Koopgids virtual reality; Impact creëren met vr

1 Inleiding

Virtual Reality maakt het delen van beleving mogelijk. Kijk rond in een omgeving en ervaar hoe het is om
daar te zijn. VR is de wereld van trainen, opleiden en therapie aan het veranderen. We zien dat in de praktijk
vaak te dure systemen worden aangeschaft die moeilijk te bedienen zijn, waardoor VR niet wordt ingezet.
En dat is een gemiste kans.

Meerijden op een circuit in een Porsche GT3 van € 230.000 is natuurlijk geweldig. Wat als je vier personen
met koffers naar het vliegveld wilt brengen?

Wij van VRmaster maken VR eenvoudig en betaalbaar omdat we het geweldig vinden dat je met VR kunt
reizen zonder te verplaatsen.

“All we want to do is travel without moving”

We helpen organisaties bij het zinvol inzetten van VR. Wij willen de beste oplossing bieden bij elk
vraagstuk. Wij zien te vaak dat organisaties kiezen voor de duurste oplossing. Niet voor de meest praktische,
bruikbare en betaalbare. Om dit keuzeproces makkelijker te maken, zijn de belangrijkste argumenten en
vragen over VR op een rij gezet om zo de keuze te vergemakkelijken.

Waarom zou je een VR bril gebruiken? Uit onderzoek blijkt dat mensen een locatie positiever beoordelen
alleen al bij 360 beelden. VR voegt daar nog een stuk waardering aan toe. Plus met een VR bril op, is men
volledig afgezonderd van de werkelijke wereld en kan men ook echt 3D zien. Dit geeft veel meer de
beleving van echtheid dan kijken naar een scherm.

VR koopgids
Bij het inzetten van VR wil je natuurlijk zoveel mogelijk impact bereiken, maar tegen welke prijs? Maar wat
is nou eigenlijk VR, AR en MR? Wat is er nodig om VR zakelijk in te zetten en te gebruiken? Welke hardware
kan ik het beste gebruiken? Wat voor content gebruik ik in mijn VR beleving? En tegen welke prijs? Op al
deze vragen wordt antwoord gegeven in deze koopgids.

Ir. Detlef La Grand, founder of VRmaster, detlef@vrmaster.co, 0031624385379

Deze publicatie is beschikbaar onder Creative Commons licentie:
Naamsvermelding-GelijkDelen
CC BY-SA

Virtual Reality Koopgids; Impact met VR Versie september 2018
1

1 Inleiding 1
VR koopgids 1
2 Geschiedenis Virtual Reality (Wikipedia) 4
2.1 Stereoscopie (1939) 4
2.2 VR cave (1991) 5
2.3 First VR (1989) 6
2.4 Google Streetview (2007) 7
3 AR vs VR vs MR 7
3.1 Augmented Reality 8
3.2 Smart glasses 9
3.3 Virtual Reality 9
3.4 Mixed Reality aka Extended Reality 10
3.5 Windows Mixed Reality 11
3.6 Magic Leap 11
3.7 Conclusie AR vs VR vs MR 12
4 VR brillen 12
4.1 VR brillen met smartphones 13
4.2 VR brillen met eigen techniek en controller 14
4.3 High-end VR brillen verbonden aan een computer 16
4.4 Controllers 17
4.5 VR loopbanden, pakken en vliegmachines 18
4.6 Conclusie VR hardware 20
5 Content is King 20
5.1 360o Foto’s 21
5.2 360o Videos 23
5.3 Stereoscopische foto’s en videos 25
5.4 360o Foto’s en video camera’s 26
5.5 Ruimtelijk geluid 27
5.6 3D CAD in VR 28
5.7 3D maken in VR 31
5.8 Zelf (laten) maken VR content 32
6 VR bekijken wordt bezoeken 33
6.1 Magic Window of VR-view 33
6.2 Interactieve VR tour 34
6.3 Interactieve VR game 36
6.4 Bekijk het door de juiste bril 38
6.5 VR delen op social media 39
6.6 VR publicatieplatformen 40
6.7 VR apps 40
6.8 WebVR 40
6.9 WebVR vs VR app 42
6.10 VRkopen VR brillen 43
6.10 Conclusie VR content 44
7 Nawoord 45
7.1 Disclaimer 45

2

“Get down, right on
Get down
I know all we're doing is traveling without moving hey hey
I know all we're doing is traveling without moving
Can't stop, no
I know all we're doing is traveling without moving hey hey
I know all we're doing is traveling without moving”

Travelling without mving, Jamiroquai

3

2 Geschiedenis Virtual Reality (Wikipedia)
Virtuele werkelijkheid of schijnwerkelijkheid (Engels: virtual reality, afgekort: VR) simuleert een omgeving
via een computer om een gebruiker via diverse zintuigen onder te dompelen in een ervaring. De meeste
VR-omgevingen zijn visueel en auditief, via speciale stereoscopische brillen en met geluid.

2.1 Stereoscopie (1939)
Stereoscopie kennen we van de View Master waar ronde foto schijfjes een blik op andere plekken kon
geven.
4

Brewster Stereoscoop 1839 Holmes kijker 1860 View Master 1931
Een bril om getekende plaatjes te
bekijken. Fotografie was nog niet
uitgevonden
Deze kijker is nog steeds te
koop en maakte het
eenvoudig om
stereoscopisch, inmiddels
uitgevonden foto’s te
bekijken.
De ronde fotokaartjes namen je
mee over heel de wereld en gaven
een 3D kijkje op plekken waar je
nog niet geweest was.
2.2 VR cave (1991)
Een Cave, bedacht omstreeks 1991, is een kamer van projectiewanden, waarbij er op de wanden beelden
geprojecteerd worden. In combinatie met de shutter glasses die de gebruikers van de Cave dragen, lijkt alles
in 3d uit de muren te komen. Doordat er op de shutter glasses een positionerings-sensor zit, zijn objecten
van andere kanten te bekijken door rond te lopen en te bukken. Met cybergloves krijgt de gebruiker de
indruk objecten 'vast te pakken'.
Shutter glasses knipperen waardoor er een 3D weergave ontstaat.
5

2.3 First VR (1989)
Waarschijnlijk bedacht internetpionier Jaron Lanier, oprichter van VPL Research het woord in 1989. Het
bedrijf bouwde vroege VR systemen in 1980.

6

2.4 Google Streetview (2007)
Google Street View is een dienst van Google Inc., die de internetgebruiker de mogelijkheid biedt
360°-panorama-foto's te bekijken van straten op straatniveau. De dienst is een aanvulling op Google Maps en
Google Earth en werd gelanceerd op 25 mei 2007.

De Street View-auto's rijden niet alleen rondom straatbeelden te maken, ze scannen ook draadloze
netwerken en verzamelen daarbij MAC-adressen van de draadloze routers. In de meeste landen van Europa
is de dekking van straten en wegen goed. Er ontbreken met name Oostenrijk, voormalig Joegoslavië
(behalve Kroatië, Slovenië en Servië), en het grootste deel van Duitsland.
3 AR vs VR vs MR
De werkelijkheid is er altijd, al heeft iedereen een eigen perceptie van de wereld om ons heen. Met nieuwe
technieken is de werkelijkheid niet meer begrensd tot fysieke objecten. Dankzij nieuwe media als AR, VR en
MR vloeit de fysieke wereld steeds meer samen met de digitale wereld van internet. De vraag is niet of dit
de wereld gaat veranderen. De vraag is hoe jouw wereld hierdoor gaat veranderen.

