Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂYĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG
TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG
MÃ S Ố: 51720501
KHẢO SÁT KI ẾN THỨC, THỰC HÀNH
TIÊM CH ỦNG CHO TRẺ DƯỚI 1 TUỔI CỦA
CÁC BÀ M Ẹ TẠI PHƯỜNG AN PHÚ, QU ẬN
NINH KIỀU, TP. CẦN THƠ NĂM 2016 - 2017
Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện
ThS. NGUYỄN THỊ HỒNG NGUYÊN TR ẦN THỊ KIỀU NGA
MSSV: 13D720501027
LỚP: Đại học Điều Dưỡng 8
Cần Thơ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂYĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG
TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG
MÃ S Ố: 51720501
KHẢO SÁT KI ẾN THỨC, THỰC HÀNH
TIÊM CH ỦNG CHO TRẺ DƯỚI 1 TUỔI CỦA
CÁC BÀ M Ẹ TẠI PHƯỜNG AN PHÚ, QU ẬN
NINH KIỀU, TP. CẦN THƠ NĂM 2016 - 2017
Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện
ThS. NGUYỄN THỊ HỒNG NGUYÊN TR ẦN THỊ KIỀU NGA
MSSV: 13D720501027
LỚP: Đại học Điều Dưỡng 8
Cần Thơ
i

LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, em xinđược gửi lời cảm ơn đến tất cả quý th ầy cô đã gi ảng dạy
trong trường đại học Tây Đô, nh ững người đã truy ền đạt cho em những kiến thức hữu
ích về ngành điều dưỡng làm c ơ sở cho em thực hiện tốt bài ti ểu luận này.
Em xin chân thành c ảm ơn cô Nguy ễn Thị Hồng Nguyênđã t ận tình hướng dẫn
và giúp em trong suốt thời gian thực hiện đề tài “Kh ảo sát kiến thức, thực hành tiêm
chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần
Thơ năm 2016 – 2017”. M ặc dù trong quá trình thực hiện bài ti ểu luận có giai đoạn
không được thuận lợi nhưng những gì cô đã h ướng dẫn, chỉ bảo đã cho em nhi ều kinh
nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến tất cả các cánộby tế tại trạm y tế phường An
Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ đã giúp đỡ em trong quá trình thu thập dữ liệu và
thông tin c ủa bài ti ểu luận.
Sau cùng em xin gửi lời biết ơn sâu s ắc đến gia đình đã luôn t ạo điều kiện tốt
nhất cho em trong suốt quá trình học cũng như thực hiện bài ti ểu luận.
Do thời gian có h ạn và kinh nghi ệm nghiên ứcu khoa học chưa nhiều nên bài tiểu
luận còn nhi ều thiếu sót, r ất mong nhận được ý ki ến góp ý c ủa thầy/cô và các bạn
sinh viên.
SINH VIÊN
TRẦN THỊ KIỀU NGA
ii

LỜI CAM ĐOAN
Em cam đoan đây là công trình nghiên c ứu của riêng em,được thực hiện một
cách nghiêm túc, trungựthc, đúng quy trình và đảm bảo tính khoa học. Các ốs liệu và
kết quả trong bài ti ểu luận không trùng l ặp với bất kỳ công trình nghiên cứu của tác
giả nào khác trong, ngoài nước và ch ưa được công b ố, hoặc sử dụng ở bất kỳ đâu.
Cần Thơ, ngày … tháng… n ăm…
Sinh viên
Trần Thị Kiều Nga
iii

TÓM T ẮT NGHIÊN C ỨU
Tiêm chủng là m ột biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ch ống một số bệnh
truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên các báo cáoườthng niên ừt các ơc sở y tế
về tiêm chủng luôn có s ự khác biệt đối với tỷ lệ thực trẻ được tiêm chủng. Bên ạcnh
đó còn nh ững thiếu hụt trong kiến thức của các bà mẹ dẫn đến tháiđộ lo sợ, chủ quan
với việc tiêm chủng cho trẻ. Do đó, chúng tôi đã ti ến hành nghiên cứu “Kh ảo sát kiến
thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại phường An Phú, quận
Ninh Kiều, TP. Cần Thơ năm 2016 – 2017”, v ới mục tiêu: Mô tả kiến thức, thực hành
của các bà mẹ có con d ưới 1 tuổi tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ
năm 2016 – 2017.
Nghiên ứcu được tiến hành b ằng phương pháp mô tả cắt ngang. Mẫu nghiên cứu
bao gồm 50 trẻ dưới 1 tuổi và bà m ẹ của các trẻ đó được phỏng vấn để thu thập các
thông tin về tình trạng tiêm chủng của trẻ và ki ến thức của bà m ẹ về tiêm chủng.
Qua nghiên ứcu thấy tỉ lệ bà m ẹ có ki ến thức đúng về tiêm chủng cho trẻ dưới
1 tuổi chiếm 76% và ch ưa đúng chiếm 24%. Tỷ lệ Trẻ trong diện tiêm chủng đến cơ
sở y tế tiêm chủng BCG (100%), Viêm gan B (92%), OPVđủ 3 lần 80% (lần 1 chiếm
100%, lần 2 chiếm 94%, lần 3 chiếm 80%), DPT đủ 3 mũi 80% (lần 1 chiếm 100%,
lần 2 chiếm 94%, lần 3 chiếm 80%), Sởi (22%).
Nghiên ứcu còn ch ỉ ra mặt hạn chế trong kiến thức của bà m ẹ về tiêm chủng
như kiến thức về các loại bệnh phòng được nhờ tiêm chủng, lịch tiêm chủng, số lần
tiêm chủng, các dấu hiệu bình thường và b ất thường sau tiêm chủng, cách xử trí các
phản ứng sau tiêm chủng, khi nào nên và không nên đưa trẻ đi tiêm chủng để đảm bảo
đúng lịch, những nguồn thông tin nh ận được từ tiêm chủng mở rộng (TCMR), ảnh
hưởng của việc không tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, những thông tin c ần biết sau
khi rời phòng tiêm chủng... Đồng thời xácđịnh được yếu tố liên quanđến kiến thức của
bà m ẹ về tiêm chủng như độ tuổi, dân t ộc, nghề nghiệp, trình độ học vấn, khoảng cách
ừt nhà đến trạm y tế, phương tiện sử dụng…
Từ kết quả nghiên ứcu để nâng cao t ỷ lệ tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi cần có sự
phối hợp giữa các ban ngành. Bên ạcnh việc triển khai đào t ạo nâng cao ch ất lượng thực
hành và t ư vấn tiêm chủng cho cán bộ y tế, cần truyền thông n ội dung tiêm chủng cho trẻ
một cáchđầy đủ và chính xác nhất cho người dân, t ăng cường truyền thông trực tiếp nhằm
vận động sự tham gia chủ động của các bà mẹ vào công tác tiêm chủng.
iv

MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................................................ii
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................................................iii
TÓM T ẮT NGHIÊN C ỨU................................................................................................................iv
MỤC LỤC ....................................................................................................................................................... v
DANH MỤC BẢNG..................................................................................................................................vi
DANH MỤC HÌNH................................................................................................................................. vii
CHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN TÀI LI ỆU ........................................................................................ 3
2.1. MỘT SỐ KHÁI NI ỆM................................................................................................................ 3
2.2. CHƯƠNG TRÌNH TIÊM CH ỦNG THẾ GIỚI ............................................................... 3
2.3. CHƯƠNG TRÌNH TIÊM CH ỦNG TẠI VIỆT NAM................................................... 6
2.4. QUY TRÌNH TIÊM CH ỦNG AN TOÀN C ỦA TCMR QUỐC GIA.................. 8
2.5. GIÁM SÁT PH
ẢN ỨNG SAU TIÊM CH ỦNG ........................................................... 10
2.6. LỊCH TIÊM CH ỦNG MỞ RỘNG TẠI VIỆT NAM ................................................ 11
CHƯƠNG 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PH ƯƠNG PHÁP NGHIÊN C
ỨU..............................12
3.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN C ỨU............................................................................................... 12
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C
ỨU......................................................................................... 12
3.3. KỸ THUẬT THU THẬP SỐ LIỆU .................................................................................... 20
CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ BÀN LU
ẬN....................................................................................22
4.1. KẾT QUẢ........................................................................................................................................ 22
4.2. BÀN LU ẬN .................................................................................................................................. 30
CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KI ẾN NGHỊ .............................................................................38
5.1. KẾT LUẬN..................................................................................................................................... 38
5.2. KIẾN NGHỊ.................................................................................................................................... 39
TÀI LI ỆU THAM KHẢO...................................................................................................................40

