Verkenning 2050. Als Nederlanders geen vlees meer eten en ook de export zou stoppen dan komt er veel grond in het landschap vrij. Onwaarschijnlijk? Deze verkenning schetst enkele gebeurtenissen die tot zo'n beeld zou kunnen leiden. Lezing op jaarcongres van Trendbureau Overijssel 2019. Bewerkt voor week zonder vlees 2021.

1. Frank Stroeken, Ateliermeester
week zonder vlees 2021
(bewerking van een lezing op 14 november 2019 voor Trendbureau Overijssel)
Functie
ben bereikbaar op maandag t/m donderdag
Aan de Stadsmuur 79-83 | Postbus 531 | 8000 AM Zwolle
mobielnummer | vastnummer
emailadres@ateliertoverijssel.nl | www.atelieroverijssel.nl
Landschap zonder vlees?

2. Verkenning Overijssel zonder Vlees?
Kunnen veranderingen in consumptie en productie van vlees,
leiden tot een landschap zonder veehouderij in Overijssel?
Een verkenning op basis van mogelijke gebeurtenissen. En
mogelijke effecten.

3. Inhoud
1. Veranderingen in kijk op vlees
2. Grondgebruik nu
3. Wat als .. geen veehouderij?
4. Perspectief?

4. Vier veranderingen in kijk op vlees
a. Ethiek
b. Vleesalternatieven
c. Milieubezwaren
d. Internationale concurrentie voor NL landbouw

5. JA?
Bron Volkskrant

6. Ethiek/ houding ten opzichte van dieren

7. Jaarlijks + 3% huisdieren

8. Kennis over dieren neemt
sterk toe. Empathie ook?

9. Beleving dieren als verdienmodel

10. Dieren en rechten
“Argumenten ter verdediging dierenhouderij vergelijkbaar
met slavernij (18e eeuw) vrouwenongelijkheid (19e eeuw)”
–Yuval Harari
Onder: actie tegen het niet-bijvoeren in Oostvaardersplassen
Claims uit diverse hoeken

11. Wat doen
meer huisdieren +
meer empathie +
meer kennis +
meer rechten +
meer aandacht voor slachtofferschap +
meer contact
=
met de consumptie van vlees?

12. Alternatieven voor vlees

13. Vlees-alternatieven
zijn uit de
alternatieve hoek

14. Grote investeringen in
vlees alternatieven

15. Milieu en veehouderij

16. Afname insecten
www.Eis-Nederland.nl
Vooruitgang & Achteruitgang

17. Boskap voor veevoer, minder natuur

18. Eindige voorraden: fosfor

19. Stikstof
Nieuwe balans tussen landbouw en natuur gezocht

20. Ziekten en medicijnen
Nu en dan grote ophef over dierziekten en besmetting
zoals Q-koorts

21. Concurrentie positie veehouderij

22. NL kapitaalintensief & burger betaalt weinig

23. Buitenland zit niet stil

24. Schaalvergroting China
Zeer grote varkenshouderijen gebouwd met Nederlandse milieu-expertise

25. China zit niet stil
Export van NL vlees in 2050 daardoor niet vanzelfsprekend

26. Hoe is het nu in de ruimte van Overijssel?

27. Vee in Overijssel

28. Aantallen vee in Overijssel
619.797
1.562.448
11.230.759
65.228
83.319
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80780NED/table?fromstatweb

29. Percentages grondgebruik Overijssel
Veevoer! Slechts 9 procent van de grond voor gewassen die mensen direct eten
7,9% 1,1%
0,1%
18,5%
72,5%
Akkerbouw
Tuinbouw open grond
Tuinbouw onder glas
Groenvoedergewassen
Grasland
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80780NED/table?fromstatweb

30. Dier in kringloop
Dieren functioneren in een kringloop van mest naar plant naar
dier.
Maar een gezonde kringloop kan met veel minder mest en dieren
toe (WUR / Ymke De Boer).
Dieren zijn zelfs overbodig als we menselijke mest goed hergebruiken

31. Wat als… geen veehouderij?
Hoeveel grond heeft Overijssel nodig …
… voor het voeden van eigen inwoners?

32. Landgebruik per dieet inwoners Overijssel
Let wel: dit is niet totaal landgebruik, drankgebruik etc. is nog niet meegenomen (geen cijfers beschikbaar),
Omgerekend naar Overijssel vanuit: https://library.wur.nl/WebQuery/groenekennis/223994
Vegetarisch Veganistisch
Huidig menu
Zie ook: https://themasites.pbl.nl/duurzaam-voedsel/

33. Benodigde oppervlaktes grondgebruik
uitgedrukt als percentage van totaal oppervlak Overijssel
Gerekend met landgebruik van 1800m²/per persoon/per jaar (PBL)
Berekend a.d.h.v. percentages uit vorige slide

34. Gerekend met landgebruik van 1800m²/per persoon/per jaar (PBL)
Berekend a.d.h.v. percentages uit vorige slide
608 km2
941 km2
Benodigde oppervlaktes grondgebruik
als percentage van totaal oppervlak agrarische cultuurgrond

35. 941 km2
Vegan landschap houdt ruimte over.
Ter vergelijking landelijke ruimteclaims
ruimte:
1 miljoen
woningen
met 1000m2

36. 1000 km2
bos voor
NL
941 km2
ruimte:
Vegan landschap houdt ruimte over.
Ter vergelijking landelijke ruimteclaims

37. 625 km2
zonnepark
voor heel NL
941 km2
ruimte:
Vegan landschap houdt ruimte over.
Ter vergelijking landelijke ruimteclaims

38. 941 km2
Ff realistisch:
grond is van de boer!
Met bestemming agrarisch
Als er geen vee meer wordt
gehouden zullen alternatieven dus
primair agrarisch blijven.
Hoe dan?

39. Meer akkerbouw, eiwit productie voor vegan
producten?

40. Meer tuinbouw, meer groentenvariatie

41. Transitie
CO2 uitstoot
veenweide
Transitie Waterberging
beekdalen en rivierdal
Transitie
Circulaire bouw
Kringlooplandbouw &
agro-ecologie
Het overheidsbeleid wil veel.
En er kan veel als men geen vlees meer eet…
Energietransitie

42. Hoe ziet dat eruit? Kan aardig wat kanten op.
Enkele beelden uit Verkenning Landschap/ Situatie Gewijzigd, 2019

43. Perspectief? Als ..dan..
• Als we Overijsselaren plantaardig voeden en als we niet exporteren
komt er veel grond vrij.
• Dit betekent waardeverlies maar ook kansen voor andere functies.
• Extensivering mogelijk (bijv. natuur-inclusieve landbouw of bos). Maar
ook kapitaalintensivering is mogelijk (energie of wonen).
• Mondiaal effect: waar kopen straks consumenten in het buitenland hun
voedsel?

44. Perspectief? Als ..dan..
Wereld voeden met dat wat we al kunnen ?
Ruimere jas voor duurzaamheid & milieutransities? En
vorm geven aan nieuw landschap?
Of?
We kiezen in de supermarkt en in het stemhokje

45. Frank Stroeken, Atelier Overijssel
Functie
ben bereikbaar op maandag t/m donderdag
Aan de Stadsmuur 79-83 | Postbus 531 | 8000 AM Zwolle
mobielnummer | vastnummer
emailadres@ateliertoverijssel.nl | www.atelieroverijssel.nl
Landschap zonder veehouderij