7

Image from Graeme Devine’s Magic Leap Presentations @zaphodgjd

3.1 Augmented Reality
Met Augmented Reality (AR) wordt informatie toegevoegd aan de realiteit. Kijk door een smartphone of
tablet en zie een informatielaag, toegevoegd aan de wereld om je heen. Met AR is de echte wereld altijd
aanwezig.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wikitude.jpg

Naast het toevoegen van informatie en objecten kan AR ook gebruikt worden voor het opmeten van ruimtes,
zodat bijvoorbeeld een traplift snel en nauwkeurig kan worden ingemeten.

twnkls.nl/portfolio/otolift-meten-met-ar-technologie/

Vaak zijn er QR-codes of markers nodig om AR te activeren. Dankzij geavanceerde beeldherkenning is het
steeds meer mogelijk om

De belangrijkste platformen voor AR zijn:
● Vuforia, een platform om AR apps te maken
● ARcore, maak AR apps met de techniek van Google
8

● ARkit, maak AR apps met de techniek van Apple
● AR.js, breng AR naar de gebruiker via de internetbrowser, geen download nodig

AR is vaak nog een gedoe met markers die aanwezig moeten zijn en doordat je vaak eerste een app moet
downloaden is deze techniek niet laagdrempelig. En omdat je je smartphone moet blijven vasthouden en
richten, zijn toepassingen nog beperkt. Dit zal zeker veranderen als de AR brillen beschikbaar worden.
AR brillen, Smart glasses
3.2 Smart glasses
Smart glasses zijn in goed Nederlands brillen waar de lenzen ook display zijn. Het fijne van deze brillen is,
dat je je handen vrij hebt. Zo kan er extra informatie worden toegevoegd aan de werkomgeving.

Afbeelding Vuzix Blade

Naast de bovenstaande Vuzix Blade biedt ook Proceedix smart glasses in verschillende soorten en maten.
Een van de meest gebruikte toepassingen van deze brillen is, dat er op afstand kan worden meegekeken via
de camera en er direct instructies kunnen worden toegevoegd. Denk hierbij aan het aansturen en adviseren
van meerdere junior monteurs, door een senior die niet op locatie zit.

Het grote nadeel is om de juiste content op de juiste plek te krijgen is een enorm gedoe. Een
servicemonteur heeft juist ondersteuning nodig voor speciale vraagstukken. Reguliere taken kunnen
eenvoudig getraind worden. Vaak weet je niet van te voren wat dit vraagstuk is, en is het creëren van een
AR toepassing hiervoor lastig. De techniek staat niet stil, want steeds meer brillen worden ook 3D scanners
en zijn te gebruiken voor Mixes Reality (MR).

3.3 Virtual Reality
In VR wordt een bezoeker ondergedompeld in een andere wereld. De bezoeker reist naar deze nieuwe
omgeving. Voelt angst bij hoogte, ervaart de snelheid of beleeft hoe het is om te vliegen als een vogel.
Alles kan in VR, omdat je het gevoel hebt dat je in een compleet andere wereld bent. Je bent afgesloten van
de echte wereld, door de VR bril en voelt je daardoor middenin een andere plek of situatie.
9

VRmaster

In deze koopgids staat VR centraal..
3.4 Mixed Reality aka Extended Reality
Bij Mixed Reality (MR) of Extended Reality XR worden objecten aan de fysieke wereld toegevoegd alsof ze
er werkelijk zijn. Deze objecten kunnen zich verschuilen achter andere spullen of juist botsen tegen een
muur. MR staat nog in zijn kinderschoenen. De brillen op de markt zijn nog beperkt in blikveld (Microsoft
Hololens) of in ontwikkeling (Magic Leap). Hoewel we de potentie van MR zeker zien, verwachten we dat
deze techniek in 2020 pas gaat doorbreken. Al is het maar omdat Apple hun MR bril heeft aangekondigd
voor dat jaar.

10

nedd.me

De meest toepasbare MR techniek van dit moment is Leap Motion. Met deze bewegingstracker is het
mogelijk om bewegingen van je handen te laten zien in VR, zodat interactie en besturing intuïtief kan. En
dat voor € 79,99 met ondersteuning voor Unity, Unreal software en de Oculus Rift en HTC Vive brillen.

Leap Motion
3.5 Windows Mixed Reality
De kartrekker van MR is op dit moment Microsoft. Met dit, gekoppeld aan Windows 10, platform houden VR
belevingen rekening met de omgeving waar je bent. Dus als je rondloopt, stoot je je niet aan een tafel
omdat de tafel ook wordt geprojecteerd in MR. Hiervoor zijn wel speciale Windows Mixed reality PC’s nodig
en uiteraard geen Mac. Windows Mixed Reality, werkt met controllers voor interactie en het spelen van
Games.

Headsets zijn er van Samsung, Dell, HP, Lenova en Acer en zijn beschikbaar vanaf € 399. Er zijn vooral veel
games on nog weinig zakelijke toepassingen beschikbaar voor deze techniek. Magic Leap zegt dat het nog
verder gaat dan Mixed Reality
3.6 Magic Leap
Deze gids zou niet compleet zijn zonder Magic Leap. Deze mysterieuze start-up heeft miljarden
investeringen binnengehaald van onder andere Alibaba en Google.

Magic Leap richt zich op ruimtelijke weergave van content op een gheel nieuwe manier. Wat als de
resensies er op worden nagelezen, nog erg in de kinderschoenen staan. De promo’s op internet zijn
geweldig, maar daar zijn ze nog lang niet, dus terug naar het heden en wat wel nu mogelijk is.
11

3.7 Conclusie AR vs VR vs MR
VR brengt een omgeving en ervaring naar je toe en geeft je het gevoel dat je in die omgeving bent.
AR brengt informatie naar je toe in de werkelijke wereld.
MR, ook wel XR genoemd=VR+AR; voegt objecten toe aan de werkelijke wereld alsof ze er echt zijn.

AR zal pas doorbreken als er goede en betaalbare AR brillen op de markt komen en dan is de stap naar MR
snel gezet. De potentie van MR is enorm, alleen de werkelijkheid is, dat de MR brillen nog in ontwikkeling
zijn en de toepassingen nog zeer beperkt. Dit terwijl de VR brillen in alle soorten en maten beschikbaar zijn
op de (Media) markt.
4 VR brillen
Net als met AR en MR heb je ook voor VR een VR bril nodig voor de maximale impact. Natuurlijk kan er met
sommige oplossingen rondgekeken worden als op Google Streetview, maar is een mindere beleving. Al is
het zo dat zelfs 360o
foto’s een beter beeld geven van een omgeving dan gewone foto’s en video. Er zijn vier
manieren om VR te beleven en er zijn meerdere VR controllers bruikbaar.

