ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ, Αθήνα 16 & 17 Απριλίου 2016.

1. Οι οπτικές μαθητών εσπερινών ΕΠΑ.Λ. για την φοίτηση στα σχολεία τους, όπως
καταγράφηκαν σ’ ένα project ανοιχτής τηλεδιάσκεψης
Μαγουλιώτη Θεοδώρα
Εκπαιδευτικός Π.Ε.19,
Μ.Δ.Ε. Ηλεκτρ/κής & Μηχ. Η/Υ,
dmagoul@yahoo.gr
Βουλγαρίδης Θεολόγης
Εκπαιδευτικός Π.Ε.19,
M.Sc.,
tvoulgaridis@gmail.com
Περίληψη
Η παρούσα εργασία αποτελεί προϊόν ενδοσχολικής δράσης που υλοποιήθηκε με την
πρωτοβουλία εσπερινού ΕΠΑ.Λ. Η εργασία αφορά στην τηλε-συζήτηση και τηλε-
συνεργασία εργαζόμενων μαθητών που φοιτούν σε εσπερινά ΕΠΑ.Λ. έξι
διαφορετικών πόλεων. Η επιλογή του θέματος της δράσης, οι όροι και οι στόχοι της
καθορίστηκαν από τους ίδιους τους μαθητές, στον δοσμένο ωστόσο οδηγό αναφοράς
που οι καθηγητές – συντονιστές της δράσης σχεδίασαν και κατέθεσαν στους μαθητές.
Η δράση οδήγησε στην καταγραφή καταλόγου με προβληματισμούς και προτάσεις
βελτίωσης της φοίτησης των εργαζόμενων μαθητών στα εσπερινά ΕΠΑ.Λ. Πρόκειται
για έναν ενδιαφέρον κατάλογο που καταρτίστηκε με ιδιαίτερο ζήλο και κόπο από
ενεργούς εργαζόμενους μαθητές, μέσα από την από απόσταση επικοινωνία και
συνεργασία τους με άλλους μαθητές, που φέρουν ανάλογες εμπειρίες και
προβληματισμούς. Επίσης, σημαντικό όφελος της δράσης αποτέλεσε η συμφωνία των
συμμετεχόντων η δράση να επαναληφθεί και να διαδοθεί, ώστε να συμμετέχουν κι
άλλα σχολεία, ιδιαίτερα σχολεία απομακρυσμένων περιοχών, που όμως οι ΤΠΕ
δίνουν και σ’ αυτά την ευκαιρία συμμετοχής και λόγου.
Λέξεις - κλειδιά: Τηλεδιάσκεψη, επαγγελματική εκπαίδευση, εργαζόμενοι μαθητές.
Εισαγωγή
Η δυνατότητα ενεργητικής συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία των μαθητών
εσπερινών λυκείων (Μελέτης, 2015) συχνά εμποδίζεται από την κούραση της
πρωινής τους εργασίας, καθώς και από τη φόρτιση των οικογενειακών και
προσωπικών τους υποχρεώσεων. Για το λόγο αυτό συχνά στην εκπαιδευτική
κοινότητα αναδύεται η ανάγκη εφαρμογής εναλλακτικών παιδαγωγικών τεχνικών,
κυρίως μέσα από δράσεις που διαμορφώνονται από το ενδιαφέρον και την
πρωτοβουλία των ίδιων των μαθητών (Rogers, 1998).
Στο πλαίσιο αυτό και μετά από την πρωτοβουλία του εσπερινού ΕΠΑ.Λ.
Θεσσαλονίκης, αποφασίστηκε η παρούσα εκπαιδευτική δράση (Ματσαγγούρας,
2011). Η δράση αφορά στην από απόσταση επικοινωνία μέσω τηλε-συζήτησης και
τηλε-συνεργασίας των εργαζόμενων μαθητών εσπερινών ΕΠΑ.Λ. έξι διαφορετικών
πόλεων. Η επιλογή του θέματος της τηλε-συζήτησης, οι όροι και οι στόχοι της
δράσης, καθορίστηκαν από τους ίδιους τους μαθητές, στον δοσμένο ωστόσο οδηγό
αναφοράς που οι καθηγητές – συντονιστές της δράσης σχεδίασαν και κατέθεσαν

2. στους μαθητές (Τοδούλου, 2013). Σκοπός ήταν η ενεργοποίηση των μαθητών, η
συμμετοχή τους σε ομάδα, η διατύπωση απόψεων, η εξοικείωσή τους με τεχνολογικά
μέσα και η διερεύνηση στάσεων τους σχετικά μ’ ένα θέμα που οι ίδιοι επέλεξαν διότι
τους απασχολεί. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το περιβάλλον που επέλεξαν να
φοιτήσουν, συνεχίζοντας έτσι τις σπουδές τους ύστερα από μακρόχρονη απουσία
τους.
Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τη διαδικασία ανοικτού και εποικοδομητικού διαλόγου,
οι μαθητές πρότειναν και οι καθηγητές συμφώνησαν να συντονίσουν την παρούσα
δράση, προκειμένου να καταγραφούν προβληματισμοί και προτάσεις βελτίωσης της
φοίτησης των εργαζόμενων μαθητών στα εσπερινά ΕΠΑ.Λ. Για την καταγραφή αυτή
σχεδιάστηκε τηλεδιάσκεψη μεταξύ έξι εσπερινών σχολείων διαφορετικών πόλεων. Οι
συμμετέχοντες μαθητές με τη βοήθεια των συντονιστών τους επέλεξαν το ελεύθερο
περιβάλλον τηλεδιάσκεψης ooVoo (ooVoo, 2013), το οποίο εγκαταστάθηκε σε
υπολογιστές των εμπλεκόμενων σχολείων, μαζί με τα απαραίτητα παρελκόμενα (web
κάμερα, μικρόφωνα, ηχεία, βιντεοπροβολείς).
Αρχικά πραγματοποιήθηκε μια πρώτη τηλεδιάσκεψη (δοκιμαστική), στη συνέχεια
καθορίστηκε ατζέντα τηλε-συζήτησης και ορίστηκε ημερομηνία και ώρα διεξαγωγής
της δεύτερης (και τελικής) τηλεδιάσκεψης. Τέλος, καταγράφηκαν τα συμπεράσματα
της τηλε-συζήτησης, όπως και συμπεράσματα της όλης διαδικασίας, όπως οι
συμμετέχοντες τα βίωσαν, αντιλήφθηκαν και εν τέλει κατέγραψαν.
Δοκιμαστική τηλεδιάσκεψη
Σε προκαθορισμένη ημέρα και ώρα, τα εσπερινά ΕΠΑ.Λ. διεξήγαγαν δοκιμαστική
τηλεδιάσκεψη για τη μεταξύ τους γνωριμία (σπάσιμο πάγου) (Μπάρτλ, 2012), αλλά
και για τη ρύθμιση τεχνικών θεμάτων (τοποθέτηση των καμερών, ρύθμιση φωτισμού
και έντασης στα ηχεία και στα μικρόφωνα για την καλύτερη κάλυψη). Επίσης, στη
τηλεδιάσκεψη αυτή οριοθετήθηκε το πλαίσιο της τηλε-συζήτησης, ως ακολούθως:
 Συντονιστής της τηλεδιάσκεψης θα είναι συγκεκριμένος μαθητής, ο οποίος στην
παρούσα φάση παρουσιάστηκε και δοκιμαστικά ανέλαβε το ρόλο του συντονιστή.
 Στην αρχή της τηλεδιάσκεψης θα δοθεί ο λόγος σε κάθε σχολείο χωριστά, για 1-2
λεπτά, ώστε ένας συγκεκριμένος μαθητής, που το σχολείο όρισε, να κάνει μια
σύντομη παρουσίαση του σχολείου του. Στο μαθητή αυτό θα αποδοθεί ο ρόλος του
υπευθύνου ομάδας σχολείου.
 Κατόπιν θα δοθεί ο λόγος στους μαθητές των σχολείων. Αν ένας μαθητής μιας
ομάδας σχολείου θέλει να λάβει το λόγο στη τηλεδιάσκεψη, πρέπει αυτό να το
ζητήσει από τον υπεύθυνο της ομάδας του κι εκείνος με τη σειρά του και με το
σήκωμα του χεριού να πάρει την άδεια από τον συντονιστή της τηλεδιάσκεψης. Ο
συντονιστής θα δώσει τη δυνατότητα λόγου στο σχολείο που το ζήτησε όταν εκείνος
το κρίνει εφικτό και τότε ο υπεύθυνος της ομάδας με τη σειρά του θα δώσει το λόγο
στο μαθητή της ομάδας που ζήτησε να μιλήσει.

3.  Συμφωνήθηκε επίσης πως είναι σημαντικό να μην μιλάνε όλοι ταυτόχρονα, γιατί
δεν θα ακούγεται κανείς καθαρά κι έτσι δεν θα είναι εφικτή η διεξαγωγή
εποικοδομητικής συζήτησης.
