Download luận văn thạc sĩ ngành luật kinh tế với đề tài: Thực trạng thi hành pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam, cho các bạn có thể tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
DOANH THỊ NGỌC TÚ
THùC TR¹NG THI HµNH PH¸P LUËT
B¶O HIÓM Y TÕ Tù NGUYÖN ë VIÖT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2014

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
DOANH THỊ NGỌC TÚ
THùC TR¹NG THI HµNH PH¸P LUËT
B¶O HIÓM Y TÕ Tù NGUYÖN ë VIÖT NAM
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 60 38 01 07
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. GVC. LÊ VĂN BÍNH
HÀ NỘI - 2014

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Doanh Thị Ngọc Tú

4. MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU.......................................................................................................1
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHÁP LUẬT BẢO HIỂM Y
TẾ TỰ NGUYỆN Ở VIỆT NAM....................................................7
1.1. Bảo hiểmy tế và vai trò của bảo hiểmy tế đối với đời sống xã hội..........7
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật bảo hiểm y tế tự
nguyện ở Việt Nam ...........................................................................9
1.2.1. Khái niệm, bản chất của bảo hiểm y tế tự nguyện ..............................9
1.2.2. Sự hình thành và phát triển của pháp luật bảo hiểm y tế tự
nguyện tại Việt Nam........................................................................12
1.2.3. Đặc điểm của pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện .............................15
1.2.4. Nội dung của pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam .......... 16
1.3. Pháp luật về bảo hiểm y tế tự nguyện của một số nước trên
thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.............................21
1.3.1. Pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Cộng hoà Liên bang Đức........21
1.3.2. Pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện tại Liên bang Nga ...................... 23
1.3.3. Pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Trung Quốc ............................ 24
1.3.4. Pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện tại Thái Lan ...............................25
1.3.5. Bài học kinh nghiệm về thực thi pháp luật bảo hiểm y tế tự
nguyện cho Việt Nam ......................................................................26

5. 2
Chương 2: QUÁ TRÌNH THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM
Y TẾ TỰ NGUYỆN Ở VIỆT NAM TRONG THỰC TIỄN........28
2.1. Thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện của Việt
Nam trong thời gian qua.................................................................. 28
2.1.1. Đối tượng tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện ...................................28
2.1.2. Quỹ bảo hiểm y tế tự nguyện ........................................................... 32
2.1.3. Thẻ bảo hiểm y tế tự nguyện............................................................ 40
2.1.4. Thủ tục, chất lượng khám chữa bệnh ............................................... 43
2.1.5. Cơ sở y tế khám chữa bệnh.............................................................. 46
2.1.6. Trình độ nhận thức của người dân về chính sách bảo hiểm y tế
tự nguyện......................................................................................... 48
2.2. Đánh giá, nhận xét về thực trạng thi hành pháp luật bảo
hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam.................................................... 51
2.2.1. Những kết quả đã đạt được trong quá trình thi hành pháp luật về
bảo hiểm y tế tự nguyện...................................................................51
2.2.2. Những hạn chế, bất cập còn tồn tại cần khắc phục ........................... 54
2.2.3. Nguyên nhân dẫn đến sự bất cập trong việc áp dụng pháp luật
bảo hiểm y tế tự nguyện...................................................................58
Chương 3: NHỮNG KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ THI HÀNH PHÁP LUẬT BẢO HIỂM Y TẾ TỰ
NGUYỆN Ở VIỆT NAM...............................................................62
3.1. Những yêu cầu đặt ra đối với việc nâng cao hiệu quả thi
hành của pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện tại Việt Nam ......... 62
3.2. Những giải pháp hoàn thiện quá trình thi hành pháp luật bảo
hiểm y tế tự nguyện của Việt Nam trong thực tiễn ...................... 69
KẾT LUẬN................................................................................................. 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................81

6. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BHYT: Bảo hiểm y tế
BHYTTN: Bảo hiểm y tế tự nguyện
BHXH: Bảo hiểm xã hội
PLBHYTTN: Pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện

7. DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng Tên bảng Trang
Bảng 2.1: Số học sinh-sinh viên tham gia BHYTTN giai đoạn
2005-2009 28
Bảng 2.2: Số đối tượng tham gia BHYTTN nhân dân năm 2006-2009 29
Bảng 2.3: Tình hình đối tượng tham gia BHYT theo hình thức tự
nguyện năm 2010 30
Bảng 2.4: Tình hình số người có thẻ BHYT giai đoạn 2006-2010 40
Bảng 2.5: Lý do người dân không tham gia BHYT 50

8. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Số hiệu biểu đồ Tên biểu đồ Trang
Biểu đồ 2.1: Số người tham gia BHYT từ năm 1993 đến 2010 theo
nhóm BHYT bắt buộc và tự nguyện (triệu người) 31
Biểu đồ 2.2: Tình hình thu BHYTTN giai đoạn 2007-2009 33
Biểu đồ 2.3: Tổng chi phí khám chữa bệnh BHYT của đối tượng tự
nguyện giai đoạn 2007-2009 36
Biểu đồ 2.4: Cân đối thu-chi BHYTTN giai đoạn 2007-2009 39

9. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đối với mỗi quốc gia trên thế giới, con người là vốn quý nhất của xã
hội, là nguồn lực không thể thay thế trong quá trình phát triển nền kinh tế, mà
sức khoẻ lại là vốn quý nhất của con người. Một xã hội phát triển trước hết
phải có những con người khoẻ mạnh. Tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày
con người luôn luôn gặp phải những rủi ro, trong đó phải kể đến rủi ro về sức
khoẻ như: ốm đau, bệnh tật. Điều này đã dẫn đến việc xuất hiện các chi phí về
khám chữa bệnh mà mọi người không thể xác định được trước (mang tính đột
xuất), dù lớn hay nhỏ các chi phí này đều gây khó khăn cho ngân quỹ của gia
đình, mỗi cá nhân, đặc biệt với những người có mức thu nhập thấp. Để khắc
phục những rủi ro cũng như ổn định về mặt tài chính trong trường hợp không
may đó, người ta đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó BHYT là
một trong những biện pháp tốt nhất. Được ra đời vào cuối thế kỷ XIX, BHYT
ngày càng phát triển và cho đến nay nó đã tỏ rõ là một biện pháp không thể
thiếu trong đời sống của con người với việc khắc phục những rủi ro về mặt
sức khoẻ. Chính vì vậy ở hầu hết các quốc gia trên thế giới đều triển khai
BHYT nhằm giúp đỡ và tạo ra sự công bằng trong chăm sóc sức khoẻ đối với
người bệnh. Tại Việt Nam, chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân là một
trong những chính sách xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nước nhằm tiến
tới công bằng trong khám chữa bệnh. BHYT nói chung và BHYTTN nói
riêng với bản chất nhân đạo phù hợp với truyền thống đạo lí dân tộc Việt Nam
cho nên đã nhanh chóng nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo
quần chúng nhân dân. Sau gần 10 năm hình thành, xây dựng và phát triển,
chính sách BHYTTN đã đạt được những thành tựu quan trọng góp phần đắc
lực vào công cuộc đổi mới đất nước nói chung cũng như sự nghiệp chăm sóc
sức khỏe nhân dân nói riêng.

