Lecture 4
- 2. 1. ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ
Хөрсний чулуулгийг экскаватор ( алхагч
экскаватор / драглайн /, хөрсний шулуун
шанагат экскаватор /ЭВГ/)-ийн
оролцоотойгоор ашиглагдсан орон зайд
шидэж байрлуулахыг тээвэргүй ашиглалтын
систем гэнэ.
Энэ системд толгойлох төхөөрөмж нь хөрсний
экскаватор байдаг. Тээвэргүй ашиглалтын
системийн уул геологийн дараахи нөхцөлгэй
орд газрыг ашиглахад хэрэглэнэ. Үүнд:
- 3. 1. Ордын ашигт малтмалын биет нь хэвтээ
буюу хэвгий байрлалтай байх
2. Дотоод овоолго байгуулахад зориулагдсан
ашиглагдсан орон зайтай байх
шаардлагатай.
3. Тээвэргүй ашиглалтын систем хэрэглэх
талбайн доод талд ашиглалт явуулах
талбайгүй байх.
- 4. 4. Дотоод овоолго нь доор дурьдсан нөлөөлөх
хүчин зүйлээс хамаарч тогтвортой байрших
нөхцлийг бүрдүүлсэн байх:
Чулуулгийн өөрийнх нь шинж чанар
Овоолго үүсэх талбайн гадаргийн налуу
Дотоод овоолгын доорхи ил чулуулгийн шинж
чанар
Овоолго үүсгэх талбайн усжилт
Дотоод овоолгуудын статик динамик ачаалал
Үүсмэл чичиргээ доргионы нөлөөлөл
5. Уурхайн хүчин чадал. Нийт экскаваторын
жилийн нийлбэр бүтээл маань уурхайн
жилийн хүчин чадлаас илүү байх ёстой.
- 6. ТЭЭВЭРГҮЙ АШИГЛАЛТЫН СИСТЕМИЙН ДАВУУ ТАЛУУД:
Хөрсний тээврийн болон овоолгын тоног
төхөөрөмж шаардагдахгүйгээр хөрс хуулах,
овоолго байгуулах ажил нэгэн зэрэг хийгдэж
тоног төхөөрөмж, түлш шатахууны зардал
бүхэн хэмнэгдсэнээр хамгийн бага зардлаар
хөрс хуулах боломжтой болдог.
- 7. Ашиглагдсан орон зайд дотоод овоолго
байгуулах, түүнийг хэлбэршүүлэх ажлыг
хөрс хуулалтын ажлын явцад давхар
гүйцэтгэдэг тул техникийн нөхөн сэргээлт
мөн давхар хийгдэж байдаг.
Хөрсний доголуудад нээгч малталтууд
шаардлаггүй болсноор уулын бэлтгэл
малталтын зардал хэмнэгдэнэ.
- 8. ТЭЭВЭРГҮЙ АШИГЛАЛТЫН СИСТЕМИЙН СУЛ ТАЛУУД:
Хөрс хуулалтын ба олборлолтын ажлууд
хоорондоо маш хатуу уялдаа холбоотой
явагддаг.
Уул-геологийн хязгаарлагдмал нөхцөлд
хэрэглэдэг.
- 9. ТЭЭВЭРГҮЙ АШИГЛАЛТЫН СИСТЕМИЙГ ДОТОР НЬ:
Энгийн тээвэргүй ашиглалтын систем
Нийлмэл тээвэргүй ашиглалтын систем гэж 2
ангилна.
Хөрсний чулуулгийг анхдагч шидэлтээр
овоолгын орон зайд багтааж чадаж байвал
энгийн тээвэргүй ашиглалтын систем, анхдагч
шидэлтээр шидсэн чулуулаг овоолго үүсэх
орон зайдаа багтахгүй дахин шидэлт хийх
шаардлагатай бол нийлмэл тээвэргүй
ашиглалтын систем гэнэ. Энэхүү дахин шидэх
чулуулгийн хэмжээг дахин шидэлтийн
итгэлцүүр / коэффициент/-ээр үнэлдэг.
- 10. Нүүрсний томоохон ил уурхайнуудад хамгийн их
хүчин чадалтай алхагч экскаваторууд
хэрэглэн тээвэргүй технологийн схемээр
ашиглалт явуулж байна.
Ил уурхайд 10-90м3-ын багтаамжтай шанагатай
90-115 метр урт сумтай алхагч экскаватороор
хөрсний чулуулгийн ашиглагдсан хоосон орон
зайд шидэж дотоод овоолго байгуулдаг
технологийн схемийг өргөн хэрэглэдэг байна.