Στο πλαίσιο της δοκιμαστικής τηλεδιάσκεψης, το εσπερινό ΕΠΑΛ Θεσσαλονίκης, ως
το σχολείο που είχε αναλάβει την πρωτοβουλία υλοποίησης της εν λόγω δράσης,
δεσμεύτηκε στην ηλεκτρονική αποστολή μιας πρώτης ατζέντας με το περιεχόμενο της
τηλε-συζήτησης της επόμενης τηλεδιάσκεψης, με τη συμφωνία της ανατροφοδότησης
με παρατηρήσεις, προσθέσεις ή αλλαγές στο προτεινόμενο περιεχόμενο από όλους
τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Το εργαλείο κατάρτισης της ατζέντας συμφωνήθηκε
να είναι συνεργατικό wiki (Wiki, 2013).
Στο τέλος, καθορίστηκε η ημερομηνία και η ώρα της τελικής τηλεδιάσκεψης, ενώ στο
σημείο αυτό ορίζονται και οι μαθητές που από το κάθε σχολείο θα αναλάβουν το
ρόλο του γραμματέα για την καταγραφή των ανταλλασσόμενων απόψεων.
Η ατζέντα της τηλε-συζήτησης
Σχεδιάστηκε μία πρώτη έκδοση ατζέντας τηλε-συζήτησης, η οποία ηλεκτρονικά
απεστάλη σε όλους τους συμμετέχοντες. Ακολούθησε μια ηλεκτρονική ανταλλαγή
απόψεων για τον καθορισμό της τελικής μορφής της ατζέντας, η οποία τελικά
απαρτίστηκε από τέσσερις κύκλους θεμάτων τηλε-συζήτησης.
1ος κύκλος τηλε-συζήτησης – Θέματα φοίτησης
 Γενικά προβλήματα φοίτησης (απουσίες, ωράριο, χρόνος για μελέτη, ανομοιογένεια
τμημάτων, επιπέδου, ηλικιών).
 Σημαντικά προβλήματα ως προς τι υποδομές του σχολείου (βιβλία, τεχνολογικός
εξοπλισμός, υλικά εργαστηρίων).
 Να αποφεύγεται, ακόμα και να απαγορεύεται το αντιπαιδαγωγικό «σπάσιμο» των
μικτών μαθημάτων (θεωρητικών και εργαστηριακών) σε δυο καθηγητές (ένας για
το θεωρητικό μέρος και δεύτερος για το εργαστηριακό).
 Δικαιολόγηση απουσιών και για λόγους εργασίας, χωρίς αλλαγή του συνολικού
αριθμού απουσιών.
 Χρήση τηλεκπαίδευσης ως βοηθητικού εργαλείου για κάλυψη μαθημάτων μετά από
απουσίες.
 Τα μαθήματα ειδικότητας να είναι περισσότερο συμπυκνωμένα έτσι ώστε ένας
μαθητής που παρακολουθεί μόνο ειδικότητα να μπορεί να τελειώσει την ειδικότητά
του σε λιγότερο χρόνο (π.χ. από 3 σε 2 χρόνια) ή εβδομαδιαίως η παρακολούθησή
του να είναι περισσότερο συμπυκνωμένη (π.χ. από 5 ημέρες παρακολούθησης την
εβδομάδα σε 3).
 Το σχολείο να μπορεί επίσημα να δίνει στους αποφοίτους την πιστοποίηση σε ΤΠΕ
μαθήματα, πέρα των αποφοίτων του τομέα Πληροφορικής, εφόσον αυτοί

4. διδάσκονται και εξετάζονται σε συναφή μαθήματα.
 Το επαγγελματικό λύκειο να έχει στο πλαίσιο του πρακτική άσκηση – μαθητεία σε
επιχειρήσεις, οργανισμούς κ.λπ.
 Λόγοι επιλογής του εσπερινού ΕΠΑ.Λ. σε σχέση με το εσπερινό ΓΕ.Λ.
2ος κύκλος τηλε-συζήτησης – Θέματα επαγγελματικά
 Διερεύνηση αν το σχολείο μπορεί να βοηθήσει επαγγελματικά απόφοιτό του σε
τομέα που παρουσιάζει συνάφεια με τον τομέα της επιλογής του. Αν όχι, γιατί.
 Διερεύνηση για το αν το σχολείο ενημερώνει τους μαθητές του ως προς τα
επαγγελματικά τους δικαιώματα.
 Διερεύνηση της αξίας του πτυχίου, σε σχέση με την αξία των γνώσεων που οι
μαθητές λαμβάνουν.
 Διερεύνηση των σχέσεων του σχολείου με τοπικούς φορείς (επαγγελματικές και
κοινωνικές οργανώσεις).
 Κάθε εσπερινό επαγγελματικό λύκειο να έχει τη δυνατότητα εμπλουτισμού των
ειδικοτήτων που προσφέρει κάθε χρονιά με ελαστικότερα όρια αριθμού μαθητών
ανά τμήμα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και σε σχέση πάντα με την
αγορά εργασίας.
3ος κύκλος τηλε-συζήτησης – Θέματα Πανελλαδικών
 Το δέκα τα εκατό να ισχύει και για τα εσπερινά λύκεια.
