Ερευνητική εργασία 1ο ΕΠΑ.Λ.Βέροιας 2015-16

1. 1Ο
ΕΠΑΛ ΒΕΡΟΙΑΣ
Ο ΓΑΜΟΣ
ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ ΚΑΙ ΩΣ ΜΥΣΤΗΡΙΟ
«ΜΕΓΑ»
Σχολικό έτος: 2015-2016
Α΄ τετράμηνο
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Γεωργιάδου Μαρία

2. 2
ΒΕΡΟΙΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελ.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ……………………………………………………………………………………………………. 3
1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ …………………………………………………………………………………… 5
2. Ο ΓΑΜΟΣ «ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΜΕΓΑ» …………………………………………………………………. 8
3. Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΙΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ……………………………………………………………………….. 15
4. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ……………………………………………………………………………………. 29
5. Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ …………………………………………………….. 41
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ …………………………………………………………………………………………….. 47

3. 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο θεσμός του γάμου προσδιορίζεται ως η κοινωνικά αναγνωρισμένη ένωση δύο
προσώπων. Ο γάμος όμως είναι και η τελετουργική πράξη κατά την οποία η
Εκκλησία παρέχει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος στους νυμφευόμενους. Είναι ένα
από τα επτά Μυστήρια της Εκκλησίας μας και τελείται μαζί με τη μνηστεία (τους
αρραβώνες). Παλαιότερα ήταν συνδεδεμένος μαζί με τη Θεία Λειτουργία.
Σκοπός του είναι η πνευματική ολοκλήρωση των συζύγων (γεγονός που οδηγεί στη
σωτηρία) ενώ η τεκνογονία δεν προβάλλεται ως δικαίωση ή σκοπός αλλά γίνεται
μέσο σωτηρίας.
Για τους πιστούς ο γάμος είναι «μέγα μυστήριον εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν»
(Εφ.ε΄, 12). Η σχέση Εκκλησίας και Χριστού αποτελεί ζωντανό παράδειγμα υποταγής
και αγάπης, που πρέπει να μιμούνται οι σύζυγοι. Για τη σύναψη γάμου δεν πρέπει
να υπάρχουν κωλύματα (συγγενείας κ.λπ.). ενώ η διάλυσή του είναι σοβαρή
παράβαση με πολλές συνέπειες· «ο ουν ο Θεός συνέζευξεν άνθρωπος μη χωριζέτω»
(Μαρ.ι΄, 9). Γι’ αυτό πριν φθάσει κανείς στο γάμο πρέπει να γνωρίσει καλά τι
άνθρωπο παίρνει και τι υποχρεώσεις αναλαμβάνει. Η Εκκλησία επιτρέπει τη διάλυσή
του, χωρίς και να την επιβάλλει, μόνο για λόγους μοιχείας. «Κατ' οικονομία»,
αργότερα, δέχθηκε και άλλους λόγους που πρότεινε το κράτος.

4. 4
Υποθέματα
Ιστορική εξέλιξη
Σδρίγγης Νίκος
Στογιάννος Κωνσταντίνος
Στυλπνόπουλος Κωνσταντίνος
Τσακίρης Βασίλειος
Ο γάμος «Μυστήριο Μέγα», Ο γάμος στις θρησκείες
Σέλκο Τζένι
Στεργιοπούλου Γεωργία
Σιδηροπούλου Ελένη
Τζικοπούλου Ευμορφία
Τζιμούλη Δήμητρα
Νομοθεσία
Σακαλή Ελισάβετ
Σαρακατσιάνος Νικόλαος
Σαρρηκυριακίδης Απόστολος
Σμολίνσκι Ιάκουμπ
Τότης Στέφανος
Τσακίρης Ευάγγελος
Ο γάμος σήμερα
Σακαλής Χρήστος
Σιακαβάρας Ιωάννης
Σολάκογλου Ελευθερία Μαρία
Τζάνι Αλεξάντερ
Τζιβάρα Καλλιόπη Μαρία

5. 5
1. Ιστορική εξέλιξη
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο θεσμός του γάμου έχει εξελιχθεί σε πολύ
μεγάλο βαθμό.
Η κόρη στην αρχαία Αθήνα είναι από τη γέννησή της περιορισμένη στο σπίτι, όπου
διδάσκεται τις δουλειές του νοικοκυριού, τραγούδι και χορό (για τη συμμετοχή της
σε θρησκευτικές εορτές) και σπάνια ελάχιστα γράμματα κατ’ οίκον, αφού η
παρουσία της στο σχολείο είναι αδιανόητη για το εκπαιδευτικό σύστημα της πόλης
της. Ο «κύριος» της κόρης δηλαδή ο πατέρας, αδελφός ή άλλος αρσενικός νόμιμος
κηδεμόνας επιλέγει τον μέλλοντα σύζυγό της.
Η γαμήλια άμαξα με τη νύφη, το γαμπρό κα τον πάροχο
(μελανόμορφο αττικό αγγείο του ζωγράφου Άμαση, 550 π.χ.)
Η κατάλληλη ηλικία για γάμο είναι για τις κόρες της Αττικής από την εφηβεία, γύρω
στα 12 και μέχρι τα 16, ηλικία που συνιστά ο Ησίοδος ενώ για τους άνδρες τα 24 με
30.
Τον 4ο αιώνα, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης ανεβάζουν κάπως το όριο (16-20 για τη
γυναίκα και 30-35 για τον άνδρα ο μεν, και 18 και 37 ο δε), αλλά και πάλι η διαφορά
ανάμεσα στο ζευγάρι παραμένει αρκετά μεγάλη. Στη Σπάρτη η διαφορά είναι

6. 6
μικρότερη, εφόσον οι ισχύουσες νομικές διατάξεις θέλουν να παντρεύονται οι
γυναίκες 19-20 ετών και οι άνδρες 20-30.
Η νύφη ήταν ντυμένη με φορέματα, διάδημα και πέπλο που κάλυπτε το πρόσωπο κι
ο γαμπρός ντυμένος με λευκά και στεφανωμένος. Ο γάμος ξεκινά με θυσίες στην
οικογενειακή εστία. Κατ’ αρχήν θυσιάζει ο πατέρας της νύφης, που επίσημα
παραδίνει την κοπέλα και της δηλώνει ότι δεν ανήκει πλέον στην οικογένειά της,
αλλά σε αυτή του συζύγου της. Ύστερα θυσιάζουν στους γαμήλιους θεούς οι
μελλόνυμφοι, οι οποίοι ορκίζονται ότι παντρεύονται για να αποκτήσουν απογόνους.
Τέλος, ο γαμπρός πλησιάζει τη νύφη και θέτει «χειρ επί καρπώ» επικυρώνοντας τη
σύναψη του γάμου.
Ακολουθεί ένα πλούσιο γαμήλιο γεύμα, στο σπίτι της νύφης και όχι του γαμπρού,
όπως ήταν το έθιμο στα ομηρικά χρόνια (Οδύσσεια 431), στο οποίο συμμετέχουν
φίλοι του ζευγαριού και συγγενείς, για τον αριθμό των οποίων ορίζεται ότι δεν
πρέπει να ξεπερνούν τους 10 (5 φίλοι, 5 συγγενείς) από κάθε πλευρά.
Το γαμήλιο συμπόσιο συνιστά τη μοναδική περίπτωση όπου γυναίκες και άνδρες
τρώνε μαζί υπό τους ήχους μουσικής στον ίδιο χώρο καθισμένοι όμως χωριστά, η
νύφη περιτριγυρισμένη από φίλους, συγγενείς και τη «νυμφεύτρια» και ο γαμπρός
από τον «πάροχο» και τους οικείους του αντίστοιχα.
Το μενού περιλαμβάνει πλούσια φαγητά, κρασί και γλυκά, όπως ο «γαμήλιος
πλακούντας» (αλεύρι, νερό, μέλι, σουσάμι), βασικό έδεσμα και σύμβολο αφθονίας
και γονιμότητας. Το έθιμο επιβάλλει και την παρουσία ενός στεφανωμένου με
καρπούς βελανιδιάς αγοριού, το οποίο μοιράζει στους καλεσμένους ψωμί.
Το δείπνο κλείνει ψάλλοντας τον «υμεναίο» προς τιμήν του ομώνυμου θεού του
γάμου. Καθώς έχει αρχίσει να νυχτώνει, ακούγονται οι ήχοι αυλού στη θύρα της
οικίας και η νύφη κρατώντας κόσκινο ή φρύγετρο ή τηγάνι (σύμβολα οικοκυρικών
γνώσεων) επιβιβάζεται στη γαμήλια άμαξα, που τη σέρνουν άλογα, μουλάρια ή
βόδια, ανάμεσα στο σύζυγό της και τον πάροχο. Σχηματίζεται μια πομπή, της οποίας
ηγούνται αυλητές και τρεις κόρες που φέρουν κόσκινο, «ηλακάτη» και «άτρακτο»
(σύμβολα της νοικοκυροσύνης της κόρης), ακολουθεί η άμαξα και πίσω η μητέρα της
νύφης, κρατώντας πυρσό αναμμένο από την εστία της οικίας, και οι φίλοι και
συγγενείς που έχουν αναμμένες λαμπάδες και τραγουδούν τον «υμεναίο»
συνοδευόμενοι από κιθάρες και αυλό.

7. 7
Γαμήλια πομπή
Μελανόμορφος αμφορέας του Εξηκία, περ. 540 π.χ.
Η γαμήλια πομπή που οι ρίζες της εντοπίζονται στην ομηρική εποχή (Ιλιάδα Σ 490-
496) διασχίζει τους δρόμους της Αθήνας, προκαλώντας ενθουσιασμό σε
συγκεντρωμένα πλήθη, που ζητωκραυγάζουν, τραγουδούν και εύχονται στο
ζευγάρι ραίνοντάς το με «καταχύσματα» (διάφορους καρπούς, όπως π.χ.
φουντούκια, ξερά σύκα, σταφίδες, χουρμάδες), και κατευθύνεται στην οικία του
γαμπρού, που είναι ανακαινισμένη και διακοσμημένη με κλαδιά ελιάς και δάφνης.
Στη στολισμένη με γιρλάντες λουλουδιών πύλη εμφανίζεται ένα παιδάκι και
προσφέρει φρούτα ψάλλοντας έναν ύμνο (που διαβεβαίωνε τη νύφη ότι «πιο
θαυμαστή θα είναι η καινούργια ζωή από την παλιά»).
Την επομένη του γάμου ο πατέρας της νύφης και οι συγγενείς σχηματίζουν πομπή,
της οποίας ηγείται κρατώντας λαμπάδα παιδί ντυμένο στα λευκά, έπεται κανηφόρος
και μετά οι υπόλοιποι που φέρουν, υπό τους ήχους του αυλού, τα «επαύλια» δώρα
και την προίκα. Μια εβδομάδα μετά εορτάζεται ο «αντίγαμος», όπου οι νιόπαντροι
επισκέπτονται την οικία της οικογένειας της νύφης, λαμβάνουν μέρος σε εορταστικό
συμπόσιο και αναχωρούν λαμβάνοντας γλυκά και άλλα δώρα.

8. 8
2.Ο γάμος «μυστήριο μέγα»
Χριστιανισμός
Γάμος αποκαλείται το μυστήριο της ορθόδοξης Εκκλησίας κατά το οποίο συνάπτεται
φυσικός δεσμός μεταξύ του άντρα και της γυναίκας ελεύθερα σε ισόβια κοινωνία
και εξαγιαζόμενος προς πλήρη επίτευξη του θείου σκοπού του μυστηρίου αυτού.
Μέχρι τον 9ο
αιώνα η Εκκλησία δεν χρησιμοποιεί κάποια ξεχωριστή ακολουθία για
το γάμο, ο οποίος δε μπορεί να νοηθεί χωριστά από την Ευχαριστιακή Λειτουργία.
Μετά τον πολιτικό γάμο, το ζευγάρι των χριστιανών συμμετείχε στην Ευχαριστία και
αυτή η κοινή συμμετοχή στη Θεία Κοινωνία αποτελούσε την εκκλησιαστική
επικύρωση του γάμου τους.
Από τον 4ο
αιώνα οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς αναφέρουν μια ιδιαίτερη επίσημη
ακολουθία του μυστηρίου, μια τελετή στέψης, που τελούνταν κατά τη διάρκεια της
Ευχαριστιακής Λειτουργίας. Η ακολουθία του στεφανώματος συνοδευόταν από μια
μικρή ευχή, που διάβαζε κατά τη διάρκεια της Κυριακάτικης Λειτουργίας ο
επίσκοπος ή ο ιερέας, για να ακουστεί από όλο το εκκλησίασμα.
Από τον 6ο
ως τον 9ο
αιώνα η αυτοκρατορική νομοθεσία παραχωρούσε σταδιακά τον
έλεγχο των συναπτόμενων γάμων στην Εκκλησία, χωρίς όμως να επιβάλει την
Ακολουθία του Στεφανώματος ως υποχρεωτικό από το νόμο γάμο.
Στην αρχή του 10ου
αιώνα η ακολουθία του στεφανώματος χωρίστηκε από τη Θεία
Λειτουργία και παράλληλα ο Λέων ο ΣΤ΄ ο Σοφός με την έκδοση της 89ης
Νεαράς του
καθιστούσε νομικά έγκυρες τις νομικές πράξεις του γάμου και της υιοθεσίας με την
τέλεση μιας εκκλησιαστικής ακολουθίας. Έτσι η εκκλησία έχει την ευθύνη να
προσφέρει νομική κατοχύρωση του γάμου, αναγκασμένη να κάνει πολλές φορές
διάφορους συμβιβασμούς
Θεολογία
Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν κατά εικόνα της Αγίας Τριάδας, εκτός από ορισμένες
περιπτώσεις δεν προορίζονται από το Θεό να ζήσουν μόνοι, αλλά μέσα σε
οικογένεια. Οι πατέρες στην περίπτωση του γάμου, υπομνηματίζουν τις συνέπειες
τις απόκτησης παιδιών και συνάμα τονίζουν πως αυτές οι συνέπειες είναι αντίδοτο
κατά του θανάτου. Ο Ιωάννης Δαμασκηνός ανέφερε πως σκοπός αυτής της

9. 9
ευλογημένης ένωσης είναι η καταπολέμηση του έσχατου εχθρού του ανθρώπου,
που είναι ο θάνατος. Ο γάμος τελικά δεν είναι απλώς μία συμβολική πράξη αλλά
πραγματική, ουσιαστική και εσωτερική σχέση μετά του μυστηρίου της ένωσης του
Χριστού και της Εκκλησίας. Δεν είναι απλώς «σύμβολο τούτο, αλλά μίμησις,
προερχόμενη εκ της ενώσεως του Χριστού μετά της Εκκλησίας και κυριαρχούμενη
και εμπνεόμενη υπ’ αυτής».
Σε ότι αφορά το αδιάλυτο του γάμου, αυτό έχει καθαρά Ρωμαιοκαθολική επίδραση
και μάλιστα μαγική. Η εντολή του Ιησού να μη χωρίζουν οι άνθρωποι εφόσον
μετέχουν του μυστηρίου του γάμου δε σημαίνει μαγική προσκόλληση. Όπως σε κάθε
μυστήριο χρειάζεται η ελεύθερη αποδοχή του μέλους και η συμμετοχή της
βουλητικής συνεργασίας του ανθρώπου, έτσι και στο μυστήριο του γάμου κατά
διάρκεια της σύζευξης απαιτείται διαρκής διάθεση και βούληση γι’ αυτή την ένωση.
Ο γάμος μέσα από τις ιστορικές πηγές
Ο θεσμός του μυστηρίου του γάμου εξ αρχής διαφαίνεται μέσα από τις βιβλικές
περιγραφές. Ο ίδιος ο θεός ευλογεί τους πρωτόπλαστους και παραγγέλλει αύξηση
και πλήθυνση. Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός επιβεβαιώνει πως το
μυστήριο αυτό ευλογήθηκε κατά τη δημιουργία του ανθρώπου. Ο Κύριος επίσης
ήταν Αυτός που ευλόγησε το γάμο στην Κανά.
Ο γάμος για τους Ιουδαίους ήταν μεγάλο γεγονός, αληθινή γιορτή που κρατούσε
εφτά μέρες. Τα φαγητά ήταν πλούσια και εκλεκτά, το κρασί άφθονο και διαλεχτό και
η τελετή λαμπρή.

