Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc

Nhận viết đề tài trọn gói – ZL: 0934 573 149 – Luanvantot.com
TẢI TÀI LIỆU KẾT BẠN ZALO : 0934 573 149
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
NGUYỄN THỊ HUYỀN
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
CỦA BỆNH CARE Ở CHÓ NUÔI TẠI HÀ NỘI
VÀ CHẾ KHÁNG THỂ PHÒNG TRỊ BỆNH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2021

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
NGUYỄN THỊ HUYỀN
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
CỦA BỆNH CARE Ở CHÓ NUÔI TẠI HÀ NỘI
VÀ CHẾ KHÁNG THỂ PHÒNG TRỊ BỆNH
Ngành : Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi
Mã số : 9 64 01 02
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Hữu Nam
2. PGS.TS. Phạm Ngọc Thạch
HÀ NỘI - 2021

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, cùng công ty Hanvet. Các
kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng
dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn,
các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2021
Tác giả luận án
Nguyễn Thị Huyền

i

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự động viên của đồng nghiệp và bạn
bè; sự giúp đỡ cả về vật chất lẫn tinh thần của cơ quan và gia đình.
Nhân dịp này, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn đến Cha, Mẹ
người đã sinh thành dưỡng dục tôi. Biết ơn PGS.TS. Nguyễn Hữu Nam, PGS.TS. Phạm
Ngọc Thạch đã hết lòng hướng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học
tập, thực hiện và hoàn thành luận án này.
Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ông Nguyễn Hữu Vũ, Chủ Tịch Hội Đồng Quản
Trị - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dược thú y Hanvet cùng toàn thể Ban Lãnh Đạo
Công ty, đã giúp đỡ tôi về vật chất, tinh thần và tạo điều kiện cho tôi về thời gian, địa
điểm nghiên cứu trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc Học viện, Ban Quản lý
đào tạo và Các thầy cô giáo trong Bộ môn Bệnh lý; Các thầy cô giáo trong Khoa Thú y
– Học viện Nông nghiệp Việt Nam: đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo, dành nhiều công sức,
thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Cảm ơn Anh Trần Văn Khánh, PTGĐ Công ty Hanvet; Ban Lãnh đạo Trung tâm
Nghiên cứu và sinh phẩm công ty Hanvet và đặc biệt là toàn bộ cán bộ nhân viên Bệnh
viện Thú Cảnh Hanvet: Chị Lê Thị My, anh Lê Phạm Trịnh Công, chị Lê Thị Nụ..... đã
giúp đỡ hỗ trợ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu này.
Xin gửi lời cảm ơn và lời yêu thương đến đại gia đình tôi: Bố, Mẹ, Chồng và các
con.., các anh chị em của tôi, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./.
Hà Nội, ngày tháng năm 2021
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Thị Huyền

ii

MỤC LỤC
Lời cam đoan .....................................................................................................................i
Lời cảm ơn........................................................................................................................ii
Mục lục ............................................................................................................................iii
Danh mục chữ viết tắt......................................................................................................vi
Danh mục bảng ...............................................................................................................vii
Danh mục hình.................................................................................................................ix
Trích yếu luận án ..............................................................................................................x
Thesis abstract.................................................................................................................xii
Phần 1. Mở đầu ...............................................................................................................1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................2
1.3. Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................2
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................................2
1.3.3. Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................3
1.4. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................3
1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ..............................................................3
1.5.1. Ý nghĩa khoa học...................................................................................................3
1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn...................................................................................................4
Phần 2. Tổng quan tài liệu .............................................................................................5
2.1. Tình hình nghiên cứu bệnh Care...........................................................................5
2.1.1. Tình hình nghiên cứu bệnh Care trên thế giới.......................................................5
2.1.2. Tình hình nghiên cứu bệnh Care ở Việt Nam .......................................................8
2.2. Đặc tính sinh học của virus gây bệnh Care.........................................................10
2.2.1. Đặc điểm hình thái, cấu trúc, phân loại...............................................................10
2.2.2. Đặc tính sinh học của virus .................................................................................13
2.2.3. Đặc tính sinh học phân tử của virus ....................................................................15
2.3. Bệnh Care trên chó..............................................................................................18
2.3.1. Dịch tễ học ..........................................................................................................18
2.3.2. Cơ chế sinh bệnh.................................................................................................19
2.3.3. Đặc điểm bệnh lý.................................................................................................20
2.3.4. Chẩn đoán bệnh...................................................................................................23

iii

2.3.5. Phòng và điều trị bệnh.........................................................................................26
2.4. Một số nghiên cứu về áp dụng điều trị bệnh Care bằng kháng huyết thanh .......29
Phần 3. Nội dung và Phương pháp nghiên cứu..........................................................33
3.1. Nội dung nghiên cứu...........................................................................................33
3.1.1. Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh Care ở chó tại Hà Nội..................................33
3.1.2. Nghiên cứu chế tạo kháng thể kháng virus Care.................................................33
3.1.3. Nghiên cứu gây bệnh thực nghiệm và điều trị thử nghiệm bệnh Care bằng
kháng thể kháng virus Care.................................................................................33
3.2. Vật liệu nghiên cứu .............................................................................................33
3.2.1. Trang thiết bị và dụng cụ.....................................................................................33
3.2.2. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................34
3.3. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................35
3.3.1. Phương pháp nghiên cứu một số đặc điểm của bệnh Care..................................35
3.3.2. Phương pháp nghiên cứu chế tạo kháng thể kháng virus Care ...........................38
3.3.3. Phương pháp gây bệnh thực nghiệm và điều trị thực nghiệm.............................42
3.3.4. Phương pháp điều trị thử nghiệm bằng kháng thể kháng virus Care ..................45
3.3.5. Phương pháp xử lý số liệu...................................................................................47
Phần 4. Kết quả và Thảo luận......................................................................................48
4.1. Kết quả xác định một số đặc điểm của bệnh Care ..............................................48
4.1.1. Kết quả xác định tỷ lệ mắc bệnh Care ở chó đến khám tại các phòng khám
thú y trên địa bàn Hà Nội....................................................................................48
4.1.2. Kết quả kiểm tra chó mắc Care bằng test chẩn đoán nhanh CDV-Ag................49
4.1.3. Tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo địa bàn điều tra ...................................................52
4.1.4. Tỷ lệ mắc bệnh Care theo giống chó...................................................................53
4.1.5. Tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo lứa tuổi................................................................55
4.1.6. Tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo mùa.....................................................................57
4.1.7. Tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo tính biệt...............................................................58
4.1.8. Một số hình ảnh triệu chứng điển hình của chó mắc bệnh Care .........................59
4.1.9. Kết quả nghiên cứu bệnh tích đại thể và vi thể của chó mắc bệnh Care............61
4.2. Nghiên cứu chế tạo kháng thể kháng virus Care.................................................64
4.2.1. Nghiên cứu quy trình chế tạo kháng thể kháng virus Care .................................64
4.2.2. Chế tạo thử nghiệm kháng thể kháng virus Care quy mô Pilot...........................71

iv

4.3. Kết quả gây bệnh thực nghiệm và điều trị thử nghiệm .......................................74
4.3.1. Kết quả gây bệnh thực nghiệm............................................................................74
4.3.2. Kết quả nghiên cứu thử nghiệm kháng thể kháng virus Care trong phòng
và trị bệnh ...........................................................................................................93
Phần 5. Kết luận và Kiến nghị...................................................................................102
5.1. Kết luận .............................................................................................................102
5.2. Kiến nghị...........................................................................................................103
Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến luận án.........................................104
Tài liệu tham khảo ........................................................................................................105
Phụ lục ..........................................................................................................................114

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Tiếng anh Nghĩa tiếng việt
ADN acid nucleic Phân tử polyme chứa thông
tin di truyền
ARN Acid Ribonucleic acid Phân tử polyme chứa thông
tin di truyền
C Control
cDNA complementary DNA Chuỗi mạch đơn của ADN
CDV Cannine Distemper Virus Virus gây bệnh Care ở chó
CDVag Cannine Distemper Virus antigen kháng nguyên CDV
CEF chick embryo fibroblasts Tế bào xơ phôi gà
CPE cytopathogenic effect Bệnh tích tế bào
DMEM Dulbecco's Modified Môi trường nuôi cấy tế bào
Eagle Medium do ông Dulbecco phát triển
FBS Fetal bovine serum Huyết thanh thai bò
FCS Fetal calf serum Huyết thanh thai bê
IgA immunoglobulin A Globlin miễn dịch dòng A
IgD immunoglobulin D Globlin miễn dịch dòng D
IgE immunoglobulin E Globlin miễn dịch dòng E
IgG immunoglobulin G Globlin miễn dịch dòng G
IgM immunoglobulin M Globlin miễn dịch dòng M
KKT anti - antibody Kháng kháng thể
KN Antigen Kháng nguyên
KT antibody Kháng thể
T Test
TCID50 tissue culture infectious dose 50% Liều gây nhiễm 50% tế bào
Vero-DST Vero Dog Slam Tag Tế bào vero gắn
pCAGdogSlam vào plasmid
TCVN 8684- - Theo tiêu chuẩn Việt Nam
6:2001. 8684-6:2001