v

DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Phân lo ại phản ứng sau tiêm chủng theo nguyên nhân........................................ 10
Bảng 2.2. Những phản ứng nhẹ thường găp và cách xử trí...................................................... 10
Bảng 2.3. Tóm t ắt phản ứng nặng sau khi tiêm chủng, thời gian xuất hiện và t ỉ lệ.... 11
Bảng 1.2. Lịch TCMR cho trẻ em dưới 1 tuổi tại Việt Nam................................................... 11
Bảng 1.3. Lịch tiêm phòng uốn ván trong tiêm chủng thường xuyên cho phụ nữ có thai
11
Bảng 4.1. Phân b ố tuổi của bà m ẹ và gi ới tính trẻ: .................................................................. 22
Bảng 4.2. Phân b ố bà m ẹ theo dân t ộc và s ố con:................................................................... 22
Bảng 4.3. Khoảng cách ừt nhà đến trạm y tế và ph ương tiện sử dụng............................... 22
Bảng 4.5. Mục đích của tiêm chủng................................................................................................... 23
Bảng 4.6. Kiến thức của bà m ẹ về các bệnh phòng ng ừa được nhờ tiêm chủng.......... 23
Bảng 4.7. Kiến thức của bà m ẹ về những loại vacxin trẻ được tiêm .....................................24
Bảng 4.8. Kiến thức về dấu hiệu thường gặp sau tiêm chủng................................................. 24
Bảng 4.9. Kiến thức về dấu hiệu sau tiêm phòng Lao (BCG) cho trẻ:................................ 24
Bảng 4.10. Kiến thức của bà m ẹ về phản ứng nặng trẻ có th ể gặp sau tiêm chủng cần
đưa đến CSYT.............................................................................................................................................. 25
Bảng 4.11. Kiến thức của bà m ẹ về cách xử trí cho trẻ khi bị sốt sau tiêm vaccine.......25
Bảng 4.12. Kiến thức của bà m ẹ về những trường hợp trẻ vẫn được tiêm chủng để đảm
bảo đúng lịch tiêm..................................................................................................................................... 25
Bảng 4.13. Kiến thức của bà m ẹ nếu trẻ không tiêm chủng đúng lịch sẽ có ảnh hưởng
26
Bảng 4.14. Kiến thức của bà m ẹ nếu trẻ không tiêm chủng đầy đủ sẽ có ảnh hưởng 26
Bảng 4.15. Kiến thức của bà m ẹ không nên đưa trẻ đi tiêm chủng khi:............................ 26
Bảng 4.16. Lý do tr ẻ không được tiêm chủng đúng lịch......................................................... 26
Bảng 4.17. Khi đưa trẻ đi tiêm chủng bà m ẹ cần mang theo và tác dụng của sổ tiêm
chủng................................................................................................................................................................ 27
Bảng 4.18 Bà m ẹ biết TCMR từ nguồn thông tin và ki ến thức nhận được từ những
nguồn thông tin đó .................................................................................................................................... 27
Bảng 4.20. Lịch tiêm chủng định kỳ trong xã/ph ường ............................................................. 28
Bảng 4.21. Những thông tin bà m ẹ cần biết khi rời phòng tiêm.............................................28
Bảng 4.22. Kiến thức của bà m ẹ sau tiêm chủng cho trẻ nên:..................................................28
vi

DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 2.1. Tỷ lệ tiêm chủng toàn c ầu.................................................................................................... 4
Hình 2.2. Tỷ lệ tiêm chủng vaccine DPT3 tại các khu vực......................................................... 5
vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BCG Bacillus Calmette Guerin Vaccine phòng Lao
DPT Diphteria – Petussis - Tetanus
Vaccine phòng B ạch hầu – Ho gà
– U ốn ván
GAVI
Global Alliance for Vaccines
and Immunization
GVAP Global Vaccine Action Plan
OPV Oral Polio Vaccine
TCĐĐ
TCMR
TĐHV
UNICEF United Nations Children’s Fund
VGB
WHO World Health Organization
Liên minh toàn cầu vaccine tiêm
chủng
Kế hoạch hành động vaccine
toàn cầu
Vaccine phòng b ại liệt
Tiêm chủng đầy đủ
Tiêm chủng mở rộng
Trình độ học vấn
Quỹ nhi đồng liên hợp quốc
Vaccine phòng viêm gan B
Tổ chức y tế thế giới
viii

CHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Vaccine là m ột công c ụ rất hiệu quả trong dự phòng m ột số bệnh truyền nhiễm,
đặc biệt là do tr ẻ em chưa có h ệ miễn dịch đầy đủ. Hiện nay đã có g ần 30 bệnh truyền
nhiễm có th ể dự phòng được bằng vaccine. Không gi ống như các can thiệp y tế khác,
vaccine giúp cho dự phòng và b ảo vệ sức khỏe cho con người và qua đó góp ph ần phát
triển nguồn nhân l ực. Trung tâm D ự phòng và Ki ểm soát bệnh tật Hoa Kỳ đã x ếp tiêm
chủng mở rộng đứng thứ 4 trong 10 thành t ựu lớn nhất về y tế công c ộng của thế kỷ
20. [13]
Chương trình TCMR được coi là chìa khóa gi ảm tỷ lệ mắc và ch ết ở trẻ em đối
với một số bệnh truyền nhiễm trẻ em [14]. Tiêm chủng đã c ứu sống hàng tr ăm triệu
trẻ em trong ba thập kỷ qua từ năm 1974, trên toàn thế giới hiện vẫn còn 27 tri ệu trẻ
em không được tiêm chủng định kỳ và do v ậy hàng n ăm vẫn còn h ơn 2 triệu trường
hợp chết do các bệnh tật có th ể phòng ng ừa được nhờ vaccine [11]. Theo Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO) ước tính trung bình có kho ảng 2,5 triệu trẻ em được cứu sống. Ở
Việt Nam, sau khoảng 30 năm triển khai chương trình TCMR có kho ảng 67 triệu trẻ
em được bảo vệ. [15]
Mục tiêu ủca một thế giới phù hợp với trẻ em là đảm bảo tiêm chủng đầy đủ
cho 90% trẻ em dưới 1 tuổi trên toàn quốc gia với ít nhất 80% diện bao phủ trong mỗi
tỉnh/thành ph ố hoặc trong mỗi đơn vị hành chính t ương đương. [11]
Từ năm 1974 WHO đề xướng vận động các nước thành viên thực hiện chương
trình chăm sóc s ức khỏe ban đầu cho mọi người vào n ăm 2000 bằng chương trình
TCMR cho tất cả trẻ em trên toàn thế giới đều được tiêm chủng phòng ng ừa các bệnh
nguy hiểm. Nhằm phòng ch ống các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ dưới 1 tuổi,
Việt Nam đã xác định chương trình TCMR là m ột chương trình y tế quan trọng được
Đảng và Nhà n ước quan tâm. Cho đến nay đã g ặt háiđược nhiều thành qu ả quan
trọng như duy trì tiêm chủng đầy đủ 6 loại vaccine >90% từ năm 2000, thanh toán bại
liệt, loại trừ uốn ván ơs sinh và đang tiến tới loại trừ sởi vào n ăm 2012. Những kết quả
đó đã làm cho t ỷ lệ mắc và ch ết do 6 bệnh truyền nhiễm cho trẻ em dưới 1 tuổi giảm
một cách rõ rệt so với những năm chưa triển khai chương trình TCMR. Mặc dù chúng
ta đã đạt được kết quả như vậy nhưng trước mắt công tác tiêm chủng vẫn phải đối mặt
với những khó kh ăn và thách thức [7], [18].
Các nghiênứcu gần đây c ũng cho thấy có s ự thiếu hụt trong kiến thức về tiêm
chủng đầy đủ (TCĐĐ) cho trẻ dưới 1 tuổi như trong nghiên ứcu của Huỳnh Giao (2009)
bà m ẹ có ki ến thức đúng về lịch chủng ngừa chỉ chiếm 33,3%, có ki ến thức về các
bệnh trong TCMR rất thấp chiếm 30,8% [9], Đào V ăn Khuynh (2009) biết các loại
vaccine cần tiêm cho con mình chỉ có 61,34% [7], theo Nguy ễn Cảnh Phú tỷ lệ bà m ẹ
1

biết các phản ứng phụ sau tiêm chủng chiếm 82,05% [12] và nghiên cứu của Trần
Danh Huế bà m ẹ có nh ận thức về sự cần thiết tiêm ngừa chiếm 81,3% [22].
Qua cácđợt kiểm tra giám sát ựthc tế trênđịa bàn ph ường, thành ph ố ghi nhận vẫn
còn m ột số trẻ bị bỏ sót m ũi tiêm, tiêm khôngđúng lịch, một số bệnh truyền nhiễm trong
chương trình TCMR vẫn còn x ảy ra. Xuất phát ừt thực tế đó chúng tôi ti ến hành nghiên
ứcu đề tài “ Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà
mẹ tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ năm 2016 –
2017”, v ới mục tiêu:Mô t ả kiến thức, thực hành c ủa các bà mẹ có con d ưới 1 tuổi tại
phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ năm 2016 – 2017.
2