 Οι απόφοιτοι να έχουν το δικαίωμα συμμετοχής σε πανελλαδικές εξετάσεις μετά το
σχολικό έτος αποφοίτησης και σε άλλο τομέα.
 Οι πανελλαδικές εξετάσεις των εσπερινών σχολείων να γίνονται το απόγευμα.
4ος κύκλος συζήτησης - Θέματα λειτουργίας σχολείου
 Συζήτηση για τη συμμετοχή του Δήμου σε ζωτικά προβλήματα απόρων/ανέργων
μαθητών (θέματα σίτισης, περίθαλψης). Διερεύνηση υλοποίησης ενδοσχολικών
δράσεων για συμμαθητές με τέτοια προβλήματα.
 Συζήτηση για να γίνουν ενδοσχολικές δομές (ομάδες εθελοντών, δραστηριότητες
αλληλεγγύης) που μπορούν να δημιουργηθούν για να αντιμετωπιστούν οι σημερινές
δύσκολες συνθήκες.
Πραγματοποίηση τελικής τηλεδιάσκεψης – Καταγεγραμμένα συμπεράσματα
Η τηλεδιάσκεψη έλαβε χώρα σε καθορισμένη ημερομηνία και ώρα. Ταυτόχρονα,
πραγματοποιόταν βιντεοσκόπησή της, ενώ on-line την παρακολούθησαν και οι
υπόλοιποι μαθητές και συνάδερφοι των σχολείων, καθώς απεικονιζόταν μέσω
βιντεοπροβολέα σε μεγάλη οθόνη.
Η συζήτηση κύλησε ομαλά. Οι απόψεις των μαθητών έρρεαν, καταλήγοντας ανά

5. κύκλο τηλε-συζήτησης σε συγκεκριμένες θέσεις-συμπεράσματα. Στο τέλος η
επικοινωνία ολοκληρώθηκε με την ομόφωνη πρόταση να αναπτυχθεί συνεχής
μηχανισμός επικοινωνίας, καθώς και να αναπτυχθεί οργανωμένος μηχανισμός
συγκέντρωσης των παλιών βιβλίων των μαθητών τα οποία θα διατηρούνται στο
σχολείο για μελλοντική χρήση από άλλους μαθητές ή θα αποστέλλονται σε Έλληνες
μαθητές του εξωτερικού που ενδιαφέρονται ή/και τα έχουν ανάγκη.
Συμπεράσματα 1ου κύκλου τηλε-συζήτησης σε θέματα φοίτησης
 Σχετικά με το θέμα των απουσιών οι απόψεις των μαθητών κινήθηκαν προς την
κατεύθυνση της κατάργησης της δικαιολόγησης των απουσιών από ενήλικες
μαθητές, χωρίς ωστόσο αύξηση του αριθμού των απουσιών. Εναλλακτικά,
προτάθηκε η δικαιολόγηση απουσιών και από τον εργοδότη. Συμπληρωματικά,
αναφέρθηκαν και απόψεις σχετικές με τη μείωση του απαιτητού ορίου του Μ.Ο.
προφορικής βαθμολογίας στο δεκατρία για τις επιπλέον πενήντα απουσίες.
 Σχετικά με τις υποδομές, οι μαθητές κατέληξαν ότι το επίπεδό τους κυμαίνεται
μεταξύ μετρίου και ικανοποιητικού, ωστόσο τονίστηκε η έλλειψη ανανέωσης στις
υποδομές. Ως κύριο πρόβλημα τέθηκε η συχνή έλλειψη καυσίμων, ενώ κοινό
πρόβλημα αποτελεί η καθυστέρηση στην παράδοση των βιβλίων.
 Να ζητηθεί η απαγόρευση του «σπασίματος» των μικτών μαθημάτων από τους
συλλόγους των δεκαπενταμελών, διαβιβάζοντας σχετικό αίτημα στις
δευτεροβάθμιες διευθύνσεις εκπαίδευσης και με παράλληλη κοινοποίηση στο
υπουργείο.
 Στο αίτημα για μείωση του χρόνου φοίτησης για όσους παρακολουθούν μόνο
μαθήματα ειδικότητας διευκρινίστηκε ότι το θέμα εμπίπτει σε θεσμικά προβλήματα.
 Ως προς το αίτημα για πιστοποίηση σε ορισμένες ειδικότητες, όπως π.χ. το EXCEL
στον τομέα Οικονομίας ή το AUTOCAD στον τομέα Γραφιστικής, υπήρξε
συμφωνία, παρόλο ότι είναι γνωστό πως το σχολείο δεν χορηγεί πιστοποιήσεις.