10. 10
Σ' ένα γάμο που γινόταν στην Κανά της Γαλιλαίας ήταν καλεσμένος και ο Χριστός με
τους μαθητές Του. Η Παναγία, που βρισκόταν και εκείνη στο γάμο ως συγγενής των
νεόνυμφων, βλέπει κάποια στιγμή ότι το κρασί είχε τελειώσει. Πλησιάζει λοιπόν τον
Ιησού και του λέει: «Δεν έχουν κρασί». Εκείνος της απαντάει με σεβασμό: «Δεν έχει
έρθει ακόμα η ώρα μου». Η Παναγία τον εμπιστεύεται και απευθύνεται στους
υπηρέτες. «Κάνετε , ότι σας πει», τους είπε.
Εκεί βρίσκονταν έξι πέτρινες υδρίες, όπου έβαζαν το νερό για το πλύσιμο των
καλεσμένων, όπως το συνήθιζαν οι Ιουδαίοι πριν καθίσουν στο τραπέζι. Είπε λοιπόν
ο Χριστός στους υπηρέτες: «Γεμίστε τις υδρίες με νερό». Οι υπηρέτες τις γέμισαν ως
επάνω. Τότε ό Ιησούς τους είπε: «Πάρτε μέσα από τις υδρίες και πηγαίνετε το στον
αρχιτρίκλινο». Αρχιτρίκλινος ήταν αυτός που μοίραζε στο τραπέζι το κρασί και
έπρεπε να το δοκιμάζει πρώτα ο ίδιος για να βεβαιώνει, ως ειδικός, πως είναι καλό.
Οι υπηρέτες πήραν μέσα από τις υδρίες και έφεραν στον αρχιτρίκλινο πού δεν είχε
ιδέα για το που βρέθηκε αυτό το κρασί, αλλά οι υπηρέτες, πού είχαν γεμίσει τις
υδρίες νερό ήξεραν. Δοκιμάζει λοιπόν ο αρχιτρίκλινος το νερό πού είχε γίνει κρασί,
βλέπει ότι είναι πιο καλό από εκείνο πού έπιναν ως αυτή την ώρα και λέει γεμάτος
έκπληξη στο γαμπρό: «Πρώτα βγάζει κανείς στο τραπέζι το καλύτερο κρασί για να το
εκτιμήσουν οι καλεσμένοι και όταν πιουν αρκετό και μεθύσουν τους δίνει και από το
πιο δεύτερο. Αλλά εσύ το καλό κρασί το φύλαξες ως τώρα».
Veronese, Ο Γάμος στην Κανά

11. 11
Μ' αυτό το πρώτο θαύμα Του ο Χριστός άρχισε να φανερώνει τη θεϊκή Του δύναμη
και την εξουσία, και οι μαθητές Του πίστεψαν σ' Αυτόν. Ανακαλύπτουν ότι ο
Δάσκαλος τους, πού συμμετέχει στη χαρά των ανθρώπων και κάνει για χάρη τους το
νερό κρασί, είναι o αναμενόμενος Μεσσίας, «που γι' Αυτόν είχε γράψει στο Νόμο ο
Μωυσής και οι Προφήτες» (Ιωάν. 1, 45).
O Απόστολος Παύλος επίσης, στην επιστολή Προς Εφεσίους, καταδεικνύει τη μεγάλη
σημασία του μυστηρίου αυτού, κηρύττοντας δεσμό αδιάλυτο και τονίζοντας πως
περιπτώσεις αθέτησης των υποσχεθέντων ενώπιον του Θεού μυστηρίου είναι
αμάρτημα. Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει πως ανδρός και γυναικός είναι εικόνα
του γάμου της νύμφης Εκκλησίας και του Κυρίου.
Το μυστήριο της ένωσης του άνδρα και της γυναίκας
Με το μυστήριο του γάμου το Άγιο Πνεύμα δίνει στον γαμπρό και στη νύφη το
χάρισμα με το οποίο:
• Ο ένας να αναγνωρίζει τον άλλον ως εικόνα του Θεού.
• Ο ένας να θυσιάζεται για τον άλλον όπως ο Χριστός θυσιάστηκε για την
Εκκλησία.
• Κάνει το δεσμό τους να διατηρηθεί αδιάρρηκτος και αιώνιος.
Η ακολουθία του γάμου αποτελείται από δύο μέρη:
Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει την Ακολουθία του Αρραβώνα, όπου γίνεται η
ανταλλαγή δακτυλιδιών. Αυτό συμβολίζει την ελεύθερη συγκατάθεση και των δύο
ως προϋπόθεση για να συνδεθούν ως σύντροφοι με το μυστήριο του γάμου.

12. 12
Το κοινό ποτήριο μας θυμίζει, ότι κάποτε το μυστήριο του Γάμου γινόταν μαζί με τη
Θεία Ευχαριστία και ότι οι νεόνυμφοι μεταλάμβαναν.
Υπενθυμίζει, επίσης, ότι οι σύζυγοι θα έχουν πλέον κοινή συμμετοχή στις χαρές και
στις λύπες.

13. 13
Το δεύτερο μέρος είναι η Ακολουθία της Στέψης, που είναι και το κυρίως μυστήριο
και αρχίζει με τη φράση: “Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του
Αγίου Πνεύματος.” Στην τελετή της στέψης ο ιερέας τοποθετεί στέφανα στα κεφάλια
του γαμπρού και της νύφης που κάποτε ήταν από αληθινά φύλλα και λουλούδια ενώ
τώρα είναι τεχνητά. Τα στέφανα συμβολίζουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος στο νέο
ζευγάρι. Ο ιερέας προς το τέλος του μυστηρίου κάνει τρείς γύρους με τον ανάδοχο
να στηρίζει τα στέφανα επάνω στα κεφάλια των νεόνυμφων. Ο χορός γύρω από το
τραπέζι με το τροπάριο «Ησαΐα χόρευε...» εκφράζει τη χαρά και το πανηγυρικό
αίσθημα που συνοδεύει το Γάμο. Επίσης έκφραση ευχής για την ευτεκνία και την
προκοπή του ζεύγους είναι το ρύζι που ρίχνεται κατά τη διάρκεια του χορού.
Το αποστολικό ανάγνωσμα της ακολουθίας του γάμου
Αδελφοί, να ευχαριστείτε πάντοτε και για όλα το Θεό και Πατέρα στο όνομα του
Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Να υποτάσσεστε ο ένας στον άλλο με φόβο Χριστού. Οι
γυναίκες να υποτάσσονται στους άντρες τους όπως στον Κύριο. Γιατί ο άντρας είναι
ο αρχηγός της γυναίκας, όπως κι ο Χριστός είναι ο αρχηγός της εκκλησίας. Ο Χριστός
είναι και ο σωτήρας του σώματος του, της εκκλησίας. Όπως όμως η εκκλησία
υποτάσσεται στο Χριστό, έτσι και οι γυναίκες πρέπει σε όλα να υποτάσσονται στους
άντρες τους. Οι άντρες να αγαπάτε τις γυναίκες σας, όπως ο Χριστός αγάπησε την

14. 14
εκκλησία και πρόσφερε τη ζωή του γι' αυτήν. Ήθελε έτσι να την εξαγιάσει
καθαρίζοντάς την με το λουτρό του βαπτίσματος και με το λόγο, ώστε να την έχει ως
νύφη την εκκλησία με όλη της τη λαμπρότητα, την καθαρότητα και αγιότητα, χωρίς
ψεγάδι ή ελάττωμα ή κάτι παρόμοιο. Το ίδιο και οι άντρες οφείλουν να αγαπούν τις
γυναίκες τους, όπως αγαπούν το ίδιο τους το σώμα. Όποιος αγαπάει τη γυναίκα του
αγαπάει τον εαυτό του. Κανείς ποτέ δε μίσησε το ίδιο του το σώμα, αλλά αντίθετα
το τρέφει και το φροντίζει• έτσι κάνει κι ο Κύριος για την εκκλησία, γιατί όλοι
είμαστε μέλη του σώματος του από τη σάρκα του και τα οστά του. Γι' αυτό -λέει η
Γραφή- θα εγκαταλείψει ο άντρας τον πατέρα και τη μητέρα του, για να ζήσει μαζί
με τη γυναίκα του• θα γίνουν οι δυο τους ένας άνθρωπος. Σ' αυτά τα λόγια κρύβεται
ένα μεγάλο μυστήριο, που εγώ σας λέω ότι αναφέρεται στη σχέση Χριστού και
εκκλησίας. Αλλά κι εσείς, ο καθένας ν' αγαπάει τη γυναίκα του όπως αγαπάει τον
εαυτό του, και η γυναίκα να σέβεται τον άντρα της.
Η σημαντικότερη στιγμή του μυστηρίου του Γάμου είναι όταν ο ιερέας ενώνει τα
χέρια των νυμφευόμενων (η λεγόμενη «άρμοση των χειρών»). Η ωραία αυτή
συνήθεια σημαίνει την αδιάσπαστη ένωσή τους αλλά και την τιμή που δείχνει στο
νέο ζευγάρι ο Θεός, ο οποίος οδηγεί τη γυναίκα προς τον άνδρα ως νυμφαγωγός.
όπως κάποτε είχε οδηγήσει την Εύα προς τον Αδάμ.
Έτσι καθώς λέει ο Ιωάννης Χρυσόστομος: «Η γυναίκα και ο άντρας δεν είναι δύο
άνθρωποι, αλλά ένας άνθρωπος» (PG 62,387). Και συμβουλεύει: "Τίποτα ας μην
είναι για τη γυναίκα πολυτιμότερο από τον άντρα της, κι ο άντρας ας μην ποθεί
τίποτα περισσότερο από τη γυναίκα του... Τίποτα δεν συγκροτεί τόσο αρμονικά τη
ζωή μας, όσο ο έρωτας του άντρα και της γυναίκας". Ιωάννου του Χρυσοστόμου
(
PG51, 369 και 62, 136)

15. 15
3. Ο γάμος στις θρησκείες
3.1. Ιουδαϊσμός
Το να ανήκεις σε κάποια οικογένεια και μ’ αυτό τον τρόπο να εξασφαλίζεις τη
μεταβίβαση της περιουσίας από γενιά σε γενιά ήταν σημαντικό θέμα στον αρχαίο
Ισραήλ. Σ’ αυτό το σύστημα, ο γάμος έπαιζε καθοριστικό ρόλο.
Η άμεση οικογένεια κάθε Ισραηλίτη ήταν γνωστή ως «οικογένεια» ή «οικογένεια του
πατέρα». Κάθε οικογένεια αποτελούσε ένα κλαδί μια ευρύτερης οικογένειας ή
«πατριάς» ή «συγγένειας», τα μέλη της οποίας θεωρούσαν εαυτούς απογόνους ενός
προγόνου και προστάτευαν ο ένας τον άλλον. Μετά το γάμο, οι γυναίκες άφηναν την
οικογένειά τους για να μπουν σ’ αυτή του συζύγου τους, ενώ η περιουσίας τους
γινόταν δική του. Αν αυτή η περιουσία περιελάμβανε γη, τότε έπρεπε να
παντρευτούν κάποιον από την ίδια φυλή για να αποφύγουν την απώλειά της.
Παρομοίως αν ένας άντρας αναγκαζόταν να πουλήσει μέρος της ιδιοκτησίας του,
ήταν οικογενειακό του καθήκον να την εξαγοράσει και να τη κρατήσει κάποιος
συγγενής ώσπου εκείνος να μπορέσει να την ξαναγοράσει.
Η Παλαιά διαθήκη δεν μας δίνει πληροφορίες για την νομική ηλικία γάμου της νέας.