Hardware, nodig om VR te beleven
Bekijken Rondkijken

Reiken

Bereiken

Bekijk een 360o

weergave van de
virtuele wereld.
Kijk rond in een wereld
en verplaatst door te
staren/focussen op een
punt.
Kijk rond in een wereld
en beweeg hand of
handen met een
controller.
Beweeg vrij in een
ruimte, kijk onder/achter
objecten en gebruik je
handen.
Smartphone*, tablet*,
laptop*.
Vrmaster cardboard*
Homido mini*
Merge VR*
Bobo z4*
Samsung Gear VR*
Oculus go*
Google daydream
Pico Goblin
Oculus Rift
HTC vive*
(ruimte van 3*4 m)
Playstation VR
VR bril waar een
telefoon in wordt
geplaatst.
VR bril met eigen
techniek, waar een
controller aan kan
worden aangesloten.
VR bril, verbonden aan
een krachtige PC met
tracking sensors om vrij
bewegen mogelijk te
maken.
VR VR VR VR/MR
Smartphone € 5 - € 60
Ex smartphone
€ 219 - € 900 Vanaf € 600
Controllers
12

Mousepad, bewegen
tablet/smartphone
Bewegen smartphone,
richten op knoppen door
te staren
Toverstok controller,
beweeg rond een vast
punt in de ruimte om
dingen aan te wijzen.
Controllers die vrij te
bewegen zijn in de
ruimte.

* Deze hardware is beschikbaar bij VRmaster en via onze website te bestellen

Een VR beleving is eenvoudig te bezoeken met een Cardboard VR bril en een moderne smartphone. Wil je
interactieve simulaties aanbieden, dan zijn high-tech systemen zoals de HTC Vive nodig. Alles kan,
Hieronder is nog een vergelijk gemaakt van de verschillende VR brillen.

4.1 VR brillen met smartphones
De VR brillen die werken met elke moderne smartphone zijn het middel om het grote publiek te bereiken.
Op deze lijst staan de meest populaire smartphones die VR ondersteunen. Ook is er geen technische kennis
nodig, want de VR beleving kan via de browser/internet bezocht worden of via het downloaden van een
app, via een app store. Let wel dat voor het downloaden van een app ruimte beschikbaar moet zijn op de
smartphone.

Image by Macrovector

Het grote voordeel is ook een nadeel, want de VR beleving is afhankelijk van de rekenkracht en
schermresolutie van de gebruikte smartphone. Hoe nieuwer de smartphone, hoe beter de VR beleving. Dit
heb je echter niet in de hand.

VRmaster
Cardboard
★★★☆☆
Homido Mini

★★★☆☆
Bobo Z4

★★★★☆
Merge VR

★★★★☆
Afbeelding

13

Ingebouwd scherm Nee Nee Nee Nee
Resolutie Afhankelijk van
smartphone
Afhankelijk van
smartphone
Afhankelijk van
smartphone
Afhankelijk van
smartphone
VR beleving redelijk tot goed,
afhankelijk
smartphone
redelijk tot goed,
afhankelijk
smartphone
Goed Goed
Internetbrowser Ja Ja Ja Ja
VR apps Playstore/
Appstore
Playstore/ Appstore Playstore/
Appstore
Playstore/ Appstore
Besturingssysteem Android/iOS Android/iOS Android/iOS Android/iOS
Scherpte instelbaar Nee Nee Ja Nee
Tussenafstand ogen
/ schermgrootte
correctie
Beperkt Nee Ja Ja
Meekijken VR Via Chromecast of
Airserver
Via Chromecast of
Airserver
Via Chromecast of
Airserver
Via Chromecast of
Airserver
VR controllers Nee Nee Nee Nee
Prijs € 2,50 - € 9 € 15 € 45 € 75
Voordelen Goedkoop Opvouwbaar Ingebouwde
koptelefoon
Zacht materiaal
Nadelen Beleving
afhankelijk van de
gebruikte
smartphone
Je ziet de wereld
om je heen nog
Bij plaatsen van
smartphone,
worden soms
uitknop ingedrukt

4.2 VR brillen met eigen techniek en controller
Wil je een interactieve en goede beleving, dan zijn brillen met eigen techniek en controller een optie. De
aanschaf is vaak wat hoger, maar daar staat tegenover dat de VR beleving een stuk beter is dan met een
cardboard.
14


Door de aanwezige of betere gyroscoop, reageren deze brillen zeer goed op de bezoeker, waardoor er
minder kans op bewegingsziekte is. Een ander groot voordeel is dat een controller mogelijk is, hierdoor kan
een extra laag aan interactiviteit worden toegevoegd wat zeker voor training een toegevoegde waarde is.
Deze controllers werken als een soort toverstaf, die je kunt bewegen rondom een vast punt. Verplaatsingen
in de ruimte is niet mogelijk.
Samsung Gear VR*
★★★★☆
Oculus go*
★★★★★
Google daydream
★★☆☆☆
Pico Goblin
★★★☆☆
Afbeelding

Ingebouwd scherm Nee Ja Nee Ja
Resolutie Afhankelijk van
smartphone
S6 2560x1440
S9 2,960×1,440
2560 x 1440 Afhankelijk van
smartphone
2560 x 1440
VR beleving goed tot zeer
goed
Zeer goed Redelijk tot Goed Zeer goed
Internetbrowser Ja Ja Ja Nee
VR apps Oculus Store Oculus Store Play Store Pico Market
Besturingssysteem Oculus OS =
Facebook
Oculus OS =
Facebook
Android = Google Pico
Scherpte instelbaar Ja Nee Nee Nee
Tussenafstand ogen
/ schermgrootte
Nee Nee Nee Nee
15

correctie
Meekijken VR Via Chromecast of
Airserver
Via Facebook
livestream
Via Chromecast of
Airserver

VR controllers Ja, 3Dof Ja, 3Dof Ja, 3Dof Ja, 3Dof
Prijs € 99 bril + €
250-899 Samsung
telefoon
€ 199 € 149 + € 450
Daydream
smartphone
€ 269
Voordelen Goed beschikbaar
2de hands
Plug en Play
Goed geluid
Plug en Play
Nadelen Werkt alleen met
Samsung telefoon
Veel updates
Geen koptelefoon
Inloggen Facebook
vereist
Geen eigen gyro,
dus minder goede
VR beleving
Beperkt aantal
games
Geen ondersteuning
browser

4.3 High-end VR brillen verbonden aan een computer
High-end VR brillen geven de beste beleving, optimale beweeg-vrijheid, met controllers die alle kanten op
kunnen. Hierdoor kan je bewegen in een net-echte omgeving en met de controllers acties uitvoeren.


Hiervoor is een volledig driedimensionale wereld nodig die natuurgetrouw wordt weergegeven en vanuit
verschillende standpunten te bekijken is. Hiervoor is een zware computer nodig die er voor zorgt dat als je
onder tafel kunt kijken, je ook de onderkant ziet.