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN TÀI LI ỆU
2.1. MỘT SỐ KHÁI NI ỆM
Vaccine là nh ững chế phẩm được sản xuất từ những vi sinh vật (vi khuẩn, vi
rút) chỉ là m ột hay thành ph ần của chúng đã được làm bi ến đổi để trở thành vô h ại
không gây b ệnh cho người khi được đưa vào c ơ thể, nhưng lại kích thích cơ thể sinh
ra kháng thể đặc hiệu chống lại bệnh. [13]
Tiêm chủng là đưa vacine vào c ơ thể người thông th ường bằng đường tiêm, có
khi bằng đường uống, nhỏ mũi, hít...để kích thích cơ thể sinh ra kháng thể đặc hiệu
chống lại mầm bệnh tương ứng khi chúng xâm nhập cơ thể. [8]
2.2. CHƯƠNG TRÌNH TIÊM CH ỦNG THẾ GIỚI
2.2.1. Lịch sử tiêm chủng mở rộng
Kỷ nguyên ủca tiêm chủng bắt đầu từ năm 1796 khi một thầy thuốc người Anh
ở nông thôn tên là Edward Jenner, đã c ấy cho một đứa trẻ 8 tuổi những chất tiết lấy từ
tổn thương của bệnh đậu bò và cho th ấy rằng đứa trẻ đã được bảo vệ chống lại bệnh
đậu mùa. Sau khi tiến hành thí nghi ệm này nhi ều lần với một kết quả giống hệt nhau,
năm 1798 Jenner công b ố kết quả nghiên ứcu vaccine phòng b ệnh đậu mùa. Đến năm
1810, nhiều nước ở Châu Âu đã th ực hiện tiêm chủng bắt buộc với bệnh đậu mùa.
Bệnh đậu mùa là b ệnh đầu tiên trên ếthgiới thanh toánđược trong thập niên 70 ủca thế
kỷ XX, đến nay toàn th ế giới chưa phát hiện bệnh đậu mùa quay trở lại. Đây là m ột
kết quả có ý ngh ĩa to lớn cho nền y học và là c ơ sở cho việc thanh toán cácệbnh
truyền nhiễm nguy hiểm trên toàn thế giới sau này. [20]
Gần một thế kỷ sau phát minh ủca Jenner, Louis Pasteur phát hiện rằng người ta
có th ể thu được tác nhân gây miễn dịch bằng cách bất hoạt vi sinh vật gây b ệnh
nhiễm trùng và ông g ọi chúng là những vaccine. Năm 1885, sau khi đã th ử trên súc
ậvt một vaccine sản xuất từ virus bất hoạt gây b ệnh dại, ông Louis Pasteur đã đem thử
nghiệm cho một đứa trẻ 9 tuổi bị thương rất nặng do chó d ại cắn và ch ắc chắn đứa trẻ
này s ẽ tử vong. Đứa trẻ được tiêm 14 mũi vaccine và không b ị bệnh dại. Từ năm
1980, những thành ph ố lớn trên thế giới đã có nh ững trung tâm tiêm chủng phòng b
ệnh dại đã được khống chế một cách hiệu quả. [20]
Trong thế kỷ XX, nhiều loại vaccine đã được tạo ra và ch ương trình TCMR đã thu
hút được nhiều thành công. N ăm 1921 Albert Calmatte và Calmille Guerin đã thành công
trong vi ệc tạo ra một chủng vi khuẩn Lao giảm động lực, và t ừ đó s ản xuất vaccine Lao
(BCG) 1930-1940. Chỉ trong năm 1955 hơn 60 triệu người trên thế giới đã được tiêm
phòng BCG. Năm 1923 Gaston Ramon đã phát hiện ra độc tố vi khuẩn gây b ệnh uốn ván
và bạch hầu bất hoạt bằng Formandehyde (gọi là gi ải độc tố) và có
3

thể dùng để phòng b ệnh đó. Vaccine b ại liệt (OPV) được thử nghiệm và s ử dụng
rộng rãi trên thế giới năm 1950, vaccine OPV tiêm (1955), vaccine OPV uống (1962).
Kết quả là b ệnh đậu mùa, căn bệnh người ta lo sợ nhất trong nhiều thế kỷ, được WHO
đặt ra mục tiêu loại trừ. Và v ới nỗ lực không ng ừng để tăng tỷ lệ tiêm chủng, căn
bệnh này đã được loại trừ vào n ăm 1980 [5], [20].
Đến năm 1974, bảy loại vaccine được đưa vào ch ương trình TCMR bao gồm:
đậu mùa, lao, bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt tiêm/uống và s ởi. Thời gian đầu chỉ có
xấp xỉ 5% số đối tượng được tiêm chủng ở các nước phát triển. WHO phátđộng chiến
lược mở rộng diện triển khai và t ăng tỷ lệ tiêm chủng ở các khu vực và các quốc gia.
Dần dần chương trình TCMR là m ột chương trình quốc gia ưu tiên ủca hầu hết các
nước trên thế giới, ở cả các nước phát triển và đang phát triển. [5]
2.2.2. Tỷ lệ tiêm chủng trên thế giới
Chương trình TCMR được cộng đồng quốc tế đánh giá là một trong những
chương trình chăm sóc s ức khoẻ thiết thực, hiệu quả nhất thực hiện công ước quốc tế
về quyền trẻ em và ti ếp tục trở thành ch ương trình ưu tiên ủca mọi nước sau năm
2000. Trong năm 2013, khoảng 84% (112 triệu) trẻ trên toàn thế giới nhận 3 liều
vaccine bạch hầu - uốn ván - ho gà (DTP3), bảo vệ trẻ chống lại các bệnh truyền nhiễm
có th ể gây b ệnh nghiêm trọng và tàn t ật hoặc tử vong, 129 quốc gia đã đạt được tỷ lệ
tiêm chủng ít nhất là 90% c ủa vaccine DTP3. [26]
Tỷ lệ tiêm chủng tăng dần qua các năm nhưng cho tới nay TCĐĐ cho trẻ vẫn là
vấn đề cần được củng cố. Theo số liệu báo cáoước tính của WHO và Qu ỹ Nhi đồng
Liên hợp quốc (UNICEF) năm 2002, trên thế giới vẫn có kho ảng 33 triệu trẻ không
được TCĐĐ vaccine DPT [7]. Trong năm 2013, ước tính có 21,8 tri ệu trẻ sơ sinh trên
toàn th ế giới vẫn bỏ lỡ các liều vaccine cơ bản. [26]
Rota 14%
Phế cầu khuẩn 25%
Viêm gan B 81%
Sởi 84%
Bại liệt 84%
DPT3 84%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Nguồn: Báo cáo WHO
Hình 2.1. Tỷ lệ tiêm chủng toàn c ầu [28]
4

Mặc dù tỷ lệ tiêm chủng DPT3 có t ăng dần qua các năm nhưng vẫn không
đồng đều giữa các khu vực trên thế giới. Số liệu ước tính của WHO và UNICEF n ăm
2006 ở một số khu vực tỷ lệ tiêm chủng còn th ấp như khu vực Châu Phi (73%), Trung
Đông (86%) và Đông Nam Á (63%) [7]. Trong s ố trẻ em không được TCĐĐ năm
2013 có gần một nửa sống tại 3 nước: Ấn Độ, Nigeria và Pakistan [16].
Nguồn: Báo cáo WHO 2013
Hình 2.2. Tỷ lệ tiêm chủng vaccine DPT3 tại các khu vực [28]
2.2.3. Kế hoạch hành động vaccine toàn c ầu
Kế hoạch Hành động Vaccine Toàn c ầu (GVAP) là m ột lộ trình để ngăn chặn
hàng tri ệu ca tử vong thông qua ti ếp cận công b ằng hơn đối với vaccine. Các nước
đang hướng tới đạt được tỷ lệ tiêm chủng ≥90% trên toàn quốc và ≥80% ở tất cả các
huyện vào n ăm 2020. Trong khi GVAP cần phải tăng tốc kiểm soát ủca tất cả các
bệnh vaccine ngừa, diệt trừ bệnh OPV được thiết lập như là c ột mốc đầu tiên. Nó cũng
nhằm thúc đẩy nghiên ứcu và phát triển cho thế hệ tiếp theo của vaccine. [28]
Tại hội Y tế thế giới trong năm 2014, các nước thành viên thảo luận tiến trình
thực hiện mục tiêu GVAP và nhấn mạnh vấn đề cần phải được giải quyết để đạt được
mục tiêu [31]:
+Tiếp cận bền vững các vaccine,đặc biệt là vaccine v ới giá ảc phải chăng cho
tất cả các nước.
+ Chuyển giao công ngh ệ để tạo điều kiện sản xuất tại địa phương của vaccine
là m ột phương tiện đảm bảo an ninh vaccine.
+ Cải thiện chất lượng dữ liệu thông qua vi ệc sử dụng các công nghệ mới như
đăng ký điện tử.
+ Truyền thông và qu ản lý các nguy cơ để giải quyết các thông tin sai lệch về
chủng ngừa và tácđộng của nó đối với tỷ lệ tiêm chủng.
+ Đánh giáằbng chứng và phân tích kinh t ế cho biết việc ra quyết định dựa trên
cácưu tiên và nhu cầu của địa phương.
5