vi

DANH MỤC BẢNG
TT Tên bảng Trang
2.1. Các loại vaccine và kháng thể kháng virus Care đang dùng tại Việt Nam.........31
4.1. Kết quả xác định tỷ lệ mắc bệnh Care ở chó đến khám tại các phòng khám
trên địa bàn Hà Nội.............................................................................................48
4.2. Kết quả kiểm tra chó mắc Care bằng test chẩn đoán nhanh CDV Ag................51
4.3. Tỷ lệ mắc bệnh Care ở chó theo địa bàn điều tra tại Hà Nội..............................52
4.4. Kết quả xác định tỷ lệ mắc bệnh Care theo giống chó........................................53
4.5. Kết quả xác định tỷ lệ mắc Care theo lứa tuổi....................................................55
4.6. Kết quả xác định tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo mùa vụ.....................................57
4.7 Kết quả xác định tỷ lệ chó mắc bệnh Care theo tính biệt ...................................58
4.8. Kết quả cô đặc huyết thanh bằng hệ thống lọc TFF ...........................................73
4.9. Kết quả thử nghiệm chế tạo kháng thể Care quy mô Pilot .................................74
4.10. Kết quả ra chai và kiểm nghiệm 03 lô sản phẩm kháng thể Care.......................74
4.11a. Kết quả xét nghiệm virus Care bằng phương pháp RT - PCR............................75
4.11b. Kết quả xét nghiệm virus Care bằng phương pháp RT - PCR............................76
4.12. Biến động thân nhiệt của chó sau khi được gây bệnh với chủng CDV-HV
và điều trị thực nghiệm bằng chế phẩm kháng huyết thanh Care.......................79
4.13. Biến động tần số hô hấp của chó sau khi được gây bệnh với chủng CDV-
HV và điều trị thực nghiệm bằng chế phẩm kháng huyết thanh Care................81
4.14. Biến động tần số tim của chó sau khi được gây bệnh với chủng CDV-HV
và điều trị thực nghiệm bằng chế phẩm kháng huyết thanh Care.......................83
4.15. Triệu chứng lâm sàng của chó gây nhiễm CDV-HV thực nghiệm.....................85
4.16. Kết quả khảo sát một số chỉ tiêu huyết học chủ yếu của chó gây bệnh với
chủng CDV-HV thực nghiệm.............................................................................87
4.17. Bệnh tích vi thể chủ yếu của chó được gây nhiễm CDV-HV thực nghiệm........89
4.18. Kết quả nhuộm hóa mô miễn dịch của các cơ quan............................................92
4.19. Kết quả bước đầu điều trị thử nghiệm chó gây nhiễm virus Care ......................93
4.20. Kết quả thử nghiệm kháng thể kháng virus Care trong phòng bệnh Care..........94
4.21. Kết quả thử nghiệm kháng thể trong điều trị bệnh Care.....................................95
4.22. Hiệu quả điều trị bằng kháng thế kháng virus Care tại các phòng khám
(liều tiêm 0,5 ml/2-5kg thể trọng) ......................................................................97

vii

4.23. Hiệu quả điều trị bằng kháng thể kháng virus Care tại phòng khám (liều
tiêm 1 ml-1,5/2-5kg thể trọng) ...........................................................................98
4.24. So sánh 2 phác đồ điều trị bằng kháng thể chống bệnh Care theo lứa tuổi ........99
4.25. So sánh 2 phác đồ điều trị bằng kháng thể chống bệnh Care theo giống chó .. 100

viii

DANH MỤC HÌNH
TT Tên hình Trang
2.1. Mô hình cấu trúc của virus Canine Distemper (CDV) .......................................11
3.1. Minh họa cho kết quả kiểm tra nhanh bệnh Care bằng test CDV Ag.................37
4.1. Hình ảnh một số kết quả thử nghiệm nhanh bằng test CDV-Ag ........................50
4.2. Một số triệu chứng điển hình của chó mắc bệnh Care........................................60
4.3. Bệnh tích đại thể của chó mắc bệnh Care...........................................................62
4.4. Một số hình ảnh bệnh tích vi thể ở chó bị nhiễm virus Care ..............................63
4.5. Sơ đồ tối mễn dịch cho động vật thí nghiệm để xác định loài động vật dùng
sản xuất kháng thể Care......................................................................................65
4.6. Hiệu giá kháng thể Care sau gây tối miễn dịch ở động vật thí nghiệm ..............66
4.7. Hiệu giá kháng thể Care theo lứa tuổi động vật..................................................67
4.8. Hiệu giá kháng thể Care theo quy trình tiêm ......................................................68
4.9. Sơ đồ chế kháng thể Care trên thỏ ......................................................................71
4.10. Sơ đồ lắp đặt hệ thống TFF.................................................................................72
4.11. Máy lọc tiếp tuyến TFF.......................................................................................72
4.12. Kết quả điện di thực hiện phản ứng RT-PCR sau 5 ngày gây nhiễm CDV-HV.77
4.13. Biểu đồ biến động thân nhiệt của chó ở các lô thí nghiệm .................................80
4.14. Đồ thị biến động tần số hô hấp của chó được gây bệnh và điều trị thực nghiệm
82
4.15. Bệnh tích chó gây nhiễm Care thực nghiệm chủng CDV - HV..........................84
4.16. Bệnh tích đại thể của chó được gây nhiễm CDV - HV.......................................88
4.17. Hình ảnh vi thể các tổ chức tế bào ở chó gây nhiễm Care thực nghiệm
chủng CDV - HV................................................................................................91

ix

TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Huyền
Tên Luận án: Nghiên cứu một số đặc điểm của bệnh Care ở chó nuôi tại Hà Nội và chế
kháng thể phòng trị bệnh.
Ngành: Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi Mã số: 9 64 01 02
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định được một số đặc điểm chủ yếu của bệnh Care ở chó tại khu vực Hà Nội.
- Chế tạo thành công kháng thể kháng virus Care và xây dựng phác đồ điều trị thử
nghiệm bệnh Care hiệu quả.
Phương pháp nghiên cứu
Điều tra theo dõi và thống kê mức độ mắc bệnh Care trên chó bằng phương pháp ghi
chép, mô tả, thống kê sinh học, áp dụng những phương pháp hồi cứu và phương pháp cắt
ngang (theo dõi và phỏng vấn chủ nuôi). Xác định chó mắc bệnh Care dựa vào lịch tiêm
phòng Vaccine, những triệu chứng lâm sàng đặc trưng của bệnh. Mặt khác dùng Test chẩn
đoán nhanh CDV Ag để khẳng định bệnh ở những con chó có nhiều triệu chứng điển hình.
Kiểm tra bệnh tích đại thể và vi thể ở chó bị bệnh Care bằng phương pháp mổ khám, quan
sát bệnh tích đại thể của chó được gây nhiễm theo tiêu chuẩn trong TCVN 8402: 2010 (Bộ
Khoa học & Công nghệ, 2010). Tiêu bản vi thể được làm theo phương pháp của (Prophet &
cs., 1992). Nghiên cứu chế tạo kháng thể kháng virus Care theo quy trình tiêm tạo miễn dịch
cho động vật. Phương pháp kiểm tra hiệu giá kháng thể bằng phản ứng Elisa. Kiểm tra hiệu
giá kháng thể bằng phản ứng trung hòa. Kiểm nghiệm chỉ tiêu vô trùng và thuần khiết được
thực hiện theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 8684-6:2001. Nghiên cứu gây bệnh thực nghiệm
bằng phương pháp ghi chép và kiểm tra triệu chứng sau khi công cường độc; đánh giá các
chỉ tiêu sinh lý, các triệu chứng đại thể vi, thể thực tế. Sử dụng phương pháp nhuộm hóa mô
miễn dịch đối với những mẫu bệnh phẩm (phổi, hạch, lách, ruột…) theo phương pháp của
(Carpenter, 1998; Lan & cs., 2009). Nghiên cứu quy trình điều trị thử nghiệm kháng thể
kháng virus Care trên chó mắc bệnh Care gây bệnh thực nghiệm và những ca mắc bệnh
trong tự nhiên bằng phương pháp chia phác đồ và định liều điều trị theo từng giai đoạn
bệnh.
Kết quả chính và kết luận
1) Bệnh Care luôn lưu hành ở đàn chó nuôi hầu khắp trên địa bàn Hà Nội với tỷ

x

lệ mắc là 3,15% trong tổng số 18.244 ca bệnh đến khám tại các Bệnh viện thú y, phòng
khám thú y trên địa bàn nghiên cứu từ năm 2013 đến 2018. Trong đó giống chó Bergie
có tỷ lệ mắc cao nhất trong nhóm chó ngoại là 5,42%. Nhóm chó nội thì giống chó
Mông cộc có tỷ lệ mắc cao nhất là 5,72%.
Ở nhóm chó từ 2 - 6 tháng tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất (7,13%) và thấp nhất ở
nhóm chó dưới 2 tháng tuổi (1,48%). Về mùa đông tỷ lệ mắc bệnh là cao nhất (5,24%).
Thấp nhất là mùa thu (1,45%). Test chẩn đoán nhanh CDV- Ag cho độ nhạy dương tính
với bệnh Care cao. Nhóm chó ngoại tỷ lệ dương tính với test CDV-Ag từ 88,24% đến
95,24%. Nhóm chó nội từ 81,82% đến 90,91% trên tổng số mẫu làm test.
2) Xây dựng thành công quy trình sản xuất kháng thể kháng virus Care. Kết quả lựa
chọn động vật nghiên cứu dùng thỏ 3 - 4 tháng tuổi cho đáp ứng miễn dịch cao nhất (7,4
log2). Sản phẩm kháng thể kháng virus Care đạt tiêu chuẩn vô trùng độ thuần khiết và
tính an toàn, hiệu giá kháng thể thành phẩm đạt (9 log2).
3) Dùng chủng virus Care cường độc CDV-HV gây bệnh thực nghiệm thành công
trên chó và tiến hành điều trị thực nghiệm. Kết quả cụ thể như sau:
- Liều tiêm để phòng bệnh là 1ml/ 2-5 kg thể trọng.
- Liều điều trị: Nếu phát hiện bệnh sớm (Giai đoạn 1 của bệnh) dùng liều (0,5 ml/2-
5 kg trọng lượng) tiêm bắp hoặc dưới da liệu trình 3 ngày hiệu quả đạt tới (99%).
- Nếu phát hiện muộn hơn (giai đoạn 2 của bệnh) chó đã có biểu hiện lâm sàng điển
hình dùng liều kháng thể gấp đôi liều điều trị ở giai đoạn 1 (1ml-1,5ml /2-5 kg thể
trọng) với liệu trình 5 ngày, hiệu quả điều trị đạt 80%.
- Khi bệnh đã nặng, có biểu hiện thần kinh, chó suy kiệt, dùng liều tối đa (2ml/2-5
kg thể trọng) với liệu trình 5-7 ngày vẫn có thể điều trị khỏi nhưng với tỷ lệ thấp chỉ 20%.
ở liều 0,5ml/2-5kg thể trọng không có tác dụng.
Tiến hành điều trị thử nghiệm kháng thể kháng virus Care ở quy mô phòng khám
thú y, Bệnh viện thú y trên địa bàn Hà Hội, cho hiệu quả điều trị cao. Xây dựng 2 phác
đồ điều trị bệnh Care hiệu quả, theo từng giai đoạn mắc bệnh và từng lứa tuổi chó. Kết
quả phác đồ 1 điều trị ở giai đoạn 1 của bệnh cho tỷ lệ điều trị khỏi bệnh là (61,7%).
Phác đồ 2 dùng cho giai đoạn phát hiện bệnh muộn hơn (giai đoạn 2 và giai đoạn 3 của
bệnh) tỷ lệ khỏi chỉ đạt (39,4 %).