Oculus Rift
★★★☆☆
HTC VIVE*
★★★★☆
Playstation VR
★★★☆☆
16

Afbeelding

Ingebouwd scherm Ja Ja Ja
Resolutie 2160×1200 2160×1200 1920×1080
VR beleving Goed-Zeer goed Zeer goed Goed
Internetbrowser Ja Ja Nee
VR apps Oculus store Steam Playstation
Besturingssysteem Oculus Steam Playstation
Scherpte instelbaar Ja Ja Ja
Tussenafstand ogen
/ schermgrootte
correctie
Ja Ja Ja
Meekijken VR Via PC Via PC
VR controllers Ja, 6 DOF Ja, 6 DOF Ja, 6 DOF
Prijs € 449 + € 1500 VR PC € 599 + € 1500 VR PC € 299 + € 299
Playstation
Voordelen Beweeg-ruimte rondom
standpunt
Geïntegreerde
koptelefoon
Beweeg-ruimte van 3*4
meter
Beweeg-ruimte rondom
standpunt
Nadelen Beperkte tracking
VR bril aan kabel
VR bril aan kabel
Geen koptelefoon
Beperkte tracking
Beperkt aantal spellen
Geen koptelefoon

Kijk voor een uitgebreider overzicht van VR brillen op Wikipedia.
4.4 Controllers
De basis van interactie is door naar een hotspot of button te kijken om een link te activeren, informatie te
zien of een vraag te beantwoorden. Controllers bieden soms een meer natuurlijke manier van navigeren en
selecteren. Er zijn drie typen controllers te onderscheiden:

Game controller 3 DOF Controller
(Magic wand/toverstok)
6 DOF controller
17

Bedien je avatar/camera met de
knoppen of joystick
Roteer rond een vast punt om
objecten te selecteren. Gebruik
de knoppen of ronde touchpad
voor extra functies.
Beweeg de controller vrij door de
ruimte om objecten te
selecteren. Gebruik de knoppen
of ronde touchpad voor extra
functies.
€9.60/stuk €39,90/stuk €189,90/stuk
Werkt via bluetooth Werkt alleen icm Gear VR, Oculus
Go of Daydream. Controllers zijn
niet uitwisselbaar.
Werkt alleen icm HTC Vive of
Oculus Rift. Controllers zijn niet
uitwisselbaar.

De HTC Vive controllers kunnen gecombineerd worden met handschoenen, zoals die van Manus VR.
Daarnaast zijn er loopbanden, pakken en zelfs vliegmachines om VR te controleren.
4.5 VR loopbanden, pakken en vliegmachines
En wat als je kunt vliegen, rennen en springen in VR? De omgevingen zijn er naar, alleen hoe zit het met de
bewegingen? Er zijn apparaten nodig om je nog meer het gevoel te geven van vrijheid. Dat kan een
handschoen zijn van Manus-VR, of een heel pak van VRee.


Subpac*
★★★★☆
Icaros
★★★☆☆
Manus VR
★★★★☆
Virtuix Omni
★★★☆☆
Vree
★★★☆☆
18

Afbeelding

Omschrijving Rugzak die
bas-tonen
doorgeeft met
vibraties, zodat
een VR beleving
nog echter voelt
Vliegmachine/fit
ness apparaat die
bestuurd wordt
met bewegingen
van het lichaam.

Handschoen
die nauwkeurig
de bewegingen
van de vingers
vertaald naar
VR
360 Graden
loopband, die
rondlopen in
een VR wereld
mogelijk
maakt.
Verplaats al je
lichaamsbeweg
ingen naar VR

subpac.com/ Icaros manus-vr.com/ virtuix.com/ vree.world
VR apps Werkt via
koptelefoon
aansluiting, dus
met elke VR
beleving
Alleen Icaros
games
Werkt met
speciale
Unity/Unreal
games
Omniverse
games
Werkt met
speciale
Unity/Unreal
games
Prijs € 98 - € 398 vanaf € 7500 € 1990 € 699
Voordelen Werkt overal en
altijd
Verrassend goed
resultaat
Door de
bewegingen is
het direct een
workout
Weet ook hoe
de arm
beweegt.
De controller
voor training
Is intuïtieve
manier van
voortbewegen
Meest
getrouwe
manier om VR
te bedienen
Nadelen Groot en duur
Alleen eigen
game
Nog extra
trackers nodig
voor 3D
bewegingen
hand/arm
Vooral voor
entertainment
Omslachtig om
alles aan te
trekken

Daarnaast zijn er VR rooms om met meerdere mensen tegelijk een VR omgeving te beleven of kijk ook eens
naar de Sensiks cabine waar een VR beleving wordt verrijkt met geur, wind en trilling.
19

4.6 Conclusie VR hardware
Hardware is er in alles soorten en maten.

● Wil je groot bereik, kies dan een VRmaster cardboard.
● Wil je een goede beleving;
○ Zijn er al Samsung S6-S8 of A5 (2017) telefoons, kies dan de Gear VR met controller.
○ De Oculus Go is de beste prijs/kwaliteit verhouding, als je het niet erg vindt om een
Facebook account te gebruiken. Je kan altijd een nieuw nep account aanmaken.
● Wil je de beste beleving voor je interactieve simulatie en is er voldoende technische kennis in huis;
kies dan de HTC Vive, die binnenkort draadloos wordt.

Hardware is een randvoorwaarde, het belangrijkste is, wat laat je zien in. Welke ervaring creëer je voor je
bezoekers. Het gaat om de plaatjes, niet om de apparaatjes.
5 Content is King
Hoewel het maken van 360o
content moeilijk lijkt, is het eigenlijk veel gemakkelijker dan het maken van
een goede foto. Want de camera neemt alles op, dus je hoef je niet druk te maken over uitsnede en
compositie.
20

VRmaster

Wat wel belangrijk is, is dat je de camera ziet als de ogen van je bezoeker. Dus plaats de camera op de plek,
waaruit je de situatie wil laten zien.
● Plaats de camera zo, alsof deze deel uitmaakt van de beleving
● Plaats de camera laag, om iemand klein te laten voelen.
● Plaats de camera hoog en je wordt een reus.
● Plaats een camera op de rand en je ervaart de hoogte
● Let op bij het bewegen van de camera bij bv. videos. Doe dit heel voorzichtig en vloeiend, want het
gevaar van zeeziekte bij de kijker ligt om de hoek.
Plaats de camera dus op die plek, waaruit je de situatie het beste kunt overzien.

Je kan een video maken met je smartphone of een hele Hollywood productie maken, beide leveren een
video op. Alleen de impact, kosten en opbrengsten schelen enorm. Soms zegt een beeld meer dan 1000
woorden. Soms gaat een youtube film viral de wereld over. Dat geldt ook voor 360 content en 3D. Sommige
content is gratis beschikbaar, anderen zijn goed zelf te maken, terwijl voor het maken van 3D animaties
specialistische kennis nodig is.
5.1 360o
Foto’s
Iedereen kent Google Streetview dat het, sinds 2007, mogelijk maakt om rond te kijken overal op de wereld.
En met de Android en iOS app is het mogelijk om Streetview in VR te beleven.

21

https://en.wikipedia.org/wiki/Google_Street_
View_in_Europe#/media/File:Google_street_v
iew_camera_visits_Peak_District_-_geograph.
org.uk_-_1441214.jpg
https://www.dpreview.com/articles/27
04819120/ricoh-theta-v-hands-on

Waar in 2007 nog een indrukwekkend systeem van camera’s en computers nodig was om de beelden te
schieten en te verwerken, zijn er nu compactcamera's van een paar honderd euro te koop die HD kwaliteit
360o
foto’s kunnen maken.

