Harri magmatikoak Batx. 1

1. Zer da magma bat?Zer da magma bat?
• Lurrazalean, laba magmaren antzekoa da. Baina magma
sortzen denetik lurrazalera irteten den bitartean aldaketa ugari
dituztenez, labek ez digute informazio zehatzik ematen.
• Magmak harri urtuak dira, lurrazalean azpian daude eta
silikatoak dituzte osagai nagusiak.
Sumendietatik
ateratzen den
magma-zatia
laba da.

2. Zer da magma bat?Zer da magma bat?
• Mineral gehienak silikatoak dira, eta osagaien arteko loturak
hausten direlako urtzen dira , harrien %30 urtzen denean, magmaz
hitz egiten da.
Silikato baten loturak haustean urtu egiten da, eta ioiak sortzen dira

3. Zer da magma bat?Zer da magma bat?
• Fase likidoa du, bertan ioiak mugitzen dira, anioiak eta katioiak.
• Fase gaseosoa: ur-lurruna (ugariena), CO2 eta sulfhidrikoa (H2S)
• Osagai solidoak ere egoten dira.
Magmaren osaera kimikoa, urtu diren harrien araberakoa da.
• (SiO4)4-
bada nagusia, magma azidoa dela esaten da,
• eta aitzitik, Fe2+
, Mg2+
edo Ca2+
katioien proportzioa bada
nagusia, orduan magma basikoa da.

4. Magmen jatorriaMagmen jatorria
• Lurrazalean eta mantuan Tª nahikoa da harriak urtzeko. Halere, ez
dago modu iraunkorrean urtuta. Zergatik? Presioa handitu egiten
denez, bolumena ezin da handitu, eta harriek urtzeko espazio
gehiago behar dute. Beraz, presioaren igoerak igo egiten du fusio-
puntua. Ondorioz, tenperatura oso altua izanda ere, sakoneko
harriak ez dira urtzen.
Magmak osatzeko
presioa eta
tenperaturaren
ateko oreka
hautsi egin behar
da.

5. Magmen jatorriaMagmen jatorria
Urik gabe Urarekin
Beste hainbat faktore daude, adib. urak jaitsi egiten du fusio-
puntua.
BERAZ, TENPERATURA IGOTZEN DELAKO, PRESIO
JAISTEN DELAKO EDO URA DAGOELAKO HASTEN
DIRA HARRIAK URTZEN.

6. Magmen jatorriaMagmen jatorria
Silikatoen hiru dimentsioko egitura uraren eraginez nola hausten
den.

7. Puntu beroakPuntu beroak
Magmak plaken
barrualdean ere sortzen
dira. Magma batzuk PUNTU
BERO izeneko gunetan
osatzen dira.
Mantuaren D geruzan
gaineko guneetan baino
handiagoa da tenperatura,
eta horregatik igotzen dira
oraindik egoera solidoan
dauden materialak.
Material bero horiek luma
termiko bat osatzen dute,
eta lurrazaletik gertu
daudenean, urtu egiten
dira, igoeraren ondorioz
presoa txikitu delako.
Ez dute lotura plaken
mugekin.

8. Puntu beroakPuntu beroak

9. Puntu beroakPuntu beroak

10. Magmaren solidotzeaMagmaren solidotzea
Magma hoztu ahala, murriztu egiten dira bere fase likidoko ioien
mugimenduak. Ioiak lotu egiten dira, espazioan antolaera
ordenatuan finkatzen dituen loturen bitartez. Antolamendu ordenatu
hori MATERIA KRISTALINOA da.
Gainera, barne-antolamendua kanpoaldean islatzen denean, forma
geometriko erregularrak hartzen dituzte; horiek KRISTALAK dira.
Materia kristalinoa osatzen
dituzten ioiak espazioan
ordenatuta daude

11. Magmaren solidotzeaMagmaren solidotzea
Kristalizazioa mailaz mailakoa da, magma guztia ez baita aldi
berean solidotzen.
Tenperatura behera egin ahala ioiak lotu egiten dira

12. Magmaren solidotzeaMagmaren solidotzea
Hozteko abiadurak mugatzen du mineralen osaera eta tamaina.
Hozte-prozesua oso azkarra denean, ioiek ez dute egitura
ordenaturik, beraz ez da materia kristalinoa osatuko, MATERIA
AMORFOA baizik.

13. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak
Magma hozten hastean, silizioaren (Si4+
) eta oxigenoaren (O2+
)
ioiak dira lehenbizi lotzen direnak, tetraedro formako egiturak
sortuz.

14. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak
Magmaren tenperatura jaitsi ahala, silizio-oxigeno tetraedroak
elkarri lotzen dira, eta baita beste ioi batzuei ere, SILIKATO izeneko
mineralak sortuz.
Tetraedroen polimerizazio progresiboaren ondorioz, gero eta egitura
konplexuagoak sortzen dira.
Tetraedroak nola lotuta dauden kontuan hartuta, silikatoak horrela
sailkatzen dira:

15. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak

16. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak

17. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak

18. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak
Silizio-oxigeno tetraedroak nola lotuta dauden kontuan hartuta,
silikatoak talde hauetan sailkatzen dira:

19. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak
Mineral guztiak ez dira aldi berean kristalizatzen, mineral bakoitzak
tenperatura-baldintza jakin batzuk behar ditu eratzeko.
Kristalizazio zatikatua edo
kristalizazio-sekuentzia
(Si O2) < %45
(Si O2) %45-52
(Si O2) %52-65
(Si O2)>%65

20. Mineral igneoak: silikatoakMineral igneoak: silikatoak
Kristalizazio zatikatua

21. Harri igneoak edo magmatikoakHarri igneoak edo magmatikoak
Harriaren TESTURA kristalinitateak, mineralen tamainak eta
formak eta isolaturik edo kontaktuan egoteak definitzen dute.
Horren arabera hiru harri igneo- edo magmatiko-mota daude:
HARRI PLUTONIKOAK edo INTRUSIBOAK: magma litosferaren
barnean hozten denean, geldi eta denbora nahikoan. Begi hutsez
ikusten dira mineralak.
HARRI BOLKANIKOAK edo ESTRUSIBOAK: magma kanpoan bizkor
hozten denean. Begi hutsez ezin dira mineralak ikusi.
HARRI FILONIARRAK: magma lurrazaletik hurbileko hausturetan
hozten da. Bi tamainako mineralak bi hozte-etapa daudelako:
• bat geldia
• bestea bizkarragoa.

22. Harri igneoak edo magmatikoakHarri igneoak edo magmatikoak
GRANITOA

23. Harri igneoak edo magmatikoakHarri igneoak edo magmatikoak
BASALTOA

24. Harri igneoak edo magmatikoakHarri igneoak edo magmatikoak
PORFIDOA

25. Harri igneoez osatutako egiturakHarri igneoez osatutako egiturak
Magmek gora egiteko joera dute, litosferan barneratzean plutoiak
osatzen dituzte hozten direnean.
Plutoiak hainbat formatakoak izan daitezke:
Tximinia
Laba-kolada
Dikea
Lakolitoa
Filoi-
geruza
Batolitoa

26. Lurreko historia geologikoaLurreko historia geologikoa

27. Lurreko historia geologikoaLurreko historia geologikoa