10. 2
Theo quy định Luật BHYT số 25/2008/QH12 ngày 14 tháng 11 năm
2008 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đến năm 2014
sẽ thực hiện BHYT toàn dân bằng cách chuyển dần các đối tượng tham gia
BHYT sang diện BHYT bắt buộc. Cùng với Luật BHYT, năm 2012, Thủ
tướng Chính phủ đã ban hành Đề án “Thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn
dân giai đoạn 2012-2015 và 2020”, theo đó, năm 2015 dự kiến sẽ có 70% và
đến năm 2020 dự kiến sẽ có 80% dân số tham gia BHYT. Như vậy, theo quy
định thì tính đến thời điểm này, hình thức BHYTTN sẽ không được áp dụng
nữa, các đối tượng được quy định trong luật đều có trách nhiệm tham gia
BHYT để tiến tới mục tiêu y tế toàn dân (từ ngày 01/01/2014 tất cả các đối
tượng được quy định trong Luật BHYT có trách nhiệm tham gia BHYT, song
chưa “bắt buộc” tham gia BHYT).
Điều này sẽ đặt ra câu hỏi liệu việc nghiên cứu về thực trạng áp dụng
luật BHYTTN ở Việt Nam thời gian qua có còn ý nghĩa nữa không khi mà
luật mới đã có hiệu lực và các cơ quan có thẩm quyền đang đẩy mạnh triển
khai lộ trình tiến tới y tế toàn dân trên cả nước? Tôi quyết định chọn đề tài
“Thực trạng thi hành pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam” là bởi
những lý do sau:
Mặc dù những quy định mới về BHYT đã được áp dụng hơn 4 năm qua
nhưng thực tế chỉ ra rằng để triển khai sâu rộng trên cả nước và trên tất cả các
đối tượng thì còn rất nhiều khó khăn, bất cập xảy ra. Chẳng hạn những báo
cáo số liệu hàng năm cho thấy diện bao phủ BHYT mặc dù đã mở rộng nhiều
trong những năm gần đây nhưng vẫn còn gần 40% dân số chưa tham gia (tính
đến hết năm 2012), tập trung chủ yếu vào nhóm đối tượng tự nguyện, người
lao động trong các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân. Dù đã được
Nhà nước, các tổ chức quốc tế hỗ trợ từ 70-90% kinh phí mua thẻ BHYT
nhưng hiện mới có gần 1,7 triệu người/khoảng 6 triệu người cận nghèo tham

11. 3
gia BHYT. Nhóm học sinh-sinh viên bắt buộc phải tham gia BHYT nhưng tỷ
lệ tham gia mới đạt 70%. Nhóm đối tượng thuộc hộ gia đình làm nông
nghiệp, ngư nghiệp và diêm nghiệp có tới 20 triệu người cũng có tỷ lệ tham
gia BHYT ở mức thấp.
Hơn nữa, tại Phiên họp toàn thể lần thứ 6, Ủy ban về các vấn đề xã hội
của Quốc hội đã nghe dự thảo báo cáo kết quả giám sát tối cao việc thực hiện
chính sách, pháp luật và BHYT giai đoạn 2009-2012 và thẩm tra dự án Luật
sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT. Theo tờ trình sửa đổi Luật
BHYT thì việc sửa đổi lần này sẽ quy định “BHYT là hình thức bảo hiểm bắt
buộc” thay hình thức “có trách nhiệm tham gia BHYT” như hiện nay. Quy
định này nhằm khẳng định mọi đối tượng bắt buộc phải tham gia BHYT để
thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn dân. Tuy nhiên phần lớn các đại biểu
đều đồng tình với dự thảo của Chính phủ cần phải có lộ trình, do vậy các
chính sách cũng được xây dựng theo hướng “tiến tới” BHYT toàn dân. Ví dụ,
có ý kiến đại biểu cho rằng trong thời gian trước mắt vẫn duy trì cả hai loại
hình bảo hiểm tự nguyện và bắt buộc:
Lộ trình BHYT toàn dân phải kiên trì, lâu dài nhiều năm, với
những kết quả báo cáo của Chính phủ trong bài báo cáo 15 năm
thực hiện BHYT, một số nước như ở Úc mất 79 năm, Nhật Bản mất
36 năm, Hàn Quốc mất 26 năm…; Tình hình thực tế và các điều
kiện kinh tế xã hội ở nước ta nên thực hiện có 2 loại hình BHYT bắt
buộc và BHYTTN là phù hợp, Chính phủ hoặc tổ chức xã hội, cá
nhân sẽ hỗ trợ một phần cho một số đối tượng khó khăn để có khả
năng tham gia BHYTTN. Loại hình BHYT bắt buộc phải được thực
hiện nghiêm túc và có chế tài xử phạt đủ mạnh… [47].
Do đó thiết nghĩ đề tài nghiên cứu về thực trạng thi hành PLBHYTTN
vẫn còn có giá trị thực tiễn to lớn. Để thực hiện tốt BHYT toàn dân thì việc