16. 16
Σε νεαρή ηλικία παντρεύονταν συνήθως ο άντρας και η γυναίκα. Συνήθως
προηγείται ο γάμος της μεγαλύτερης αδελφής. Ο Βασιλιάς Ιωακείμ παντρεύεται στα
16 του κι ο Ιωσίας στα 14. Αργότερα οι Ραββίνοι ορίζουν το 12 έτος για το κορίτσι και
το 13 για το αγόρι. Γι’ αυτό και η ανάμειξη των γονιών στο γάμο των παιδιών τους
ήταν μεγάλη. Ούτε η νεαρή κοπέλα ούτε το νεαρό αγόρι θα μπορούσε να γνωρίσει ο
ένας τον άλλον.
Η Εβραϊκή Βίβλος δεν προσφέρει ξεκάθαρη εικόνα των γαμήλιων εθίμων. Φαίνεται
ότι η πολυγαμία θεωρούνταν φυσιολογική, με τους πλούσιους να έχουν
περισσότερες γυναίκες και ερωμένες από τους φτωχούς, που δεν είχαν την
οικονομική δυνατότητα να τις συντηρήσουν.
Οι γυναίκες μπορούσαν να παντρευτούν μόνο ένα σύζυγο τη φορά. Οι γάμοι
συνήθως κανονίζονταν και πραγματοποιούνταν ανάμεσα σε μέλη της ίδιας φυλής,
όταν αυτά βρίσκονταν σε πολύ νεαρή ηλικία.
Οι γάμοι τελείωναν είτε με διαζύγιο, που επέτρεπε και στους δύο συντρόφους να
ξαναπαντρευτούν (όχι όμως μεταξύ τους), είτε με το θάνατο ενός από τους δύο. Αν
πέθαινε ο σύζυγος χωρίς να αφήσει παιδιά, τότε ήταν καθήκον της οικογένειας, όχι
όμως και απόλυτη υποχρέωση, να παντρευτεί τη χήρα ένας από τους αδερφούς του.
Αλλιώς οι χήροι ήταν ελεύθεροι να ξαναπαντρευτούν. Η περιουσία περνούσε στους
αρσενικούς κληρονόμους και ο γάμος πρόσφερε στις γυναίκες οικονομική
προστασία, ενώ η ευαίσθητη κατάσταση των γυναικών που έμεναν χήρες είναι
συνηθισμένο θέμα. Ο θεσμός του γάμου τύγχανε ιδιαίτερης εκτίμησης και ήταν το
κλειδί για την κατανόηση της σχέσης του Θεού με τον Ισραήλ. Η μονογαμία
αντιπροσωπεύει την επιλογή του Ισραήλ από το Θεό και την αφοσίωση του Θεού

17. 17
στο επιλεγμένο έθνος ενώ η σχέση τους παρομοιάζεται με γαμήλιο δεσμό. Οι άλλοι
θεοί και θεές μπορούν να παντρευτούν μεταξύ τους αλλά ο Θεός είναι
«νυμφευμένος» με τον Ισραήλ.
Γαμήλιες τελετές
Στον αρχαίο Ισραήλ ο γάμος γιορταζόταν σαν ένα ιδιαίτερο γεγονός. Άνδρας και
γυναίκα ντύνονταν με την πρέπουσα πολυτέλεια, ενώ ο άντρας κατέβαλλε ένα ποσό
ως προίκα στον πατέρα της νύφης.
Ο γάμος και το ειδικό γαμήλιο συμβόλαιο γίνεται κάτω από την huppah, δηλαδή τον
«ουρανό» του κρεβατιού, που συμβολίζει την είσοδο της νύφης στο σπίτι του
γαμπρού.

18. 18
Ο γάμος αποτελεί για τους Εβραίους σημαντική προσωπική και κοινωνική στιγμή. Το
ζευγάρι παίρνει τη θέση που του αρμόζει ως παραγωγικό κύτταρο της κοινότητας
και εκπληρώνει την πρώτη mitzvah (= εντολή) της Τορά: «Αυξάνεσθε και
πληθύνεσθε».
Παλαιότερα αλλά ακόμη και σήμερα στους υπερσυντηρητικούς κύκλους οι
μελλόνυμφοι δεν βλέπουν ο ένας τον άλλον πριν από την ημέρα του γάμου. Κατά
την εποχή του Ταλμούδ ο γάμος (nisu'in) προϋπέθετε μία περίοδο αρραβώνος
(kiddushin). Αργότερα τα δύο αυτά στάδια ενώθηκαν και σήμερα τελούνται ως μία
τελετή. Η τελευταία λαμβάνει χώρα το απόγευμα, όταν πια ο γαμπρός και η νύφη
έχουν επιστρέψει από τους τελετουργικούς καθαρμούς. Κατά τον γάμο οι μάρτυρες
υπογράφουν την ketubbah (= έγγραφο) η οποία διαβάζεται κατά την τελετή μαζί με
επτά ευλογίες περί ωραιότητας της δημιουργίας και συντροφικής ευτυχίας. Ο
γαμπρός απαγγέλλει το «μου δίδεσαι ως μνηστή, μ' αυτό το δαχτυλίδι, σύμφωνα
προς τους νόμους του Μωυσή και του Ισραήλ».
Υπάρχουν, βέβαια, και παραλλαγές στα έθιμα. Για παράδειγμα, στους Ασκεναζί, το
ζευγάρι πίνει από κοινού κρασί και σπάει ένα ποτήρι. Άλλοι κύκλοι πάλι προτιμούν
να τελούν τους γάμους τη νύχτα έτσι ώστε να βλέπουν τα άστρα (που συμβολίζουν
τη θεία υπόσχεση προς τον Αβραάμ ότι οι απόγονοί του θα γίνουν όσοι και τα
αστέρια). Η όλη τελετή του γάμου ολοκληρώνεται με χορούς που παρουσιάζουν
ιδιαίτερο εθνογραφικό ενδιαφέρον.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο ιουδαϊκός γάμος κατανοείται υπό το πρίσμα μιας
βαθιάς θεολογικής ανάγνωσης σύμφωνα με την οποία το ζεύγος «επαναλαμβάνει»
τη διαθήκη του Σινά και η ενότητα αρσενικού και θηλυκού αντανακλά την αρμονία
του Σύμπαντος.
Μοιχεία
Η μοιχεία στην Εβραϊκή Βίβλο δεν αντιμετωπίζεται ως ένα απλό θέμα απιστίας
ανάμεσα στους δύο συζύγους, αλλά αφορά κυρίως στην ανάγκη να εξασφαλιστεί η
νομιμότητα των κληρονόμων. Κάποιες φορές παρουσιάζεται σαν έγκλημα που
διέπραξε ένας άντρας προς έναν άλλο. Είναι οι σεξουαλικές σχέσεις ενός άντρα με
μια παντρεμένη γυναίκα.

19. 19
Δαβίδ και Βηρσαβεέ
Ο Δαβίδ αποπλάνησε τη Βηρσαβεέ, ενώ ήταν παντρεμένη με τον Ουρία το Χετταίο. Αργότερα
κατάφερε να σκοτωθεί ο άντρας της, στέλνοντάς τον πρώτο στη μάχη..
Η μοιχεία τιμωρείται με θάνατο, αν και ο απατημένος σύζυγος είχε ίσως τη
δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος την τιμωρία. Είναι επίσης πιθανόν ότι και οι δυο
λιθοβολούνταν μέχρι θανάτου, αν και ο τρόπος θανάτωσης δεν προσδιορίζεται
στους νόμους. Η μοιχεία ήταν ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα, ίσως επειδή
συνδέεται με την προδοσία του Ισραήλ προς το Θεό. Η αναζήτηση άλλων θεών από
τον Ισραήλ συγκρίνεται με τον πόθο που οδηγεί στη μοιχεία που σχετίζεται με την
αφροσύνη.
Οι αρραβώνες
Οι αρραβώνες είναι η υπόσχεση γάμου που δίνεται πριν από την τελετή του γάμου.
Έτσι ένας νέος που αρραβωνιάστηκε κι ακόμα δεν παντρεύτηκε δεν πηγαίνει στον
πόλεμο.
Προσφορά δώρων και προίκας

20. 20
Τα δώρα είναι συνήθως κοσμήματα πολυτελή ζώνη, ενδύματα για την νύφη, δώρα
για τα άλλα μέλη της οικογένειας, τα οποία σε περίπτωση διαλύσεως του αρραβώνα
έπρεπε να επιστραφούν στο διπλάσιο.
Κωλύματα γάμου
● Η στενή συγγένεια
● Το αλλόθρησκο
● Η κοινωνική κατάσταση
Ο γάμος εντός της οικογένειας απαγορεύεται επειδή πιστεύεται ότι η αγχιστεία
δημιουργεί δεσμό αίματος. Ειδικό κώλυμα γάμου ήταν η ύπαρξη προηγουμένου
γάμου με το ίδιο πρόσωπο: δεν μπορούσε ισραηλίτης να πάρει πάλι ως σύζυγό του
τη γυναίκα που είχε χωρίσει, αν αυτή είχε μείνει χήρα από επόμενό της γάμο.

21. 21
Στις Ορθόδοξες συναγωγές επιτρέπεται να εισέρχονται μόνο άντρες στον κύριο
χώρο. Γυναίκες εισέρχονται μόνο για την τελετή του γάμου ενώ τον υπόλοιπο καιρό
συμπροσεύχονται από γειτονικά δωμάτια.
Βάλε με σφραγίδα στην καρδιά σου
ωσάν σφραγίδα στο μπράτσο σου•
είναι δυνατή η αγάπη σαν το θάνατο
και σκληρός ο πόθος σαν τον άδη•
οι σπίθες της είναι σπίθες της φωτιάς,
φλόγα του Θεού.
Νερά ποτάμια δεν μπορούν
να σβήσουν την αγάπη.
Άσμα Ασμάτων (μεταγραφή Γιώργου Σεφέρη), εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1967, σελ. 33.

22. 22
3.2. Ισλάμ
Η αγαμία θεωρείται αμαρτία για το Ισλάμ. Σύμφωνα με τη νομική σχολή των
Χαναφιτών, των Χανμπαλιτών και των Μαλικιτών ο γάμος είναι υποχρεωτικός. Η
Σχολή των Μαλικτών θεωρεί υποχρεωτικό τον γάμο ακόμα κι αν ο σύζυγος δεν
διαθέτει τα οικονομικά μέσα διατροφής της οικογένειάς του.
Σύμφωνα με το Μουσουλμανικό δίκαιο είναι ο γάμος ένα συμβόλαιο πολιτικό
ιδιωτικού δικαίου και όχι θρησκευτικό συμβόλαιο όπως στον Ιουδαϊσμό ή μυστήριο
όπως στο Χριστιανισμό. Κατατάσσεται στα συμβόλαια ‘’tamlikat’’ δηλαδή σε εκείνα
που χαρακτηρίζονται από την ανταλλαγή δικαιωμάτων. Η νομική διαδικασία της
σύναψης του γάμου συνίσταται από την πρόταση γάμου, την αποδοχή της πρότασης
αυτής στο όνομα του Αλλάχ, στην ύπαρξη μαρτύρων, και στον καθορισμό της
προίκας. Οι ανήλικοι και οι ανίκανοι για δικαιοπραξία αντιπροσωπεύονται από τον
κηδεμόνα τους. Όλες σχεδόν οι νομικές ισλαμικές σχολές αρνούνται το δικαίωμα στη
γυναίκα να εκφράσει τη συγκατάβασή της έστω κι αν είναι ενήλικη ή ικανή για
δικαιοπραξίες. Η πρόταση γάμου γίνεται γραπτά όχι όμως και η αποδοχή της. Την
πρόταση γάμου την κάνει ο άνδρας ή και ο κηδεμόνας της γυναίκας: ο πατέρας, ή ο
πατέρας του πατέρα, ο αδελφός του πατέρα, και ο αδελφός του παππού κατά
σειρά. Αν η μέλλουσα νύφη είναι ορφανή την κηδεμονία έχει ο καδής. Η πρόταση
γάμου δηλώνεται με τα λόγια ‘’Σ’ έχω νυμφευθεί!’’ και ο κηδεμόνας της γυναίκας
απαντά, ‘’Είμαι σύμφωνη!’’ Το γραπτό συμβόλαιο περιέχει το έγγραφο του γάμου με
τα στοιχεία των νεονύμφων , την ημερομηνία οπότε έγινε η σύναψη, το συμβόλαιο
για την προίκα την οποία πρέπει να δώσει ο άντρας στη γυναίκα καθώς και τυχόν
άλλες υποχρεώσεις για δικαιώματα των συζύγων. Σε πολύ παραδοσιακές ισλαμικές
χώρες συμπεριλαμβάνονται στο συμβόλαιο γάμου και στοιχεία για την ηθική ή
ψυχική κατάσταση της γυναίκας όπως αν είναι παρθένα ή εάν έχει σεξουαλική
ωριμότητα. Η πράξη του γάμου πρέπει να γίνεται ενώπιον δύο ή τριών μαρτύρων:
ενηλίκων, ικανών προς καταλογισμό και οπωσδήποτε μουσουλμάνων. Τα τελευταία
χρόνια γίνεται απόπειρα από μουσουλμάνους θεολόγους να παρουσιαστεί ο
μουσουλμανικός γάμος ως μυστήριο προκειμένου να αναβαθμιστεί στο επίπεδο του
χριστιανικού γάμου.
Στον μουσουλμανικό κόσμο οι γονείς λειτουργούν ως προξενητές. Οι κοπέλες δεν
επιτρέπεται να βγαίνουν έξω προς αναζήτηση συζύγου, παρ' όλο που μπορούν να
δηλώσουν την προτίμηση ή την άρνησή τους. Αν ευοδωθεί ο αρραβώνας, το ζευγάρι
δεν επιτρέπεται να μείνει ποτέ μόνο του. Ως γνωστόν, ο ισλαμικός νόμος είναι πολύ
αυστηρός όσον αφορά τις διαφυλικές σχέσεις. Η έννοια του mahram αναφέρεται
στους βαθμούς της εξ αίματος συγγένειας και ως εκ τούτου στο ποιοι μπορούν ή δεν
μπορούν να παντρευτούν μεταξύ τους. Η ίδια αντίληψη είναι που διαμορφώνει με
πολύ αυστηρό τρόπο τις κοινωνικές συναναστροφές των γυναικών στο Ισλάμ (για