 Στο θέμα της πρακτικής άσκησης – μαθητείας, η πλειοψηφία θεωρεί ενδεδειγμένο
να γίνεται, αλλά είτε με χρηματοδότηση και εποπτεία από το ΥΠΑΙΘΠ, είτε μέσα
στα σχολεία κατά τη διάρκεια των ωρών εργαστηρίου. Ωστόσο, τονίστηκε ότι θα
πρέπει να συνδυαστεί με τους εργοδότες από την παράλληλη απασχόληση των
εργαζομένων μαθητών.
 Εξωστρέφεια του σχολείου κυρίως με τηλεδιασκέψεις. Σχετικά ακούστηκε η
ενδιαφέρουσα ιδέα της δημιουργίας on-line forums με ζωντανές παρουσιάσεις
διαφόρων θεμάτων, τόσο σχετικών με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αλλά και
γενικότερων θεμάτων που μπορεί να τους απασχολούν (π.χ. επαγγελματικά
δικαιώματα, προσοντολόγιο κ.λπ.) από σχετικούς επαγγελματικούς φορείς με
δυνατότητα ερωταπαντήσεων και γενικά συμμετοχή των μαθητών σε όλα τα στάδια.
Επίσης, στο πλαίσιο της εξωστρέφειας καταγράφηκε η πρόταση της συμμετοχής των
μαθητών με ζωντανές παρουσιάσεις διαφόρων αντικειμένων σε ακροατήριο
αντίστοιχων σχολείων.

6.  Επειδή το εσπερινό επαγγελματικό λύκειο αφορά σε μεγάλο ποσοστό ενήλικες
εργαζόμενους, προτάθηκε η εκπαίδευση κατά ένα μέρος του συνόλου να είναι μικτή
(δια ζώσης κάποιες φορές το χρόνο), αλλά ίσως και ασύγχρονα μέσω συστημάτων
τηλεκπαίδευσης (Λιοναράκης, 2006), με πολλαπλές πιθανές χρήσεις όπως:
 Αναπλήρωση κενών σε μαθητές που έχουν πολλές απουσίες ή έχουν
προβλήματα περιοδικής αδυναμίας παρακολούθησης για διαφόρους λόγους.
 Σταδιακή ενσωμάτωση μέρους του εκπαιδευτικού υλικού στην υποψήφια
πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης, όπου αυτό είναι δυνατό, με σκοπό τελικά τη
δημιουργία μικτού συστήματος εκπαίδευσης, με προφανή οικονομικά και
παιδαγωγικά οφέλη.
 Παράλληλα, πέραν των οφελών σε θέματα ωρολογίου προγράμματος, θα
καταστεί εφικτή η προσφορά αντικειμένων εκπαίδευσης σε περιπτώσεις με πολύ
μικρή συμμετοχή/ενδιαφέρον (π.χ. 3-4 άτομα για έναν τομέα).
 Τέλος, με ένα τέτοιο σύστημα θα επιτευχθεί σημαντική μείωση του φόρτου
εργασίας των καθηγητών με τη σύνταξη διαγωνισμάτων και τη διαδικασία της
παραδοσιακής βαθμολόγησης.
Είναι αλήθεια ότι παρότι αυτή η θέση φαντάζει ακόμα εξαιρετικά καινοτόμα για τη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μπορεί να οδηγήσει στη σταδιακή απεξάρτηση από τη
βιβλιοκεντρική μέθοδο του ενός εγχειριδίου, όπως και τη διασχολική θεματολογία
και την ομογενοποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Συμπεράσματα 2ου κύκλου τηλε-συζήτησης σε θέματα επαγγελματικά
 Οι θέσεις των μαθητών ως προς το θέμα της αξιολόγησης του χαρτιού σε
αντιπαραβολή με τις γνώσεις που από το σχολείο προσλαμβάνουν ήταν απόλυτα
κοινές. Δήλωσαν ότι εκτιμούν το ίδιο και τα δύο και σε κάθε περίπτωση το σχολείο
είναι ελεύθερη επιλογή για όλους. Σχετικά με τη χρησιμότητα των τίτλων και τη
σύνδεσή τους με την επαγγελματική αποκατάσταση υπήρξε πλήρης συμφωνία, η
οποία εκφράστηκε με θετική τοποθέτηση, αλλά δηλώθηκε πως το πρόβλημα
συνδέεται με την οικονομική κρίση και όχι με τα αποκτώμενα προσόντα και πως με
τη βοήθεια του κράτους και μέσω της ανάπτυξης θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το
πρόβλημα που όλους ταλανίζει τις μέρες μας κι αυτό φυσικά δεν είναι άλλο από την
ανεργία.
 Τα επαγγελματικά δικαιώματα είναι ένα πεδίο, το οποίο είναι σχεδόν άγνωστο και
επαφίεται στις πρωτοβουλίες των εκπαιδευτικών.