12. 4
phát triển PLBHYTTN là việc làm cần thiết và được xem là giai đoạn quá độ.
Thông qua hình thức BHYTTN sẽ tạo điều kiện cho các đối tượng không
thuộc diện tham gia BHYT bắt buộc, nhất là những người có thu nhập thấp
được khám bệnh, chữa bệnh, giúp họ thoát khỏi vòng lẩn quẩn: nghèo - ốm
đau, bệnh tật - nghèo... Sau khi nghiên cứu, xem xét, tổng hợp, đánh giá thực
trạng áp dụng PLBHYTTN trong thực tiễn, chúng ta có thể chỉ ra được những
ưu điểm và nhược điểm của loại hình bảo hiểm này đồng thời rút ra những bài
học kinh nghiệm quý báu, để từ đó góp phần nâng cao hiệu quả thực thi của
PLBHYTTN trong lộ trình tiến tới BHYT toàn dân ở tương lai.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về BHYTTN và PLBHYTTN đồng
thời nắm được quá trình thay đổi của luật quy định về BHYTTN qua các thời
kỳ để phù hợp với xu thế phát triển chung của xã hội.
Tìm hiểu thực trạng thi hành PLBHYTTN của người dân hiện nay
thông qua một số công trình khoa học, báo cáo, nghiên cứu số liệu trong thực
tế ở một số địa phương trên cả nước. Từ những con số cụ thể đó đưa ra được
đánh giá về tình hình áp dụng PLBHYTTN còn những thiếu sót, bất cập gì.
Rút ra những bài học kinh nghiệm từ việc áp dụng trong thực tiễn để từ đó
đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành của pháp luật ngày một tốt hơn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: như đã nêu ở trên, trong giới hạn mục tiêu
nghiên cứu, đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề về triển khai PLBHYTTN
ở Việt Nam trong thời gian qua đồng thời chỉ ra được những sai sót để khắc
phục, những bài học kinh nghiệm trong quá trình lập pháp và quản lý.
Phạm vi nghiên cứu:
Về không gian: phạm vi toàn quốc, trong đó có đi sâu vào một số vùng,
địa phương cụ thể để làm dẫn chứng.

13. 5
Về thời gian: xoay quanh khoảng thời gian từ trước khi Luật BHYT
2008 có hiệu lực và sau khi Luật BHYT 2008 có hiệu lực nhằm so sánh, phân
tích sự thay đổi của luật cũng như thực trạng diễn ra trong đời sống nhân dân
(chủ yếu là giai đoạn từ 2006 đến 2013). Việc luận văn giới hạn thời điểm
nghiên cứu đến trước 1/1/2014 là bởi đây là mốc đánh dấu việc tất cả các đối
tượng tham gia BHYTTN có trách nhiệm chuyển sang BHYT bắt buộc.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh.
Ngoài ra còn kế thừa và phân tích các kết quả nghiên cứu của các tác giả
trong và ngoài nước; các bài viết trên báo, tạp chí chuyên ngành có liên quan
đến đề tài nghiên cứu; các báo cáo, thống kê số liệu hàng năm của Bộ y tế và
của một số địa phương trên toàn quốc.
5. Tình hình nghiên cứu và ý nghĩa của đề tài
Đề tài về BHYTTN vốn đã được nghiên cứu khá nhiều, đặc biệt là giai
đoạn khi Luật BHYT 2008 bắt đầu có hiệu lực. Có thể kể đến các công trình
đi trước như khóa luận tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ, đề tài khoa học cấp
trường, những nghiên cứu cấp nhà nước, báo cáo số liệu hàng năm…phân
tích, nghiên cứu về mặt lý luận cũng như thực tiễn, chẳng hạn: Thực trạng
tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện ở thành phố Hà Tĩnh- Chu Thị Kim Loan và
Nguyễn Hồng Ban-2013; Bảo hiểm y tế tự nguyện Việt Nam giai đoạn 2003-
2009-Chuyên đề thực tập tốt nghiệp-Phạm Thị Mai-2010; Một số vấn đề về
triển khai bảo hiểm y tế tự nguyện tại Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Chuyên đề
tốt nghiệp - Vũ Thị Nhâm - 2007; Bảo hiểm y tế tự nguyện-Những phân tích
xã hội học (Nghiên cứu trường hợp thị trấn Hòa Bình và xã Tam Quang,
huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An)-Luận văn thạc sỹ xã hội học-Lương
Quỳnh Trang-2013… Tuy nhiên theo như tìm hiểu của học viên, thời gian
gần đây khi mà sự quy định các đối tượng bắt buộc tham gia BHYT dần dần