23. 23
παράδειγμα, με ποιον μπορούν να μείνουν μόνες ή με ποιον μπορούν να
συναντηθούν δημοσίως).
Το Κοράνιο επιτρέπει στους μουσουλμάνους να έχουν ως και τέσσερις συζύγους
ταυτόχρονα, με την προϋπόθεση να τους συμπεριφέρεται ο σύζυγος ισότιμα.
Αντίθετα, η γυναίκα μπορεί να έχει μόνο έναν σύζυγο τη φορά. Το διαζύγιο
επιτρέπεται και στους δύο, αλλά γενικά είναι πιο εύκολο για τους άνδρες. Η ίδια η
τελετή του γάμου συνίσταται σε μια απλή διαδικασία γραπτής συμφωνίας μεταξύ
των συμβαλλομένων. Δεν υπάρχει κανένα ειδικό γαμήλιο τελετουργικό, παρ' όλο
που είναι εθιμικό κάποιος να απαγγέλλει κάτι από το Κοράνιο και να εκφωνεί έναν
εμπνευσμένο λόγο. Μετά την υπογραφή και των σχετικών νομικών εγγράφων
αρχίζουν πληθωρικές εορταστικές εκδηλώσεις, οι οποίες ποικίλλουν από περιοχή σε
περιοχή.
Μικτοί γάμοι
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Μουσουλμανικού Δικαίου και ένεκα της μειονεκτικής
θέσης της γυναίκας απέναντι στον άνδρα στο Ισλάμ απαγορεύεται στις
μουσουλμάνες να παντρεύονται αλλόθρησκους για να μην υπάρχει κίνδυνος να
εξαναγκαστούν ν’ αλλάξουν την πίστη τους ευρισκόμενες στην αλλόθρησκη
πατριαρχική οικογένεια του συζύγου. Αντίθετα επιτρέπεται σε έναν μουσουλμάνο
να παντρεύεται χριστιανή ή εβραία χωρίς αυτή να εγκαταλείψει τη θρησκεία της.
3.3. Βουδισμός
Η τελετή του γάμου λαμβάνει χώρα στην κρεβατοκάμαρα του ζευγαριού. Ξεκινά με
μια τελετή ονόματι sukhwan (= επίκληση των ζωτικών δυνάμεων). Στις khwan (=
ζωτικές δυνάμεις) δίδονται προσφορές που σχηματίζουν κώνο. Στην τελετή
προΐσταται ως τελετουργός ένας ηλικιωμένος μοναχός, ο οποίος κάθεται αντικριστά
στο ζευγάρι. Στην πραγματικότητα, όμως, σχηματίζεται ένας ανθρώπινος κύκλος, τον
οποίο ολοκληρώνουν νέοι και νέες που κάθονται εκατέρωθεν του γαμπρού και της
νύφης. Από τον κώνο των προσφορών ξεκινά μια κλωστή, η οποία περνά από τα
χέρια όλων για να φθάσει τελικά στα χέρια του τελετουργού. Όταν όλα πια είναι
έτοιμα, αρχίζει η καθαυτό τελετή του γάμου: ο μοναχός θέτει στα κεφάλια του
ζεύγους στέφανα από μπαμπού, στολισμένα με βαμβάκι. Στη συνέχεια ανάβει ένα
κερί, ψάλλει και καλεί τους θεούς να έρθουν μάρτυρες και να ευλογήσουν. Μετά

24. 24
καλεί τις khwan, όπου και αν βρίσκονται, να επιστρέψουν στα σώματα του γαμπρού
και της νύφης. Μάλιστα, για όσο διάστημα απαγγέλλει αυτό το κάλεσμα, δηλώνει
ότι ο γάμος εγκρίνεται από τους γονείς, τους γέροντες και τους θεούς. Εν συνεχεία
ακολουθούν νουθεσίες προς το ζεύγος σχετικά με την ορθή έγγαμη συμπεριφορά.
Στη δεύτερη φάση της τελετής ο μοναχός ετοιμάζει «ζωτικό» ύδωρ με την προσθήκη
αλκοόλ ή αρωμάτων και ραίνει το ζευγάρι. Έπειτα παίρνει ένα μέρος από τις
προσφορές και το δίνει στον γαμπρό και τυλίγει τον καρπό του με άσπρη κορδέλα.
Το ίδιο κάνει και με τη νύφη. Στο τέλος μια ηλικιωμένη γυναίκα οδηγεί το ζευγάρι
στο νυφικό δωμάτιο, ενώ οι γονείς προσφέρουν φαγητό στους καλεσμένους και
στους νεονύμφους.
3.4. Κινεζικά θρησκεύματα
Στην Κίνα ο γάμος αποτελούσε κατ' ουσίαν μία συμφωνία μεταξύ δύο οικογενειών η
οποία γινόταν από τους γονείς των μελλονύμφων μέσω επαγγελματιών
«μεσαζόντων». Η επιθυμία του ζευγαριού ελάχιστα μετρούσε στην όλη διαδικασία.
Για παράδειγμα, πολύ συχνά ο αρραβώνας ελάμβανε χώρα σε ιδιαίτερα μικρή
ηλικία και το πλέον σύνηθες ήταν ο υποψήφιος γαμπρός να μην αντικρίζει τη
μέλλουσα σύζυγό του ως την ημέρα του γάμου. Ειδικότερα οι γαμήλιες τελετές

25. 25
αποτελούνταν από ανταλλαγές δώρων και σύναψη συμφωνιών ανάμεσα στις δύο
εμπλεκόμενες οικογένειες. Η όλη διαδικασία του γάμου κορυφωνόταν σ' ένα μεγάλο
γλέντι στο σπίτι του γαμπρού, όταν η νύφη μεταφερόταν εκεί μαζί με όλα τα έπιπλα
για το καινούργιο της σπιτικό κοντά στα πεθερικά της.
Όσον αφορά τους ιερείς, αυτοί δεν είχαν καμία σχέση με τον γάμο. Ούτε υπάρχουν
μαρτυρίες σχετικά με όρκους που δέσμευαν το ζευγάρι. Αντί για όρκους, η κινεζική
πρακτική συνίστατο σε εκατέρωθεν συστάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ζευγάρι
έμενε για πρώτη φορά μόνο στην κρεβατοκάμαρα στο τέλος της πρώτης γαμήλιας
νύχτας (η όλη διαδικασία κρατούσε γύρω στις τρεις ημέρες). Θρησκευτικά
τελετουργικά υπεισέρχονταν μόνο σε δύο φάσεις: α) πριν από τον αρραβώνα, όταν
οι δύο οικογένειες συμβουλεύονταν κάποιον αστρολόγο για να ελέγξει κατά πόσο
είναι συμβατοί οι ωροσκόποι του ζευγαριού, και β) κατά την πρώτη ημέρα του
γάμου, όταν η νύφη μετακομίζοντας στο σπίτι του γαμπρού ήταν υποχρεωμένη να
υποκλιθεί μαζί του μπροστά στις πλάκες των προγόνων του.
3.5. Ο γάμος στην Ινδία
Γαμήλια τελετή στην νότια Ινδία

26. 26
Στην Ινδία ο γάμος θεωρείται υποχρεωτικός για τον Ινδό και η σχετική ιερουργία, η
βίβαχα, έχει εξαιρετική θρησκευτική και κοινωνική σημασία.
Στην Ινδία το 47% των κοριτσιών παντρεύονται πριν κλείσουν τα 18. Αν και σύμφωνα
με τη νομοθεσία ο παιδικός γάμος είναι πλέον παράνομος, πραγματοποιείται πολύ
συχνά στις αγροτικές περιοχές. Στην Ινδία βρίσκεται το 1/3 του συνόλου των
κοριτσιών που παντρεύονται στην παιδική ηλικία.
Από την αρχαία ήδη εποχή υπήρχαν πολλά επίπεδα συμβολισμού σχετικά με το
ανδρόγυνο. Γινόταν λόγος για δύο κοσμικές αρχές, την αρσενική και τη θηλυκή.
Σύμφωνα με mantras της Ατάρβα Βέδα, η νύφη αντιπροσωπεύει τη γη και ο γαμπρός
τον ουρανό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αντίληψη της γυναίκας ως αγρού και του
άντρα ως σπόρου διαπερνά την ινδουιστική μυθολογία.
Τα βεδικά εγχειρίδια σχετικά με τα οικιακά τελετουργικά αρχίζουν με αναφορά στις
γαμήλιες διαδικασίες. Οι προγραμματισμοί του γάμου σε όλες τις κάστες
αποτελούν αποκλειστική ευθύνη των γονέων. Οι σχετικές μάλιστα προετοιμασίες
ενδέχεται να κρατήσουν ως και πολλούς μήνες. Η καθαυτό τελετουργία (samskara)
μεταμορφώνει το ζευγάρι και λαμβάνει χώρα στο σπίτι του πεθερού της νύφης.
Εντάσσεται σε ένα ευρύτατο πλαίσιο από άλλα τελετουργικά που συχνά διαρκούν
αρκετές ημέρες και παίρνουν συνήθως διαστάσεις εορτασμού όλης της κοινότητας.
Ένα τέτοιο έθιμο, που γίνεται ξεχωριστά στα σπίτια του γαμπρού και της νύφης,
είναι η επάλειψη του σώματός τους με λάδι φυτών που θεωρούνται γονιμικά.
Ο ινδικός γάμος αποτελεί ένα μείγμα σοβαρών τελετουργικών εθίμων άψογα
συνδυασμένα με την διασκέδαση. Για τους Ινδούς είναι η αρχή μιας νέας σχέσης όχι
μόνο μεταξύ δύο ατόμων αλλά και μεταξύ δύο οικογενειών. Κάθε κάστα και
κοινότητα έχει τον δικό της πολιτισμό και ιδιαίτερη παράδοση και έτσι ο κάθε γάμος
στην Ινδία αποτελεί ένα μοναδικό γεγονός.
Στην ενδυμασία της νύφης είναι και η ενδυμασία "Punjabi", η νύφη συνηθίζεται να
φοράει μια σειρά από κόκκινα βραχιόλια ελεφαντοστού, τα οποία της τα έχει
προσφέρει ο αδερφός της μητέρας της. Τα βραχιόλια αυτά, θεωρούνται καλός
οιωνός, τόσο για την νύφη όσο και για το νέο σπιτικό. Ένα τελετουργικό που
συναντάται σε κάθε γάμο είναι η είσοδος των νεονύμφων στο σπίτι τους. Όταν το

27. 27
ζευγάρι φτάσει στο σπίτι του, συνηθίζεται οι αδερφές του γαμπρού να φράζουν την
πόρτα του σπιτιού και να ζητούν χρήματα, προκειμένου να αφήσουν το ζευγάρι να
μπει στο σπίτι. Δεν είναι λίγες οι κοινότητες που συνηθίζουν να καλύπτουν τα χέρια
των νεονύμφων με ένα ιερό ύφασμα, το οποίο θεωρείται ότι ξορκίζει το κακό και το
κακό μάτι. Τέλος, σε πολλές κοινότητες της ινδικής θρησκείας, υπάρχει ένα έθιμο,
κατά το οποίο οι κουνιάδες κρύβουν τα παπούτσια του γαμπρού ή της νύφης τους,
και τα επιστρέφουν μόνο με αντάλλαγμα κάποιο χρηματικό ποσό. Θεωρείται
ιδιαίτερα διασκεδαστικό και ξεχωριστό ενώ γεμίζει το γάμο με μια πιο παιχνιδιάρικη
ατμόσφαιρα...
3.6. Ιαπωνική θρησκευτικότητα
Σύμφωνα με την παράδοση, οι γάμοι τελούνταν κατ' οίκον και το κεντρικό γαμήλιο
έθιμο περιελάμβανε την τελετουργική ανταλλαγή του sake (κρασιού από ρύζι)
ανάμεσα στη νύφη και στον γαμπρό. Βέβαια κάθε επί μέρους περιοχή διέθετε τη
δική της δέσμη από γαμήλια έθιμα. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο γάμος τελούνταν
μπροστά στο butsudan (= οικιακή εστία, βωμός) ή τουλάχιστον ανακοινωνόταν
στους προγόνους που είχαν τη θέση τους στο butsudan. Είναι χαρακτηριστικό ότι σ'
αυτού του είδους τον παραδοσιακό γάμο δεν ήταν απαραίτητη η παρουσία ιερέα.
Κατ' ουσίαν επρόκειτο για μία συμφωνία ανάμεσα σε δύο οικογένειες. Στα νεότερα
χρόνια έχουν σημειωθεί αρκετές αλλαγές και οι γάμοι είναι πλέον πιο επίσημοι και
πιο ακριβοί. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα έκανε την
εμφάνισή του ένα έθιμο που είναι γνωστό ως «γάμος ενώπιον των kami (=
θεοτήτων)». Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει πως ο γάμος άρχισε να τελείται στα
σιντοϊστικά ιερά. Ορισμένα μάλιστα από αυτά τα ιερά είναι πια τόσο δημοφιλή που
κερδίζουν υπολογίσιμα ποσά από τη «βιομηχανία των γάμων». Ούτως ή άλλως,
όμως, στην ιαπωνική εκδοχή του γάμου απαιτείται ιδιαίτερα επίσημη ενδυμασία,
όπως είναι για παράδειγμα το περίφημο kimono. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην
Ιαπωνία ο γάμος δεν είναι μόνο η τελετουργική ένωση δύο ζωών αλλά πολύ
περισσότερο η ένωση δύο οικογενειών· κάτι που δεν έχει αλλάξει αισθητά, παρ' όλη
την εκκοσμίκευση της σύγχρονης ιαπωνικής κοινωνίας.

28. 28
3.7. Ζωροαστρισμός
Σύμφωνα με το τελετουργικό του γάμου, ευλογείται από δύο ιερείς οι οποίοι ζητούν
από τον Αχούρα Μάζντα να χαρίσει στο ζευγάρι γιούς και εγγονούς, προτρέπουν το
ζευγάρι να κρατήσει τις πρακτικές του Ζωροαστρισμού μέσω της ευσέβειας και να
ζητά την αιώνια πνευματική ευτυχία. Στο τέλος ανταλλάσσονται οι βέρες.

29. 29
4. Νομικό πλαίσιο
Ο γάμος στην αρχαία Αθήνα αποσκοπούσε να δώσει απογόνους που θα
συνέχιζαν τη λατρεία των θεών. Οι σχετικοί με το γάμο νόμοι έγινα πιο αυστηροί το
451/50 με το περί πολιτικών δικαιωμάτων διάταγμα του Περικλή. Έτσι τόσο ο
πατέρας όσο και η μητέρα έπρεπε να είναι Αθηναίοι πολίτες. Οι μέχρι τότε νόμιμοι
μεικτοί γάμοι έγιναν ελεύθερες παράνομες ενώσεις.
Με τους περί γάμου νόμους αρχικά για τον καθορισμό ενός μόνου έγκυρου
τύπου γάμου, ο νόμος αναγνώριζε δικαίωμα νόμιμου γάμου μόνο στους πολίτες και
τις πολίτισσες της Αθήνας, με τελικό σκοπό την προστασία της κοινότητας μέσα από
τον περιορισμό της ομάδας που αξίωνε τα πολιτικά δικαιώματα.
4.α. Το Δίκαιο στην Αθήνα
Η δίκαιη ρύθμιση του γάμου στην Αθήνα ρυθμιζόταν με την τελετή της εγγύησης
(κατά γράμμα, με την τοποθέτηση στο χέρι μιας απόδειξης) που ήταν κάτι πιο πολύ
από αρραβώνα. Ήταν μια συμφωνία, ένα προφορικό συμβόλαιο, αλλά επίσημο
μεταξύ δύο προσώπων, του μνηστήρα και του ‘’κυρίου της κόρης’’ δηλαδή του
πατέρα ή του κηδεμόνα της. Ανταλλάσσουν μια χειραψία και κάποιες τελετουργικές
φράσεις. Η μέλλουσα σύζυγος δεν είναι απαραίτητο να παρευρίσκεται σε αυτήν την
σύντομη τελετή κι ο αρραβωνιασμένος αν είναι ενήλικος να αντιπροσωπεύεται από
τον πατέρα του και ενεργεί προσωπικά από τη στιγμή της εγγύησης.
4.β. Αρχαία Σπάρτη
Ο Πλούταρχος στον ‘’Βίο Λυκούργου’’ μας πληροφορεί σχετικά, πως ο γάμος
γινόταν μετά από κλοπή της νύφης μετά την ήβη, και παραδινόταν στην
‘’νυμφεύτρια’’ που της έκοβε σύρριζα τα μαλλιά την τύλιγε με ένα κωμικό φόρεμα
της φορούσε ανδρική υπόδηση και την πλάγιαζε σε ένα αχυρένιο στρώμα μονάχη
και χωρίς φως. Ο νιόπαντρος αφού γευμάτιζε με τους συντρόφους του έμπαινε στην
καλύβα όπου βρισκόταν η νύφη και έκανε έρωτα μαζί της. Μετά επέστρεφε στο
υπνωτήριο των αντρών της ηλικίας του. Την γυναίκα του την έβλεπε στα κρυφά και
με προφυλάξεις.