Ийм схемийг ЭШ-10/70, ЭШ-13/50, ЭШ-15/90,
ЭШ-20/90, ЭШ-25/90 зэрэг их чадлын алхагч
экскаваторууд хэрэглэн Багануур, Шарын гол,
Шивээ овоогын нүүрсний ил уурхайн хөрс
хуулахад амжилттай хэрэглэгдэж байна.
- 14. 2. ЭНГИЙН ТЭЭВЭРГҮЙ АШИГЛАЛТЫН СИСТЕМ
Алхагч экскаватор /драглайн/ хөрсний
доголын дээр, уланд болон завсрын түвшинд
(дэд догол дээр) байрлаж шидэлт хийж дотоод
овоолго үүсгэнэ.
Алхагч экскаватор хөрсний доголын дээр
байрлахад доод утгалт, доголын уланд
байрлахад дээд утгалт доголын завсрын
түвшинд байрлахад дээд ба доод утгалт тус
тус хийгдэнэ.
Алхагч экскаватор догол дахь байршил нь
шидэлтээр үүсэх овоолгын багтаамж, ажлын
бүтээлд тодорхой хэмжээний нөлөө үзүүлнэ.
- 16. Дээр байрлалтай драглайнаар дотоод овоолго
үүсгэх энгийн шидэлттэй схемийг хэрэглэх
нөхцөлд:
V * Kc ≤ Vo
H ˂ Hy.max
Ho ˂ h + Hamax - h1
V, Vo- хөрсний орлын эзлэхүүн ба овоолгын
багтаамж
Кс- чулуулгийн сийрэгжилтийн коэффициент
h1- аюулгүйн зай, шанага овоолгын 2-ын
Тодорхой экскаватораар тухайн технологийн
схемийг хэрэгжүүлж болох хөрсний доголын
өндөр:
- 19. ХӨРСНИЙ ДОГОЛЫН УЛАНД БАЙРЛАЛТАЙ
ДРАГЛАЙНААР ДОТООД ОВООЛГО ҮҮСГЭХ ЭНГИЙН
ШИДЭЛТТЭЙ СХЕМ ХЭРЭГЛЭХ НӨХЦӨЛ:
V * KC ≤ VO
H ˂ HА.MAX
HO ˂ H + HAMAX - H1
- 21. ХӨРСНИЙ ДОГОЛЫН ЗАВСРЫН ТҮВШИНД (ДЭД ДОГОЛ
ДЭЭР) БАЙРЛАЛТАЙ ДРАГЛАЙНААР ДОТООД ОВООЛГО
ҮҮСГЭН ЭНГИЙН ШИДЭЛТТЭЙ ТЕХНОЛОГИЙН СХЕМ
ХЭРЭГЛЭХ НӨХЦӨЛ:
V * KC ≤ VO
H1 ˂ HА.MAX
H2 ˂ HY.MAX
HO ˂ H + Н2+HAMAX - H1
- 22. K12-хөрсний доголоос доод дэд доголд
хамааруулах хувийг тооцох коэффициент
Хэрэв доод дэд доголын өндөр хөрсний
доголын нийт өндрийн 70%-ийг ноогдуулна
гэвэл К12=0.7 байна. Энгийн шидэлттэй схем
хэрэгжих хөрсний бүс нь Нх1 өндөртэй байх
бөгөөд Нх1 ≤ Н нөхцөл биелэх ёстой.
Хэрэв хөрсний Нх нийт зузаан нь Нх1-ээс их
бол энгийн шидэлттэй схемийн бүсээс илүү
гарч буй хөрсний (Нх-Нх1) бүс нь нийлмэл
шидэлттэй схемээр эсвэл тээвэртэй схемээр
ашиглагдах болно.
- 23. Н˂0 тохиолдолд энгийн шидэлттэй схем
хэрэгжихгүй, харин ашигт малтмалын
давхарга овоолгын чулуулагт дарагдаж
дахин шидэлт хийх шаардлага гарна.
Драглайны орлын өргөнийг овоолгын
багтаамж, олборлолтын ажлыг зохистой
явуулах нөхцөлтэй холбож тогтооно.
Ихэнх тохиолдолд:
A=(0.4-0.7)*Ry
Дотоод овоолгын өндөр нь:
Но=H*Kc+0.25*A*tgγ
