taula periodikoan ordezkatzen dira, bertan sinbolo baten bidez
adierazten dira.Bertan zenbaki atomikoa agertzen da ( nukleoan dauden protoi
kopurua)
Bere kokapena zenbaki atomikoaren araberakoa da eta periodo (ilaran) eta
taldetan (zutabetan)ordenatzen dira
HIDROGENOA: Atmosferan aske, oxigenoarekin uretan konbinatuta, karbonoa eta
oxigenoarekin konbinatuta materia organikoan .
NITROGENOA: usain,kolore eta zaporegabea. Airean osagai nagusiena, proteinetan
oinarrizko osagaia. Lurzoruan nitrato izeneko konposatuetan
OXIGENOA: Ez du ez zapore ez kolore ez usainik.lurreko osagairik ugariena.
Aske atmosferan, uretan disolbatuta, hidrogenoarekin konbinatuta uretan, mineraletan
beste elementuekin batera eta materia organikoan karbono eta hidrogenoarekin batera.
KARBONOA: lurrazalean ikatz hobietan, kristal puru gisa: diamantea, grafitoa,…
Oxigenoarekin batera karbono dioxidoan eta monoxidoan organismo organikoetan
oxigeno eta hidrogenoarekin batera
ALUMNIOA: Bauxitatik ateratzen da. metal biguna eta arina.
Hegazkinak itsasontziqak eta kotxeak egiteko erabiltzen da
LURRAZALEAN BURDINA: Metalik erabiliena siderurgian. Pirita, sideritatik… ateratzen
da. Altzairua ateratzeko beharrezkoa da.
KALTZIOA: Arrautzen azalean, koraletan, marmolean, hezur eta
hortzetan
KLOROA posoitsua. Produktu zuritzaileak eta desinfekziorako
erabiltzen da. Sodioarekin batera gatza
ITSASOKO
SODIOA Kloroarekin batera gatza sortzen da Itsaoko urak duena
URETAN
POTASIOA gure organismoak beharrezko du giharren eta nerbio
sistemaren funtzionamendurako

2. Atomoak,
elementuak
eta
kristalak
Formula
kimikoak
MATERIAREN
KONPOSIZIOA
Taula
periodikoa
Atomoak bakarka edota elkartuta ager daitezke.
Atomoak elkartzen direnean molekulak edo kristalak sor ditzakete.
Atomo bakartuak taula periodikoaren azkentaldeko gas geldoak dira: Ne, He,
Ar, ….
Molekula bakunak elementu bereko atomoen elkarketa O 2
Sustantzia konposatuetan H2O, CO2
Atomo ugari elkartzen direnean sortzen dira substantzia sinpletan diamantea
(karbono atomo askoren elkarketa) konposatuetan Na Cl gatz arrunta
Materia mota bat adierazteko modua formula kimikoa da. Bertan, substantzia hori
osatzen duten elementu guztiak agertzen dira . Horretarako, sinboloak erabiltzen
dira eta bere kopurua, zenbakitxo batzuen bitartez..