+ Tiếp cận bền vững các vaccine,đặc biệt là vaccine v ới với giá ảc phải chăng
cho tất cả các nước.
Một số bệnh được thanh toán và loại trừ ở một số nước nhưng việc bảo vệ thành
quả rất khó kh ăn vì các nước xung quanh vẫn còn l ưu hành b ệnh. Hơn nữa, một số
nước tỷ lệ tiêm chủng quá thấp, công tác TCMR giảm sút đã ảnh hưởng đến thành qu ả
của công tác tiêm chủng toàn c ầu. [5]
Cùng với việc tăng cường tỷ lệ tiêm chủng, triển khai vaccine mới, WHO ngay
từ những năm 1999 đã khuy ến cáo việc tăng cường an toàn trong tiêm chủng vaccine
đảm bảo chất lượng và an toàn, tiêm chủng an toàn. V ới sự phát triển không ng ừng
của khoa học và công ngh ệ, hiện nay trên thế giới đã và đang triển khai nhiều thế hệ
vaccine mới, vaccine phối hợp để phòng tránh nhiều bệnh truyền nhiễm cho trẻ em với
số lượng mũi tiêmđược giảm bớt. [5]
Tỷ lệ tiêm chủng phòng ch ống một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm tăng dần
qua các năm đã góp ph ần giãm rõ r ệt tỷ lệ mắc và ch ết các bệnh truyền nhiễm nguy
hiểm trên quy mô toàn cầu. Duy trì tỷ lệ tiêm chủng trên 80%, mở rộng triển khai
vaccine mới và đảm bảo an toàn tiêm chủng là m ục tiêu tiêm chủng toàn c ầu giai
đoạn 2010 – 2015. [5]
2.2.4. Mục tiêu chiến lược về tiêm chủng toàn c ầu [5]
- WHO đưa ra năm 2010 – 2015:
+ Tiêm chủng phòng nhi ều bệnh hơn cho nhiều đối tượng.
+ Triển khai thêm các vaccine ớmi.
+ Đưa ra các chỉ tiêu ứsc khỏe và ch ỉ tiêu giám sátệnhb trong tiêm chủng.
+ Quản lý tiêm chủng và ho ạt động tiêm chủng toàn c ầu.
- Đến năm 2010 hoặc sớm hơn:
+ Tăng tỷ lệ tiêm chủng: Các quốc gia đạt tỷ lệ tiêm chủng vaccine ít nhất là
80% trên quy mô toàn quốc và 80% trên quy mô huyện hoặc tuyến tương đương.
+ Giảm số chết do sởi, giảm 90% so với năm 2000.
- Đến năm 2015 hoặc sớm hơn:
+ Duy trì tỷ lệ tiêm chủng.
+ Giảm số mắc và s ố chết các bệnh trong chương trình tiêm chủng.
+ Đảm bảo vaccine tiêm chủng chất lượng.
+ Củng cố hệ thống tiêm chủng.
+ Đảm bảo duy trì công tác tiêm chủng.
2.3. CHƯƠNG TRÌNH TIÊM CH ỦNG TẠI VIỆT NAM
2.3.1 Lịch sử phát triển chương trình TCMR tại Việt Nam
Chương trình TCMR đã được WHO xácđịnh là 1 trong 8 n ội dung chăm sóc sức
khỏe ban đầu theo tuyên ngôn Alma - Ata năm 1978, kêu gọi và v ận động các nước
thành viên thực hiện chương trình có ích trong khuôn kh ổ hoạt động, nhằm thực hiện
mục tiêu “Sức khỏe cho con người”. M ục đích của chương trình này là m ở rộng, phát
triển công tác tiêm chủng cho toàn th ể trẻ em trên toàn thế giới. [20]
6

Ở Việt Nam, chương trình TCMR bắt đầu được triền khai từ năm 1981, đến
năm 1985 đã được triển khai trên phạm vi toàn qu ốc, từ năm 1995 đã được thực hiện
trên 100% ốs xã trên cả nước và không còn "xã tr ắng" về tiêm chủng. Theo hướng dẫn
của UNICEF và WHO [26]:
+ Từ năm 1985: Chương trình TCMR ở Việt Nam đã tiêm chủng cho trẻ em 6
loại kháng nguyên phòng 6 ệbnh: 1 mũi BCG để phòng Lao, 3 m ũi DPT để phòng
Bạch hầu, Ho gà, U ốn ván, 3 liều OPV để phòng B ại liệt và 1 m ũi phòng s ởi cho trẻ
em 9 tháng tuổi.
+ Từ năm 1989, liên ụtc đạt tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em dưới 1 tuổi trên
85% và t ừ năm 1994 duy trì ở mức trên 90%.
+ Năm 1993 triển khai tiêm vaccinphòng chống uốn ván cho phụ nữ ở độ tuổi
sinh đẻ (15 - 35 tuổi) đạt trên 90% ạti 210 huyện có nguy c ơ uốn ván cao.
+ Năm 1995: Tỷ lệ mắc Bạch hầu giảm 18,5 lần, Ho gà gi ảm 25 lần, Sởi giảm
17,6 lần, Bại liệt giảm 16,4 lần, Uốn ván ơs sinh giảm 5,2 lần.
+ Năm 2000: Việt Nam đã hoàn thành công vi ệc thanh toán Bại liệt.
+ Năm 2003: Vaccine Viêm gan Bđược triển khai trên phạm vi cả nước.
+ Năm 2004: Loại trừ Uốn ván ơs sinh.
Mặc dù chương trình TCMR đã đạt được những thành qu ả to lớn nhưng vẫn
còn nhi ều vấn đề cần quan tâm, thúc đẩy. Một số bệnh truyền nhiễm có th ể phòng
chống bằng vaccine song vẫn là nguyên nhân chủ yếu gây m ắc và ch ết ở trẻ em do
chưa được đưa vào ch ương trình TCMR [7].
Nước ta tuy đã xây d ựng được hệ thống chương trình từ trung ương xuống đến
địa phương, nhất là m ạng lưới xã, ph ường, thị trấn nhưng công tác triển khai ở các xã
khó kh ăn, khó ti ếp cận do thiếu điều kiện giao thông, điện, cơ sở y tế, mặt khác ạli là
vùng sinh sống của đồng bào dân t ộc thiểu số thiếu sự tiếp cận y tế. Đến nay, dịch vụ
TCMR được triển khai ở 100% số xã, ph ường trong cả nước [21].
Trước những khó kh ăn thách thức trong thời gian qua, Bộ Y tế đã ra quy ết định
Số: 4282/QĐ-BYT năm 2014 về kế hoạch truyền thông v ề tiêm chủng nhằm nâng cao
nhận thức, niềm tin và thay đổi hành vi c ủa người dân và c ộng đồng về phòng b ệnh
bằng vaccine, an toàn tiêm chủng nhằm góp ph ần nâng cao t ỷ lệ tiêm chủng cho mọi
đối tượng [2].
2.3.2 Các vaccine triển khai trong chương trình TCMR cho trẻ dưới 1 tuổi
- Vaccine Lao (BCG): [16], [21]
Vaccine cho bệnh Lao (“tuberculosis”, g ọi tắt là “TB”) được biết đến với tên gọi
vaccine BCG (Bacille Calmette - Guerin).
Vaccine BCG có ch ứa một dạng vi khuẩn (mầm bệnh) gây b ệnh TB đã được làm
yếu đi. Bởi các vi khuẩn này đã được làm y ếu, nó không gây b ệnh TB cho người
khỏe mạnh mà có th ể giúp hình thành sự bảo vệ (kháng bệnh) đối với TB.
BCG hoạt động tốt nhất ở trẻ sơ sinh và tr ẻ nhỏ, đặc biệt hiệu quả đối với phòng
ngừa các hình thái TB nguy ểhim bao gồm TB viêm màng não với độ bảo vệ hơn 70%.
Được bảo quản ở nhiệt độ từ 2o
C - 8o
C.
- Vaccine Bại liệt (OPV): [16], [25], [27]
7

Được chế tạo từ vi rút bại liệt sống đã được xử lý để làm gi ảm độc tính. Kolmer
cho rằng cần thiết dùng vaccine sống để đạt được miễn dịch. Đó là m ột chất lỏng màu
hồng trong suốt, rất nhạy cảm với nhiệt độ và ánh sáng,được bảo quản ở nhiệt độ từ
2o
C - 8o
C. Mỗi liều OPV chứa lượng dư liều lượng (dưới 25 µg) kháng sinh bao gồm
streptomycin và neomycin. Không s ử dụng chất bổ trợ hoặc chất bảo quản.
Vaccine OPV rất an toàn, có ít ph ản ứng phụ, chỉ có kho ảng dưới 1% tổng số trẻ
uống có bi ểu hiện đau đầu, tiêu chảy,đau cơ.
- Vaccine sởi: [16]
Vaccine sởi được chế tạo từ vi rút sởi sống đã làm gi ảm độc lực. Vaccine sởi nhạy
cảm với nhiệt độ cao, cần bảo quản nhiệt độ đông l ạnh. Dung môi c ũng cần bảo quản
ở nhiệt độ 2o
C- 8o
C.
Hiệu lực của vaccine sởi khá cao (95%). Hiệu lực cao nhất nếu tiêm cho trẻ đúng
lúc từ 9-12 tháng tuổi.
- Vaccine viêm gan B (VGB):[16], [24]
Vaccine VGB được sản xuất từ các thành phần của virus viêm gan B, vaccine có thể
phòng ng ừa được viêm gan B và những hậu quả của bệnh này, th ường được tiêm 3
đến 4 mũi trong khoảng thời gian 6 tháng.
Tiêm vaccine VGB mũi sơ sinh càng s ớm càng t ốt sau khi đã ki ểm tra và đảm bảo
trẻ có s ức khỏe ổn định. Tất cả trẻ sơ sinh đều được cho tiêm chủng viêm gan B lúc mới
sinh để:
+ Tránh bị lây b ệnh do người mẹ bị bệnh truyền cho con. Nhiều khi chính người
mẹ cũng không bi ết là mình b ị bệnh.
+Tránh bị lây b ệnh trong những thángđầu đời của em bé ừt những người bị bệnh
cùng sống trong nhà ho ặc từ những người khác có thể bị nhiễm bệnh.
- Vaccine DPT: [16]
Được làm t ừ giải độc tố bạch hầu, uốn ván và ho gà. Đây là vaccine d ạng dung
dịch, nếu để lọ vaccine thẳng đứng trong 1 thời gian dài, nh ững hạt nhỏ mịn có th ể
lắng xuống dưới đáy trông giống như dải cát mịn dưới đáy ọl. Chính vì vậy mà tr ước
khi sử dụng phải lắc lọ để trộn đều vaccine.
Vaccin là m ột hỗn dịch vô khu ẩn để tiêm,được điều chế bằng cách trộn các ượlng
thích hợp giải độc tố vi khuẩn bạch hầu, uốn ván và vi khuẩn Bordetella pertussis tế
bào ho ặc không t ế bào b ất hoạt và được hấp phụ trên nhôm hydroxyd (tối đa là 1,25
mg/liều), các thành phần khác: Thimerosal (chất bảo quản) tối đa là 0,05 mg và dung
dịch nước muối sinh lý v ới lượng vừa đủ 0,5 ml.
2.4. QUY TRÌNH TIÊM CH ỦNG AN TOÀN C ỦA TCMR QUỐC GIA
(Ban hành kèm theo Quy ết định số 1731/QĐ-BYT ngày 16/5/2014 c ủa Bộ trưởng
Bộ Y tế, hướng dẫn). [2]
2.4.1. Chuẩn bị trước buổi tiêm chủng
- Lập kế hoạch buổi tiêm chủng
+ Không quá 50 đối tượng/1 điểm tiêm chủng/1 buổi tiêm chủng.
8