30. 30
4.γ. Ο πολιτικός γάμος στην ελληνική νομοθεσία
Καθοριστική τομή στο δίκαιο του γάμου συνιστά ο Ν.1250/1982 με τον οποίο, παρά
τις αρχικές προθέσεις της Πολιτείας να καθιερώσει ως μόνο υποχρεωτικό για όλους
γάμο, τον πολιτικό, με την αυτονόητη δυνατότητα να τελούν οι πιστοί και
ιερολόγηση του γάμου τους. Τελικώς το ενιαίο δίκαιο του γάμου διασπάστηκε και
καθιερώθηκε ως ισόκυρο με τον θρησκευτικό ο πολιτικός γάμος. Έτσι ο πολιτειακός
νομοθέτης παρέπεμψε για τον θρησκευτικό γάμο στο εσωτερικό δίκαιο των
επιμέρους κατά το Σύνταγμα-‘’γνωστών θρησκειών’’.
Για να τελεσθεί γάμος είτε με πολιτικό είτε με θρησκευτικό τύπο, απαιτείται να
εκδοθεί προηγουμένως άδεια γάμου, η οποία χορηγείται πάντοτε από το αρμόδιο
πολιτειακό όργανο και συγκεκριμένα από τον δήμαρχο η πρόεδρο κοινότητας της
τελευταίας κατοικίας καθενός από τους μελλονύμφους. Η διάταξη αυτή δεν
προβλέπει κύρωση σε περίπτωση μη τηρήσεώς της και συνεπώς τέλεση γάμου χωρίς
άδεια δεν συνεπάγεται ακυρότητα.
Ο πολιτικός γάμος επιτελείται, καταγράφεται και αναγνωρίζεται από έναν
κυβερνητικό αξιωματούχο. Στην Ελλάδα νομιμοποιήθηκε το 1982 από τον Α.
Παπανδρέου, 200 χρόνια μετά την καθιέρωσή του από τη Γαλλική Επανάσταση. Έως
τότε ίσχυε η υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος), που είχε
καθιερωθεί με Νεαρά του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ' του Σοφού το 893 μ.Χ. Είναι
γάμος που διεξάγεται στα κατά τόπους Δημαρχεία των δήμων της χώρας από τους
αντιδημάρχους. Σε αυτόν συμμετέχουν οι μελλόνυμφοι και δύο μάρτυρες.

31. 31
Νόμος υπ' αριθμόν 1250/82 για την καθιέρωση του πολιτικού γάμου

32. 32

33. 33
Προεδρικό Διάταγμα 391/82

34. 34

35. 35
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΑΜΟ

36. 36
Για να τελεσθεί πολιτικός γάμος εκδίδονται άδειες γάμου στους μελλονύμφους από
το δήμο της κατοικίας τους προσκομίζοντας : λογαριασμό από ΔΕΚΟ ή
εκκαθαριστικό εφορίας του τρέχοντος έτους, που να δείχνει την κατοικία
τους, Ληξιαρχική πράξη γέννησης, αγγελία γάμου δημοσιευμένη σε μια
ημερήσια Αθηναϊκή εφημερίδα, παράβολο χαρτοσήμου 15 ευρώ για τον
καθένα και συμπλήρωση αίτησης για έκδοση άδειας γάμου, για καθορισμό
ημερομηνίας.
4.δ. Σύμφωνο συμβίωσης
Το Δεκέμβριο του 2015 ψηφίστηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που
προβλέπει σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια. Για να συνάψουν
σύμφωνο συμβίωσης τα ετερόφυλα αλλά και τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να
προσέρχονται σε έναν συμβολαιογράφο συνάπτοντας τη συμφωνία με την οποία
ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους. Αποκτούν πλήρη πρόσβαση σε όλα τα περιουσιακά
και κληρονομικά δικαιώματα του συντρόφου τους, ωστόσο δεν τους δίνεται το
δικαίωμα γάμου ή κοινής υιοθεσίας παιδιού.
4. ε. Προϋποθέσεις τελέσεως θρησκευτικού Γάμου
Από την Εκκλησία της Ελλάδος (Συνοδική Επιτροπή επί των Δογματικών και
Νομοκανονικών Ζητημάτων 2011 - 2015)Το ρχιμ. Κυρ λλου Μισιακο λη,ῦ Ἀ ί ύ
Γραμματ ως Συνοδικ ς πιτροπ ς Δογματικ ν κα Νομοκανονικ ν Ζητημ των.έ ῆ Έ ῆ ῶ ὶ ῶ ά
Μ τ ν δι ταξη το δαφ. δ΄, τ ς παρ. α΄ το ρθρου 1 το Ν. 1250/1982, "Γι τ νὲ ὴ ά ῦ ἐ ῆ ῦ ἄ ῦ ὰ ὴ
καθι ρωση το πολιτικο γ μου" (Φ.Ε.Κ. τ.Α΄/7.5.1982), νομοθ της ξουσιοδοτεέ ῦ ῦ ά ὁ έ ἐ ῖ
τ ν κκλησ α ν καθορ ση δ α τ ς προϋποθ σεις τελ σεως το θρησκευτικοὴ Ἐ ί ὰ ί ἡ ἰ ί ὶ έ έ ῦ ῦ
γ μου, πο ος παραμ νει ν σχ ϊ, ς σ κυρος το πολιτικο , κα μετ τ νά ὁ ὁ ῖ έ ἐ ἰ ύ ὡ ἰ ό ῦ ῦ ὶ ὰ ὴ
καθι ρωση το πολιτικο , χι δ μ νον ς τ πος λευθ ρας πιλογ ς τ νέ ῦ ῦ ὄ ὲ ό ὡ ύ ἐ έ ἐ ῆ ῶ
μελλον μφων, λλ κα ς ποχρ ωση τ ν πιστ ν μελ ν τ ς κκλησ ας ( σχ τωςύ ἀ ὰ ὶ ὡ ὑ έ ῶ ῶ ῶ ῆ Ἐ ί ἀ έ
τ ς τελ σεως μ πολιτικο γ μου), ν μ παραλε πουν τ ν δι' εροολογ ας τοῆ έ ἤ ὴ ῦ ά ὰ ὴ ί ὴ ἱ ί ῦ
μηστηρ ου το γ μου σ ναψη τ ς συζυγ ας α τ ν. Τ π το Ν. 1250/1982ί ῦ ά ύ ῆ ί ὐ ῶ ὰ ὑ ὸ ῦ
καταργο μενα γι τ ν τ λεση πολιτικο γ μου κωλ ματα, ξακολουθο ν σχ ονταύ ὰ ὴ έ ῦ ά ύ ἐ ῦ ἰ ύ

37. 37
γι τ ν τ λεση θρησκευτικο γ μου, ς π τ ν ερ ν Καν νων ρειδ μενα (ΝΓ΄ καὰ ὴ έ ῦ ά ὡ ἐ ὶ ῶ Ἱ ῶ ό ἐ ό ὶ
ΝΔ΄ τ ς Πενθ κτης Ο κουμενικ ς Συν δου, ΙΘ΄ ποστολικ ς, β΄ τ ς Συν δου τ ςῆ έ ἰ ῆ ό Ἀ ό ῆ ό ῆ
Νεοκαισαρε ας, κγ΄, οε΄, οστ΄, οη΄, οθ΄ κα πζ΄ το Μεγ λου Βασιλε ου), καί ὶ ῦ ά ί ὶ
πομ νως παρξη κ ποιων κ τ ν κωλυμ των το των μποδ ζει τ ν ερολογ α τοἑ έ ἡ ὕ ά ἐ ῶ ά ύ ἐ ί ὴ ἱ ί ῦ
Γ μου.ά πειδ πολλ κις νακ πτουν προβλ ματα κα δημιουργε ται σ γχυση καἘ ή ά ἀ ύ ή ὶ ῖ ύ ὶ
μφισβ τηση, κατ π σον κα πο α κωλ ματα ξακολουθο ν ν σχ ουν σ μερα,ἀ ή ὰ ό ὶ ῖ ύ ἐ ῦ ὰ ἰ ύ ή
μετ τ ν ε σαγωγ το Ν. 1250/1982 πο ος π φερε λλαγ ς στ ο κογενειακὰ ὴ ἰ ὴ ῦ ὁ ὁ ῖ ἐ έ ἀ ὲ ὸ ἰ ὸ
δ καιο, διασαφε ται τι, σ μφωνα μ τ ς διατ ξεις τ ς π' ριθμ. 2320/1982ί ῖ ὅ ύ ὲ ὶ ά ῆ ὑ ἀ
Συνοδικ ς γκυκλ ου, γι τ ν τ λεση θρησκευτικο γ μου στ ν κκλησ α τ ςῆ Ἐ ί ὰ ὴ έ ῦ ά ὴ Ἐ ί ῆ
λλ δος σχ ουν τ κ τωθι:Ἑ ά ἰ ύ ὰ ά
ροι γι τ σ ναψη γ μουὍ ὰ ὴ ύ ά
Γι τ σ ναψη γ μου παιτε ται συμφων α τ ν μελλον μφων. Ο σχετικ ς δηλ σειςὰ ὴ ύ ά ἀ ῖ ί ὼ ύ ἱ ὲ ώ
πογρ φονται α τοπροσ πως κα χωρ ς α ρεση προθεσμ α. Ο μελλ νυμφοιὑ ά ὐ ώ ὶ ὶ ἵ ἤ ί ἱ ό
πρ πει ν χουν συμπλ ρωσει τ δ κατο γδοο τος (18ο) τ ς λικ ας τους.έ ὰ ἔ ή ὸ έ ὄ ἔ ῆ ἡ ί Στ νὴ
περ πτωση τ ν νηλ κων κα πρ ν π τ συμπλ ρωση α τ ς τ ς λικ ας, νί ῶ ἀ ί ὶ ὶ ἀ ὸ ὴ ή ὐ ῆ ῆ ἡ ί ἄ ἡ
τ λεση το γ μου πιβ λλεται π σπουδα ο λ γο (π.χ. γκυμοσ νη, ρπαγ , κ.λπ.),έ ῦ ά ἐ ά ἀ ὸ ῖ ό ἐ ύ ἁ ή
τ πρ σωπα πο σκο ν τ ν γονικ μ ριμνα χουν κατ ν μο τ ν πιμ λεια τ νὰ ό ὺ ἀ ῦ ὴ ὴ έ ἤ ἔ ὰ ό ὴ ἐ έ ῶ
νηλ κων ποβ λλουν γγρ φως Α τηση στ ν ο κε α ερ Μητρ πολη, τιἀ ί ὑ ά ἐ ά ἴ ὴ ἰ ί Ἱ ὰ ό ὅ
συγκατατ θενται ν τελεσθ α τ ς γ μος. Α τηση μ τ δικαιολογητικί ὰ ῆ ὐ ὸ ὁ ά Ἡ ἴ ὲ ὰ ὰ ἤ
ντ γραφα α τ ν διαβιβ ζεται ρμοδ ως στ ν ερ Σ νοδο, πο α κα γκρ νει τ νἀ ί ὐ ῶ ά ἁ ί ὴ Ἱ ὰ ύ ἡ ὁ ί ὶ ἐ ί ὴ
"κατ' ο κονομ αν" τ λεση το γ μου. π σης, δ ναται ν λικος χων τ γονικἰ ί έ ῦ ά Ἐ ί ύ ὁ ἀ ή ἤ ὁ ἔ ὴ ὴ
μ ριμνα ν προσφ γη στ ρμ διο Δικαστ ριο κα ν κδ ση δικαστικ π φαση,έ ὰ ύ ὸ ἁ ό ή ὶ ὰ ἐ ώ ὴ ἀ ό
πο α ν πιτρ πει τ ν τ λεση το θρησκευτικο γ μου.ἡ ὁ ί ὰ ἐ έ ὴ έ ῦ ῦ ά ν κανος γιὉ ἀ ί ὰ
δικαιοπραξ α δ ν μπορε ν συν ψη γ μο, πιτρ πεται μως σ ναψις γ μου στ νί ὲ ῖ ὰ ά ά ἐ έ ὅ ἡ ύ ά ὸ
νομ μως παγορευμ νο.ί ἀ έ Τ πρ σωπο πο τελε π δικαστικ ντ ληψη συν πτειὸ ό ὺ ῖ ὑ ὸ ὴ ἀ ί ά
γ μο μ τ συνα νεση το ντιλ πτορ του. ν α τ ς ρνε ται ν συναιν ση, τά ὲ ὴ ί ῦ ἀ ή ά Ἄ ὐ ὸ ἀ ῖ ὰ έ ὸ
δικαστ ριο μπορε , φο τ ν ακο σει, ν δ ση τ ν δεια γι τ σ ναψη τοή ῖ ἀ ῦ ὸ ύ ὰ ώ ὴ ἄ ὰ ὴ ύ ῦ
γ μου, φ' σον τ πιβ λλει τ συμφ ρον α το πο τελε π ντ ληψη.ά ἐ ὅ ὸ ἐ ά ὸ έ ὐ ῦ ὺ ῖ ὑ ὸ ἀ ί
Περ διαφορ ς θρησκε αςὶ ᾶ ί
Κωλ εται γ μος χριστιανο μετ' λλοθρ σκου.ύ ὁ ά ῦ ἀ ή
Περ φισταμ νου γ μουὶ ὑ έ ά