Het bestandsformaat is jpg (jpeg) dus de foto kan bewerkt worden met Photoshop of elke andere tool. De
meeste camera’s leveren een spherical/equirectangular beeld. Een spherical image wordt op een bol
geprojecteerd om een 360 weergave te krijgen. Vandaar de vervormingen in het platte vlak. De foto is wat
lastig te photoshoppen door de gebogen lijnen, maar rond de horizon is het redelijk te doen.

Equirectangular/spherical projection

Je kan equirectangular omzetten naar cubical en visa versa met deze online tool:
www.360toolkit.co

22

Cubical projecties zijn makkelijker te photoshoppen en sommige programma's kunnen alleen export doen in
dit bestandstype.

Een 360o
foto’s is ideaal om een situatie rustig te bekijken/inspecteren, om de weg te leren kennen en om
een indruk te krijgen over de verhoudingen van een ruimte. Met video is de mate van immersie nog een stuk
groter.
5.2 360o
Videos
Bij de meeste mensen is een achtbaanrit de eerste VR beleving. Hoe geweldig is het om even een
achtbaanritje te maken vanuit je luie stoel.

23

Rijd de Baron van de Efteling of andere achtbanen op YouTube.

Het bestandsformaat is mp4, dus kan deze bewerkt worden met iMovies, Premiere etc. Vaak wordt er bij de
camera ook een bewerkings software of app geleverd. Let er wel op dat de verhoudingen van de video gelijk
blijven anders ontstaan er zwarte cirkels boven en onder in beeld. Voor YouTube dient er soms wat
metadata te worden geplaatst met een simpel programmaatje als 360 Video metadata tool en lees ook de
tips op YouTube.

VR welkomsvideo, gemaakt door VR producties

24

Gebruik een 360o
video is om de werking van een machine te laten zien, mensen uitleg te geven over een
procedure of om mee te laten rijden met wat voor voertuig dan ook. Dankzij de goede compactcamera’s is
alles mogelijk. Dankzij betaalbare camera's zoals de Theta V of de Garmin Virb 360 is het maken van VR
beelden voor iedereen bereikbaar. Alles wat je nodig hebt is nog eventueel een statief van een paar tientjes
en klaar ben je.
5.3 Stereoscopische foto’s en videos
Iedereen kent wel de Viewmaster, waarbij je foto’s met 3D effect kunt bekijken. Dit effect wordt bereikt door
eenzelfde beeld op te nemen met twee camera’s die 6,5 cm van elkaar staan. Op deze manier wordt de
opname van de wereld met twee ogen gesimuleerd. Naast twee ogen, bewegen mensen onbewust om de
wereld als het ware 3D te scannen, dit wordt niet gesimuleerd met stereoscopie.

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:View-Master_reels#/media/File:Stereoscoop_VM.jpg

Het stereoscopisch effect kan ook worden toegepast in 360o
, dit is een stuk complexer, want er zijn veel
camera’s nodig. Ook het bewerken van de beelden achteraf om een goede foto, met hetzelfde belicht
materiaal te krijgen, is omslachtig. Ook is het 3D effect beperkt tot een straal van circa 10 meter om de
camera. Bij objecten verder weg, ebt het stereoscopisch effect weg. In het algemeen is het maken van
stereoscopisch beeld 3 á 4 keer duurder dan het maken van een gewone 360o
opname en heeft dit alleen
zin als er actie is dicht bij de camera.

Kijk goed naar de randen van onderstaande foto en zie dat het beeld een klein stukje is “verschoven” om
een 3D effect te krijgen.
25

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stereo_sbs_Stiftskirche_hl._Karl_Borrom%C3%A4us._Exterior_view_
-_004.JPG

Andere manieren om een 3D effect te bereiken is anaglyph, waarbij per oog een andere kleur wordt
getoond. Een rood beeld voor het linkeroog en een cyaan beeld voor het rechter. Deze beelden worden bij
het bekijken weer gesplitst, door ze met een speciale bril te bekijken. Deze zogenoemde 'anaglyphbril' (een
brilletje met een rood filter links, en een cyaan filter rechts) filtert
5.4 360o
Foto’s en video camera’s
Het maken van goede 360o
beelden wordt steeds makkelijker en betaalbaarder. In onderstaande tabel zijn
een aantal camera’s vergeleken.

Insta Nano S
★★★☆☆
Insta 360 Air
★★☆☆☆
Theta V
★★★★★
Garmin Virb
★★★★☆
Insta 360 PRO
★★★☆☆
Afbeelding

Resolutie
foto
6272*3136 px 3008 x 1504 5376×2688
Zie voorbeeld
5640 x 2816 7680x3840
Resolutie
video
3840*1920
30fps
2560 x 1280
30 fps
3840 x 1920
30 fps

Zie voorbeeld
5.7K/30FPS,
3K/60FPS
3840x1920@3
0fps live-stream

7680x3840@3
0fps (8K)

Livestream Ja Nee Ja Ja (met iOS) Ja
Waterdicht Nee Nee Ja, met
behuizing €
199
Ja Nee
Spatial Nee Nee Ja Ja Ja
26

audio
Stereoscopi
sch
Nee Nee Nee Nee Ja
Prijs € 279
(iPhone)*
€ 149 (Android) € 399 € 749 € 3999

Voordelen Compact Compact Goede stitching
Add-on
microfoon €
269
Compact
Augmented info
zoals snelheid
e.d
Resolutie
Stereoscopisch

Nadelen Alleen
bruikbaar met
iPhone
Alleen
bruikbaar met
Android phone
Kiezen USB C
of Micro
x Software niet
gebruiks-
vriendelijk
Professionele
bewerkings-
software nodig

5.5 Ruimtelijk geluid
Geluid komt van verschillende kanten. In de echte wereld gebeurt dit automatisch omdat de geluidsbron
ergens staat ten opzichte van de oren van de bezoeker. Daarnaast weerkaatst geluid via wanden, vloeren en
objecten. Ook klinkt geluid anders, afhankelijk van de kijk (oor) richting van de bezoeker.

Ruimtelijk geluid (Spatial Audio) maakt een VR beleving nog krachtiger en kan gebruikt worden om mensen
te sturen of te begeleiden. Het formaat wat gebruikt wordt voor ruimtelijk geluid heet Ambisonics.

Zelf aan de slag (als expert) met ruimtelijk geluid kan via deze Facebook tool, Google Spatial Audio API of
met deze speciale microfoon van € 211, voor de Ricoh Theta V.
27

5.6 3D CAD in VR
Als een omgeving nog niet bestaat, of als er een droomwereld moet worden gepresenteerd, dan is er een
3 dimensionale CAD (Computer Aided Design) omgeving nodig. In deze omgeving is er een virtuele wereld
geschapen in CAD of Game software. En ook hier helpt Google een handje door een groot gedeelte van de
wereld in 3D te tonen.

https://earth.google.com/web/@51.51392238,-0.08168865,13.87099523a,349.55695129d,35y,7.99901869
h,24.21969055t,360r/data=CiQSIhIgZTYyODViN2E0MzBmMTFlOGE4ZGI3NTFlMGE0NWZjNTU

De meest voor de hand liggende toepassing, is het tonen van nieuwbouw plannen.
28

3D VR rendering gemaakt door Quadrant 4

Dit soort beeldmateriaal wordt gemaakt door professionals, zoals Studio Sjoucke, Quadrant 4 en Bram
Bruisten. Zelf een 3D omgeving maken zou met Sketchup kunnen, maar zal niet de beleving geven van het
bovenstaand beeld.