+ Rà soát danh sáchđối tượng cần tiêm chủng từng loại vaccine: Số buổi tiêm
chủng cần tổ chức = Số đối tượng/(50 x số điểm tiêm chủng).
+ Dự trù vật tư, trang thiết bị sử dụng cho buổi tiêm chủng.
- Các tài liệu tối thiểu cần có t ại mỗi cơ sở tiêm chủng
+ Có đầy đủ các tài liệu chuyên môn và hồ sơ
+ Các áp phích,ờ trơi hướng dẫn các bước thực hiện tiêm chủng, lịch tiêm chủng,
theo dõi, ch ăm sóc, x ử trí phản ứng sau tiêm chủng treo, dán trênườtng tại nơi thực
hiện tiêm chủng để cán bộ y tế và bà m ẹ có th ể đọc, xem được.
- Sắp xếp bàn tiêm chủng: sắp xếp các dụng cụ trong tầm tay và thu ận tiện cho cán bộ
y tế khi thao tác.
2.4.2. Trong buổi tiêm chủng
- Khám sàng lọc và ch ỉ định tiêm chủng
+ Hỏi tiền sử
+ Quan sát tình trạng sức khỏe hiện tại
+ Chỉ định tiêm
- Tư vấn tiêm chủng
+ Thông báo cho người được tiêm chủng hoặc cha, mẹ, người giám hộ của trẻ về
loại vaccine được tiêm chủng lần này để phòng b ệnh gì và s ố liều (mũi) cần tiêm
chủng.
+ Hướng dẫn cách chăm sóc tr ẻ sau tiêm chủng
 Cần được ở lại theo dõi 30 phút tại điểm tiêm chủng

 Cần được theo dõi t ại nhà trong vòng 24 gi ờ: để ý tr ẻ nhiều hơn, cho bú hoặc
cho uồng nước nhiều hơn, không đắp bất cứ thứ gì lên vị trí tiêm.
+ Giải thích những phản ứng có th ể xảy ra sau tiêm chủng như:
 Sốt nhẹ, đau chỗ tiêm, quấy khóc, sung t ại chỗ tiêm… Đây là ph ản ứng thông
thường và nó cho th ấy trẻ đápứng lại đối với vaccine.
 Cần đưa ngay đến cơ sở y tế nếu phản ứng kéo dài hơn một ngày ho ặc phản
ứng nghiêm trọng hơn như trẻ sốt cao, co giật hay có b ất cứ những biểu hiện khác như
quấy khóc kéo dài, tím tái, khó thở, bỏ bú…

- Hẹn ngày tiêm chủng tiếp theo
2.4.3. Thực hiện tiêm chủng
- Liều lượng và đường dung vaccine
- Pha hồi chỉnh vaccine đông khô
- Các thao tác tiêm vaccine
- Tiêm chủng nhiều loại vaccine trong buổi tiêm chủng
2.4.4. Kết thúc buổi tiêm chủng
- Bảo quản vaccine, dung môi ch ưa sử dụng
- Hủy dụng cụ tiêm chủng an toàn
9

- Ghi sổ và phi ếu tiêm chủng
- Báo cáo
2.5. GIÁM SÁT PH ẢN ỨNG SAU TIÊM CH ỦNG
2.5.1. Định nghĩa
Phản ứng sau tiêm chủng là tình tr ạng bất thường về sức khỏe xảy ra sau khi
tiêm chủng có liên quan đến vaccine, sai sót trong tiêm chủng hoặc do trùng hợp ngẫu
nhiên hay các nguyên nhân khác.
2.5.2. Phân lo ại phản ứng sau tiêm chủng theo nguyên nhân
Bảng 2.1. Phân lo ại phản ứng sau tiêm chủng theo nguyên nhân
Phản ứng của vaccine Phản ứng xảy ra do vaccine không ph ải do sai sót
trong tiêm chủng
Sai sót trong tiêm chủng Phản ứng xảy ra do sai sót trong tiêm chủng
Trùng hợp Phản ứng trùng hợp ngẫu nhiên với một tình trạng
bệnh của trẻ xảy ra sau tiêm chủng
Phản ứng do sợ tiêm Phản ứng do sự lo sợ hoặc do bị tiêmđau
Không rõ nguyên nhân Ph ản ứng không xác định được nguyên nhân
2.5.3. Phản ứng sau tiêm chủng nhẹ
Có các phản ứng như sốt nhẹ <38,5o
C, đau tại chỗ tiêm, quấy khóc. Đây là ph ản
ứng thông th ường của cơ thể với vaccine, các phản ứng sẽ tự khỏi trong vòng 1 ngày.
Bảng 2.2. Những phản ứng nhẹ thường găp và cách xử trí
Sốt > 380
C
Dễ bị kích thích, khó
Vaccine Phản ứng tại chỗ chịu và các triệu
chứng toàn thân
BCG 90-95% - -
Viêm gan B
Người lớn: 15%
1-6% -
Trẻ em :5%
Sởi
Sởi - quai bị -
10% 10% 25%
rubella
Sởi - rubella
Bại liệt uống
- <1% <1%
(OPV)
Uốn ván BH - UV
10%** 10% 25%
UV-BH
DPT (DPT ho gà
tới 50% tới 50% tới 55%
toàn t ế bào)
Bù dịch
Chườm lạnh vào Mặc quần áo mát
Bù dịch
Cách xử trí chỗ tiêm Lau mình bằng
Paracetamol***
Paracetamol*** nước ấm
Paracetamol***
10

* Những triệu chứng bao gồm tiêu chảy, nhức đầu, và đau cơ.
** Tỷ lệ phản ứng tại chỗ tăng đối với những liều nhắc lại, tới 50 đến 85%.
*** Liều dùng Paracetamol: 15 mg/Kg cách 4 giờ 1 lần, tối đa là 4 li ều trong 24 giờ.
2.5.4. Phản ứng sau tiêm chủng nghiêm trọng
Bảng 2.3. Tóm t ắt phản ứng nặng sau khi tiêm chủng, thời gian xuất hiện và t ỉ lệ
Vắc xin Phản ứng Thời gian xuất hiện Tỉ lệ/ 1 triệu liều
BCG Viêm xương 1-12 tháng 1-700
VGB Sốc phản vệ 0-1 giờ 1-2
Sởi Sốc phản vệ 0-1 giờ 1-50
Uốn ván Sốc phản vệ 0-1 giờ 1-6
DPT Quá mẫn/sốc 0-1 giờ 20
(Theo tài li ệu của WHO)
2.6. LỊCH TIÊM CH ỦNG MỞ RỘNG TẠI VIỆT NAM
2.6.1. Lịch TCMR cho trẻ em dưới 1 tuổi tại Việt Nam [16]
Bảng 1.2. Lịch TCMR cho trẻ em dưới 1 tuổi tại Việt Nam
Vaccine
Tuổi
Sơ sinh 2 tháng 3tháng 4 tháng 9 tháng
BCG X
OPV x X x
DPT x X x
Viêm gan B X
Xa
Sởi
a: Liều tiêm thứ 2 cần được tiêm cho ấtt cả trẻ em. Có th ể đưa vào tiêm chủng thường
xuyên hoặc tổ chức thành nh ững chiến dịch.
2.6.2. Lịch tiêm chủng vaccine uốn ván cho phụ nữ [19]
Bảng 1.3. Lịch tiêm phòng uốn ván trong tiêm chủng thường xuyên cho phụ nữ có thai
Liều UV Thời gian tiêm Thiờ gian bảo vệ a
hoặc Td
Tiêm càng sớm càng t ốt khi có thai l ần đầu
1 hoặc nữ 15-35 tuổi ở vùng có nguy c ơ mắc Không uốn
ván ơs sinh cao.
2 Ít nhất 4 tuần sau lần 1 1 đến 3 năm
3
Ít nhất 6 tháng sau ầln 2 hoặc trong thời kỳ có
Tối thiểu 5 năm
thai lần sau.
4
Ít nhất 1 năm sau lần 3 hoặc trong thời kỳ có
Tối thiểu 10 năm
thai lần sau.
5
Ít nhất 1 năm sau lần 4 hoặc trong thời kỳ có Trong suốt thời kỳ sinh
thai lần sau. đẻ và có th ể lâu h ơn
11