38. 38
Κωλ εται σ ναψις τ ρου γ μου, πρ ν μετακλ τως λυθ φιστ μενοςύ ἡ ύ ἑ έ ά ὶ ἤ ἀ ή ῆ ὁ ὑ ά
γ μος.ά
Περ τετ ρτου γ μουὶ ά ά
Κωλ εται τ ταρτος γ μος, προϋπ ρξαντος τρ του γκ ρου.ύ ὁ έ ά ά ί ἐ ύ
νεκα συγγενε ας ξ α ματοςἝ ί ἐ ἵ
Κωλ εται γ μος μετ συγγεν ν ξ α ματος, κατ' ε θε αν μ ν γραμμ νύ ὁ ά ὰ ῶ ἐ ἵ ὐ ῖ ὲ ὴ
περιορ στως, κ πλαγ ου δ μ χρι κα το τετ ρτου βαθμο (δ΄), (πρ ταἀ ί ἐ ί ὲ έ ὶ ῦ ά ῦ ῶ
ξαδ λφια).ἐ έ
νεκα γχιστε αςἝ ἀ ί
Κωλ εται γ μος μετ συγγεν ν ξ γχιστε ας, κατ' ε θε αν μ ν γραμμ νύ ὁ ά ὰ ῶ ἐ ἀ ί ὐ ῖ ὲ ὴ
περιορ στως, κ πλαγ ου δ μ χρι κα το τρ του βαθμο .ἀ ί ἐ ί ὲ έ ὶ ῦ ί ῦ
π σης, κωλ εται γ μος συγγενο ς ξ α ματος μ χρι κα το δευτ ρου βαθμοἘ ί ύ ὁ ά ῦ ἐ ἵ έ ὶ ῦ έ ῦ
το ν ς τ ν συζ γων μετ συγγενο ς ξ α ματος μ χρι κα το δευτ ρου βαθμοῦ ἑ ὸ ῶ ύ ὰ ῦ ἐ ἵ έ ὶ ῦ έ ῦ
το τ ρου συζ γου.ῦ ἑ έ ύ
Τ κ λυμα φ σταται κα μετ τ ν λ σιν κ ρωσιν το γ μου, ξ ο παρ χθη τὸ ώ ὑ ί ὶ ὰ ὴ ύ ἤ ἀ ύ ῦ ά ἐ ὗ ή ὸ
κ λυμα. τσι, π.χ. δ ν δ ναται σ ζυγος ν λ βη ς σ ζυγον τ ν δελφ τ ςώ Ἔ ὲ ύ ὁ ύ ὰ ά ὡ ύ ὴ ἀ ὴ ῆ
πρ ην συζ γου του. Στ ν περ πτωση α τ μπ πτει κα παγ ρευσις τ ς τελ σεωςώ ύ ὴ ί ὐ ὴ ἐ ί ὶ ἡ ἀ ό ῆ έ
θρησκευτικο γ μου δελφ ν μ δ ο δελφ ς, ε τε π ταυτοχρ νως γενησομ νουῦ ά ἀ ῶ ὲ ύ ἀ έ ἴ ἐ ὶ ό έ
γ μου, πολλ δ μ λλον στ ν περ πτωση πο δη χει τελεσθε νας γ μος, τοά ῷ ὲ ᾶ ὴ ί ὺ ἤ ἔ ῖ ὁ ἕ ά ῦ
καν ντος μ διακρ νοντος (ΝΔ΄ τ ς Πενθ κτης).ό ὴ ί ῆ έ
νεκα ξωγ μου συγγενε αςἝ ἐ ά ί
Συγγ νεια ς πρ ς τ κωλ ματα το γ μου φ σταται, σα τως, μεταξ τοέ ὡ ὸ ὰ ύ ῦ ά ὑ ί ὡ ύ ὺ ῦ
ξωγ μου τ κνου ( πως τ ναφ ρει ν μος σ μερα, τ κνο γεννημ νο χωρ ςἐ ά έ ἤ ὅ ὰ ἀ έ ὁ ό ή έ έ ὶ
γ μο τ ν γον ων του) τ ν κατι ντων α το κα το ξ ναγνωρ σεως πατρ ςά ῶ έ ἤ ῶ ό ὐ ῦ ὶ ῦ ἐ ἀ ί ὸ ἤ
τ ν ξ α ματος συγγεν ν α το .ῶ ἐ ἵ ῶ ὐ ῦ
ξ υ οθεσ αςΈ ἱ ί
Κωλ εται γ μος το υ οθετ σαντος τ ν κατι ντων α το μετ τού ὁ ά ῦ ἱ ή ἤ ῶ ό ὐ ῦ ᾶ ῦ
υ οθετηθ ντος. Τ κ λυμα φ σταται κα μετ τ ν λ σιν τ ς υ οθεσ ας.ἱ έ ὸ ώ ὑ ί ὶ ὰ ὴ ύ ῆ ἱ ί
νεκα το Βαπτ σματοςἝ ῦ ί (πνευματικ συγγ νεια)ὴ έ
Κωλ εται γ μος μεταξ το (τ ς) ναδ χου (νονο ) κα το (τ ς) βαπτισθ ντοςύ ὁ ά ύ ῦ ῆ ἀ ό ῦ ὶ ῦ ῆ έ ἤ
τ ν γον ων του κα τ ν παλιν. Πνευματικο δελφο δ λογ ζονται, κε νοι, ο πο οιῶ έ ὶ ἀ ά ὶ ἀ ὶ ὲ ί ἐ ῖ ἱ ὁ ῖ

39. 39
χουν κοιν ν δοχο, κα πιτρ πεται τ λεση θρησκευτικο γ μου στ ςἔ ὸ ἀ ά ὶ ἐ έ ἡ έ ῦ ά ὶ
περιπτ σεις α τ ς. (ΝΓ΄ τ ς Πενθ κτης).ώ ὐ έ ῆ ὲ
νεκα πιτροπε αςἝ ἐ ί
Κωλ εται γ μος το πιτρ που κα κατι ντων α το μετ το πιτρεπομ νουύ ὁ ά ῦ ἐ ό ἤ ὶ ό ὐ ῦ ὰ ῦ ἐ έ
μ χρι τ ς ριστικ ς λογοδοσ ας το πιτρ που.έ ῆ ὁ ῆ ί ῦ ἐ ό
Περ γ μου Κληρικ ν κα Μοναχ νὶ ά ῶ ὶ ῶ
Κωλ εται γ μος (μετ τ ν χειροτον αν) κληρικ ν παντ ς βαθμο κα ( μετ τ νύ ὁ ά ὰ ὴ ί ῶ ὸ ῦ ὶ ὁ ὰ ὴ
π καρσιν) μοναχ ν τ ς ρθοδ ξου νατολικ ς κκλησ ας.( ΣΤ τ ς Πενθ κτης, 1οςἀ ό ῶ ῆ Ὀ ό Ἀ ῆ Ἐ ί ῆ έ
τ ς Νεοκαισαρε ας).ῆ ί
Γ μος μετ τεροδ ξουά ὰ ἑ ό (μεικτ ς γ μος)ὸ ά
π θρησκευτικο γ μου ρθοδ ξου μετ τεροδ ξου (μεικτ ς γ μος), τελουμ νουἘ ὶ ῦ ά ὀ ό ὰ ἑ ό ὸ ά έ
π ντοτε κατ' ο κονομ αν, εροτελεστ α γ νεται κατ το ς τ πους τ ς νατολικ ςά ἰ ί ἡ ἱ ί ί ὰ ὺ ύ ῆ Ἀ ῆ
ρθοδ ξου κκλησ ας, ποχρεωτικ ς, κα τ ς διατυπ σεις περ μεικτ ν γ μων,Ὀ ό Ἐ ί ὑ ῶ ὶ ὶ ώ ὶ ῶ ά
νεξαρτ τως ν τελεσθ κα κατ τ ν τ πο το δ γματος το τεροδ ξου μ λους.ἀ ή ἐὰ ῆ ὶ ὰ ὸ ύ ῦ ό ῦ ἑ ό έ
π κωλυμ των, κκλησ α δ ναται ν φαρμ ζη τ ν ο κονομ α κατ περ πτωσηἘ ὶ ά ἡ Ἐ ί ύ ὰ ἐ ό ὴ ἰ ί ὰ ί
κα κατ τ ν κρ ση κα ποιμαντορικ σ νεση το ο κε ου Μητροπολ του τ ς ερ ςὶ ὰ ὴ ί ὶ ἠ ύ ῦ ἰ ί ί ἤ ῆ Ἱ ᾶ
Συν δου (σ μφωνα κα πρ ς τ ν μ χρι σ μερα κολουθουμ νη κκλησιαστικό ύ ὶ ὸ ὴ έ ή ἀ έ ἐ ὴ
πρακτικ ).ή
Δι το το ο φημ ριοι φε λουν, σ περ πτωση κατ τ ν πο α χουν τ νὰ ῦ ἱ ἐ έ ὀ ί ὲ ί ὰ ὴ ὁ ῖ ἔ ὴ
ποιαδ ποτε μφιβολ α σχετικ μ τ ν παρξη κ ποιου κωλ ματος μ , νὁ ή ἀ ί ὰ ὲ ὴ ὕ ά ύ ἤ ή ὰ
ποφε γουν ποκειμενικ ς κρ σεις κα ν πευθ νονται στ ν ο κε α ερἀ ύ ὑ ὲ ί ὶ ὰ ἀ ύ ὴ ἰ ί Ἱ ἀ
Μητρ πολη, γι ν λαμβ νουν γκυρη π ντηση.ό ὰ ὰ ά ἔ ἀ ά
σον φορ τ ν διαδικασ α κδ σεως δε ας γ μου, δηλ. τ ν γνωστοπο ηση διὍ ἀ ᾶ ὴ ί ἐ ό ἀ ί ά ὴ ί ὰ
το τ που, τ ν συν ριθμηση μ προηγουμ νων τελεσθ ντων κα λυθ ντων γ μων,ῦ ύ ὴ ά ἤ ὴ έ έ ὶ έ ά
τ ν σ νταξη δηλ σεως το γ μου πρ ς τ Ληξιαρε ο και πολλ λλα θ ματα, τὴ ύ ώ ῦ ά ὸ ὸ ῖ ὶ ὰ ἄ έ ά
πο α ρυθμ ζονται λεπτομερ ς π τ ν π' ριθμ. 2320/1982 Συνοδικ γκ κλιο.ὁ ί ί ῶ ἀ ὸ ὴ ὑ ἀ ὴ Ἐ ύ
Γι τ ν τ λεση Θρησκευτικοκ γ μου παρα τητη προϋπ θεση ποτελε κδοσηὰ ὴ έ ῦ ά ἀ ί ό ἀ ῖ ἡ ἔ
τ ς πισκοπικ ς δε ας, τ ν πο α πρ πει ο μελλ νυμφοι ν προσκομ ζουν στ νῆ Ἐ ῆ ἀ ί ὴ ὁ ί έ ἱ ό ὰ ί ὸ
ο κε ο φημ ριο. Τ ν ε θ νη τ ς διακριβ σεως π ρξεως μ κωλυμ των, κατ τἰ ῖ ἐ έ ὴ ὐ ύ ῆ ώ ὑ ά ἤ ὴ ά ὰ ὸ
Κανονικ ν Δ καιον τ ς κκλησ ας, γι τ ν θρησκευτικ γ μο, ναντι το πισκ πουὸ ί ῆ Ἐ ί ὰ ὸ ὸ ά ἔ ῦ Ἐ ό
χει πογρ φων τ ν α τηση κδ σεως δε ας φημ ριος. τ λεση θρησκευτικοἔ ὁ ὑ ά ὴ ἴ ἐ ό ἀ ί ἐ έ Ἡ έ ῦ
γ μου νευ πισκοπικ ς δε ας συνεπ γεται γι τ ν πε θυνο φημ ριο βαρει ςά ἄ Ἐ ῆ Ἀ ί ά ὰ ὸ ὑ ύ ἐ έ ὲ

40. 40
κανονικ ς κυρ σεις, κατ τ ς διατ ξεις το ρθρου 49 το Ν μου 590/1977 "Περὲ ώ ὰ ὶ ά ῦ ἄ ῦ ό ὶ
το Καταστατικο Χ ρτου τ ς κκλησ ας τ ς λλ δος":ῦ ῦ ά ῆ Ἐ ί ῆ Ἑ ά
1. ερολογ α το γ μου τελε ται μετ προτ ραν γγραφον δειαν το ρχιερ ωςἩ ἱ ί ῦ ά ῖ ὰ έ ἔ ἄ ῦ Ἀ έ
το τ που τ ς τελ σεως το πιτρ που α το . Δι τ ν χορ γησιν τ ς δε αςῦ ό ῆ έ ἤ ῦ ἐ ό ὐ ῦ ὰ ὴ ή ῆ ἀ ί
πιτρ πεται κα προηγουμ νη γγραφος πε θυνος δ λωσις τ ν μελλον μφων περἐ έ ὶ έ ἔ ὑ ύ ή ῶ ύ ὶ
μ π ρξεως ς πρ ς α το ς ναβλητικο νατρεπτικο τινος κωλ ματος. Διὴ ὑ ά ὡ ὸ ὐ ὺ ἀ ῦ ἤ ἀ ῦ ύ ὰ
κανονιστικ ν ποφ σεων τ ς Δ.Ι.Σ. θ λει καθορισθ , κατ τ ν κειμ νηνῶ ἀ ά ῆ έ ῆ ὰ ὴ έ
νομοθεσ αν, διαδικασ α χορηγ σεως δε ας γ μου.ί ἡ ί ή ἀ ί ά 2. Ε ς τ ν νευ πισκοπικ ςἰ ὸ ἄ ἐ ῆ
δε ας τελ σαντα γ μον ερ α πιβ λλεται, κτ ς τ ν ε ς το τον πιβαλλομ νωνἀ ί έ ά ἱ έ ἐ ά ἐ ὸ ῶ ἰ ῦ ἐ έ
π τ ν κκλησιαστικ ν δικαστηρ ων κανονικ ν ποιν ν, κα ποιν φυλακ σεωςὑ ὸ ῶ ἐ ῶ ί ῶ ῶ ὶ ὴ ί
μ χρις ν ς τους.έ ἑ ὸ ἔ
3. κεχωρισμ νως π τ ς τελ σεως το μυστηρ ου το γ μου ερολογ α τ ςἩ έ ἀ ὸ ῆ έ ῦ ί ῦ ά ἱ ί ῆ
μνηστε ας παγορε εται, κηρ σσεται δ πνευματικ ς κυρος π το ρχιερ ωςί ἀ ύ ύ ὲ ῶ ἄ ὑ ὸ ῦ Ἀ έ
το τ που, νθα α τη τελ σθη. Ε ς τ ν τελ σαντα τ ν ερολογ αν ερ α πιβ λλεταιῦ ό ἔ ὕ ἐ έ ἰ ὸ έ ὴ ἱ ί ἱ έ ἐ ά
ποιν ργ ας μ χρις ν ς τους κα στ ρησις το μ σεος το μισθο α το , ς καὴ ἀ ί έ ἐ ὸ ἔ ὶ έ ῦ ἡ ί ῦ ῦ ὐ ῦ ὡ ὶ
φυλ κισις μ χρις ν ς τους.ά έ ἑ ὸ ἔ
4. Τ τ ν γ μων, κατ μ ν τ πολιτικ ν μ ρος, π γονται ε ς τ πολιτικὰ ῶ ά ὰ ὲ ὸ ὸ έ ὑ ά ἰ ὰ ὰ
δικαστ ρια, κατ δ πνευματικ ν, ε ς τ ς κκλησιαστικ ς ρχ ς".ή ὰ ὲ ό ἰ ὰ Ἐ ὰ Ἀ ά
Απαιτούμενα δικαιολογητικά για την έκδοση άδειας τέλεσης θρησκευτικού γάμου.
Δικαιολογητικά
• Βεβαίωση Μητρόπολης, να αναφέρει το βαθμό του τελευταίου γάμου.
• Πιστοποιητικό αγαμίας
• Φύλλο ημερήσιας τοπικής εφημερίδας, ένα για τον καθένα.
• 1 Παράβολο (πράσινο) Δημοσίου Ταμείου 15€ (ονομαστικής αξία 14,67 €)
Ειδικά Δικαιολογητικά
• Διαζευκτήριο, για διαζευγμένους πολίτες.
• Ληξιαρχική πράξη θανάτου, εφόσον υπάρχει θάνατος του/της συζύγου από
προηγούμενο γάμο. Προαπαιτούμενη υπηρεσία: Έκδοση ληξιαρχικής πράξης
θανάτου
Σημειώσεις και επεξηγήσεις: Η τέλεση του θρησκευτικού γάμου θα πρέπει να
δημοσιευτεί σε ημερήσια τοπική εφημερίδα. Τα δικαιολογητικά υποβάλλονται στην