xi

THESIS ABSTRACT
PhD candidate: Nguyen Thi Huyen
Thesis title: Researching on epidemiological characteristics of Care disease in canine in
Hanoi and producing antibody for the treatment
Major: Veterinary pathology and Therapeutics of the diseases of domestic animal
Code: 9 64 01 02
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA).
Research Objectives
Identifying some main features of Care disease in dogs in the Hanoi area Successfully
fabricated Care antibodies and develop an effective treatment regimen
for Care.
Research Methods
CDV epidemiological investigation was completed by descriptive epidemiology,
retrospective epidemiology and cross-sectional research. Identify cases of Care based on
epidemiological characteristics, clinical symptoms, and use of CDV Ag rapid diagnostic
test. Checking for general and microscopic lesions in dogs suffering from Care's disease
by the method of dissecting and observing the general lesions of dogs infected by the
standard in TCVN 8402: 2010 (Ministry of Science & Technology, 2010). while the
microscopic lesions were described by Prophet & cs. (1992). Research and manufacture
Care antibody according to immunization procedure for animals. Method of testing
antibody titer by Elisa reaction. Check for antibody titer by neutralization reaction.
Testing of sterility and purity criteria is carried out according to Vietnam standard
TCVN 8684-6: 2001. The experimental pathological study by the method of recording
and checking symptoms after intense poisoning, assessing physiological criteria and
actual microscopic general symptoms. Using immunohistochemistry method for
samples (bellows, lymph nodes, spleen, intestines...) according to Carpenter (1998); Lan
(2009). Research on CDV antibody test treatment procedure in dogs with CDV disease-
causing experimental diseases and cases in nature by the method of dividing regimen
and dosing treatment according to each stage of the disease.
Main results and conclusions
1) CDV disease is always circulating in dog herds throughout Hanoi, with an
incidence rate of 3.15% out of 18,244 cases case to be examined at veterinary hospitals,

xii

veterinary clinics in the research area from 2013 to 2018. In which, Bergie breed has the
highest incidence rate among foreign dogs at 5.42%. The Mong dog breed has the
highest incidence rate among domestic dogs at 5.72%.
The highest prevalence of the disease is in dogs 2 - 6 months old (7.13%), and
lowest in the group of dogs under 2 months old (1.48%). In winter, the disease incidence
is the highest (5.24%). Autumn is the lowest (1.45%). With CDV-Ag rapid diagnostic
test, the positive rate for CDV is quite high. The positive rate of dogs with the CDV-Ag
test ranged from 88.24% to 95.24%. Domestic dogs group from 81.82% to 90.91%
2) Successfully built the production process of antibodies to CDV. Results of
animal research using rabbits 3 - 4 months old for the highest immune response (7.4
log2). Antiviral CDV products are sterile standard, purity and safety, the titre of the
finished antibody is reached (9 log2).
3) Use the virulent Care virus strain CDV-HV to successfully cause disease in
dogs and conduct experimental treatment. The specific results are as follows:
- The dose for prevention is 1ml / 2-5 kg body weight.
- Treatment dose: If the disease is detected early (Stage 1 of the disease) using a
dose (0.5 ml / 2-5 kg of weight) intramuscularly or subcutaneously, the 3-day course of
effect is achieved (99%).
- If detected later (stage 2 of the disease), the dog has a typical clinical
presentation using an antibody dose twice as much as the first treatment dose (1ml-
1.5ml / 2-5 kg body weight) with a 5-day course, treatment effectiveness reaches 80%.
- When the disease is severe, with neurological manifestations, dogs are
depressed, the maximum dose (2ml / 2-5 kg of body weight) can be cured with a 5-7-
day course, but with a low rate of only 20 %. At a dose of 0.5ml / 2-5 kg body weight,
the treatment has not a good result.
Conducting experimental treatment of antibodies to CDV in veterinary clinics,
veterinary hospitals in Ha Hoi province, giving high therapeutic effect. Develop 2
effective treatment regimens for CDV, according to each disease stage and dog's age.
Results of the 1st-stage regimen of treatment for the cure rate were (61.7%). Regimen 2
used for later detection of the disease (stage 2 and stage 3 of the disease) the cure rate
was only (39.4%) on the total number of test samples.

xiii

PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Bệnh Sài sốt chó (Canine Distemper) hay Care là một trong những bệnh quan
trọng và phổ biến nhất trên chó. Bệnh phân bố ở nhiều quốc gia trên thế giới và gây
bệnh trên hầu hết các loại thú ăn thịt như chồn, cáo, hổ, báo, sư tử,... (Appel Max Jg
& cs., 1994; Gilbert & cs., 2015; Wyllie & cs., 2016). Do đó, bệnh được tổ chức thú
y thế giới (OIE) quan tâm và cập nhật tình hình trong những năm qua.
Nguyên nhân gây bệnh là do canine distemper virus (CDV) thuộc chi Morbilli
họ Paramixoviridae. Đây là virus có cấu trúc là nucleocapsid chứa một sợi đơn
RNA không phân đoạn gồm khoảng 15.690 nucleotide có khả năng lây lan rộng qua
đường hô hấp hoặc dịch bài tiết (Frisk & cs., 1999; Sykes, 2013). Bệnh cũng có khả
năng lây truyền từ mẹ sang con qua nhau thai nhưng rất ít gặp (Greene
& Carmichael, 2013). Bệnh có thời gian ủ bệnh thay đổi từ 3 ngày tới hơn 4 tuần
(Sykes, 2013). Triệu chứng lâm sàng của bệnh đặc trưng với các đặc điểm như
sốt cao, nổi nốt sài trên các vùng da mỏng. Đặc biệt, CDV gây tiêu chảy nghiêm
trọng, phân lẫn máu, mùi tanh đặc trưng, có triệu chứng thần kinh (Appel Max Jg
& cs., 1994; Frölich & cs., 2000; Martella & cs., 2002).
Ở Việt Nam, bệnh Care được phát hiện từ năm 1920. Chó mắc bệnh thường
chết với tỷ lệ rất cao, có thể lên đến 100% nếu không được điều trị kịp thời (Hồ
Đình Chúc, 1993). Mặc dù việc nuôi dưỡng, chăm sóc chó của người chăn nuôi
ngày càng được chú trọng, và đã có nhiều loại vaccine được sử dụng nhưng bệnh
Care vẫn xảy ra trên đàn chó nuôi ở các tỉnh và gây thiệt hại lớn đối với người
chăn nuôi trong nước do tỷ lệ chết của bệnh rất cao (Lê Thị Tài, 2006).
Tại Hà Nội, Bệnh Care chiếm tỷ lệ cao trong số chó được mang đến khám
tại phòng khám thú y của chi cục thú y Hà Nội (Vương Đức Chất, 2004). Trong
những năm gần đây, phong trào nuôi chó cảnh ở nước ta tăng nhanh khiến số
lượng chó giống ngoại nhập tăng lên đáng kể. Các giống chó ngoại phổ biến ở
nước ta thường là giống có kích thước lớn như Bergie, Alaska,… và một số
giống chó nhỏ như Phốc, Poodle, Corgi hay Pomeranian. Theo đó, nguy cơ về
bệnh truyền nhiễm nguy hiểm lây lan như Care bùng phát cũng tăng lên. Lan &
cs. (2009) đã phân lập thành công virus Care trên giống chó Phú Quốc 4 tháng
tuổi nuôi ở Hà Nội.

1

Tuy vậy, nghiên cứu về đặc điểm của bệnh Care vẫn còn hạn chế. Thông tin
về tỷ lệ chó mắc bệnh Care, đặc điểm lưu hành và phân bố bệnh vẫn chưa được
thống kê đầy đủ tại khu vực Hà Nội. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này
nhằm xác định sự lưu hành của bệnh Care ở khu vực nội thành Hà Nội làm cơ sở
khoa học cho việc phòng và trị bệnh, tìm ra các yếu tố nguy cơ liên quan đến
bệnh. Đồng thời nghiên cứu chế tạo chế phẩm kháng thể kháng virus Care để
điều trị bệnh Care cho chó đạt hiệu quả cao.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Hoàn thiện nghiên cứu về các đặc điểm của bệnh Care trên địa bàn Hà Nội.
Với mục đích mô tả bệnh và sự phân bố của bệnh dưới ảnh hưởng của thời tiết
mùa vụ, lứa tuổi chó. Đồng thời xác định được tỷ lệ nhiễm bệnh giữa các giống
chó nội và chó ngoại nhập. Đồng thời nghiên cứu chế tạo kháng thể Care từ
chủng virus thực địa, xác định liều điều trị cho chó mắc bệnh. Xây dựng phác đồ
điều trị thử nghiệm bệnh Care cho từng giai đoạn của bệnh. Phục vụ cho công tác
phòng và trị bệnh có hiệu quả cao.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Chó mắc bệnh Care trong tự nhiên ở các lứa tuổi mang đến khám tại hệ thống
5 cơ sở của Bệnh Viện thú cảnh của công ty Hanvet tại Hà Nội và một số Bệnh viện
thú y, phòng khám thú y trên địa bàn Hà Nội: Bệnh viện thú y Petheath
- Quận Tây Hồ, Bệnh viện thú y Hải Đăng - Quận Đống Đa, Phòng khám thú y
Hà Nội. Quận Hai Bà Trưng. Chó đến khám bao gồm tất cả các giống chó nội và
ngoại, ở các lứa tuổi khác nhau trong 6 năm liên tục (từ tháng 1/2013 tới tháng
12/2018). Thông tin về thời gian khám, giống, lứa tuổi, lịch tiêm phòng được ghi
chép đầy đủ và chi tiết.
- Chó 2 tháng tuổi chưa tiêm phòng, dùng trong nghiên cứu gây tối miễn
dịch.
- Thỏ 2-4 tháng tuổi, dùng trong nghiên cứu gây tối miễn dịch
1.3.2 Địa điểm, thời gian nghiên cứu.
* Địa điểm nghiên cứu:
- Phòng thí nghiệm Trung tâm của Học viện Nông nghiệp Việt Nam;