CHƯƠNG 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PH ƯƠNG PHÁP NGHIÊN C ỨU
3.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN C ỨU
Bà m ẹ có con d ưới 1 tuổi (trẻ sinh từ 01/01/2016 đến 01/01/2017) sống tại phường
An Phú, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ.
3.1.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu
Các bà mẹ có con d ưới 1 tuổi (trẻ sinh từ 01/01/2016 đến 01/01/2017) hiện đang sống
tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ.
Đồng ý tham gia nghiên cứu.
3.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Trẻ đã chuy ển đi vùng khác
- Bà m ẹ từ chối không tham gia nghiên cứu
- Bà m ẹ không có kh ả năng giao tiếp
- Bà m ẹ có v ấn đề về trí nhớ và tâm th ần.
3.1.3. Thời gian và địa điểm nghiên ứcu
Thời gian nghiên ứcu: Từ 07/10/2016 đến 01/01/2017.
Địa điểm nghiên ứcu: Tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ.
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C ỨU
3.2.1. Thiết kế nghiên ứcu
Sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang.
3.2.2. Cỡ mẫu và ch ọn mẫu
Chọn ngẫu nhiên 50 bà mẹ có con d ưới 1 tuổi Tại phường An Phú, quận Ninh Kiều,
TP. Cần Thơ.
3.2.3. Nội dung nghiên ứcu
3.2.3.1. Công c ụ thu thập thông tin:
- Sổ quản lý ch ương trình TCMR
- Phiếu hoặc sổ tiêm chủng cá nhân của trẻ
- Bộ câu h ỏi phỏng vấn
12

+ Bộ câu h ỏi được thiết kế dựa theo mục tiêu ủca nghiên ứcu có tham kh ảo các tài
liệu nghiên ứcu khác về tiêm chủng trước đây.
+ Bộ câu h ỏi được điều tra thử trên 10 bà mẹ có con d ưới 1 tuổi Tại phường An
Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ (10 bà m ẹ này n ằm ngoài danh sách mẫu được
chọn) trước khi tiến hành điều tra trên quần thể nghiên ứcu, sau đó được điều chỉnh
cho phù hợp.
3.2.3.2. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên ứcu
Thông tin v ề bà m ẹ:
- Tuổi: Tính bằng cách ấly năm hiện tại trừ đi năm sinh của bà m ẹ, chia thành các
nhóm tu ổi như sau:
+ Nhóm 1: ≤25 tuổi
+ Nhóm 2: T ừ 26-30 tuổi
+ Nhóm 3: ≥31 tuổi
- Dân t ộc:
+ Kinh
+ Hoa
+ Kh’me
+ Dân t ộc khác
- TĐHV: Được xếp loại dựa vào s ố năm đến trường học của bà m ẹ:
+ Không bi ết chữ: Hoàn toàn không bi ết đọc, không bi ết viết
+ Tiểu học: Đã h ọc được hết bất kỳ lớp nào t ừ lớp 1 đến lớp 5, đọc và vi ết được
+ Cấp 2: Đã h ọc được hết bất kỳ lớp nào t ừ lớp 6 đến lớp 9
+ Cấp 3: Đã h ọc được hết bất kỳ lớp nào t ừ lớp 10 đến lớp 12
+ Từ TC, CĐ, ĐH: Đã h ọc TC, CĐ, ĐH
- Nghề nghiệp:
+ Nội trợ
+ Buôn bán
+ Công viên chức
+ Nghề khác
13

- Số con:
+ 1con
+ 2 con
+ ≥3 con
- Nhà cách nơi tiêm chủng bao xa:
+ <0,5km
+ 0,5-1km
+ 1-10km
+ >10km
- Phương tiện sử dụng đêđưa trẻ đi tiêm chủng:
+ Đi bộ
+ Xe đạp
+ Xe máy
+ Ô tô
3.2.3.3. Kiến thức của bà m ẹ về tiêm chủng và tình tr ạng tiêm chủng của trẻ.
- Mục đích của việc đưa trẻ đi tiêm chủng:
+ Để phòng b ệnh
+ Bị bắt buộc
+ Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “ Để phòng b ệnh”.

- Những bệnh được phòng ng ừa nhờ tiêm chủng, có 6 giá
trị: + BCG
+ VGB
+ OPV
+ DPT
+ Sởi
+ Tất cả các bệnh (BCG, VGB, OPV, DPT, Sởi)
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các bệnh (BCG, VGB, OPV, DPT, Sởi)”.
14

- Trẻ được tiêm những loại vaccine:
+ BCG
+ VGB
+ OPV
+ DPT
+ Sởi
+ Tất cả các vaccine (BCG, VGB, OPV, DPT, Sởi)
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các bệnh (BCG, VGB, OPV, DPT, Sởi)”.

- Những dấu hiệu sau tiêm chủng trẻ có th ể gặp:
+ Sốt nhẹ
+ Bỏ bú, chánă n
+ Sưng đỏ tại chỗ tiêm
+ Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “S ốt nhẹ”.

- Những dấu hiệu sau tiêm phòng BCG tre có thể
gặp: + Sốt nhẹ
+ Có s ẹo tại chỗ tiêm
+ Sung đỏ tại chỗ tiêm
+ Bỏ bú, chánă n
+ Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “Có s ẹo tại chỗ tiêm”.

- Những phản ứng nặng trẻ có th ể gặp sau tiêm chủng:
o
+ Sốt cao trên 38.5C
+ Co giật
+ Khó th ở
+ Tím tái
+ Tất cả dấu hiệu trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả dấu hiệu trên”.
15

- Cách xử trí cho trẻ khi bị sốt sau tiêm vaccine:
+ Cho trẻ uống nhiều nước
+ Chườm mát cho trẻ
+ Mặc quần áo ộrng
+ Uống thuốc hạ sốt
+ Tất cả các cách trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các cách trên”.
- Các trường hợp vẫn nênđưa trẻ đi tiêm chủng để đảm bảo đúng lịch tiêm:
+ Trẻ sốt nhẹ
+ Trẻ tiêu chảy nhẹ
+ Trẻ đang mọc răng
+ Trẻ ho, chảy nước mũi không có s ốt
+ Tất cả các trường hợp trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các trường hợp trên”.

- Ảnh hưởng gặp phải khi không tiêm chủng đúng lịch:
+ Hiệu quả phòng b ệnh giảm
+ Không ảnh hưởng
gì + Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “Hi ệu quả phòng b ệnh giảm”.

- Tác hại của tiêm chủng không đầy đủ:
+ Nguy cơ mắc một số bệnh truyền nhiễm
+ Không ảnh hưởng gì
+ Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “Nguy c ơ mắc một số bệnh truyền nhiễm”.

- Trường hợp không nên đưa trẻ đi tiêm chủng:
+ Đang bệnh nhiều ngày
+ Đang sốt cao
+ Đang phát ban
16

+ Tất cả các trường hợp trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các trường hợp trên”.

- Lý do tr ẻ không được tiêm chủng đúng lịch:
+ Nhà xa trung tâm y t ế
+ Không được thông báo
+ Trẻ ốm đúng ngày tiêm chủng
+ Tất cả cá lý do trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả cá lý do trên”.

- Khi đưa trẻ đi tiêm chủng cần mang theo:
+ Sổ tiêm chủng
+ Sổ khám bệnh
+ Sổ dinh dưỡng
+ Khác
 Đúng khi trả lời là “S ổ tiêm chủng”.

- Tác dụng của sổ tiêm chủng:
+ Cho biết trẻ đã tiêm những vaccine gì
+ Lịch tiêm chủng
+ Thời gian buổi tiêm chủng tiếp theo
+ Tất cả các tácụdng trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các tácụdng trên”.

- Bà m ẹ biết được chương trình TCMR từ nguồn thông
tin: + Trạm y tế, nhân viên y tế
+ Loa, đài phát thanh
+ Sách báo,ạ pt chí +
Tivi, mạng Internet
+ Tất cả các nguồn thông tin trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các tácụdng trên”.
17

- Những thông tin bà m ẹ nhận được từ nguồn thông tin trên:
+ Các loại vaccine cần tiêm
+ Lợi ích của việc tiêm chủng
+ Lịch tiêm chủng
+ Phản ứng phụ sau tiêm và cách ửx trí
+ Tất cả các thông tin trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các thông tin trên”.

- Tần suất buổi tiêm chủng cho trẻ trong xã/ph
ường: + 1 tháng 1 ầln
+ 2 tháng 1 ầln +
Không c ố định +
Không bi ết
 Đúng khi trả lời là “1 tháng 1 lần”.

- Những thông tin bà m ẹ cần hỏi bác ỹs khi rời phòng tiêm
chủng: + Các tácụdng phụ sau tiêm
+ Cách xử trí các tácụdng phụ
+ Khi nào đưa trẻ đi tiêm mũi tiếp theo
+ Tất cả các thông tin trên
 Đúng khi trả lời là “T ất cả các thông tin trên”.