41. 41
εκκλησία της ενορίας όπου θα τελεστεί ο γάμος. Με βάση τον καινούργιο Νόμο περί
ισότητας, οι μελλόνυμφοι είναι υποχρεωμένοι να δηλώσουν πριν από το γάμο το
επώνυμο των τέκνων που θα γεννηθούν. Αυτό μπορεί να είναι ή του συζύγου ή της
συζύγου ή και των δύο, όχι όμως πάνω από δύο επώνυμα.
5. Ο γάμος και η οικογένεια σήμερα
Γάμος ονομάζεται η τελετή με την οποία συνιστάται και αναγνωρίζεται μια νόμιμη
γενετήσια ένωση που θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας οικογένειας. Πρόκειται για
μια διαβατήρια τελετουργία που σφραγίζει το πέρασμα του ατόμου από μια
κατάσταση σε μιαν άλλη. Επίσης ο όρος δηλώνει όχι μόνο τη σύναψη αλλά και την
ήδη συστημένη νόμιμη γενετήσια ένωση. Έτσι πρόκειται για ένα θεσμό ο οποίος
προσδιορίζεται ως η κοινωνικά αναγνωρισμένη ένωση δύο προσώπων.

42. 42
Ο γάμος είναι ένας ζωτικός θεσμός για την κοινωνία: οι άγαμοι και τα άτεκνα
ζευγάρια λίγο πολύ περιθωριοποιούνταν και περιθωριοποιούνται ή δεν χαίρουν
καμίας εκτίμησης σε διάφορες κοινωνίες.
Ο γάμος δεν είναι και δεν μπορεί να είναι προσωπική υπόθεση. Ο γάμος εντάσσεται
από τους λαογράφους στον ευρύτερο εθιμικό κύκλο και τον ‘’κύκλο της ζωής’’ που
συμπεριλαμβάνει την ‘’γέννηση’’ και το ‘’θάνατο’’. Έτσι παράλληλα με τα μυστήρια
της χριστιανικής Εκκλησίας υφίστανται και μια σειρά από πρακτικές με μαγικό ή
λαϊκό χαρακτήρα που αποσκοπούν την θεία εύνοια.
Στις μέρες μας το ζευγάρι μπορεί να συνάψει δεσμά γάμου με δύο τρόπους: Με
πολιτικό γάμο ή θρησκευτικό γάμο.
Ο πολιτικός γάμος είναι ο γάμος που επιτελείται, καταγράφεται και αναγνωρίζεται
από έναν κυβερνητικό αξιωματούχο. Στην Ελλάδα νομιμοποιήθηκε το 1982, 200
χρόνια μετά την καθιέρωσή του από τη Γαλλική Επανάσταση. Έως τότε ίσχυε η
υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος). Είναι γάμος που
διεξάγεται στα κατά τόπους Δημαρχεία των δήμων της χώρας από τους
αντιδημάρχους. Σε αυτόν συμμετέχουν οι μελλόνυμφοι και δύο μάρτυρες.
Η ακολουθία του Θρησκευτικού γάμου αποτελείται από δύο μέρη:
Το πρώτο είναι η ‘’Ακολουθία του Αρραβώνος’’ και η ‘’Ακολουθία της Στέψης’’ που
αποτελεί το κυρίως μυστήριο. Στην ακολουθία του Αρραβώνος η κύρια τελετή είναι
η ευλογία και η ανταλλαγή των δακτυλίων. Το δεύτερο μέρος της ακολουθίας
κορυφώνεται στην τελετή της στέψη : αυτό το εξωτερικό και ορατό σημείο δηλώνει
την ειδική χάρη που το ζευγάρι λαμβάνει από το Άγιο Πνεύμα. Τα στέφανα είναι
στέφανα χαράς και μαρτυρίου επειδή κάθε αληθινός γάμος προϋποθέτει την
αυτοθυσία και των δύο. Στο τέλος της ακολουθίας οι νεόνυμφοι πίνουν κρασί από το
ίδιο ποτήρι, πράγμα που ανακαλεί στη μνήμη μας το θαύμα στο γάμο στην Κανά της
Γαλιλαίας. Αυτό το κοινό ποτήρι συμβολίζει το γεγονός πως από δω και στο εξής θα
μοιράζονται μια κοινή ζωή.

43. 43
Ο γάμος στην Κρήτη
Ο γάμος στα χωριά της Κρήτης ήταν παλιά, αλλά και σήμερα μεγάλο γεγονός. Οι
προετοιμασίες άρχιζαν πολλές μέρες πριν. Στο σπίτι της νύφης μαζεύονται οι
κοπελιές την Παρασκευή και ετοιμάζουν τα προικιά.
Τα προικιά μεταφερόταν με πομπή στο σπίτι του ανδρόγυνου, με συνοδεία της
λύρας και του λαούτου και τραγουδιών. Στο σπίτι του γαμπρού οι ανύπαντρες
κοπέλες στρώνουν το νυφικό κρεβάτι, αφού ρίχνουν πάνω ρύζι και χρήματα. Βάζουν
ακόμη να ξαπλώσει πάνω ένα αγόρι για ν' αποκτήσει το ανδρόγυνο αγόρια. Κατά το
στόλισμα λέγονται μαντινάδες.

44. 44
Το απόγευμα της Κυριακής οι νέοι στόλιζαν το γαμπρό και τα κορίτσια τη νύφη και
όταν όλα ήταν έτοιμα, ξεκινούσαν για τη στεφάνωση. Πρώτος πηγαίνει ο γαμπρός
που τον συνοδεύουν δυο νεαροί, ενώ στην πομπή μπροστά πηγαίνουν ο λυράρης
και ο λαουτιέρης. Όταν φτάσουν στο σπίτι της νύφης οι καλεσμένοι του γαμπρού
λένε:
Ανοίξετε την πόρτα σας να δείτε το γαμπρό μας,
τέτοιο σγουρό βασιλικό δεν έχει το χωριό μας
Οι συγγενείς της νύφης απαντούν:
Σιγά σιγά μη βιάζεστε κι η πόρτα μας θ'ανοίξει,
γιατί έχει αδέρφια και δικούς να τσ' αποχαιρετήσει.
Μετά μπαίνει ο γαμπρός μέσα στο σπίτι, χαιρετά και φιλά τους γονείς της, παίρνει
την ευχή τους, προσφέρει λουλούδια και φιλεί τη νύφη. Την ίδια στιγμή ακούονται
οι πυροβολισμοί ή μπαλωθιές της χαράς. Ξεκινούν για την εκκλησία και πριν μπουν
μέσα ο λυράρης τραγουδεί:
Άνοιξε πόρτα τσ' εκκλησάς, πόρτα του παραδείσου
να κατεβούν οι άγγελοι τη νύφη να βλοήσουν.
Μετά την τελετή του γάμου χορεύουν έξω στον περίβολο της εκκλησίας το χορό της
νύφης και όταν τελειώσει ο χορός ο τελευταίος παίρνει το γουρλίδικο μαντίλι της.
Στη συνέχεια ξεκινούν όλοι για το σπίτι του γαμπρού, απ'όπου περνούν τους πετούν
ρύζι και άνθη.
Πρόβαλε μάνα του γαμπρού και πεθερά τση νύφης
να δεις τον όμορφό σου γιο μια κόρη σου τη φέρνει.
Όταν φτάσουν στην πόρτα, η νύφη παίρνει μέλι από την πεθερά της και κάνει ένα
σταυρό πάνω από την πόρτα, για να είναι η ζωή τους γλυκιά. Ύστερα πετά ένα ρόδι
με δύναμη μέσα στο σπίτι, για να σκορπίσει όπως το ρόδι η ευτυχία στο σπίτι.
Μπαίνει μέσα πρώτα η νύφη και μετά ο γαμπρός και συγχρόνως λέγονται
μαντινάδες. Μετά απ'όλα αυτά ακολουθεί το γαμήλιο τραπέζι με
το πιλάφι (γαμοπίλαφο) ή τα μακαρόνια με τον αθότυρο και το βραστό και το γλέντι
κρατεί μέχρι και μία εβδομάδα.

45. 45
Ο Ποντιακός γάμος
Στους Έλληνες του Πόντου πιο διαδεδομένος ήταν ο όρος χαρά, που υπογράμμιζε το
χαρμόσυνο τούτο γεγονός.
Οι Πόντιοι πάντρευαν τα παιδιά τους πολύ νωρίς, συνήθως, 20-23 χρόνων τα αγόρια
και σε μικρότερη ηλικία τα κορίτσια. Την τύχη της κοπέλας όριζε ο δυναμικός
πατέρας, αφού η συγκατάνευσή της στο γάμο ήταν περιττή. Ούτε όμως και ο νέος
μπορούσε να έχει τη δική του γνώμη για τη μελλοντική του σύζυγο. Ο λόγος του
πατέρα ήταν νόμος απαράβατος.
Η συγκατάθεση των γονιών για το γάμο της κόρης τους λεγόταν λογόπαρμαν. Η
πρώτη συμφωνία για την ημέρα του γάμου γινόταν στα "τελειώματα", στο
"ψαλάφεμαν". Αλλά όταν πλησίαζε ο καιρός του γάμου πήγαιναν 7-8 μέρες πριν από
τη στέψη, το βράδυ συνήθως, οι στενοί συγγενείς του νέου, στο σπίτι της κόρης και
έπαιρναν το λόγο, δηλαδή την τελευταία διαβεβαίωση. Έλεγαν: "Εμείς λέγομε σα
οχτώ απάν να εφτάμε το γάμον. Ντο λέτε κι εσείς;". Όταν συμφωνούσαν για την
ημερομηνία, γινόταν το κέρασμα της νύφης, ομελέτα ή τζαμούρ με μπόλικο
βούτυρο. Τότε μάλιστα κλείδωναν κι ένα λουκέτο και το έβαζαν στην τσέπη του
γαμπρού. Θα το ξεκλείδωνε όταν πήγαινε να σμίξει με τη νύφη, στη νυφική παστάδα
το βράδυ της Δευτέρας.
Στον Πόντο δεν υπήρχε ο αναχρονιστικός θεσμός της προίκας. Η νύφη έκανε δώρα
μόνο στο γαμπρό, στα καινούρια γονικά και στους κοντινούς συγγενείς. Παρόλα
αυτά συνηθιζόταν να μεταφέρουν τα πράγματα (προίκα) της νύφης πάνω σε κάρο,

46. 46
συνοδευόμενο από λυράρη που έπαιζε τραγούδια του γάμου, προσκαλώντας τον
κόσμο (λάλεμα) στη "χαρά".
O βλάχικος γάμος
Την Κυριακή το πρωί, στο κονάκι (σπίτι) της νύφης γινόταν ένα είδος έκθεσης της
προίκας (πάια) και των δώρων της. Μετά ακολουθούσε τραπέζι για τους συγγενείς.
Τη νύφη τη στόλιζαν τα κορίτσια που ήταν στο κονάκι αποβραδίς και ταυτόχρονα
τραγουδούσαν, ενώ τα παπούτσια της τα φορούσε ο αδερφός της. Φορούσε ένα
φόρεμα που είχε στην πλάτη ένα σταυρό από 2 βελονιές για το κακό το μάτι. Το
πρόσωπό της καλυπτόταν από ένα αραχνοΰφαντο λευκό και κεντημένο μαντήλι ενώ
τα χέρια της καλύπτονταν κι εκείνα από ένα μαντήλι.
Έμπαιναν στην καλύβα οι συγγενείς για να τη δουν και να της ευχηθούν.
Ευχόμενοι της έδιναν και χρήματα. Έβγαιναν για λίγο στην αυλή, χόρευαν με τη
νύφη και μετά έμπαιναν πάλι στην καλύβα και περίμεναν όλοι τους συμπέθερους.
Στο κονάκι του γαμπρού, το πρωί της Κυριακής μαζεύονταν οι γυναίκες για να
στολίσουν τις 3 κουλούρες (είδος ψωμιού). Η 1η ήταν του βλάμη (του καλύτερου
φίλου του γαμπρού), η 2η του κουμπάρου και η 3η και πιο όμορφη της νύφης. Στη
συνέχεια, με συνοδεία οργάνων και το φλάμπουρο μπροστά, πήγαιναν και έπαιρναν
το βλάμη και τον κουμπάρο. Πήγαιναν στο κονάκι του γαμπρού μετά το ξύρισμα οι
συγγενείς τον φιλούσαν και τον δώριζαν. Στη συνέχεια, ντυνόταν. Φορούσε
μπουραζάνα – παλαιότερα φουστανέλα. Στο γιλέκο του, στην πλάτη είχε κι αυτός
σταυρό από 2 βελονιές, για να χτυπά το κακό μάτι, στην τσέπη του ένα κλειδί, για να
κλειδώνει τα κακά στόματα και στο τσαρούχι του ένα νόμισμα.
Όταν πια ετοιμαζόταν και ο γαμπρός, προτού ξεκινήσουν, η μητέρα του γαμπρού
έριχνε νερό, με ασημένιο μαστραπά, στην άκρη του σακακιού του παππού και στην
ποδιά της γιαγιάς και ο γαμπρός έσκυβε να πιεί νερό, για να πάρει κατ’ αυτόν τον
τρόπο την ευχή των παππούδων του. Μετά, άφηνε η μητέρα του το μαστραπά στα
πόδια του γαμπρού, του έβαζε ένα νόμισμα στο στόμα και αυτός έπρεπε με τη σειρά