Een 3D omgeving bezoeken in VR kan op verschillende manieren:
1. Vanuit het programma wordt een 360o
screenshot gemaakt, zoals het voorbeeld hierboven. Samen
met een VR platform, zoals vrdeck.nl, kan dan worden rondgekeken in een concept-omgeving. Bij
een verandering in de omgeving dient deze opnieuw geëxporteerd en geupload te worden.
2. Laat een camera bewegen door een 3D omgeving en creëer een virtuele rondrit. Deze video kan
gepubliceerd worden op YouTube of andere VR platformen.
3. Publiceer een 3D omgeving in de browser. Hierdoor is de mate van echtheid beperkt, al zal dit
verbeteren naarmate smartphones krachtiger worden en internetverbindingen verbeteren.
4. Gebruik controllers om vrij door een 3D omgeving te bewegen. Hiervoor is een high-end VR bril
nodig, verbonden aan een computer nodig.

Bij de eerste twee manieren is de bezoekers gebonden aan de standpunten waarvan beelden zijn gemaakt.

29

David Bowie VR video experience van de NS, gemaakt door Enversed

3D world VR beleving direct in de browser

30

Vrij bewegen met HTC Vive, YouTube

Bij de laatste manier is er totale vrijheid, al is de bezoeker wel verbonden aan een computer.
5.7 3D maken in VR
Daarnaast zijn er een aantal tools om in VR 3D werelden te bouwen. Het geweldige is, dat je echt middenin
je ontwerp staat. Het nadeel is dat deze tools vooralsnog beschikbaar zijn voor de High-End VR brillen:
● Tilt Brush, Paint in 3D omgeving
● Google Blocks, en bekijk de objecten op Google Poly
● Supercraft, werkt volledig via het web
31

Maak 3D modellen in VR met oa Google Blocks
5.8 Zelf (laten) maken VR content
Het maken van 360o
content is gemakkelijk zelf te doen, met een statief en een compact camera. Het maken
van 3D omgevingen die ook nog fotorealistisch zijn, is werk voor professionals.

Bestaande content Zelf maken Professional
360o
Foto’s
Kijk rond de wereld
Google streetview*
Streetview hotspots*
CERN
Laerdalstunnelen

360 cities
Flickr equirectangular of
Flickr 360
Shutterstock of
Shutterstock spherical
Leg zelf de omgeving vast
iOS Google maps app
Android camera app
Insta Nano S € 279 (iPhone)
Insta 360 Air € 149 (Android)
Theta V € 399

Of kies de VR photo module van
VRmaster
Maak HD beelden voor
inzoomen
Google streetview
fotograaf (€ 50-€ 75
/foto)
3D naar foto (€ 1550)

360o
Videos
Kijk rond en geniet van
de mooiste plekken of
rij mee in achtbanen
Youtube afspeellijsten
Vimeo 360 channel

Leid mensen rond of laat
werking machine zien
Theta V € 399
Garmin Virb € 749 360o
Action
cam
Maken video tips Vimeo

Of kies de VR video module van
Maak stereoscopisch
beeld voor nog meer
beleving. Let wel dat het
maken van zo’n video
drie keer meer
nabewerking vraagt.
Insta 360 PRO € 3999
3D naar video (€ 26.050)
32

VRmaster

CAD VR

Bezoek een omgeving
voordat deze gebouwd
is. Presenteer een
ontwerp direct vanuit
de computer
Google Poly
Sketchfab
Maak een schets met
Sketch-up
Google Blocks

Het maken van
fotorealistische 3D
omgevingen is werk
voor professionals die
kunnen werken met 3D
studio max e.d. Start
vanaf € 3999

Game VR
Speel een spel met je
VRbril op en de
controllers.
Oculus (Gear VR/Oculus
One), Steam (HTC Vive)
of Oculus Store (Oculus
Rift).

Maak je eigen VR game met
Co-spaces 0-$3,50/gebruiker/jaar

Laat je VR game maken
met Unity 3D/Unreal
Engine
Het maken van een
game start bij € 39.999

* Hergebruiken van Google Streetview, alleen foto’s gemaakt door Google, kan via de Pano Fetch
Google Chrome extention
6 VR bekijken wordt bezoeken
6.1 Magic Window of VR-view
Iedereen kent wel Google streetview. Door de muis te slepen of de tablet/smarthone te bewegen, kan er
rondgekeken worden. Het rondkijken door te bewegen is mogelijk wanneer een apparaat een gyroscoop
heeft. De meeste moderne smartphones en zelfs tablets hebben deze. Kijk voor een overzicht van de
smartphones met een gyroscoop hier.

In Magic Window wordt naar het scherm gekeken, zonder VR bril, en is door de muis of bewegen van het
apparaat de volledige omgeving te zien. Deze stand is ook ideaal om een VR beleving te tonen voor een
klas. De beleving en diepte ervaring is een stuk lager, omdat de werkelijkheid nog goed zichtbaar is.

Met een VR bril op is men volledig afgezonderd van de werkelijke wereld en kan men ook echt 3D zien. Dit
geeft veel meer de beleving van echtheid dan kijken naar een scherm.

33

Magic Window voor gebruik alle beeldschermen vrmaster.vrdeck.co/welcome

In de VR-view wordt gekeken met een VR bril en is er ervaring van diepte en 3D objecten. Hierdoor is de
beleving veel sterker.

VR view voor diepte en 3D beleving, vrmaster.vrdeck.co/welcome
6.2 Interactieve VR tour
De eerste reactie die veel mensen hebben is om te gaan lopen in VR, dit kan (meestal) niet alleen, omdat er
in de werkelijke wereld obstakels en (trap-) gaten zijn, die niet in VR terugkomen.

Voeg hotspots toe voor interactie, informatie en navigatie. Hiervoor is een editor nodig zoals VRdeck.co. Met
hotspots kunnen meerdere 360o
foto’s en/of video’s aan elkaar worden verbonden tot een
34

verhaal/tour/training. Ook hier heeft Google een eigen Tour maker gelanceerd, gebaseerd op Google
Streetview technologie. Er zijn meer platformen die dit kunnen. Hieronder zijn de meest gebruikte
platformen met elkaar vergeleken.

Door iconen en tekst te gebruiken kan de gebruiker rondkijken op een plek, bijvoorbeeld
conferentiecentrum Kapellerput.