2

- Phòng thí nghiệm Bộ môn Bệnh lý - Khoa Thú y - Học viện Nông Nghiệp
Việt Nam;
- Trung tâm Nghiên cứu Sinh phẩm, Công ty cổ phần Dược Hanvet;
- Hệ Thống Bệnh viện Thú cảnh Hanvet - Công ty Dược Hanvet.
- Một số Bệnh viện Thú y và Phòng khám Thú y trên địa bàn Hà Nội.
* Thời gian nghiên cứu:
- Thời gian tiến hành đề tài luận án từ tháng 6/2014 - tháng 12/ 2018;
- Số liệu của đề tài được thu thập từ tháng 01/2013 đến tháng 12/2018.
1.3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu đặc điểm của bệnh Care trên đàn chó được nuôi tại Hà Nội
giai đoạn tháng 1 năm 2013 đến tháng 12 năm 2018;
- Nghiên cứu chế tạo kháng thể kháng virus Care từ chủng virus nhược độc
được lưu giữ tại Trung tâm Nghiên cứu Sinh phẩm - Công ty Hanvet;
- Nghiên cứu gây bệnh thực nghiệm và điều trị thử nghiệm bằng kháng thể kháng
virus Care tại trại thực nghiêm Khoa Thú y - Học viện Nông Nghiệp Việt Nam.
- Ứng dụng điều trị thử nghiệm bằng kháng thể kháng virus Care cho chó
mắc bệnh Care tại Bệnh Viện thú cảnh Hanvet.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
Đây là công trình nghiên cứu hoàn chỉnh và có hệ thống về bệnh Care trên
chó ở khu vực Hà Nội. Kết quả khảo sát thực trạng của bệnh Care, đánh giá mô
tả được các đặc điểm của bệnh ở trên tất cả các giống chó, lứa tuổi chó, mùa vụ
mắc bệnh. Bên cạnh đó xây dựng được quy trình chế tạo kháng thể kháng virus
Care bằng chủng phân lập ở Việt Nam chữa bệnh cho chó đạt hiệu quả cao.
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.5.1. Ý nghĩa khoa học
Kết quả nghiên cứu là cơ sở cho việc hiểu biết rõ hơn về đặc điểm của bệnh
Care (CDV) tại Việt Nam. Đây cũng là tư liệu khoa học có giá trị cho các nghiên
cứu tiếp theo về bệnh Care và trong nghiên cứu vaccine phòng bệnh. Luận án là
tài liệu tham khảo tốt phục vụ nghiên cứu khoa học và là tư liệu tham khảo dùng
trong giảng dạy chuyên ngành thú y. Là tài liệu cần thiết cho các bác sĩ thú y
thực hành tại các Bệnh viện Thú y và các Phòng khám thú y.

3

1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài là cơ sở khoa học để đưa ra những biện pháp phòng chống bệnh Care
ở chó. Từ đó khuyến cáo người nuôi chó sử dụng vaccine Care phù hợp theo
từng lứa tuổi. Kết quả nghiên cứu đã đưa ra được một sản phẩm kháng thể kháng
virus Care để phòng và trị bệnh, đồng thời xây dựng được phác đồ điều trị hiệu
quả trên đàn chó mắc bệnh Care.

4

PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU BỆNH CARE
2.1.1. Tình hình nghiên cứu bệnh Care trên thế giới
Care là một bệnh truyền nhiễm cấp tính trên chó do Canine distemper virus
(CDV) gây ra. Bệnh lây lan rất nhanh, xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu ở chó
non với các các triệu chứng sốt, viêm phổi, viêm ruột và cuối cùng thường có hội
chứng thần kinh (Greene & cs., 2006; Appel & cs., 1978). Đặc biệt bệnh gây chết
với tỷ lệ rất cao.
Bệnh Care được báo cáo lần đầu tiên ở châu Âu vào năm 1760 (Appel Max Jg
& cs., 1972). Bệnh cũng xuất hiện ở một số nước châu Á và Nam Mỹ từ giữa thế
kỷ 18 (Timothy, 2008; Woma & cs., 2009). Các triệu chứng lâm sàng và tiến
triển của bệnh đã được mô tả từ năm 1809 bởi Edward Jenner (Shell, 1990). Năm
1905, bác sĩ thú y người Pháp Henri Carré đã phân lập được virus Care từ nước
mũi của chó bị bệnh. Sau đó năm 1923, Putoni lần đầu tiên chế Vaccine nhược
độc, tuy nhiên virus Vaccine này độc tính vẫn còn cao. Từ năm 1948 về sau, với
sự phát triển mạnh mẽ của virus học, nhiều Vaccine phòng bệnh Care có hiệu quả
đã ra đời. Các công trình nghiên cứu về sự liên quan kháng nguyên giữa virus
Care và virus sởi, giữa virus Care và virus dịch tả trâu bò đã mở rộng ra được
nhiều triển vọng cho việc phòng bệnh Care bằng cách dùng virus dịch tả trâu bò
và virus sởi theo nghiên cứu của Merchant trong giai đoạn 1961 - 1969.
Một ổ dịch bệnh Care cũng đã được nghiên cứu vào năm 1991 ở chó cảnh
vùng Copenhagen (Đan Mạch). Khi kiểm tra 49 trong số 66 mẫu huyết thanh từ
chó nghi mắc bệnh Care bằng phản ứng ELISA, đều xác định sự có mặt của
kháng thể IgM kháng virus Care (Blixenkrone-Møller, 1993).
Một nghiên cứu về bệnh Care tại một vùng nông thôn ở Nam Phi, có 5,5%
trong số chó được kiểm tra thấy có nhiễm virus Care (Eckersley & cs., 1992). Một
nghiên cứu khác so sánh trạng thái bệnh của những con chó nhiễm bệnh Care có
biểu hiện lâm sàng giữa những vùng đã phát triển với những vùng đang phát triển
trong khoảng thời gian hơn 3 năm cho thấy có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm.
Trong khi ở vùng đang phát triển số chó bị nhiễm bệnh có biểu hiện triệu chứng lâm
sàng của bệnh Care là 43,6%. Còn ở vùng phát triển số chó bị nhiễm bệnh có triệu
chứng lâm sàng của bệnh Care là 8,2% (Eckersley & cs., 1992). Chó nhiễm

5

bệnh Care cũng có liên quan đến việc lây nhiễm bệnh trên sư tử (Roelke-Parker
& cs., 1996) và cũng được xem là nguyên nhân dẫn đến sự tuyệt chủng của giống
chó hoang dã châu Phi (Lycaon pictus) ở vùng sinh thái Serengeti (Woodroffe &
Ginsberg, 1999).
Butler & cs. (2004) đã xác nhận rằng việc ăn thịt chó nhiễm bệnh là một
phương thức lây nhiễm rộng rãi cho các loài thú ăn thịt ở Zimbabwe. Ước tính
khoảng 4 triệu con chó trong những năm 1999 - 2000 ở Nam Phi và trong đó đã
xác nhận rằng khoảng 1 triệu con phải đưa đến bác sỹ thú y khám bệnh ít nhất 1
lần trong năm (Leisewitz & cs., 2001). Tính tổng hàng năm, số chó ở Tanzania
tăng 5% (Cleaveland & cs., 2006) và ở Zimbabwe là 6,5% (Butler & Bingham,
2000). Ở Nam Phi có thể có 6 triệu con trong những năm 2007 - 2008, trong đó
khoảng 1,5 triệu con phải đưa đến bác sỹ thú y khám ít nhất 1 lần trong năm.
Điều này cho thấy rằng chó ở Nam Phi đã không được tiêm phòng Vaccine và có
khả năng bị tái nhiễm bệnh, có thể tồn tại virus Care trong môi trường, và đã xác
định rằng có ít nhất 300.000 cá thể được ghi nhận có mang virus giống
Morbillivirus trong quần thể. Từ đó cho thấy chó nuôi và chó hoang dã là nguồn
lây bệnh trong tự nhiên.
Ở những vùng đang phát triển ở ven đô thị của Nam Phi, tỷ lệ nhiễm bệnh
Care cao nhất vào mùa xuân và những tháng đầu của mùa hè, từ tháng 8 đến
tháng 11 (Eckersley & cs., 1992). Tuy nhiên ở một số vùng đô thị lại cho thấy tỷ
lệ nhiễm cao hơn vào mùa đông, chó nhiễm virus Care có tỷ lệ cao hơn 25-75%
mà không có biểu hiện bệnh về mặt lâm sàng (Leisewitz & cs., 2001).
Theo nghiên cứu của tác giả Timothy (2008), khi phân lập virus Care trên tế
bào Vero.DogSLAM từ các con chó bị nhiễm bệnh trong tự nhiên ở Nam Phi đã
cho kết quả là một số những đặc tính cơ bản của virus Care.
Nhiều nghiên cứu kiểm tra huyết thanh học và những nghiên cứu dịch tễ học
ở nhiều nơi trên thế giới đã chỉ ra rằng bệnh Care xuất hiện ở nhiều nơi trên thế
giới. Ở châu Phi, bệnh Care đã được xác nhận xuất hiện ở các chó nuôi tại Nam
Phi và Nigeria cũng như ở các châu lục khác (Leisewitz & cs., 2001). Nhiều dẫn
chứng của việc nhiễm virus Care đã được xác định ở các loài động vật hoang dã
ở Botswana, Zimbabwe, Nam Phi, Tanzania và nhiều vùng khác ở châu Phi
(Butler & cs., 2004; Woodroffe & Ginsberg, 1999).
Hiện nay bệnh có ở khắp nơi trên thế giới, không những xảy ra ở chó