- Sau tiêm chủng cho trẻ bà m ẹ nên:
+ Về nhà ngay
+ Ở lại trạm y tế 30 phút sau tiêm
+ Đưa trẻ đi chơi
+ Khác
 Đúng khi trả lời là “ Ở lại trạm y tế 30 phút sau tiêm”.
18

3.2.3.3. Thực hành c ủa bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ.
- Tiêm vaccine BCG:
+ Đúng
+ Trễ
+ Chưa tiêm
 Đúng “khi cho trẻ tiêm vaccine ngay sau khi sinh càng sớm càng t
ốt”. - Tiêm vaccine Viêm gan B:

+ Đúng
+ Trễ
+ Chưa tiêm
 Đúng “khi cho trẻ tiêm vaccine lúc mới sinh trong vòng 24 gi ờ”.
- Tiêm vaccine OPV (3 liều):
+ Đúng
+ Trễ
+ Chưa tiêm
 Đúng “khi cho trẻ tiêm vaccine ừt 2,3,4 tháng
tuổi”. - Tiêm vaccine DPT (3 liều):

+ Đúng
+ Trễ
+ Chưa tiêm
 Đúng “khi cho trẻ tiêm vaccine ừt 2,3,4 tháng
tuổi”. - Tiêm vaccine Sởi (liều 1):

+ Đúng
+ Trễ
+ Chưa tiêm
 Đúng “khi cho trẻ tiêm vaccine ừt 9 tháng tuổi”.
19

3.3. KỸ THUẬT THU THẬP SỐ LIỆU
- Trước khi thu thập số liệu, chúng tôi phổ biến thông tin v ề nghiên ứcu, giải thích rõ
mục đích nghiên cứu, ý ngh ĩa vấn đề nghiên ứcu và cam k ết không ti ết lộ thông tin cá
nhân c ủa bà m ẹ.
- Tiến hành phát bộ câu h ỏi cho bà m ẹ.
- Cho thời gian cácđối tượng nghiên ứcu đọc câu h ỏi và t ự trả lời.
- Sau khi trả lời xong bộ câu h ỏi, tiến hành thu th ập phiếu trả lời lại.
- Phân lo ại và đánh giáếkt quả nghiên ứcu theo nội dung nghiên ứcu.
3.3.1. Kiểm soát sai ệlch thông tin:
- Liệt kêđầy đủ các biến số.
- Có b ảng đối chiếu để xácđịnh tháng tuổi của trẻ được chính xác .
- Xây d ựng bộ câu h ỏi phỏng vấn phù hợp, sát mục tiêu nghiênứcu .
- Tập huấn kỹ những người tham gia.
- Khảo sát kỹ để kiểm tra tính phù hợp và hi ệu chỉnh bộ câu h ỏi.
- Thu thập đầy đủ các thông tin có trong bộ câu h ỏi .
- Thường xuyên giám sát trong quá trìnhựcthiện khảo sát .
- Loại bỏ các phiếu điều tra không đạt yêu ầcu.
3.3.2. Phương pháp khắc phục:
- Giải thích rõ cho đối tượng nghiên ứcu mục đích nghiên cứu, thiết kế bộ câu h ỏi .
phỏng vấn tập trung vào thông tin c ần thu thập, bộ câu h ỏi sử dụng ngôn ng ữ phù
hợp với ngôn ng ữ địa phương, có h ướng dẫn trả lời chi tiết.
- Việc thu thập thông tin ch ủ yếu qua bộ câu h ỏi được thiết kế sẵn nên có thể gặp sai
số trong quá trình phỏng vấn. Khắc phục bằng cách ậtp huấn điều tra viên ẩcn thận,
thử nghiệm và ch ỉnh sửa bộ công c ụ trước khi tiến hành thu th ập số liệu.
- Do điều kiện hạn chế về thời gian, nguồn lực nghiên ứcu, tuy nhiên ẽs cố gắng điều
chỉnh các hoạt động khuyến khích bà m ẹ thực hành tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1
tuổi.
3.3.3. Xử lý s ố liệu
Nhập và phân tích s ố liệu: số liệu sau khi mã hóa được nhập vào máy tính.
Phân tích các biến số thu thập được bằng phần mềm excel 2010.
Mô t ả và phân tích k ết quả nghiên ứcu qua các bảng, hình và tính t ỷ lệ phần
trăm.
20

3.3.4. Đạo đức trong nghiên ứcu
Đề tài nghiên cứu được thực hiện theo đúng nội dung của đề tài nghiên cứu.
Nghiên ứcu này nh ằm khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của
các bà mẹ đã được thực hiện rộng rãi t ừ nhiều năm nay và được cộng đồng chấp nhận.
Tất cả cácđối tượng tham gia đều được giải thích rõ ràng, c ụ thể về mục đích,
nội dung nghiên ứcu. Đối tượng tự nguyện tham gia vào nghiên cứu và được quyền
dừng ở bất kỳ thời điểm nào trong quá trình phỏng vấn.
Tất cả các thông tin thu được chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu mà không
phục vụ cho mục đích khác.
Việc thu thập kiến thức của các bà mẹ về TCMR thực hiện qua phỏng vấn trực
tiếp bằng bảng câu h ỏi. Vì vậy, việc soạn câu h ỏi đã được cân nh ắc sao cho ngắn gọn
đầy đủ yêu ầcu mục tiêu nghiênứcu ngôn t ừ phù hợp với tập quán chung ủca nhiều
tầng lớp trong cộng đồng, tránh làm ảnh hưởng đến tinh thần của các bà mẹ, các thông
tin trong bảng câu h ỏi hầu hết là nh ững thông tin dân s ố và mang tính y h ọc.
21

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ BÀN LU ẬN
4.1. KẾT QUẢ
4.1.1. Thông tin chung v ề đối tượng nghiên ứcu
Bảng 4.1. Phân b ố tuổi của bà m ẹ và gi ới tính trẻ:
Thông tin S ố lượng Tỷ lệ (%)
≤ 25 tuổi 13 26
Tuổi của bà m ẹ 26 - 30 tuổi 20 40
≥ 31 tuổi 17 34
Giới tính trẻ
Nam 28 56
Nữ 22 44
Nhận xét:Dựa vào b ảng 4.1 cho ta thấy tuổi bà m ẹ trong nghiên ứcu tập trung nhiều ở độ
tuổi từ 26-30 tuổi chiếm 40%, trên 31 tuổi chiếm 34% và ch ỉ có 26% s ố bà m ẹ dưới
25 tuổi. Về phân b ố giới tính của trẻ, trong nghiên ứcu này chúng tôi l ựa chọn rất
ngẫu nhiên vàđược kết quả với tỷ lệ 28 nam (56%) và 22 n ữ (44%).
Bảng 4.2. Phân b ố bà m ẹ theo dân t ộc và s ố con:
Kinh 43 86
Dân t ộc
Hoa 05 10
Kh’me 1 2
Dân t ộc khác 1 2
1 con 15 30
Số con 2 con 26 52
≥ 3 con 9 18
Nhận xét: Tại phường An Phú, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ hầu hết bà m ẹ trong
nghiên ứcu là dân t ộc Kinh chiếm 86%, dân t ộc Hoa 10%, dân t ộc Kh’me và dân t ộc
khácđều chiếm 2%. Từ bảng 4.2 cho thấy tỷ lệ bà m ẹ có 2 con chi ếm tỷ lệ cao 52%,
tiếp theo là 1 con chi ếm 30% và trên 3 con chiếm 18%.
Bảng 4.3. Khoảng cách ừt nhà đến trạm y tế và ph ương tiện sử dụng
<0,5km 19 38
Khoảng cách ừt nhà 0,5 - 1km 4 8
đến trạm y tế 1 - 10km 25 50
>10km 2 4
Xe đạp 0 0
Phương tiện sử dụng
Xe máy 48 96
Ô tô 2 4
Khác 0 0
22

Nhận xét: Khoảng cách ừt nhà đến trạm y tế của các giađình từ 1 - 10km chiếm (50%)
đạt cao hơn so với các giađình cách trạm y tế <0,5km (38%), 0,5 - 1km (8%) và
>10km (4%). Ph ương tiện sử dụng đưa trẻ đi tiêm chủng chủ yếu là xe máy với (96%)
và ôtô chi ếm (4%).
Bảng 4.4. Phân b ố theo trình độ học vấn và ngh ề nghiệp
Thông tin Đặc điểm chung Số lượng Tỷ lệ (%)
Tiểu học 4 8
Trình độ học
THCS 9 18
THPT 18 36
vấn
TC, CĐ, ĐH 19 38
Không bi ết chữ 0 0
Nội trợ 8 16
Nghề nghiệp
Buôn bán 7 14
Công viên chức 21 42
Nghề khác 0 28
Nhận xét:Trong tổng số 50 bà m ẹ nghiên ứcu, trình độ học vấn chiếm tỷ lệ cao nhất là
trung h ọc chiếm 54% (THCS 18% và THPT 36%), t ừ TC, CĐ, ĐH chiếm 38% và thấp
nhất là ti ểu học chiếm 8%. Gần một nửa các bà mẹ làm công viên chức chiếm 42%, nội
trợ chiếm 16%, tiếp theo là buôn bán và ngh ề khác ầln lượt là (14% và 28%).
4.1.2. Kiến thức của bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ dưới 1
tuổi Bảng 4.5. Mục đích của tiêm chủng
Mục đích của tiêm chủng Số lượng Tỷ lệ (%)
Để phòng b ệnh 50 100
Bị bắt buộc 0 0
Không bi ết 0 0
Nhận xét:Kết quả nghiên ứcu cho thấy bà m ẹ biết mục đích của tiêm chủng để
phòng bệnh chiếm tỷ lệ 100%.
Bảng 4.6. Kiến thức của bà m ẹ về các bệnh phòng ng ừa được nhờ tiêm chủng
Những bệnh phòng ng ừa được nhờ tiêm
Số lượng Tỷ lệ (%)
chủng
Lao (BCG) 0 0
Viêm gan B 0 0
Bại liệt (OPV) 0 0
DPT 0 0
Sởi 0 0
Tất cả các bệnh trên 50 100
23