14. 6
có hiệu lực thì số lượng các công trình nghiên cứu cũng giảm dần. Điều này
cũng không khó hiểu song luận văn vẫn mạnh dạn nghiên cứu vấn đề về
PLBHYTTN ở thời điểm này nhằm góp một cái nhìn tổng hợp, khái quát hơn
quá trình áp dụng thi hành luật trong thời gian qua, từ đó đưa ra một hướng đi
đóng góp cho các nhà làm luật trong tương lai.
6. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và một số bảng
số liệu, phụ lục đi kèm thì nội dung của luận văn được chia làm 3 chương:
Chương 1: Khái quát chung về pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở
Việt Nam.
Chương 2: Quá trình thi hành, áp dụng pháp luật về bảo hiểm y tế tự
nguyện ở Việt Nam trong thực tiễn
Chương 3: Những kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành của
pháp luật bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam.

15. 7
Chương 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHÁP LUẬT BẢO HIỂM Y TẾ TỰ
NGUYỆN Ở VIỆT NAM
1.1. Bảo hiểm y tế và vai trò của bảo hiểm y tế đối với đời sống xã hội
BHYT trước hết là một bộ phận quan trọng của hệ thống an sinh xã hội.
Cùng với các hệ thống an sinh xã hội và hệ thống cứu trợ xã hội, hoạt động
BHYT nói riêng và hoạt động của BHXH nói chung đã thực sự trở thành nền
móng vững chắc cho sự bình ổn xã hội. Chính vì vai trò quan trọng của
BHXH, cho nên mọi quốc gia trên thế giới hoạt động BHXH luôn do Nhà
nước đứng ra tổ chức thực hiện theo hệ thống pháp luật về BHXH. BHYT là
một trong chín nội dung của BHXH được quy định tại Công ước 102 ngày
28/6/1952 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về các tiêu chuẩn tối thiểu
cho các loại trợ cấp BHXH. Theo Luật BHYT 2008, BHYT là hình thức bảo
hiểm được áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe không vì mục đích lợi
nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện và các đối tượng có trách nhiệm tham
gia theo quy định của Luật [34, Điều 2, Khoản 1]. Về cơ bản, đó là một cách
dành dụm một khoản tiền trong số tiền thu nhập của mỗi cá nhân hay mỗi hộ
gia đình để đóng vào quỹ do Nhà nước đứng ra quản lý, nhằm giúp mọi thành
viên tham gia quỹ có ngay một khoản tiền trả trước cho các cơ sở cung cấp
dịch vụ chăm sóc sức khỏe khi người tham gia không may ốm đau phải sử
dụng các dịch vụ đó mà không phải trực tiếp trả chi phí khám chữa bệnh. Cơ
quan BHXH sẽ thanh toán khoản chi phí này theo quy định của Luật BHYT.
BHYT là một phạm trù kinh tế tất yếu của xã hội phát triển, đóng vai
trò quan trọng không những đối với người tham gia bảo hiểm, các cơ sở y tế
mà còn là thành tố quan trọng trong việc thực hiện chủ trương xã hội hoá
công tác y tế nhằm huy động nguồn tài chính ổn định, phát triển đa dạng các