6

nuôi mà còn ở nhiều quần thể động vật hoang dã. Giới nghiên cứu cho rằng những
chó mắc bệnh Care không có biểu hiện triệu chứng rõ ràng là mối đe dọa nghiêm
trọng cho việc bảo tồn nhiều loài thú ăn thịt và thú có túi. Thống kê từ các nghiên
cứu cho thấy, bệnh Care là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự tuyệt
chủng của chồn chân đen, hổ Tasmania và là nguyên nhân gây tử vong định kỳ của
chó hoang dã châu Phi (Assessment, 2005). Năm 1991, bệnh xảy ra trên quần thể sư
tử Serengeti ở Tanzania làm giảm 20% số lượng toàn đàn (Woma
& Van Vuuren, 2009). Đặc biệt virus Care đã biến đổi và có khả năng gây bệnh
cho một số động vật biển (Kennedy & cs., 1989).
Bệnh Care xuất hiện nhiều ở các loài vật nuôi và động vật hoang dã ở Mỹ
(Pardo & cs., 2005). Hơn 300 con chó đã được ghi nhận là bị chết khi bị nhiễm
bệnh Care ở Alaska (Maes & cs., 2003) và minh chứng của việc nhiễm virus
Care đã được xác định ở những con chó đã được tiêm phòng Vaccine ở Mexico
(Simon-Martinez & cs., 2008). Bệnh Care xuất hiện ở Brazil (Headley & Graça,
2000). Bệnh Care cũng được phát hiện thấy trên cả hai loại chó đã được tiêm
phòng Vaccine và chó chưa được tiêm phòng Vaccine ở Argentina (Calderon
& cs., 2007). Dịch bệnh còn xuất hiện ở gấu trúc ở Chicago vào năm 1998
(Lednicky & cs., 2004).
Ở châu Âu, đã có những dẫn chứng của việc nhiễm virus Care ở Ý (Martella
& cs., 2006), Đức (Frisk & cs., 1999), Hungary (Demeter & cs., 2007) và Bắc
Irelend (Harder & Osterhaus, 1997). Một đợt dịch bệnh xuất hiện ở chó đã được
tiêm phòng Vaccine cũng xuất hiện ở Phần Lan. Ở Ba Lan, virus Care gây nhiễm
trên 71% số chó đã được tiêm Vaccine phòng bệnh (Jóžwik & Frymus, 2002), và ở
Úc dịch bệnh Care xuất hiện ở các trang trại chăn nuôi chó (Norris & cs., 2006).
Bệnh Care cũng thường thấy ở châu Á. Như tài liệu của các tác giả đã mô
tả: Dịch bệnh diễn ra ở các vùng khác nhau của Nhật Bản, (Lan & cs., 2006);
Thái Lan (Keawcharoen & cs., 2005); Hàn Quốc (An & cs., 2008); Ấn Độ
(Latha & cs., 2007).
Pawar & cs. (2011) đã phân lập thành công virus Care tại Ấn Độ và đã ứng
dụng kỹ thuật Realtime PCR, miễn dịch huỳnh quang để chẩn đoán phát hiện bệnh
Care. Gần đây các nhà khoa học của Trung Quốc đã phát hiện ra ổ dịch Care trên
loài khỉ Rhesus với tỷ lệ chết rất cao, với các triệu chứng như ho, sốt cao, gan bàn
chân bị dày lên, các triệu chứng này kéo dài trong một tháng. Nhóm nghiên cứu

7

của Sun & cs. (2010) cũng cảnh báo loài vượn và một số loài động vật ăn thịt
quý hiếm khác cũng có thể có nguy cơ nhiễm bệnh Care.
Kubo & cs. (2007) đã nghiên cứu về sự phân bố của các thể bao hàm trên
các cơ quan khác nhau của 100 chó được chẩn đoán dương tính với bệnh Care.
Thể bao hàm được tìm thấy ở các cơ quan như: phổi (70 chó), não (20 chó), bàng
quang (73 chó), dạ dày (78 chó), lách (77 chó), và hạch lympho (81 chó). Kết quả
nghiên cứu đã chỉ ra hạch amidan là cơ quan phù hợp nhất để phát hiện thể bao
hàm ở bệnh Care.
Del Puerto & cs. (2010) đã nghiên cứu cơ chế apoptosis của tế bào lympho
và não bằng cách đánh giá hàm lượng mRNA trong máu ngoại vi, hạch lympho
và não của chó mắc bệnh Care và chó khỏe mạnh bằng phương pháp rRT-PCR.
Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra cơ chế apoptosis tế bào của virus Care ở não và
hạch lympho của chó mắc bệnh Care là theo các cách thức khác nhau.
2.1.2. Tình hình nghiên cứu bệnh Care ở Việt Nam
Bệnh Care được phát hiện tại Việt Nam từ năm 1920. Nghiên cứu của Hồ
Đình Chúc. (1993) đã chỉ ra thời kỳ ủ bệnh Care thường là 3 - 6 ngày (dài nhất là
17 - 21 ngày) và có thể kéo dài trong khoảng thời gian trên dưới 1 tháng. Chó
phát bệnh thường chết với tỷ lệ 50 - 80%, thậm chí lên đến 100% nếu không điều
trị kịp thời. Cho đến nay, bệnh xảy ra ở hầu hết các tỉnh và gây thiệt hại lớn do tỷ
lệ tử vong của bệnh rất cao (Lê Thị Tài, 2006). Tất cả các loài chó đều cảm thụ
bệnh, nhưng mẫn cảm ở là loài chó lai, chó cảnh, chó nội ít mẫn cảm hơn (Tô Du
& Xuân Giao, 2006).
Lan & cs. (2005) đã nghiên cứu thành công đặc tính sinh trưởng cụ thể của một
số chủng CDV trên dòng tế bào Vero có gắn receptor tương ứng với virus Care
(Vero-DogSLAMtag hay Vero-DST). Qua đó tác giả cũng chỉ ra tế bào Vero-DST là
dòng tế bào thích hợp có thể sử dụng để phân lập và xác định hiệu giá virus. Để chẩn
đoán bệnh Care, có rất nhiều phương pháp đã được các nhà nghiên cứu sử dụng như:
Miễn dịch gắn với enzyme (ELISA), phản ứng hóa mô miễn dịch
(Immunohistochemistry), phản ứng Reverse Transcription - Polymerase Chain
Reaction (RT-PCR) để chẩn đoán bệnh Care ở Việt Nam (Lan & cs., 2006).
Lan & cs. (2008) đã phân lập thành công chủng virus gây bệnh trên chó mắc
bệnh tại Việt Nam. Virus Care được phân lập trên dòng tế bào Vero-DST, sau đó

8

được kiểm tra bằng phản ứng RT-PCR. Chủng CDV-HN1 có hiệu giá virus đạt
3,16 × 105
TCID50/25 l. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra đàn chó ở Hà Nội đã lây
nhiễm với virus Care.
Trong nghiên cứu của Lan & cs. (2009), hai chủng virus Care là Vn86 và
Vn99 đã được phân lập từ chó 4 tháng tuổi có đặc điểm là viêm não không mưng
mủ, viêm phổi, suy giảm tế bào lympho và viêm dạ dày ruột. Kết quả phân tích
sinh học phân tử đã chỉ ra 2 chủng phân lập được này đều thuộc nhóm cổ điển
(Classic type), khác xa với nhóm Asia 1 và Asia 2.
Nguyễn Thị Lan & Keonam Kheo (2012) đã chỉ ra đặc điểm bệnh lý của
chó Phú Quốc mắc bệnh Care và ứng dụng kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang để
chẩn đoán bệnh. Các dấu hiệu lâm sàng đầu tiên khi mắc bệnh Care là sốt cao,
biếng ăn hoặc không ăn, nôn mửa đối với chó con, ho ở chó trưởng thành, có nốt
sài tại vùng da mỏng ở vùng bụng, tiêu chảy và có triệu chứng thần kinh như đi
vòng tròn. Bệnh tích đại thể tập trung chủ yếu ở phổi và ruột. Mặt cắt phổi có
nhiều dịch chảy ra; ruột có hiện tượng sung huyết, xuất huyết; đại não bị sung
huyết. Các dấu hiệu bệnh tích khác là: lách sưng, mặt cắt lồi, hạch lympho sưng,
gan thoái hóa, túi mật sưng to. Các bệnh tích vi thể gồm có xuất hiện nhiều hồng
cầu trong lòng phế nang, vách phế nang đứt nát, thoái hóa tế bào nhu mô, lông
nhung ruột bị đứt nát, thâm nhiễm tế bào viêm ở não.
Nguyễn Thị Lan & cs. (2015) đã nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý của
chó được gây bệnh thực nghiệm bằng chủng virus Care (CDV-768). Kết quả gây
nhiễm chủng virus Care (CDV-768) cho 3 chó lai Becgie 2 tháng tuổi với liều
106
TCID50/25 l qua đường mắt, khí dung và miệng cho thấy chó có triệu chứng
ủ rũ, mệt mỏi, bỏ ăn, sốt, nôn mửa, tiêu chảy, ỉa ra máu, có nốt sài trên da, sừng
hóa gan bàn chân. Các bệnh tích đại thể chủ yếu ở phổi (mặt cắt phổi có dịch,
phổi nhục hóa), ruột có hiện tượng sung huyết, xuất huyết, đại não bị sung huyết,
hạch lympho sưng, gan thoái hóa, túi mật sưng to. Các bệnh tích vi thể như xuất
hiện nhiều hồng cầu trong lòng phế nang, vách phế nang đứt nát, thoái hóa tế bào
nhu mô, lông nhung ruột bị đứt nát, thâm nhiễm tế bào viêm ở não. Virus tập
trung chủ yếu ở các cơ quan như phổi, hạch lympho, ruột. Các kết quả thí nghiệm
cho thấy chủng virus Care (CDV-768) có độc lực và có khả năng gây bệnh cho
chó.
Theo Trần Văn Nên & cs. (2017), vaccine vô hoạt Care được chế từ chủng

