Useful for class 8

1. िविद्युत प्रविाह

2. आपण घरात विीजेविर चालणारी अनेक उपकरणे विापरतो.

3. दुकाने,कारखाने,बँका,दविाखाने,ऑफिफिसेस या सविर्व िठिकाणी देखील
विीजेविर चालणारी अनेक उपकरणे

4. ही उपकरणे सरकारी कंपनीकडून होणा-या विीज पुरविठियाविर
चालतात
िकविािनरिनराळ्या प्रकारच्या िविद्युत घटांविर चालतात.
दोन्हीकडून िमिळणारी विीज म्हणजेच िविद्युतप्रविाह.

5. िविदयुत प्रविाह ज्या मिागार्वने विाहतो त्या मिागार्वला िविदयुत पिरपथ
म्हणतात. िविदयुत पिरपथात विीजेचा स्त्रोत (सरकारी िकविा िविदयुत
घट), विीज विाहक तारा विीजेविर चालणारे उपकरण आिण प्रविाह सुरु
/ बंद करण्यासाठिी कळ (स्विीच) यांचा समिाविेश असतो.

6. परिरिपरथातून वाहणारिा वीजेचा म्हणजेच प्रभािरित िवदयुत कणांचा
(इलेक्ट्रॉन्सचा) प्रवाह.
रिेशमी कापरड आणिण काचकांडीिकवा लोकरिी कापरड आणिण सबोनाईटची
कांडी यांचे घर्षणर्षण झाले असता हे परदाथर्ष प्रभािरित होतात. पररिंतु
यांच्या वरिचे प्रभारि िस्थरि असतात. िवदयुत घर्टांच्या मदतीने िस्थरि
प्र्भारिाला गती देऊन िवदयुत प्रवाहाची िनिमती करिता येते.

8. िवदयुत घर्टांचे प्रकारि
१) साधा िवदयुत घर्ट
२) लेकलँशे िवदयुतघर्ट
३) कोरिडा िवदयुतघर्ट
४) िनकेल कॅडिडअम घर्ट
५) बटण सेल

9. > साधा िवदयुतघर्ट (व्होल्टाचा घर्ट )
धन ध्रुव – तांब्याची परट्टी
ऋण ध्रुव – जस्ताची परट्टी
रिसायन – सल्फ्युिरिक आणम्ल

10. लेकलँशे िवदयुतघर्ट ( परुन:प्रभािरित करिता येत नाही)
धन ध्रूव – मँगनीज डाय ऑक्साईड आणिण काबर्षन यांचे िमश्रण असून
िचनीमातीचे भांडे
ऋण ध्रूव – जस्ताची दांडी
रिसायने – अमोिनअम क्लोरिाईड

11. कोरडा विविदयुत वघट व(पुन: वप्रभािरत वकरता वयेत वनाही)
धन वध्रूवि व– वकाबनर्बन वकांडी व
ऋण वध्रूवि व– वजस्ताची वडबनी
रसायने व– वमँगनीज वडाय वऑक्साईड, वग्रॅफाईट, विझिंक, वक्लोराईड, वअमोिनअम व
क्लोराईड

12. विनके ल व– वकॅ डिमअम वघट व– वपुन:प्रभािरत वकरता वयेतो व
धन वध्रूवि व– विनकेल व
वऋण वध्रूवि व- वकॅिडअम
वरसायने व– वपोटॅिशिअम वहायड्रॉक्साईड

13. बनटण वसेल व(िलिथिअम वसेल व) वपुन:प्रभािरत वकरता वयेत वनाही
धन वध्रूवि व– वकाबनर्बन व
वऋण वध्रूवि व– विलिथिअम वआयनर्ब वफॉस्फेट

14. एखादया वविाहकातून विविदयुत वप्रविाह वविाहू वलागताच वतो वएखाद्या व
चुंबनकाप्रमाणे वकाम वकरतो. वत्याच्या वजविळ वचुंबनकीय वक्षेत्रात वचुंबनकसूची व
नेली वअसता वितचे विविचलन वहोते. व

15. िविदयुत वचुंबनकीय वप्रवितर्बन व व– वएखादया वतारेच्या वविेटोळ्याशिी व
सबनंिधत वअसणा-या वचुंबनकीय वक्षेत्रात वबनदल वझिंाला वकी वविेटोळ्यातून व
िविदयुत वप्रविाह वविाहू वलागतो. वया वप्रविाहाला वप्रविितत विविदयुत वप्रविाह व
म्हणतात व व व
तर वया वियेक्रियेला विविदयुत वचुंबनकीय वप्रवितर्बन वम्हणतात.
विविदयुत वमोटारीचे वकायर्ब वचुंबनकीय वप्रवितर्बनाविर वआधािरत वआहे.

16. एखादया वाह्कातून िवदयुतप्रवाह पाठवल्यास त्या वाह्कात
तात्पुरते चुंबकत्व येते. अशा चुंबकास िवदयुत चुंबक म्हणतात.
िवदयुत चुंबकाचे उपयोग – टेलीफोन, क्रेन खेळणी, लाऊडस्पीकर इ. मध्ये
होतो. िवदयुत घंटीचे कामही िवदयुत चुंबकत्त्ववर आधािरत आहे.

17. िवदयुत वाहक – जे पदाथ र्थ वीज सहजतेने वाहून नेतात
त्यांना िवदयुत वाहक म्हणतात.
उदा. सवर्थ धातू

18. िवदयुत रोधक – जे पदाथ र्थ सहजपणे वीज वाहून नेऊ शकत नाहीत
त्यांनािवदयुत रोधक म्हणतात.. उदा. काच, कागद, रबर, प्लािस्टक, दगड इ.

19. िवदयुत पिरपथ ातील उपकरणे आिण िचन्हे