16. 8
thành phần tham gia khám chưa bệnh cho nhân dân. Chính sách BHYT của
Việt Nam được bắt đầu thực hiện từ năm 1992 và trong suốt hơn 20 năm qua,
BHYT đã khẳng định tính đúng đắn của một chính sách xã hội của Nhà nước,
phù hợp với tiến trình đổi mới đất nước.
Thứ nhất, BHYT chính là biện pháp để xóa đi sự bất công giữa người
giàu và người nghèo, để mọi người có bệnh đều được điều trị với điều kiện họ
có tham gia BHYT, mọi người sẽ được bình đẳng hơn, được điều trị theo
bệnh. BHYT mang tính nhân đạo cao cả và được xã hội hóa theo nguyên tắc
“số đông bù số ít”. Số đông người tham gia để hình thành quỹ và quỹ này
được dùng để chi trả chi phí khám chữa bệnh cho một số ít người không may
gặp rủi ro bệnh tật, điều này vừa có lợi cho mình, vừa có lợi cho xã hội.
Thứ hai, BHYT giúp cho người tham gia khắc phục khó khăn cũng như
ổn định về mặt tài chính khi không may gặp phải rủi ro ốm đau. Nhờ có
BHYT, người dân sẽ yên tâm phần nào về sức khỏe cũng như kinh tế, bởi vì
họ đã có một phần như là quỹ dự phòng của mình giành riêng cho vấn đề
chăm sóc sức khỏe, đặc biệt với những người nghèo chẳng may mắc bệnh. Do
đó, BHYT có tác dụng khắc phục hậu quả và kịp thời ổn định được cuộc sống
cho người dân khi họ bị ốm đau, tạo cho họ một niềm lạc quan trong cuộc
sống, yên tâm lao động sản xuất tạo ra của cải vật chất cho chính bản thân và
cho xã hội, góp phần đẩy mạnh sự phát triển của xã hội.
Thứ ba, BHYT ra đời còn góp phần giáo dục cho người dân trong xã hội
về tính nhân đạo theo phương châm “lá lành đùm lá rách”, đặc biệt là với trẻ em.
Thứ tư, BHYT tăng chất lượng khám chữa bệnh và quản lý y tế thông
qua hoạt động quỹ BHYT đầu tư. Lúc đó trang thiết bị sẽ hiện đại hơn, có
kinh phí để sản xuất các loại thuốc đặc trị chữa bệnh hiểm nghèo, có điều kiện
nâng cấp các cơ sở khám chữa bệnh một cách có hệ thống và hoàn thiện hơn,
giúp người dân đi khám chữa bệnh được thuận lợi. Đồng thời đội ngũ cán bộ

17. 9
y tế sẽ được đào tạo tốt hơn, các y, bác sĩ sẽ có điều kiện nâng cao tay nghề,
tích lũy kinh nghiệm, có trách nhiệm với công việc, dẫn đến sự quản lý dễ
dáng và chặt chẽ hơn.
Thứ năm, BHYT còn góp phần giảm nhẹ gánh nặng cho ngân sách Nhà
nước. Hiện nay kinh phí cho y tế được cấu thành chủ yếu từ bốn nguồn: ngân
sách Nhà nước, quỹ BHYT, thu một phần viện phí và dịch vụ y tế, tiền đóng
góp của các tổ chức quần chúng, các tổ chức từ thiện và viện trợ quốc tế.
Trước khi có BHYT thì ngân sách Nhà nước là nguồn cung chủ yếu, sau khi
có quỹ BHYT thì ngân sách Nhà nước đã được giảm bớt gánh nặng.
Thứ sáu, chỉ tiêu phúc lợi xã hội trong mỗi nước cũng biểu hiện trình
độ phát triển của nước đó. Do vậy, BHYT là một công cụ vĩ mô của Nhà nước
để thực hiện tốt phúc lợi xã hội, đồng thời tạo nguồn tài chính hỗ trợ, cung
cấp cho hoạt động chăm sóc sức khỏe của người dân.
Thứ bảy, BHYT còn góp phần đề phòng và hạn chế những bệnh hiểm
nghèo theo phương châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Với việc kết hợp với
các cơ sở khám chữa bệnh BHYT kiểm tra sức khỏe, chăm sóc sức khỏe cho
đại đa số những người tham gia BHYT từ đó phát hiện kịp thời những căn
bệnh hiểm nghèo và có phương pháp chữa trị kịp thời tránh những hậu quả
xấu mà nếu không tham gia BHYT tâm lý người dân thường sợ tốn kém khi
đi bệnh viện, coi thường hoặc bỏ qua những căn bệnh có thể dẫn đến tử vong.
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật bảo hiểm y tế tự
nguyện ở Việt Nam
1.2.1. Khái niệm, bản chất của bảo hiểm y tế tự nguyện
BHYTTN là một hình thức BHYT áp dụng cho người có thu nhập thấp
không đủ điều kiện tham gia BHYT bắt buộc hoặc BHYT tư nhân do người
dân tự nguyện tham gia. Hoạt động của BHYTTN do chính cộng đồng người
tham gia đảm nhiệm với nguyên tắc tài chính là phi lợi nhuận, vì vậy mức đóng