9

CDV-VNUA-768 đã được đánh giá có khả năng bảo hộ trên chó bằng công
cường độc với chủng CDV-HUA-04H. Thí nghiệm tiêm vaccine vô hoạt Care
chế từ chủng CDV-VNUA-768 cho những chó becgie cái 6 tuần tuổi, sau đó 3
tuần công cường độc bằng chủng virus CDV-HUA-04H. Đáp ứng miễn dịch
kháng thể của chó thí nghiệm sau khi tiêm vaccine vô hoạt Care gây ra được
khảo sát bằng phản ứng ELISA phát hiện kháng thể. Hiệu giá kháng thể đạt
ngưỡng trên giá trị tới hạn sau 21 ngày tiêm vaccine, sau đó đạt cực đại sau 35-
42 ngày tiêm (với hiệu giá trung bình đạt 1,54). Ở các ngày 42 tới 49 ngày sau
khi tiêm, hiệu giá kháng thể giảm dần nhưng vẫn đạt trên ngưỡng giá trị tới hạn ở
49 ngày với giá trị hiệu giá trung bình đạt 1,35. Sau 21 ngày tiêm vaccine lần hai,
các chó thí nghiệm và đối chứng được công cường độc với chủng CDV-HUA-
04H. Kết quả theo dõi hiệu giá kháng thể đã chỉ ra ở lô tiêm vaccin đã tạo ra
kháng thể đặc hiệu với virus Care với giá trị hiệu giá trung bình đạt 0,69 lớn hơn
giá trị tới hạn. Kết quả nghiên cứu này cho thấy chó được tiêm vaccine vô hoạt
Care chế từ chủng CDV-VNUA-768 được bảo hộ 100%.
2.2. ĐẶC TÍNH SINH HỌC CỦA VIRUS GÂY BỆNH CARE
2.2.1. Đặc điểm hình thái, cấu trúc, phân loại
* Đặc điểm hình thái của CDV
Virus Care (CDV) có hình vòng tròn, hình bán nguyệt do virus có dạng các
sợi tóc cuộn tròn hình thành. Dạng vòng tròn này có đường kính từ 115 nm đến
230 nm. Màng cuộn kép có độ dày từ 75 đến 85Ao
với bề mặt tráng xoắn từ bên
trong theo Kennedy & cs.(1989) mô tả.
* Đặc điểm cấu trúc hệ gen virus CDV
Virus CDV được bao phủ bởi các gai glycoprotein có kích thước 8-14 nm
và chứa một nucleocapsid đối xứng xoắn ốc, có chiều dài 1 μm và đường kính 18
nm (Maclachlan & Dubovi, 2010). Hệ gen CDV là phân tử RNA sợi đơn âm, có
kích thước khoảng ~ 16 kb, không chứa đầu 5'-UTR và không có chuỗi poly (A)
ở đầu 3'-UTR, nhưng có các phân tử mã hóa chức năng 5' và 3'. Hệ gen của virus
mã hóa cho hai protein không cấu trúc (là C và V protein) và 6 protein cấu trúc,
gồm: large protein (L), haemagglutinin (H), phosphoprotein (P),
nucleocapsidprotein (N), fusion protein (F) và matrix protein (M) (Diallo, 1990).

10

Hình 2.1. Mô hình cấu trúc của virus Canine Distemper (CDV)
Nguồn: Green & cs. (1998)
Trong đó, Protein không cấu trúc (C) được mã hóa từ một khung đọc mở
khác ở gen P (Lamb & Kolakofsky, 2001). Chức năng của protein C cho đến nay
vẫn chưa được xác định rõ ràng.
N: Nucleocapside, khối lượng phân tử 60 - 62 Kda bao quanh và phòng vệ
cho hệ gen của virus, nhạy cảm với những chất phân giải protein.
P: Phosphoprotein, khối lượng phân tử 73 - 80 Kda, nhạy cảm với những
yếu tố phân giải protein, đóng vai trò quan trọng trong sự sao chép ARN (Sidhu
& cs., 1993).
M: Matrix, khối lượng phân tử 34 - 39Kda, đóng vai trò quan trọng trong
sự trưởng thành của virus và nối nucleocapside với những protein vỏ bọc.
F: Fusion là glycoprotein trên bề mặt của vỏ bọc, khối lượng phân tử 59- 62
Kda, đóng vai trò trong sự kết hợp virus với thụ thể màng tế bào, dẫn đến kết hợp
nhiều tế bào cảm nhiễm (hợp bào).
H: Protein ngưng kết hồng cầu (Haemagglutinin) hay yếu tố kết dính, là
glycoprotein thứ hai của vỏ bọc, khối lượng phân tử 76 - 80 Kda, thể hiện tính
chuyên biệt của loài virus. Ở virus Care, protein này không hấp thụ hồng cầu
cũng không ngưng kết hồng cầu.
L: Large protein có khối lượng phân tử lớn 200 Kda, chưa rõ chức năng
(Hughes & cs., 1992).

11

* Phân loại virus CDV
CDV là một thành viên của giống Morbillivirus, thuộc họ Paramixoviridae.
Các thành viên khác của giống Morbillivirus như virus gây bệnh sởi trên người
(Measles virus - MV), virus dịch tả trâu bò (Rinderpest virus - RPV), virus gây
bệnh trên động vật nhai lại nhỏ (Peste des petits ruminants virus - PPRV), virus
gây bệnh trên động vật có vú dưới nước (cá heo, hải cẩu) (Murphy & cs., 1999).
Cho đến nay CDV vẫn được công nhận gồm một serotype duy nhất (Maclachlan
& Dubovi, 2010; Mccarthy & cs., 2007). Tuy nhiên có ít nhất 08 genotype đã
được công bố, bao gồm: Asia-1, Asia-2, Asia-3, Europe, European wildlife,
Arctic-like, America-1 (Vaccines) và America-2 (Cheng & cs., 2015).
* Sức đề kháng của virus Care
Virus Care tương đối không ổn định dễ bị mất tính gây nhiễm ở nhiệt độ
cao, thời tiết khô, hóa chất tẩy rửa, dung môi hòa tan mỡ và thuốc sát trùng.
Trong điều kiện hoang dã virus sống ít nhất một năm khi giữ ở 70
C. Trong
Nitrogen không có Oxy sống được một năm, đông khô sống được nửa năm, bảo
quản ở -240
C virus sống được hai năm và sống được hai tháng ở 100
C.
Celiker & Gillespie (1954) đã dùng virus sài sốt chó thích nghi trên môi
trường phôi trứng để nghiên cứu sự ảnh hưởng của nhiệt độ đến tính mẫn cảm
của virus và các tác giả thấy: virus Care rất mẫn cảm với sức nóng. Virus bị phá
hủy ở 50 - 60o
C trong 30 phút. Trong mô cơ phân lập virus tồn tại ít nhất một giờ
ở 37o
C và 3 giờ ở 200
C (nhiệt độ phòng). Thời tiết ấm áp virus không thể tồn tại
lâu trong chuồng nuôi chó sau khi chó bị bệnh chuyển đi.
Thời gian sống và duy trì độc lực của virus sẽ dài hơn trong nhiệt độ lạnh.
Ở nhiệt độ đóng băng (00
C) virus có thể tồn tại trong môi trường hàng tuần, dưới
nhiệt độ đóng băng virus được ổn định. Virus tồn tại ở nhiệt độ -650
C ít nhất là 7
năm. Việc bảo quản virus ở dạng đông khô có ý nghĩa lớn trong việc bảo quản
giống virus, sản xuất Vaccine và nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.
Độ pH: virus ổn định ở pH= 4,5- 9,0
Vỏ bọc virus rất mẫn cảm với ete, chloroform, fomalin loãng (<0,5%), phenol
(75%), dung dịch amoni. Do vậy, khi dùng những chất này để tiêu độc chuồng và
bệnh viện mang lại hiệu quả cao (Roelke-Parker & cs., 1996; Craig & Maxj., 1897).
Virus Care mẫn cảm với tia UV mặc dù có vỏ bọc protein chống lại sự vô
hoạt của các tác nhân bên ngoài.

12

Virus Care rất dễ bị phá hủy, dễ bị vô hoạt ở môi trường ngoài, vì vậy việc
lây gián tiếp là rất hiếm gặp.
2.2.2. Đặc tính sinh học của virus
* Đặc tính phân lập và nuôi cấy:
Phân lập: virus Care có độc lực được phân lập trên tế bào (Macrophage
pulmonaier), trên chó hay chồn xương (furet).
Khi phân lập đầu tiên, nó cần sự thích ứng trước khi nhân lên trên tế bào
biểu mô (như tế bào nguyên thủy thận chó hay chồn).
Nuôi cấy: virus Care gốc được giữ bằng truyền đời qua chồn furo mẫn cảm.
Cabasso & Cox (1949) khi nghiền virus này truyền qua chồn furo có thể thích nghi phát
triển trên màng túi niệu phôi thai gà, không có dấu hiệu bệnh tích gì khi đã truyền qua 9-
10 lần tiêm truyền. Tiếp tục tiêm truyền thấy tăng độ dày màng túi niệu ngay
ở vùng trắng. Tiêm truyền đến 208 lần thì không thấy chồn furo ốm nữa, nhưng
vẫn gây được miễn dịch với virus cường độc này.
Virus Care thích nghi sinh trưởng được trong canh thang tế bào thận chó,
mô chồn Furo và nguyên bào sợi của gà.
Những chủng virus thích ứng có thể bị mất độc lực chủng Rochbom trên tế
bào thận chó.
Sự nhân lên của virus Care tương tự như các virus khác giống billi và hệ
paraxoviridae.
Virus kết dính vào thụ thể tế bào glycoprotein H- Nucleocapside , sau khi
có sự kết hợp màng tế bào- vỏ bọc virus ARN và những protein virus được tổng
hợp trong tế bào chất. Phân tử khối hình thành nụ chồi ở màng tế bào chất.
Độc lực của phân tử virus thay đổi tùy vào chủng virus, và mức độ cảm
nhiễm. Bằng kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang, người ta có thể thấy nhiều hạt nhỏ
trong tế bào chất gần nhân 12-24 giờ sau gây nhiễm. Những thể vùi thường xuất
hiện chậm.
Trước đây, việc phân lập và xác định hiệu giá của virus Care rất khó khăn
do không tìm được dòng tế bào thích hợp để virus sinh trưởng và gây bệnh tích tế
bào. Seki & cs. (2003) đã nghiên cứu và chứng minh được dòng tế bào Vero biểu
hiện SLAM rất phù hợp trong việc phân lập virus Care từ mẫu bệnh phẩm.