 Στο ζήτημα της βοήθειας από Δήμους, τοπικούς φορείς, επιμελητήρια
παρατηρήθηκε ότι είναι ελάχιστη ως ανύπαρκτη και μόνο κάποιες ευκαιριακές
συνεργασίες υπάρχουν κι αυτές με πρωτοβουλίες των σχολείων.
 Το θέμα της λειτουργίας νέων ειδικοτήτων αντιμετωπίστηκε με προτάσεις για
λειτουργία νέων ειδικοτήτων συνδεδεμένων με την αγορά εργασίας (π.χ. τομέας
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας). Επιπλέον, στα εσπερινά ΕΠΑΛ η λειτουργία των

7. ειδικοτήτων ζητήθηκε να είναι περισσότερο ελαστική ως προς τον απαιτούμενο
ελάχιστο αριθμό μαθητών.
Συμπεράσματα 3ου κύκλου τηλε-συζήτησης σε θέματα Πανελλαδικών εξετάσεων
 Οι μαθητές ζητούν να ισχύσει το δέκα τοις εκατό και για τα εσπερινά Λύκεια.
 Ακόμη συμφωνήθηκε ότι οι απόφοιτοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα αλλαγής
τομέα στις πανελλαδικές εξετάσεις σε επόμενα σχολικά έτη από το έτος
αποφοίτησής τους, στα πλαίσια της ισονομίας.
 Στο θέμα του αποκλεισμού των μαθητών από τις αστυνομικές και στρατιωτικές
σχολές αισθάνονται κατάφωρα αδικημένοι και ζητούν τη συμμετοχή τους. Τόνισαν
ότι δεν ζητούν πλεονέκτημα αλλά όχι και μειονέκτημα.
 Τέλος, ζητούν οι πανελλαδικές εξετάσεις των εσπερινών σχολείων να διεξάγονται
κατά το ωράριο λειτουργίας του σχολείου, εξ αιτίας προβλημάτων αδειοδότησης,
στον ιδιωτικό τομέα ιδιαιτέρως.
Συμπεράσματα 4ου κύκλου τηλε-συζήτησης σε θέματα λειτουργίας σχολείου
 Σε γενικές γραμμές οι υποδομές των Δήμων, των Περιφερειών, Μητροπόλεων κ.λπ.
σε θέματα αλληλεγγύης είναι περιορισμένες με μικρή κλιμάκωση.
 Στο θέμα της κοινωνικής προσφοράς μεταξύ των μαθητών ακούστηκαν
ενδιαφέρουσες προτάσεις, όπως συγκέντρωση τροφίμων, ρουχισμού κ.λπ. για
απόρους, εθελοντική βοήθεια στο σπίτι, παροχή τεχνικής βοήθειας από καθηγητές
και μαθητές με αντίστοιχες δεξιότητες (π.χ. συντήρηση υπολογιστών από τους
αντίστοιχους του τομέα Πληροφορικής κ.λπ.), αλλά χωρίς υποκατάσταση της
κρατικής μέριμνας και με ενδεχόμενο μηχανισμό μια Πανελλήνια ομοσπονδία, ίσως
και σε συνεργασία με την ΟΛΜΕ.
Αξιολόγηση της δράσης
Από τη δράση αυτή τα οφέλη που αποκομίστηκαν για τους συμμετέχοντες
μαθητές, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν μέσω συζήτησης ανά ομάδα σχολείου,
αφορούν στα εξής:
 Εξοικείωση με την εργασία σε ομάδα.
 Επικοινωνία και συνεργασία με άλλους μαθητές, συνειδητοποίηση του γεγονότος
ότι αν με «κρεμάσεις» και δεν μου παραδώσεις εγκαίρως τη δουλειά που σου έχει
ανατεθεί, ούτε εγώ θα μπορώ να συνεχίσω.
 Εξοικείωση με υλικά τεχνολογίας (web κάμερες, ηχεία, μικρόφωνα) και λογισμικά
(ooVoo, λογισμικό διαχείρισης κάμερας, ηχείων, μικροφώνων, λογισμικό
αυτοματισμού γραφείου word, excel, powerpoint, internet).
 Εξοικείωση με νέους τρόπους επικοινωνίας (ηλεκτρονική επικοινωνία).
 Προγραμματισμός και οργάνωση της εργασίας, όπως και οργάνωση της σκέψης

8. (π.χ. για τη δημιουργία της ατζέντας τηλε-συζήτησης).
 Διεξαγωγή οργανωμένου διαλόγου και καταγραφή των ανταλλασσόμενων
απόψεων.