VR tour Kapellerput

Poly Google Tours CoSpaces Vizor VRdeck
Omschrijving Maak een tour met
streetview foto’s
aangevuld met
eigen content
Maak een tour
met foto’s
video’s, 3D en
animaties
Een web-based
VR platform en
editor
Een makkelijk te
gebruiken web-based
VR platform en editor
360o
foto’s Ja Ja Ja Ja
360o
videos Nee Ja Nee Ja (beta)
2D videos Nee Nee Nee Ja (beta)
3D objecten Nee Ja Nee Ja (beta)
Hotspots Ja Ja Ja Ja
Geluid Ja omgeving Ja, omgeving Ja, hotspots en
omgeving
Ja, hotspots en
omgeving
Code toevoegen Nee Ja Ja met patches Ja (beta)
Meerdere gebruikers Nee Nee Nee Ja
Ondersteunende Desktop Desktop Desktop Desktop
35

hardware Tablet
Cardboard
Tablet
Cardboard (app)
Tablet
Cardboard
Oculus G/Gear
VR
Tablet
Cardboard
Oculus G/Gear VR
Bekijken in de
browser
Ja VR alleen via App Ja Ja
In-VR analytics Nee Nee Nee Ja
Prijs Gratis 0 - > $ 100/jaar 0 - > € 60/jaar 0 - > € 600/jaar
Voordelen Veel
beeldmateriaal
beschikbaar
3D en animaties   Europees Video
Geen download nodig
In-VR analytics
Europees
Nadelen Amerikaans
Data en gegevens
staan bij Google
Amerikaans
Voor VR moet
een app worden
gedownload
Geen
ondersteuning
cardboard
Veel functies in
beta/test

Wil je een tour maken met alleen foto’s dan zijn er nog veel meer alternatieven zoals InstaVR, Roundme,
3Dvista en Easypano.
6.3 Interactieve VR game
Als mensen op zoek gaan naar een VR toepassing dan zit al snel een interactieve VR game in hun hoofd. Een
spel, met als basis de betreffende werkomgeving waar bezoekers het echte werk kunnen naspelen, dingen
kunnen bedienen en rond kunnen rijden in een wagen. En dat alles fotorealistisch weergegeven.

Mars Academy | YouTube

36

Dit is natuurlijk de meest geweldige vorm van VR en laat zien wat de kracht is van dit medium. Helaas
kunnen dit soort toepassingen alleen met de high-end VR brillen, die kennis, kunde en een aanzienlijke
investering vergen. Het maken van zo’n virtuele trainingsomgeving is enorm kostbaar.

Zelfs het creëren van een eenvoudige interactieve VR omgeving met bewegend eobjecten is maanden werk.

TomTom | Youtube

Terwijl het opnemen van een 360o
film vaak in een dag gedaan kan worden.

Rit met brandweerauto | YouTube

37

En ook op dit gebied is Google actief. Een groot gedeelte van de wereld is gescand door Google en is te
gebruiken in de game engine Unity, via hun cloud platform.

Om interactieve games te maken voor VR zijn er eigenlijk drie mogelijkheden:
1. Kijk of er een game is die bij je past in een van de VR stores van Oculus (Gear VR/Oculus One),
Steam (HTC Vive) of Oculus Store (Oculus Rift).
2. Maak een eenvoudige VR game met Co-spaces
3. Huur een game studio in, die aan de slag gaat met Unity of Unreal Engine
6.4 Bekijk het door de juiste bril
Niet elke content is geschikt om af te spelen op elke VR bril. De rekenkracht en schermresolutie zijn
belangrijke voorwaarden om VR goed te beleven.

VR bril met smartphone

VR bril met eigen techniek

High-end VR bril

360o
Foto’s
Goed Goed
Goed, maar wel parels
voor de zwijnen

360o
Videos
Redelijk-goed,
afhankelijk van
smartphone en
internetverbinding
Goed Goed

CAD VR

Goed met 360o
screenshots

3D is zeer beperkt
mogelijk zie
3dworld.vrmaster.co
Redelijk
afhankelijk van
internetverbinding
Goed
38

Game VR
Slecht
Redelijk-goed, afhankelijk van
smartphone
Downloaden app noodzakelijk
Goed

6.5 VR delen op social media
Bijna al de grote platformen ondersteunen wel VR/360o
content. Alleen Instagram, niet, en dat is wel
verrassend want de eigenaar van Instagram, Facebook investeert fors in VR met de Oculus VR brillen.

Flickr Facebook Twitter YouTube Vimeo

360o
Foto’s
Ja Ja
Nee
(Via Kuula)
Nee Nee

360o
Videos
Nee Ja Ja Ja Ja
Interactie met
hotspots
Nee Nee Nee Nee Nee

Ja
VR via app
Ja
VR via app
Ja
Geen VR
Ja
VR via app
Ja
VR via app
Samsung Gear VR
Oculus store
Ja Facebook 360 Nee
Oculus Go
browser
Oculus Go
browser
Oculus GO
Oculus store
Nee Facebook 360 Nee
Oculus Go
browser
Oculus Go
browser
Oculus Rift
Oculus store
Spaces
Opera VR
browser

HTC Vive
Steam
Spaces YouTube VR

Publiceren van VR via social media geeft natuurlijk een potentieel enorm bereik. Het grote nadeel is dat er
geen interactie mogelijk is en dat ieder merk een eigen publicatieplatform gebruikt.
39

6.6 VR publicatieplatformen
Voor VR op een iPhone adviseren wij de Bobo Z4 VR bril en kun je VR apps downloaden via de Appstore.
Voor Android moet via de Playstore een app worden gedownload. En dan hebben de populaire VR brillen
ook ieder hun eigen app winkel:
● Samsung Gear VR, is gekoppeld aan Oculus (=Facebook)
● Oculus Go, is uiteraard gekoppeld aan de Oculus winkel. Apps voor de Gear VR/Oculus Go zijn niet
direct uitwisselbaar. Apps gemaakt voor de Gear VR zijn relatief eenvoudig om te bouwen voor de
Oculus Go.
● Oculus Rift is ook weer gekoppeld aan de Oculus winkel, maar dit zijn wel andere apps. De apps
voor de Oculus GO/Gear VR zijn niet te gebruiken op de Oculus Rift.
● De HTC Vive is gekoppeld aan de Steam store en ook hiervoor dient een speciale app gemaakt te
worden.
6.7 VR apps
VR apps kunnen een enorm goede ervaring bieden, alleen moet deze wel voor elke VR bril/platform
opnieuw een app gemaakt worden, wat kostbaar is, zeker bij updates. Daarnaast is er er versnipperde
gebruikersdata, als deze er al is, omdat per platform data wordt gegenereerd.

De oplossing is om VR via internet aan te bieden, dit heet WebVR.
6.8 WebVR
Met WebVR is het mogelijk om VR te beleven direct via de internetbrowser. Hierdoor kan een en dezelfde
VR omgeving via een URL benaderd en direct bekeken worden. Geen download nodig.
40

En er wordt steeds meer mogelijk met WebVR dankzij verbeterde hardware, browsers en
internetverbindingen.

kadjar-vr.littleworkshop.fr

41

Het goede van WebVR is dat een en dezelfde VR beleving direct beschikbaar is voor alle VR brillen en ook
bekeken kan worden op desktop en tablet.

