2. Wat is een delier (delirium)
•
• Definitie: “Delirium is een plotselinge, fluctuerende en meestal omkeerbare
cognitieve stoornis die wordt gekenmerkt door desoriëntatie, het
onvermogen de aandacht vast te houden of helder na te denken en een
verandering in het bewustzijnsniveau”. (Merck Manual)
• Delirium komt vanuit Latijns:
• “de” betekent van of vanaf
• “lira” is groef of pad
• “delira” is dus letterlijk van de groef af, of van het padje af
•

3. Hoe vaak komt het voor?
• In het ziekenhuis: na een operatie: 10 – 60% van de geopereerde
mensen, waarbij meer kinderen/jeugdigen en ouderen
• In thuissituatie: 1,8 – 2,3% van patiënten bekend bij huisarts
• In verzorgingshuizen: tot 8,3% van de bewoners, bekend bij
huisartsen

4. Oorzaken van een delier
• Lichamelijke aandoening: ontsteking in het lichaam, retentieblaas, na
operatie (narcose)
• Medicijngebruik: meerdere medicijnen tegelijkertijd gebruiken
• Bloedarmoede
• Diabetici (afwijking in bloedsuikers)
• Slechte nierfunctie
• Obstipatie
• Drugs en drank gebruik/misbruik
• Al eerder een delier doorgemaakt? Verhoogde kans op nieuw delier

5. Hoe uit het zich?
• Verwardheid, vooral in de avond, schemer
• Concentratieproblemen
• Verward taalgebruik
• Onvermogen om dingen die gezegd worden te begrijpen
• Zien van dingen die er niet zijn (visuele hallucinaties), waangedachten
• Extreme angstgevoelens
•
• Stil delier: volkomen in zichzelf terugtrekken, apathie

6. Diagnose
• Verzorging: DOS-scorelijst bijhouden (bijgevoegd als bijlage)
• Voor het bellen van de arts: zorg voor evt. urine-uitslag, tensie, pols (ook
regelmatig/onregelmatig), bloedsuiker, temperatuur, saturatie en in
ieder geval 1x de dos-score
• Artsen: DOS-score interpreteren en aan hand van DSM diagnose stellen
• Hulpmiddel: een tabel waarin kort delier, depressie en dementie
kenmerken staan omschreven (bijlage)
•
•
• DSM staat voor: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
• DOS staat voor: delier observatie schaal

7. Behandeling (medisch)
• Onderliggend probleem oplossen, bv. door starten antibiotica,
laxantia (bij obstipatie), plaatsen van catheter (bij urineretentie),
medicatiegebruik nalopen etc.
• Starten met Haldol; anti-psychotisch middel. Bij voorkeur alleen
gebruiken bij ernstige verwardheid, en kan niet bij alle cliënten
gebruikt worden
•

8. Prognose
• Hoe sneller ontdekt en behandeld, hoe beter het voor de patiënt is
• Over het algemeen tijdelijke toestand
• Kans op herhaling is groot, wordt groter naarmate vaker delier
voorkomt bij dezelfde patiënt (dus 1e keer matige kans, bij 2e keer
wordt kans op herhaling groter)
• Verhoogd risico op langer verblijf in ziekenhuis en hierdoor 10
verhoogde kans op overlijden
• Kans op dementie is verhoogd

9. Complicaties
• Decubitus, bij bedlegerigheid
• Ondervoeding, uitdroging
• Averse reactie tegen medicatie (haldol)
• Valgevaar (oververmoeidheid, concentratiestoornissen, verkeerd
inschatten van omgeving door hallucinaties)
•
•

10. Verpleegkundige zorg volgens Gordon
(NANDA)
* Cognitie- en waarnemingspatroon (verwardheid)
* voedings- en stofwisselingspatroon (intake van vocht en voeding)
* uitscheidingspatroon (retentieblaas, obstipatie, zweten (koorts),
uitdroging)
* slaap-rustpatroon (dag en nacht ritme omdraaien)
* rollen- en relatiepatroon (vertrouwen, bekende gezichten)
* activiteitenpatroon (verstoring in het ADL en HDL vermogen,
mobiliteit)

11. Voorbeeld: acute verwardheid
• Bepalende kenmerken:
• Schommelingen in de cognitie
• Schommelingen in het slaap-waakritme
• Schommelingen in de bewustzijnsgraad
• Schommelingen in de psychomotorische activiteit
• Verhoogde agitatie of rusteloosheid
• Verkeerde waarneming
• Gebrek aan motivatie om doelgericht en zinvol gedrag te ontplooien/voort te zetten
• Hallucinaties
• Oorzakelijke of samenhangende factoren
• Leeftijd boven de 60 jaar
• Dementie
• Alcoholmisbruik
• Drugmisbruik
• Delirium
•
•

12. Voorbeeld van zorgdoel: Informatieverwerking
(nursing outcome classification)
●Indicator ●Huidige score ●Gewenste score ●Evaluatie 1 ●Evaluatie 2
●Kan veel voorkomende voorwerpen correct benoemen ● ● ● ●
●Kan een korte zin of alinea lezen en begrijpen ● ● ● ●
●Kan een samenhangende boodschap formuleren ● ● ● ●
●Geeft blijk van geordende gedachten ● ● ● ●
●Geeft blijk van een logische gedachtengang ● ● ● ●
●Kan de overeenkomsten en verschillen tussen twee dingen
aanduiden
● ● ● ●
●Kan meerdere getallen bij elkaar optellen of van elkaar aftrekken● ● ● ●
●Overige (specificeer ● ● ● ●
Score 1: nooit, 2: zelden, 3: soms, 4: vaak, 5: consistent

13. Voorbeeld van interventies: naar: Zorg bij
een delier (nursing intervention classification
6440)• Ga na wat de oorzaak is van het delirium (arts)
• Arts behandelplan laten maken (antibiotica, evt. haldol)
• Toon empathie, maak duidelijk dat je cliënt begrijpt maar dat jij de dingen niet zo ziet
• Blijf optimistisch
• Stel jezelf steeds weer voor, benoem tijd, plaats, andere personen, voorwerpen waar nodig
• Betrek familie, naasten in de zorg: bekende gezichten helpen de angst weg te nemen
• Zorg voor goede verlichting
• Bied waar nodig hulp aan bij eten en drinken, en adl
• Wees consistent in handelen (regelmaat)
• Laat zoveel mogelijk dezelfde zorgverlener de cliënt verzorgen
• Stel geen vragen waarvan je weet (denkt) dat de cliënt ze niet kan beantwoorden (op dat moment of altijd)
• Zorg ervoor dat brillen en gehoorapparaten (indien van toepassing) gedragen worden
• Benader cliënt zichtbaar en hoorbaar
• Maar meest belangrijk: RESPECT
•
•

14. vragen