 Συνειδητοποίηση προβλημάτων, όπως λειτουργίας σχολείου, εκπαιδευτικών
θεμάτων, αλληλεπίδρασης σχολείου με την κοινωνία κ.λπ.
 Συνειδητοποίηση ότι στις μέρες μας οι συμμαθητές μας δεν είναι μόνο αυτοί που
βρίσκονται μέσα στο σχολείο – είναι κι αυτοί που είναι σε άλλα σχολεία στο
εσωτερικό της χώρας, αλλά και στο εξωτερικό.
 Εξοικείωση με την παρουσίαση μπροστά σε ακροατήριο.
Επιπλέον, η δράση δεν μπορούσε να μην επηρέαζε θετικά και τους εκπαιδευτικούς -
συντονιστές της. Σε συζήτηση που έγινε μέσω τηλεδιάσκεψης μεταξύ των
συμμετεχόντων καθηγητών των έξι σχολείων, ως οφέλη που οι ίδιοι κατέγραψαν ότι
αποκόμισαν αφορούν στα ακόλουθα:
 Στη διαχείριση και την επικοινωνία με την ομάδα, πέρα των χωροταξικών ορίων
της τάξης.
 Στα αποτελέσματα της δράσης αυτού καθ’ αυτού, καθώς αυτά μπορούν να γίνουν
αφετηρία μιας νέας εργασίας στο μέλλον.
 Στην επικοινωνία και τη συνεργασία των συντονιστών με λοιπούς συναδέρφους κι
εκτός σχολείου, επίσης στη δημοσιότητα των σχολείων.
 Στη μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη επικοινωνία των συντονιστών με τους
κηδεμόνες των μαθητών.
Ωστόσο, ένα ακόμα σημαντικό όφελος από την υλοποίηση της παρούσας δράσης
είναι η ευκαιρία που δόθηκε σε όλα τα συμμετέχοντα σχολεία για μια on-line
επικοινωνία, γνωριμία με άλλους μαθητές και καθηγητές, οπότε μετά από
τηλεδιάσκεψη συνολικά έξι ωρών (το άθροισμα των ωρών της δοκιμαστικής με την
τελική τηλε-διάσκεψη), ήρθε αβίαστα και η ανταλλαγή προσωπικών στοιχείων
(τηλέφωνα, emails) για περαιτέρω επικοινωνία. Επίσης, σημαντικό όφελος της
δράσης αφορά στη συμφωνία που διατυπώθηκε η δράση να επαναληφθεί και να
διαδοθεί ώστε να συμμετέχουν κι άλλα σχολεία, ιδιαίτερα σχολεία απομακρυσμένων
περιοχών, που όμως οι ΤΠΕ τα δίνουν την ευκαιρία ουσιαστικής συμμετοχής και
λόγου. Γενικά, η δράση ολοκληρώθηκε με τη συμφωνία να αναπτυχθεί ένας συνεχής
και διευρυμένος μηχανισμός επικοινωνίας.
Αναμφίβολα, όμως, το σημαντικότερο όφελος από την παρούσα δράση αφορά στην
καταγραφή των θέσεων των ίδιων των παρακολουθούντων μαθητών εσπερινών
σχολείων σχετικά με το πώς η φοίτησή τους μπορεί να βελτιωθεί. Προϊόν της δράσης
αποτελεί κατάλογος με θέσεις-συμπεράσματα που μπορούν να βελτιώσουν τη
φοίτηση των μαθητών στα εσπερινά ΕΠΑ.Λ. Πρόκειται για έναν κατάλογο που
καταρτίστηκε με ιδιαίτερο ζήλο και κόπο από ενεργούς εργαζόμενους μαθητές, μέσα

9. από την από απόσταση επικοινωνία και συνεργασία τους με άλλους μαθητές, που
φέρουν ανάλογες εμπειρίες και προβληματισμούς.
Όσον αφορά τώρα στις δυσκολίες του project, αυτές αφορούσαν κυρίως στην
επικοινωνία με τα λοιπά σχολεία και την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στη
τηλεδιάσκεψη. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν αρνήσεις και αντιρρήσεις είτε λόγω
γενικής καχυποψίας από πλευράς τους, είτε λόγω φόρτου εργασίας των συναδέρφων
στα σχολεία αυτά. Οι δυσκολίες αυτές αρθήκαν με τη συνδρομή του διευθυντή του
σχολείου, ο οποίος ήρθε σε επαφή με τους διευθυντές των άλλων σχολείων, τους
διατύπωσε το σκοπό της δράσης και ευγενικά ζήτησε αν υπάρχουν ενδιαφερόμενοι
καθηγητές, ή υπεύθυνοι εργαστηρίων που έχουν μειωμένο ωράριο, που θα
μπορούσαν εθελοντικά να βοηθήσουν.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Λιοναράκης, Α. (2006). Η θεωρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η
πολυπλοκότητα της πολυμορφικής της διάστασης. Σειρά: Παιδαγωγικός Λόγος. Αθήνα:
Προπομπός.