18. 10
BHYTTN không hoàn toàn phụ thuộc vào thu nhập của người tham gia. Điều
lệ BHYT quy định: “Bảo hiểm y tế tự nguyện là hình thức bảo hiểm y tế được
thực hiện trên cơ sở tự nguyện của người tham gia” [18, Điều 2, khoản 2].
BHYTTN là loại hình BHYT thứ hai đã được thực hiện ở nước ta. So
với BHYT bắt buộc, BHYTTN có số lượng người tham gia đông đảo, đa dạng
về thành phần và nhận thức xã hội, có điều kiện kinh tế và nhu cầu chăm sóc
sức khỏe khác nhau. Không hoàn toàn giống như BHYT bắt buộc theo luật
định, BHYTTN được tiến hành hướng tới việc đảm bảo quyền lợi cho người
tham gia một cách mềm dẻo và đồng thuận trong cộng đồng đó. Chính từ tiêu
chí này mà hình thức BHYTTN rất phong phú và đa dạng ở mỗi quốc gia,
không thể áp đặt hoặc sao chép nguyên bản mô hình ở nước này cho nước
khác và ngay trong một nước cũng thường không có sự giống nhau về mô
hình triển khai BHYTTN khi thực hiện ở những vùng mà có sự khác nhau về
điều kiện kinh tế - xã hội hoặc phong tục tập quán… Trong giai đoạn đầu
triển khai BHYT thì đối tượng bắt buộc tham gia có phạm vi rất hẹp chỉ bao
gồm những người có thu nhập ổn định do đó mà phạm vi những đối tượng
không đủ điều kiện tham gia BHYT là rất đông, phần lớn trong xã hội,
BHYTTN sẽ đáp ứng được nhu cầu tham gia của những người này từ đó góp
phần nâng cao công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho mọi người dân
trong xã hội. Do không có tính chất bắt buộc như trong như trong BHYT bắt
buộc nên BHYTTN thực hiện được gọi là thành công phụ thuộc rất lớn vào
đường lối chính sách và quan điểm của mỗi quốc gia trong phát triển sự
nghiệp bảo vệ sức khỏe cho nhân dân nước mình. Mặt khác, tùy vào điều kiện
kinh tế xã hội mà mỗi nước chọn cho mình một cách riêng để thực hiện bởi để
thực hiện thành công không phải là dễ mà đó là cả một quá trình. Quá trình đó
là quá trình đưa khái niệm BHYTTN vào trong nhận thức của mọi người dân
trong xã hội, khi họ hiểu rằng tham gia BHYTTN họ và gia đình của họ sẽ