47. 47
του να κλωτσήσει το μαστραπά με το δεξί του πόδι και να χυθεί το νερό μαζί με το
νόμισμα. Αυτό όλο συμβόλιζε την αφθονία.
Στη συνέχεια ο γαμπρός πήγαινε καβάλα σ’ ένα άλογο στο κονάκι της νύφης. Ο
βλάμης κρατούσε το φλάμπουρο (στολισμένο με πολύχρωμες μάλλινες φούντες, τα
λεγόμενα «κιρίτσια») και όλοι οι συγγενείς προχωρούσαν τραγουδώντας.
Μετά ξεκινούσε ο χορός. Ένας από τους συγγενείς της νύφης, συνήθως ο αδερφός ή
θείος, οδηγούσε το γαμπρό και το βλάμη στην αυλή, όπου ξεκινούσαν το χορό.
Πρώτος χόρευε ο αδερφός της νύφης, δεύτερος ο γαμπρός, στου οποίου το πέτο
κρεμούσαν χρήματα και τρίτος ο βλάμης. Κατά τη διάρκεια του χορού, η μητέρα της
νύφης τοποθετούσε λευκό μαντήλι στους ώμους του γαμπρού και του βλάμη για να
ξεχωρίζουν.
Μετά το χορό έφτανε η ώρα της αποχώρησης. Πρώτοι ξεκινούσαν ο γαμπρός και ο
βλάμης και πίσω τους ακολουθούσαν οι συγγενείς του γαμπρού, οι οποίοι
πλήρωναν για να πάρουν την προίκα της νύφης και τη φόρτωναν στα άλογα. Τέλος
ερχόταν η ώρα που η νύφη έβγαινε από την καλύβα της. Δεξιά και αριστερά της είχε
τα αδέρφια της ή πολύ στενούς συγγενείς. Στην έξοδο, μπροστά στα πόδια της
τοποθετούσαν ένα μπακιρένιο μαστραπά με νερό και ένα νόμισμα στο στόμα της. Η
διαδικασία ήταν ίδια με αυτή του γαμπρού. Γυρνούσε μετά προς την είσοδο του
σπιτιού, προσκυνούσε 3 φορές και χαιρετούσε τους συγγενείς της που την
ξεπροβόδιζαν με τραγούδια.
Πρώτα έφτανε ο γαμπρός και μετά κατέβαιναν και οι δυο από τα άλογα
και κατευθύνονταν προς το καλύβι που θα τελούταν το μυστήριο. Μπροστά τους
προπορευόταν – κοιτάζοντάς τους – μια γυναίκα από το σόι του γαμπρού, η οποία
ράντιζε με ούζο το δρόμο τους τραγουδώντας, ξορκίζοντας έτσι οποιοδήποτε κακό
και όλα τα μάγια.
Αφού τελείωνε το τραγούδι, έβγαιναν στην είσοδο της καλύβας οι γονείς του
γαμπρού και δώριζαν στη νύφη κοσμήματα. Μετά έδινε η πεθερά στη νύφη ένα
κομμάτι βούτυρο και η νύφη άλειφε στην είσοδο πάνω, κάτω, δεξιά και αριστερά
κάνοντας το σχήμα του σταυρού και στη συνέχεια έτρωγαν εναλλάξ – νύφη και

48. 48
πεθερά – ένα λουκούμι. Στη συνέχεια, όταν πια έμπαιναν στην καλύβα, η πεθερά
έπαιρνε τη νύφη και την οδηγούσε στην εστία όπου και προσκυνούσε.
Αυτό συμβόλιζε τη μόνιμη εγκατάσταση και το ρίζωμα της νύφης στο καινούργιο της
σπίτι και αφού της έδιναν 3 αγοράκια να τα πάρει αγκαλιά, ξεκινούσε το μυστήριο
στην καλύβα, το οποίο τελούσε κάποιος ιερέας από τις γύρω περιοχές.
Ο λεγόμενος πανελλήνια βλάχικος γάμος αποτελεί σήμερα από τις πλέον γνωστές
λαογραφικές γιορτές αναπαράστασης παραδοσιακού γάμου της ελληνικής
υπαίθρου. Η γιορτή αυτή περιλαμβάνεται στα έθιμα της Καθαρής Δευτέρας που
τελείται ειδικότερα στη Θήβα και στο Δαφνί Λακωνίας.
Προίκα
Η προίκα είναι ένας θεσμός κατά τον οποίο η οικογένεια παραχωρεί στη νύφη την
περιουσία της όταν παντρεύεται. Ο θεσμός της προίκας υπήρχε από τα αρχαία
χρόνια και αποτελούσε τη συμβολή της γυναίκας στον κοινό βίο.
Οι συνήθεις λόγοι που επιβαλλόταν ήταν αρχικά οικονομικοί και στη συνέχεια
κοινωνικοί. Πέρα από τα φυσικά προσόντα της νύφης, αιτία γάμου αποτελούσε και η
προίκα. Η προίκα ήταν ένα συμβόλαιο γάμου, έγγραφο και ενυπόγραφο, το οποίο

49. 49
επιβεβαιωνόταν από το προικοσύμφωνο. Ήταν μια ενέργεια στην οποία το
συναίσθημα είχε ανύπαρκτο ρόλο στην διαδικασία λήψεως της απόφασης.
Πέρα από το λόγο της προίκας, οι γυναίκες βρίσκονταν στον πάτο της κοινωνικής
πυραμίδας λόγω της πανίσχυρης τότε κυριαρχίας του αρσενικού φύλου. Σήμερα, οι
αντιλήψεις γύρω από το θεσμό της προίκας και η εφαρμογή της, έχουν οριστικά
εκλείψει στην Ελλάδα. Επιβεβαίωση της έκλειψης ήταν ο νόμος που θεσπίστηκε επί
Κυβέρνησης Α. Παπανδρέου το 1983 που κατάργησε τον θεσμό της προίκας.
Διαζύγιο
Το φαινόμενο του διαζυγίου στις μέρες μας είναι ένα πολύ συχνό και έντονο
γεγονός.
Μερικοί λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν ένα ζευγάρι στο διαζύγιο είναι:
 Μοιχεία
 Επιβολή κατά της ζωής, κακοποίηση
 Παρεμπόδιση τεκνογονίας παρά την αντίθετη επιθυμία του άλλου συζύγου
 Φρενοβλάβεια για 3 έτη, που κάνει τη συμβίωση αφόρητη
 Ισχυρός κλονισμός του γάμου
 Τελεσίδικη καταδίκη σε φυλάκιση για περισσότερα από 7 έτη
 Εθισμός στα ναρκωτικά, αλκοόλ, τυχερά παιχνίδια
 Στην πράξη ο ισχυρός κλονισμός είναι ο πιο συνηθισμένος λόγος διαζυγίου
και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ασυμφωνία χαρακτήρων, ύβρεις,
καυγάδες κλπ.

50. 50
Αντί συμπεράσματος
Προϋποθέσεις για έναν επιτυχημένο γάμο
Επιτυχημένος γάμος είναι αυτός που δεν θέτει σαν βάση επιτυχίας τον πλούτο αλλά
την αρετή. Ο άνδρας πρέπει να έχει ευλάβεια ψυχής, καλoσύνη, σύνεση, φόβο
Θεού. Λέει ο Χρυσόστομος: «Μια νέα κόρη που είναι συνετή, ελεύθερη και
καλλιεργεί την ευσέβεια, αξίζει όσο όλη η οικουμένη». «Πολλοί που είχαν αποκτήσει
μεγάλη περιουσία, τα έχασαν όλα, γιατί δεν είχαν μυαλωμένη γυναίκα ικανή να τα
διατηρήσει».
Πολλοί θέλουν η γυναίκα τους να είναι όμορφη. Είναι όμως αυτό αρκετό για να
επιτύχει ένας γάμος; Τονίζει ο άγιος: «Η ομορφιά του σώματος, όταν δεν
συνοδεύεται από την αρετή της ψυχής, θα μπορέσει να σκλαβώσει τον άνδρα για
είκοσι και τριάντα μέρες, δεν θα διαρκέσει όμως περισσότερο, αλλά αφού δείξει την
κακία της, θα διαλύσει την αγάπη. Οι γυναίκες όμως που λάμπουν εξ αιτίας της
ομορφιάς της ψυχής, όσο προχωρεί ο καιρός και φανερώνουν την ευγένεια της
ψυχής τους, τόσο περισσότερο ελκύουν τους άνδρες τους».
«Δεν υπάρχει τίποτε, τίποτε πολυτιμότερο από το να αγαπιέται κανείς τόσο πολύ
από την γυναίκα του και να την αγαπάει».
Συμβουλές, πώς ο σύζυγος να συμπεριφέρεται στη σύζυγό του
Λόγια αγάπης να της λες:... Εγώ από όλα, τη δική σου αγάπη προτιμώ και τίποτε δεν
μου είναι τόσο βασανιστικό ή δυσάρεστο, όσο το να βρεθώ κάποτε σε διάσταση μαζί
σου. Κι αν όλα χρειασθεί να τα χάσω, ...κι αν στους έσχατους βρεθώ κινδύνους,
οτιδήποτε κι αν πάθω, όλα μου είναι ανεκτά κι υποφερτά, όσο εσύ μου είσαι καλά.
Και τα παιδιά, τότε μου είναι περιπόθητα, εφ' όσον εσύ μας συμπαθείς... Ίσως
κάποτε σου πει: Ποτέ ως τώρα δεν ξόδεψα από τα δικά σου, έχω ακόμη τα δικά μου,
που μου 'δωσαν οι γονείς μου. Τότε πες της: Τι λες καλή μου; Έχεις ακόμη τα δικά
σου; Ποια λέξη μπορεί να 'ναι χειρότερη από αυτή; Σώμα δεν έχεις πια δικό σου κι

51. 51
έχεις χρήματα; Δεν είμαστε δύο σώματα μετά το γάμο, αλλά γίναμε ένα. Λεν έχουμε
δυο περιουσίες, αλλά μία... Όλα δικά σου είναι, κι εγώ δικός σου είμαι, κορίτσι
μου. Αυτό με συμβουλεύει ο Παύλος λέγοντας ότι ο άνδρας δεν εξουσιάζει το σώμα
του, αλλά η γυναίκα. Κι αν δεν έχω εγώ εξουσία στο σώμα μου, αλλά εσύ, πόσο
μάλλον δικά σου είναι τα χρήματα... Ποτέ να μην της μιλάς με πεζό τρόπο, αλλά με
φιλοφροσύνη, με τιμή, με αγάπη πολλή. Να την τιμάς, και δε θα βρεθεί στην ανάγκη
να ζητήσει την τιμή από άλλους... Να την προτιμάς από όλους για όλα, για την
ομορφιά, για τη σωφροσύνη της, και να την εγκωμιάζεις. Να κάνεις φανερό ότι σ'
αρέσει η συντροφιά της κι ότι προτιμάς να μένεις στο σπίτι για να 'σαι μαζί της από
το να βγαίνεις στην αγορά. Από όλους τους φίλους να την προτιμάς, και από τα
παιδιά που σου χάρισε, κι αυτά εξαιτίας της να τα αγαπάς.
Ιωάννης Χρυσόστομος (PG 62, 146-148. Μτφρ. από: Παναγιώτη Νέλλα, Ζώον Θεού-
μενον, εκδ. Αρμός, Αθήνα 19923, σελ. 85).
Η σχέση των γονιών με τα παιδιά τους
Η σχέση των γονέων με το μωρό και το μικρό παιδί συνδέεται άμεσα με την
αυξανόμενη αυτονομία του παιδιού και το αίσθημά του ότι είναι ξεχωριστό
πρόσωπο. Είναι μια δύσκολη περίοδος, γιατί η αμφιταλάντευση του παιδιού
ανάμεσα στην αγάπη και την οργή είναι πολύ δυνατή. Επιθυμεί να μεγαλώσει και
ταυτόχρονα το φοβάται. Έχει ανάγκη τους γονείς του απεγνωσμένα, αλλά έχει
επίσης απεγνωσμένα ανάγκη να γίνει ένα σημαντικό πρόσωπο από μόνο του. Οι
γονείς πρέπει να του επιτρέψουν την απόσταση που χρειάζεται για να γίνει ο εαυτός
του, με το αναπτυσσόμενο αίσθημα ότι έχει κάποια αξία και κάποιο έλεγχο στη ζωή
του. Ταυτόχρονα οι γονείς έχουν ανάγκη να αισθάνονται την ικανοποίηση από την
συναισθηματική παρουσία του παιδιού στη ζωή τους, όπως έχουν επίσης την
ανάγκη να αισθάνονται περήφανοι για τα επιτεύγματά του.
Παπα Φιλόθεος Φάρος - παπα Σταύρος Κοφινάς, Γονείς και Παιδιά, εκδ. Ακρίτας,
Αθήνα 1986, σελ. 120.

52. 52
Βιβλιογραφία
ΒΙΒΛΟΣ Ο ΠΛΗΡΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ, Τζον Μπόουκερ,DORLING
KINDERSLEY
Ο Ορθόδοξος γάμος, π. Ιωάννης Μέγιεντορφ, Ακρίτας
http://argolikivivliothiki.gr, Γαμήλια έθιμα της αρχαιότητας και η θέση της γυναίκας στο
γάμο, Μαρία Γκιρτζή Δρ Αρχαιολογίας
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%82
https://el.globalvoices.org
http://www.kathimerini.gr
http://www.myriobiblos.gr
http://www.ecclesia.gr/
http://www.ypes.gr/
http://www.dikaiologitika.gr/
http://alliotikathriskeytika.blogspot.com
http://www.tovima.gr/ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 13/02/2000
http://users.sch.gr/
http://tvxs.gr/news/ellada/nomos
http://www.stargamos.gr/