13

Lan & cs. (2005) đã nghiên cứu đặc tính sinh trưởng của một số chủng
virus Care trên dòng tế bào Vero (có gắn receptor tương ứng với virus Care)
(Vero-Dog SLAM tag hay Vero-DST). Nghiên cứu của Seki & cs. (2003) đã làm
rõ những đặc tính sinh trưởng khác nhau khi gây nhiễm các virus Care lên tế bào
Vero và tế bào Vero-DST. Qua đó, có thể nhận thấy, Vero-DST là dòng tế bào
thích hợp, có thể sử dụng để phân lập và xác định hiệu giá virus.
Lan & cs. (2006) đã tiến hành phân lập 3 chủng virus 007Lm, S124C, Ac96I
và chủng virus Vaccine Onderstepoort trên môi trường nuôi cấy tế bào Vero-DST
nhằm xác định sự ổn định về đặc tính sinh học của các chủng virus nghiên cứu. Các
chủng virus này được cấy chuyển một đời (chủng gốc) và 20 đời qua môi trường tế
bào Vero-DST. Tiến hành so sánh về trình tự gene và đặc tính nuôi cấy giữa chủng
virus gốc và chủng virus ở đời cấy truyền 20. Cả 4 chủng virus ở đời cấy truyền thứ
20 đều sinh trưởng tốt hơn so với chủng giống gốc ban đầu. Virus
ở đời 20 có khả năng gây bệnh tích tế bào chậm hơn so với chủng gốc ban đầu.
Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra dòng tế bào Vero có biểu hiện SLAM phù hợp để
phân lập và cấy chuyển nhiều đời virus Care mà không làm thay đổi về đặc điểm
di truyền của virus.
Nghiên cứu của Lan & cs. (2009) đã phân loại 10 chủng virus Care được
phân lập trước đó dựa vào khả năng sinh trưởng và gây bệnh tích tế bào (CPE)
trên dòng tế bào Vero. Các chủng virus P94S, Ac96I, S124C, MD231, MS232,
MSA5 và 095Cr thuộc genotype Asia 1 hiếm khi gây bệnh tích tế bào trên dòng
tế bào Vero-DST. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra các chủng virus Care được
phân lập tại Nhật Bản thuộc genotype Asia 2, có khả năng gây bệnh tích tế bào
trên dòng tế bào Vero, điều này có thể liên quan tới đặc điểm sinh học phân tử
của chúng.
Nghiên cứu của Pratakpiriya & cs. (2012) đã làm rõ thêm một số đặc tính sinh
học của virus Care phân lập trên dòng tế bào Vero-DST. Các mẫu bệnh phẩm của
chó mắc bệnh Care như: phổi, hạch lympho, ruột cho khả năng phân lập virus rất
cao. Tế bào Vero-DST là tế bào thích hợp để phân lập virus CDV. Virus nhân lên
nhanh trong tế bào Vero-DST và gây bệnh tích tế bào điển hình thể Syncytium
- thể hợp bào. Bệnh tích tế bào xuất hiện sau 12h gây nhiễm, đạt cao nhất sau 60
giờ gây nhiễm và phá hủy muộn nhất là 96 giờ sau gây nhiễm. Để tìm hiểu sâu
hơn về đặc tính sinh học của virus phân lập được, tác giả không chỉ tiến hành

14

nghiên cứu với những virus phân lập được mà còn đồng thời tiến hành đối với cả
chủng virus Vaccine Onderstepoort. Virus CDV4-H phân lập được có khả năng
phá hủy tế bào mạnh hơn virus vaccine chủng Onderstepoort. Virus CDV4-H có
hiệu giá virus cao nhất sau 36 giờ gây nhiễm với CPE đạt 90%. Hai chủng virus
này đều tồn tại trong tế bào và ngoài tế bào, hiệu giá virus trong tế bào cao hơn
hiệu giá virus giải phóng ra ngoài tế bào. Kết quả này có ý nghĩa cho người làm
nghiên cứu virus có thể xác định được thời điểm thu hoạch virus dựa vào việc
quan sát bệnh tích tế bào (CPE).
* Chủng virus:
- Chủng gây bệnh: chủng tiêu chuẩn là chủng CDV-SH dùng để công cường
độc kiểm soát hoạt tính của vaccine trên chó được tiêm với chủng này bằng đường
tiêm thẳng vào não chó non nhạy cảm, tỷ lệ chết 100% trong 8 – 10 ngày, bằng
đường hô hấp qua những giọt khí dung, tử số chỉ bằng 50% trong tự nhiên.
Những chủng Cornell A75- 17 và Ohio R252 kém độc lực hơn thường tác
động lên thần kinh khá chậm gây viêm não tủy mất Nyeline.
Chủng Green là chủng rất độc với chồn xương một loài chồn nhạy cảm hơn
chó.
Chủng Vaccine:
Chủng chó hóa biến đổi bằng việc nuôi cấy liên tục trên tế bào thận chó tiêu
biểu là chủng Rockborn. Những chủng này có thể gây viêm não sau khi tiêm
vaccine trên chó non, gây suy giảm miễn dịch.
Chủng gà hóa biến đổi độc lực sau khi tiếp đời nhiều lần qua màng nhung niệu
trứng gà có phôi rồi sau đó cấy tế bào phôi gà tiêu biểu là chủng Onderstepoort và
chủng Lederles, những chủng này thì không gây bệnh trên chồn và ít dẫn đến phản
ứng sau khi tiêm so với chủng chó hóa đồng thời có phòng vệ tốt.
2.2.3. Đặc tính sinh học phân tử của virus
CDV có hệ gen là RNA sợi đơn âm, độ dài khoảng 15.7kb, thuộc họ
Paramixoviridae, gồm 6 protein cấu trúc: nucleocapsid (N), matrix (M), fusion (F),
hemagglutinin (H), phospho- (P) và large- (L) protein) và 2 protein không cấu trúc
(C and V protein). Trong đó protein H có vai trò rất quan trọng đối với độc lực của
virus và có nhiều biến đổi nhất giữa các chủng và giữa các genotype nên được chọn
là đối tượng chính cho nghiên cứu dịch tễ phân tử và nguồn gốc phả hệ.

15

Các tác giả cho rằng đã có sự biến đổi lớn trong hệ gen của virus, dẫn đến sự không
tương đồng với các chủng vaccine. Có ít nhất 08 genotype khác nhau của CDV đã
được công bố, bao gồm: Asia-1, Asia-2, Asia-3, Europe, European wildlife, Arctic-
like, America-1 (Vaccines), và America-2 (Cheng & cs., 2015). Không những thế,
một số công bố mới còn cho rằng có tới 14 nhóm CDV khác nhau (Bi & cs., 2015;
Ke & cs., 2015). Trong đó nhóm genotype America-1, bao gồm chủ yếu là các trình
tự phân lập từ Mỹ được cho là nguồn gốc của dịch bệnh CDV trên toàn thế giới,
đóng vai trò trung tâm trong việc truyền lây CDV đến các khu vực khác (Panzera &
cs., 2015). Ở Áo đã tìm thấy sự đa dạng cao về nguồn gốc các chủng CDV gây bệnh
trên chó, bao gồm cả các dòng châu Âu và dòng châu Á (Benetka & cs., 2009). Ở
Châu Á, một số nghiên cứu cho thấy các chủng CDV của Trung Quốc thuộc về
genotype Asia-1, các chủng của Hàn Quốc thuộc về hai genotype Asia-1 và Asia-2
(An & cs., 2008), trong khi các chủng CDV phân lập tại Ấn Độ lại tách riêng khỏi
nhóm Asia-1 và Asia-2, gần gũi với các chủng của Thụy Điển, Hungary và Đức
(Cheng & cs., 2015; Deka & cs., 2015). Cho đến nay đã có tổng số 63 hệ gen của
CDV được mã toàn bộ hệ gen và đăng kí trên Ngân hàng Gen, bao gồm các chủng
virus phân lập tại Mỹ, Anh, Italia, Thụy Điển, Brazil, Canada, Ca-dắc-xtan,
Uruguay, Trung Quốc và Nhật Bản.
Roelke-Parker & cs. (1996) đã tiến hành nghiên cứu bệnh Care trên đàn sư
tử tại Serengeti ở châu Phi. Một số loài động vật khác ở Serengeti cũng mắc bệnh
Care. Nghiên cứu đã tiến hành giải trình tự gene H và P của các chủng virus phân
lập được từ sư tử (Panthera leo), linh cẩu (Crocuta crocuta), cáo (Otocyon
megalotis) và chó nhà (Canis familiaris) ở Serengeti. Kết quả phân tích trình tự
gene đã chứng minh các chủng virus Care được phân lập từ các loài động vật ở
Serengeti có mối quan hệ di truyền gần gũi và khác so với các chủng virus Care
được phân lập trên các loài động vật khác ở các khu vực khác. Kết quả nghiên
cứu này đã chỉ ra: (1) một chủng virus Care độc lực cao đã xuất hiện trên loài
động vật ăn thịt ở Serengeti trong vài năm qua; (2) các chủng virus phân lập được
khác về mặt di truyền ở gene H và P khi so sánh với các chủng virus Care ở các
nơi khác trên thế giới; và (3) các chủng virus Care thường truyền qua các vật chủ
là các loài động vật ăn thịt ở Serengeti.
Iwatsuki & cs. (1997) đã phân lập 3 chủng virus Care là Ueno, Hamamatsu và
Yanaka từ chó ở Nhật Bản và phân tích đặc điểm di truyền ở đoạn gene H. Phân tích
trình tự gene H đã chỉ ra 9 vị trí glycosyl hóa liên kết với Asparagine ở trình