VRdeck.nl, Wordpress voor VR met WebVR vrmaster.vrdeck.co/welcome/hello-world

6.9 WebVR vs VR app
Hieronder is een vergelijk gemaakt tussen WebVR en een VR applicatie.

WebVR VR applicatie
Ga direct naar een VR beleving
via de internetbrowser
Download een app via de betreffende
appstore
Download Niet nodig Ja
Werkt zonder internet Alleen Android Ja, mits gedownload
Beheer VR omgeving Via CMS is update direct
beschikbaar voor alle
platformen.
Eerst aanpassingen maken via CMS of
Game Software.
Publicatie via verschillende stores.
Updates
Direct beschikbaar
Alleen beschikbaar als gebruiker de
app update
Controle content Goed want geen content op
apparaat gebruiker
Minder goed, want content wordt
gedownload op apparaat gebruiker
360o
foto’s en video Ja Ja
Interactie met hotspots Ja Ja
Interactieve VR Redelijk-goed Goed
42

In-VR analytics
Ja
Versnipperd over meerdere
platformen

Ja, Chrome, Safari, Firefox, Edge Nee
Samsung Gear VR Oculus Browser en
Samsung Internet
Oculus
Oculus GO Oculus Browser Oculus
Oculus Rift Firefox en
Supermedium
Oculus
HTC Vive Firefox
Servo
Supermedium
Firefox Nightly
Steam store
Windows Mixed
Reality
Microsoft Edge on Windows.
Firefox Supermedium met
SteamVR.
Nee

Met WebVR wordt een VR omgeving gecreëerd in de internetbrowser. Dit heeft beperkingen qua 3D
rendering en materialisatie. Dit kan alleen nog meer verbeteren als er meer rekenkracht beschikbaar komt
voor de browser. Voor veel toepassingen met 360o
foto’s en videos, met hotspots is WebVR uitermate
geschikt. Zeker nu er ook gebruik kan worden gemaakt van controllers van Gear VR en de Oculus Go.

6.10 VRkopen VR brillen
Wereldwijd werden er in de eerste twee kwartalen van 2017 zo’n 4 miljoen VR brillen verkocht. Om dit in
perspectief te zetten er werden in die periode zo’n 700 miljoen smartphones verkocht.

43

https://www.statista.com/chart/11006/vr-and-ar-headset-shipments/
6.10 Conclusie VR content
Het gaat bij vr vooral om wat je laat zien. Wil je leren over de veiligheidsmiddelen in een kantoor, dan is
een 360o
foto vaak al voldoende. Wil je ontspannen, kijkend naar het noorderlicht, dan is een 360o
video het
middel. Wil je vechten op een piratenschip dan heb je een virtuele wereld nodig met 3d objecten die
reageren op de controllers en elkaar.
● 360o
Foto’s zijn geweldig om rustig rond te kijken en een omgeving te bekijken en met een compact
360o
camera of clip-on is zo’n foto snel gemaakt. Gebruik een statief om zelf niet altijd in beeld te
komen.Om een verhaal persoonlijker te maken is 360o
video een geschikt medium. Let op met snelle
of plotselinge bewegingen van de camera, want dit vergroot de kans op bewegings-misselijkheid bij
bezoekers.
● Als de omgeving er (nog) niet is, is het maken van een 3D CAD wereld een optie. Het maken van
maken van een compleet virtuele wereld vraagt wel specifieke expertise van 3D- (architecten) of
game software.
○ Standpunten uit de VR wereld kunnen geëxporteerd worden tot 360o
foto’s of video. Deze
content is eenvoudig te publiceren naar VR.
○ Maak een 3D wereld, waar de bezoeker kan rondlopen en objecten kan verplaatsen. Hiervoor
is een app nodig, die gepubliceerd moet worden in een van de app stores. Hierdoor is de
beleving niet beschikbaar op desktop/laptop of via internet.
● VR games kunnen geweldig zijn en ook kostbaar. De vraag is of deze forse investering wordt
terugverdiend. Als geld geen rol speelt en je wilt impact maken, dan kan je helemaal los gaan.

Ook bij het publiceren zijn er veel verschillende mogelijkheden van platformen die ieder dan weer VR
brillen ondersteunen. Er zijn twee belangrijke keuzes voor de inzet van VR die elkaar uitsluiten
1. Wie wil je bereiken
2. Wat is de interactiviteit van de beleving

Veel interactie is alleen mogelijk met de duurdere VR brillen zoals de HTC Vive en deze zijn zeker niet wijd
verspreid. Aan de andere kant van het spectrum heeft YouTube een zeer groot bereik, alleen is daar de
interactie beperkt omdat er geen hotspots mogelijk zijn.

44

7 Nawoord
Ik begon met het maken van een tiental tips om mensen te helpen bij het kiezen van de juiste VR oplossing.
Al snel kwam ik er achter dat er meer vragen waren dan antwoorden en is in 4 maanden tijd deze koopgids
ontstaan. Dank je wel dat je de hele gids hebt doorgelezen.

Mijn fascinatie voor VR is nog meer gegroeid omdat alleen al de afgelopen maanden de Ricoh Theta V en de
Oculus Go zijn geïntroduceerd die VR nog toegankelijker maken. Met VRmaster hebben we in-VR analytics
naar een hoger niveau gebracht, waardoor VRdeck wordt ingezet bij opleidingen en gedragsonderzoek. Ook
heb ik weer gepassioneerde mensen ontmoet die net als ik geloven dat VR mensen kan helpen. Ik weet dat
mijn virtuele reis nog niet is afgelopen.

Wil je meereizen, bel of mail me dan.

Met VRiendelijke groet, Detlef La Grand, Founder VRmaster, 0624385379, detlef@vrmaster.co

7.1 Disclaimer
Deze document wordt regelmatig geupdate en is zo zorgvuldig mogelijk tot stand gekomen. Mis je dingen
of zijn er zaken die niet kloppen neem dan gerust contact op met Detlef La Grand, detlef@vrmaster.co,
0624385379

Bronnen:
● https://www.digi-capital.com/news/2015/07/the-7-drivers-of-150-billion-augmentedvirtual-reality/#
.WuhPy9NMRhE
● https://www.nrc.nl/nieuws/2018/04/30/maak-vr-niet-te-realistisch-a1601353
● https://www.linkedin.com/pulse/uxui-voor-arvr-ofwel-user-experience-en-interfacing-bart-van-heck
e/?published=t
● https://medium.com/samsung-internet-dev/eleven-examples-of-how-webvr-is-being-used-today-cbc
b214b816c
● https://veer.tv/blog/spatial-audio-explained-vr-spatial-audio-editing-and-software/
● https://developers.google.com/vr/discover/
● https://en.wikipedia.org/
● http://cdm.link/2018/04/meet-the-free-tools-for-live-10-that-unlock-spatial-audio-vr-sound/
● https://developer.oculus.com/documentation/audiosdk/latest/concepts/book-audio-intro/
● http://virtualrealityforeducation.com/virtual-reality-research/field-trips-tours/

45

Koopgids virtual reality; Impact creëren met vr

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (6)

Similar to Koopgids virtual reality; Impact creëren met vr

Similar to Koopgids virtual reality; Impact creëren met vr (20)

More from VRmaster

More from VRmaster (20)

Koopgids virtual reality; Impact creëren met vr