Ματσαγγούρας, Η. (2011). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας. Αθήνα: Gutenberg.
Μελέτης, Δ. Προσπελάστηκε στις 03/08/2015 από τη διεύθυνση
https://drive.google.com/file/d/0Bx_ijpfP5wC9Z1pVQ2Y2X2tZUG8/view?
usp=sharing.
Μπάρτλ, Φ. Σπάζοντας τον Πάγο – Διαλύοντας Αναστολές. (μτφ. Καπέρδας, Γ.).
Προσπελάστηκε στις 10/11/2012 από τη διεύθυνση
http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/tm-iceg.htm.
Τοδούλου, Μ. (2013). Φροντίζουμε αρχικά την διαμόρφωση της ομάδας και του καλού
συγκινησιακού κλίματος-κάποια βασικά στοιχεία. Εκπαιδευτικό υλικό σεμιναρίου
“Καλές διδακτικές πρακτικές με έμφαση στην παραγωγή σχεδίων εργασίας (projects)
στο πολυπολιτισμικό σχολείο”.
ooVoo, Customer Support Center. Προσπελάστηκε στις 16/01/2013 από τη διεύθυνση
http://support.oovoo.com/ics/support/default.asp?
deptID=4244&_referrer=https://www.google.gr/.
Rogers, A. (1998). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. (μτφ. Παπαδοπούλου, Μ.. Τόμπρου, Μ.).
Αθήνα: Μεταίχμιο.
Wiki: Τι είναι αυτό; Προσπελάστηκε στις 12/10/2013 από τη διεύθυνση
http://dreamteam.wikidot.com/wiki.

10. από την από απόσταση επικοινωνία και συνεργασία τους με άλλους μαθητές, που
φέρουν ανάλογες εμπειρίες και προβληματισμούς.
Όσον αφορά τώρα στις δυσκολίες του project, αυτές αφορούσαν κυρίως στην
επικοινωνία με τα λοιπά σχολεία και την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στη
τηλεδιάσκεψη. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν αρνήσεις και αντιρρήσεις είτε λόγω
γενικής καχυποψίας από πλευράς τους, είτε λόγω φόρτου εργασίας των συναδέρφων
στα σχολεία αυτά. Οι δυσκολίες αυτές αρθήκαν με τη συνδρομή του διευθυντή του
σχολείου, ο οποίος ήρθε σε επαφή με τους διευθυντές των άλλων σχολείων, τους
διατύπωσε το σκοπό της δράσης και ευγενικά ζήτησε αν υπάρχουν ενδιαφερόμενοι
καθηγητές, ή υπεύθυνοι εργαστηρίων που έχουν μειωμένο ωράριο, που θα
μπορούσαν εθελοντικά να βοηθήσουν.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Λιοναράκης, Α. (2006). Η θεωρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η
πολυπλοκότητα της πολυμορφικής της διάστασης. Σειρά: Παιδαγωγικός Λόγος. Αθήνα:
Προπομπός.
Ματσαγγούρας, Η. (2011). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας. Αθήνα: Gutenberg.
Μελέτης, Δ. Προσπελάστηκε στις 03/08/2015 από τη διεύθυνση
https://drive.google.com/file/d/0Bx_ijpfP5wC9Z1pVQ2Y2X2tZUG8/view?
usp=sharing.
Μπάρτλ, Φ. Σπάζοντας τον Πάγο – Διαλύοντας Αναστολές. (μτφ. Καπέρδας, Γ.).
Προσπελάστηκε στις 10/11/2012 από τη διεύθυνση
http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/tm-iceg.htm.
Τοδούλου, Μ. (2013). Φροντίζουμε αρχικά την διαμόρφωση της ομάδας και του καλού
συγκινησιακού κλίματος-κάποια βασικά στοιχεία. Εκπαιδευτικό υλικό σεμιναρίου
“Καλές διδακτικές πρακτικές με έμφαση στην παραγωγή σχεδίων εργασίας (projects)
στο πολυπολιτισμικό σχολείο”.
ooVoo, Customer Support Center. Προσπελάστηκε στις 16/01/2013 από τη διεύθυνση
http://support.oovoo.com/ics/support/default.asp?
deptID=4244&_referrer=https://www.google.gr/.
Rogers, A. (1998). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. (μτφ. Παπαδοπούλου, Μ.. Τόμπρου, Μ.).
Αθήνα: Μεταίχμιο.
Wiki: Τι είναι αυτό; Προσπελάστηκε στις 12/10/2013 από τη διεύθυνση
http://dreamteam.wikidot.com/wiki.