16

tự amino acid mã hóa từ gene H của các chủng virus mới phân lập được, ngược
lại chủng virus Onderstepoort chỉ có 4 vị trí. Do đó, sự sai khác về số lượng vị trí
glycosyl hóa ở trình tự amino acid mã hóa từ gene H có thể dẫn đến sự sai khác
về tính kháng nguyên của các chủng virus. Trình tự gene H của các chủng virus
mới được phân lập ở Nhật Bản có mức độ tương đồng giữa các chủng là 99%, và
95% với chủng Châu Âu và Hoa Kì (phân lập từ chó biển, chó Đức và chồn
sương và thú thuộc họ mèo) và 90% với chủng Vaccine. Dựa trên cây sinh học
phân tử, các chủng virus mới phân lập tại Nhật Bản thuộc một nhánh phát sinh
khác với các chủng phân lập được tại Châu Âu và Hoa Kỳ, và tất cả các chủng
này khác với nhánh phát sinh của chủng vaccine.
Hirama & cs. (2004) đã phân tích trình tự gene Hemagglutinin (H) của hai
chủng virus Care (Haku93 và Haku00) phân lập được từ loài cầy hương hoang dã
(Paguma larvata). Trình tự amino acid mã hóa từ gene H của hai chủng virus phân
lập được có độ dài là 607 amin acid mã hóa 1 khung đọc mở. Trình tự nucleotide và
amino acid mã hóa từ đoạn gene H của chủng virus Haku93 và Haku00 có mức độ
tương đồng cao với các chủng virus được phân lập từ thực địa như Yanaka và
Tanu96, nhưng lại tương đồng thấp với chủng virus Vaccine phân lập trước đó. Vị
trí glycosyl hóa liên kết với N (Asparagine) của cả 2 chủng Haku93 và Haku00
giống với các chủng virus Care phân lập trước đó. Phân tích cây sinh học phân tử đã
chỉ ra các chủng virus Care phân lập từ cầy hương hoang dã thuộc nhánh phát sinh
với các chủng virus Care gần đây được phân lập tại Nhật Bản.
Nghiên cứu của Lan & cs. (2007) đã tiến hành so sánh về đặc điểm di truyền
phân tử và đặc tính nuôi cấy của 2 chủng virus Care mới phân lập được thuộc
genotype Asia 1 và Asia 2. Các chủng virus nghiên cứu được phân lập từ chó có
biểu hiện lâm sàng mắc bệnh. Dữ liệu kết quả giải trình tự gene H và P được so sánh
với đặc tính nuôi cấy của các virus nghiên cứu. Trình tự amino acid của đoạn gene H
gồm 12 Cysteine ở cả genotype Asia 1 và Asia 2. Vùng kị nước ở trình tự amino
acid mã hóa từ gene H của genotype Asia 2 dài hơn so với genotype Asia 1 là 1
amino acid. Trình tự amino acid được mã hóa từ đoạn gene H của các virus thuộc
genotype Asia 1 có 9 vị trí glycosyl hóa liên kết với Asparagine, trong khi genotype
Asia 2 có 8 vị trí glycosyl hóa liên kết với Asparagine. Ở các chủng virus thuộc
genotype Asia 1, hàm lượng virus trong tế bào của các chủng thuộc genotype Asia 1
cao hơn so với hàm lượng virus giải phóng ngoài môi trường tế bào và các chủng
virus thuộc genotype Asia 2 thì ngược lại. Đặc điểm di truyền phân tử và

17

đặc tính nuôi cấy của 2 genotype Asia 1 và Asia 2 rất khác nhau dù không có sự
khác biệt về triệu chứng lâm sàng và bệnh tích quan sát được trên các chó mắc 2
genotype này.
Guo & cs. (2013) đã phân tích cây sinh học phân tử dựa trên trình tự đoạn gene
H và chỉ ra các chủng virus Care phân lập từ gấu trúc và chó hoang có nguồn gốc
khác xa với chủng Vaccine và các chủng virus Care tự nhiên khác. Các chủng virus
Care phân lập được đều thuộc genotype Asia 1 và có mức độ tương đồng cao là
91,5-99,8% (trình tự nucleotide) và 94,4-99,8% (trình tự amino acid). Kết quả
nghiên cứu này giúp nâng cao hiểu biết về đặc điểm bộ gene của các chủng virus
Care phân lập được và góp phần vào việc phát triển các phương pháp giám sát và
kiểm soát dịch bệnh Care trực tiếp hoặc gián tiếp ở Trung Quốc.
2.3. BỆNH CARE TRÊN CHÓ
2.3.1. Dịch tễ học
Trong tự nhiên các giống chó đều cảm thụ, nhưng mẫn cảm nhất là chó
nhập ngoại, chó nội ít mắc hơn (Trần Thanh Phong, 1996). Ngoài ra cáo, cầy và
các loài động vật ăn thịt khác cũng mắc, đặc biệt là loài chồn vô cùng mẫn cảm,
thú ăn thịt ở biển có vẩy cũng mắc.
Trong phòng thí nghiệm tốt nhất là dùng chồn đen. Ngoài ra có thể dùng
chuột lang, thỏ, chuột nhắt trắng, khỉ.
Trong tự nhiên hầu hết chó từ 2 đến 12 tháng tuổi đều mắc bệnh, tỷ lệ mắc
bệnh nhiều nhất là chó từ 3 đến 6 tháng tuổi. Những chó đang bú mẹ ít mắc do
được miễn dịch thụ động qua sữa đầu. Việc gây bệnh thực nghiệm trên chó 6
tháng tuổi dễ hơn chó 3 tuần tuổi do chó 3 tuần tuổi có miễn dịch thụ động thu
nhận từ mẹ.
Tô Du & Xuân Giao (2006), khi nghiên cứu về dịch tễ bệnh Care cho rằng
tất cả các loài chó đều cảm thụ bệnh, nhưng mẫn cảm hơn là chó lai và chó ngoại
nhập, chó nội ít mẫn cảm hơn. Bệnh xuất hiện nhiều khi có sự thay đổi thời tiết
đặc biệt vào những ngày mưa.
Trong cơ thể chó bệnh, virus thường có trong máu, phủ tạng, chất bài tiết,
đặc biệt nước tiểu thường xuyên có virus, não, lách, phổi, hạch, tủy xương
thường có nhiều virus nhất.
Trong tự nhiên, virus chủ yếu lây lan qua đường hô hấp dưới dạng những
giọt khí dung hay giọt nước nhỏ. Chó bị bệnh bài xuất virus qua các chất bài tiết

18

của cơ thể. Virus trong chất bài tiết này dễ dàng lây nhiễm cho những con chó
khác khi chúng tiếp xúc. Do vậy, bệnh có tính lây lan cao (Wills & Simpson,
1994). Chó bị bệnh điển hình gây nhiễm cho chó khác theo dịch tiết ở đường hô
hấp do ho bắn ra. Mặc dù virus được bài tiết ra trong hầu hết những dịch tiết của
cơ thể bao gồm cả nước tiểu nhưng bệnh ít lây lan theo những chất tiết này (Trần
Thanh Phong, 1996; Wills & Simpson, 1994; Merchant & Packer, 1961).
Virus cũng có thể xâm nhập vào đường tiêu hóa theo thức ăn, nước uống.
Nguyễn Vĩnh Phước (1979) cho rằng: virus xâm nhập vào cơ thể qua đường
hô hấp, tiêu hóa, cũng có thể qua da.
Trong phòng thí nghiệm: tiêm, uống, bôi niêm mạc mũi đều gây đươc bệnh.
2.3.2. Cơ chế sinh bệnh
Thời kỳ ủ bệnh của Care thường là từ 3-6 ngày (dài nhất là 17-21 ngày) và
có thể kéo dài khoảng trên dưới 1 tháng. Bệnh có tỷ lệ chết từ 50-80%, thậm chí
100% nếu không được phát hiện và điều trị sớm (Hồ Đình Chúc, 1993). Lúc bệnh
phát ra ở dạng kế phát (thường kết hợp cùng bệnh Parvovirus, viêm gan truyền
nhiễm) thì tỷ lệ chết của bệnh càng cao (Tô Du & Xuân Giao, 2006).
Theo Trần Thanh Phong (1996), sau khi virus xâm nhập vào cơ thể qua
đường mũi, miệng và ngay lập tức nhân lên trong đại thực bào và những tế bào
lympho của đường hô hấp, trong vòng 24 giờ virus đã tới các hạch lympho của
phổi. Vào ngày thứ 6 virus đã di cư tới lách, dạ dày, ruột non và gan. Vào thời
điểm này thì chó bắt đầu sốt.
Từ 6 - 9 ngày sau khi cảm nhiễm, virus vào máu và lan rộng đến tất cả các
cơ quan lympho rồi đến cơ quan khác. Nếu kháng thể trung hòa được tổng hợp
trong 10 ngày sau khi cảm nhiễm thì biểu hiện lâm sàng sẽ không rõ ràng. Nếu
không có kháng thể virus sẽ xâm lấn tất cả các cơ quan tạo những biểu hiện lâm
sàng và gây chết.
Theo Nguyễn Vĩnh Phước (1979), thời kỳ nung bệnh khoảng 4 - 5 ngày,
dao động từ 2- 3 ngày đến 2 tuần. Sau khi qua niêm mạc, virus được lâm ba cầu
mang đến các hạch lân cận và phát triển ở đấy. Sau đó virus vào máu gây bại
huyết. Nó tác động đến nội mạc, mạch máu, gây sốt. Cơn sốt chỉ khoảng 2 - 3
ngày rồi lùi. Con vật có thể chết, nhưng ít. Do cơ thể bị yếu đi, một số vi khuẩn
ký sinh sẵn trên cơ thể như: Staphylococcus, Bronchisepticum, Salmonella,
Pasteurella,… trỗi dậy, nên ít ngày sau cơn sốt thứ hai xuất hiện nặng hơn, chứng
tỏ có sự nhiễm trùng nặng trong phủ tạng. Vì vậy con vật bị bệnh có triệu chứng
như viêm phổi, viêm não, viêm ruột thể cata.

19

Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc

Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc

Similar to Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc (20)

More from tcoco3199

More from tcoco3199 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (18)

Luận Văn Nghiên Cứu Một Số Đặc Điểm Của Bệnh Care Ở Chó Nuôi Tại Hà Nội Và Chế Kháng Thể Phòng Trị Bệnh.doc