19. 11
được an toàn, được bảo vệ trước những rủi ro ốm đau bệnh tật thì họ sẽ tự
giác tham gia. Một khi có đông đảo người trong xã hội tham gia thì khả năng
đáp ứng cho số ít những người bị ốm đau bệnh tật là rất lớn, kể cả khi mà
cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế chi phí khám chữa bệnh đang tăng
lên một cách chóng mặt thì một cá nhân khó mà có thể tự trang trải mọi chi
phí cho mình lúc lâm bệnh và trong giai đoạn phục hồi. BHYTTN dù mô hình
có khác nhau nhưng đều thống nhất ở lợi ích cho cộng đồng người tham gia,
đó là làm tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho người có thu nhập thấp và
người lao động tự do, bảo vệ người nghèo trước nguy cơ “bẫy nghèo”, góp
phần cải thiện công tác khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu tại cộng
đồng; góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng; thực hiện hiệu quả công bằng
trong khám chữa bệnh, nâng cao vị thế của người nghèo trong xã hội, khắc
phục được những mặc cảm do tình trạng thu nhập thấp của người nghèo gây
ra. Bên cạnh những ưu điểm về lợi ích và ý nghĩa xã hội to lớn mà nó mang
lại, BHYTTN luôn gặp phải một số hạn chế đó là khả năng huy động vốn thấp
vì mức đóng thường nhỏ và số lượng người tham gia ít, không ồn định và
thiếu bền vững, khả năng gánh vác rủi ro thấp của quỹ, rất ít quỹ BHYTTN có
thể cân đối được thu chi trong thời gian dài mà nguyên nhân chính là mức
đóng căn bản không đủ để trang trải chi phí khám chữa bệnh, là tình trạng lựa
chọn ngược của người tham gia, bên cạnh đó nếu quỹ hoạt động độc lập, phân
tán thì nhược điểm còn ở năng lực quản lý hạn chế và quyền lợi có thể không
đồng nhất. Mặc dù có nhiều hạn chế và khó khăn khi thực hiện các mô hình
BHYTTN và không thể coi BHYTTN là hình thức chủ đạo để có được BHYT
toàn dân ở mỗi quốc gia nhưng các nước đã thực hiện mô hình BHYTTN
nhiều năm nay đều khẳng định: BHYTTN là bước quá độ, là bước tập dượt
cần thiết để tiến tới BHYT toàn dân…
BHYT nói chung và BHYTTN nói riêng luôn luôn cần có sự can thiệp

20. 12
và giúp đỡ của Nhà nước, biểu hiện: Nhà nước xây dựng chính sách, xây
dựng luật BHYT, thiết kế chương trình BHYTTN chung của quốc gia thông
qua hàng loạt chính sách quy định về điều kiện triển khai, đối tượng, mức
đóng và ban hành các văn bản dưới luật hướng dẫn các địa phương thực hiện;
Nhà nước thực hiện việc quản lý giám sát hoạt động của cả hệ thống làm
BHYTTN; Nhà nước phân cấp việc đào tạo, tổ chức huấn luyện đội ngũ cán
bộ làm BHYTTN; cuối cùng bằng nguồn lực ngân sách to lớn, Nhà nước thực
hiện bao cấp một phần mức phí, bao cấp dịch vụ y tế có chi phí lớn, bổ sung
và hỗ trợ chi phí hoạt động điều hành quỹ BHYTTN.
1.2.2. Sự hình thành và phát triển của pháp luật bảo hiểm y tế tự
nguyện tại Việt Nam
Giai đoạn từ năm 1992 đến tháng 8/1998: Giai đoạn chính sách BHYT
được thực hiện theo Nghị định số 299/HĐBT ngày 15/8/1992 của Hội đồng
Bộ trưởng (nay là Chính phủ). Trong giai đoạn này, mặc dù các cơ quan quản
lý nhà nước chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện BHYTTN cho các đối
tượng dân cư nông thôn và lao động tự do song căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ,
trên cơ sở điều lệ BHYT và các chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà
nước, hệ thống cơ quan BHYT đã nỗ lực phối hợp với chính quyền các cấp
xây dựng và triển khai thí điểm nhiều mô hình BHYTTN cho nhân dân theo
các đề án đã được Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố phê duyệt.
Giai đoạn từ 8/1998 đến năm 2002: Giai đoạn chính sách BHYT được
thực hiện theo Nghị định số 58/1998/NĐ-CP ngày 15/8/1998 của Chính phủ,
nhưng chưa có Thông tư hướng dẫn về BHYTTN nhân dân. Vì vậy, việc triển
khai BHYTTN nhân dân vẫn tiếp tục dưới hình thức thí điểm, mang tính nhỏ
lẻ, thiếu thống nhất, kết quả thu được không đáng kể. Mô hình BHYT cho
thân nhân người lao động, thành viên, hội viên của một số hội, đoàn thể cũng
bước đầu được thí điểm. Nổi bật trong giai đoạn này là thành phố Hà Nội, khi

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 54050
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562