Nhận xét:Kết quả cho thấy hiểu biết của bà m ẹ về tất cả các bệnh phòng được nhờ
tiêm chủng trong chương trình TCMR (BCG, viêm gan B, OPV, DPT, Sởi) chiếm tỷ lệ
cao 100%.
Bảng 4.7. Kiến thức của bà m ẹ về những loại vacxin trẻ được tiêm
Những loại vaccine trẻ được tiêm Số lượng Tỷ lệ (%)
Lao (BCG) 0 0
Viêm gan B 0 0
Bại liệt (OPV) 0 0
DPT 0 0
Sởi 0 0
Tất cả các bệnh trên 50 100
Nhận xét:Theo kết quả nghiên ứcu cho thấy tất cả các bà mẹ đều biết đươc những loại
vaccine mà tr ẻ được tiêm chủng chương trình TCMR (BCG, viêm gan B, OPV, DPT,
Sởi) chiếm 100%.
Bảng 4.8. Kiến thức về dấu hiệu thường gặp sau tiêm chủng
Dấu hiệu thường gặp sau tiêm chủng Số lượng Tỷ lệ (%)
Sốt nhẹ 9 18
Bỏ bú, chánă n 2 4
Sưng đỏ tại chỗ tiêm 39 78
Không bi ết 0 0
Nhận xét: Trong số các dấu hiệu thường gặp sau khi tiêm chủng cho trẻ nhỏ thì tỷ lệ
bà m ẹ biết dấu hiệu sưng đỏ tại chỗ tiêm là cao nhất 78%, tiếp đến là d ấu hiệu sốt
nhẹ 18% và d ấu hiệu bỏ bú, chánă n 4%.
Bảng 4.9. Kiến thức về dấu hiệu sau tiêm phòng Lao (BCG) cho trẻ:
Dấu hiệu sau tiêm phòng Lao (BCG) Số lượng Tỷ lệ (%)
Sốt nhẹ 1 2
Có s ẹo tại chỗ tiêm 36 72
Sưng đỏ tại chỗ tiêm 13 26
Bỏ bú, chánă n 0 0
Không bi ết 0 0
Nhận xét: Trong số các dấu hiệu sau tiêm phòng Lao (BCG) cho trẻ nhỏ thì tỷ lệ bà
mẹ biết dấu hiệu có s ẹo tại chỗ tiêm là cao nhất 72%, tiếp đến là d ấu hiệu sưng đỏ tại
chỗ tiêm 26% , ốst nhẹ 2% và không có tr ường hợp nào tr ẻ bỏ bú, chánă n hoặc bà m
ẹ không bi ết dấu hiệu nào.
24

Bảng 4.10. Kiến thức của bà m ẹ về phản ứng nặng trẻ có th ể gặp sau tiêm chủng cần
đưa đến CSYT
Phản ứng nặng trẻ có th ể gặp sau tiêm
chủng cần đưa đến CSYT
0
31 62
Sốt cao trên 38.5C
Co giật 2 4
Khó th ở 2 4
Tím tái 1 2
Tất cả các phản ứng nặng 14 28
Nhận xét: Trong số các phản ứng nặng trẻ có th ể gặp sau tiêm chủng cần đưa đến
ỷệ ẹỉếấệố 0
ếỷệ ấ CSYT thì t l bà m ch bi t d u hi u s t cao trên 38.5C chi m t l cao nh t 62%,
số bà m ẹ biết tất cả các dấu hiệu nặng chiếm 28%, chỉ biết mỗi dấu hiệu co giật, khó
thở đều chiếm 4% và tím tái chiếm 2%.
Bảng 4.11. Kiến thức của bà m ẹ về cách xử trí cho trẻ khi bị sốt sau tiêm vaccine
Kiến thức của bà m ẹ về cách xử trí cho trẻ
khi bị sốt sau tiêm vaccine
Cho trẻ uống nhiều nước 1 2
Chườm mát cho trẻ 6 12
Mặc quần áo ộrng 0 0
Uống thuốc hạ sốt 14 28
Tất cả các cáchửxtrí 29 58
Nhận xét:Trong nghiên ứcu này (58%) các bà mẹ biết được tất cả các trường hợp (trẻ
sốt nhẹ,tiêu chảy nhẹ, đang mọc răng và tr ẻ ho chảy nước mũi, không có s ốt), trẻ ho,
chảy nước mũi, không có s ốt chiếm 28%, trẻ tiêu chảy nhẹ chiếm 12%, trẻ sốt nhẹ và
mọc răng lần lượt là 2% và 0%.
Bảng 4.12. Kiến thức của bà m ẹ về những trường hợp trẻ vẫn được tiêm chủng để
đảm bảo đúng lịch tiêm.
Trường hợp trẻ vẫn được tiêm chủng để
đảm bảo đúng lịch
Trẻ sốt nhẹ 1 2
Trẻ tiêu chảy nhẹ 6 12
Trẻ mọc răng 0 0
Trẻ ho, chảy nước mũi không có s ốt 14 28
Tất cả các trường hợp trên 29 58
Nhận xét:Kết quả cho thấy, số bà m ẹ biết tất cả các trường hợp chiếm 58%, có đến
28% bà m ẹ chỉ biết trẻ ho, chảy nước mũi không có s ốt, tiêu chảy nhẹ chiếm 12%, trẻ
sốt nhẹ và m ọc răng lần lượt là 2% và 0%.
25

Bảng 4.13. Kiến thức của bà m ẹ nếu trẻ không tiêm chủng đúng lịch sẽ có ảnh hưởng
Trẻ không tiêm chủng đúng lịch sẽ có ảnh
hưởng
Hiệu quả phòng b ệnh giảm 48 96
Không ảnh hưởng gì 1 2
Không bi ết 1 2
Nhận xét: Tỷ lệ bà m ẹ biết nếu trẻ không tiêm chủng đúng lịch sẽ có ảnh hưởng như
hiệu quả phòng b ệnh giảm chiếm 96%, không ảnh hưởng gì và không bi ết đều chiếm
2%.
Bảng 4.14. Kiến thức của bà m ẹ nếu trẻ không tiêm chủng đầy đủ sẽ có ảnh hưởng
Không tiêm chủng đầy đủ sẽ có ảnh hưởng Số lượng Tỷ lệ (%)
Nguy cơ mắc một số bệnh truyền nhiễm 49 98
Không ảnh hưởng gì 0 0
Không bi ết 1 2
Nhận xét: Thông qua b ảng nghiên ứcu cho thấy số bà m ẹ biết nếu trẻ không tiêm
chủng đúng lịch sẽ có nguy c ơ mắc một số bệnh truyền nhiễm chiếm tỷ lệ cao (98%)
và ch ỉ (2%) không bi ết.
Bảng 4.15. Kiến thức của bà m ẹ không nên đưa trẻ đi tiêm chủng khi:
Không nênđưa trẻ đi tiêm chủng khi Số lượng Tỷ lệ (%)
Đang bệnh nhiều ngày 15 30
Đang sốt cao 19 38
Đang phát ban 2 4
Tất cả ý trên 14 28
Nhận xét: Kiến thức của bà m ẹ không nên đưa trẻ đi tiêm chủng khi đang sốt cao
chiếm 38%; đang bệnh nhiều ngày chi ếm 30%, tất cả ý trên 28%, đang phát ban chiếm
4%.
Bảng 4.16. Lý do tr ẻ không được tiêm chủng đúng lịch
Lý do tr ẻ không được tiêm chủng đúng lịch Số lượng Tỷ lệ (%)
Nhà xa trung tâm y t ế 0 0
Không được thông báo 6 12
Trẻ ốm đúng ngày tiêm chủng 22 44
Nhận xét: Lý do tr ẻ không được tiêm chủng đúng lịch trong nghiên ứcu này do ( nhà
xa trung tâm y t ế, không được thông báo, trẻ ốm đúng ngày tiêm chủng) chiếm (44%),
lý do tr ẻ ốm đúng ngày tiêm chủng (44%), việc tư vấn cho trẻ tiêm bổ sung vào đợt
tiêm chủng tiếp theo có th ể không đầy đủ khi không được thông báo chiếm (12%).
26

Bảng 4.17. Khi đưa trẻ đi tiêm chủng bà m ẹ cần mang theo và tác dụng của sổ tiêm
chủng
Khi đi tiêm chủng
Sổ tiêm chủng 50 100
Sổ khám bnhệ 0 0
bà m ẹ cần mang
Sổ dinh dưỡng 0 0
theo
Khác 0 0
Cho biết trẻ đã tiêm những
0 0
vaccine gì
Tác dụng của sổ
Lịch tiêm chngủ 3 6
tiêm chủng
Thời gian buổi tiêm tipế theo 2 4
Nhận xét: Qua điều tra cho thấy 100% bà m ẹ khi đưa trẻ đi tiêm chủng đều mang theo sổ
tiêm chủng cho trẻ, các bà mẹ đều cho rằng mình biết tác dụng của sổ tiêm chủng và 90%
k ể được tất cả các tácụdng sổ tiêm chủng (cho biết trẻ đã tiêm những vaccine gì, lịch tiêm
chủng, thời gian buổi tiêm chủng tiếp theo) và ch ỉ có 6% bà m ẹ biết sổ tiêm cho biết lịch
tiêm chủng và (4%) cho bi ết thời gian đến buổi tiêm chủng tiếp theo.
Bảng 4.18 Bà m ẹ biết TCMR từ nguồn thông tin và ki ến thức nhận được từ những
nguồn thông tin đó
Trạm y tế, nhân viên y tế 32 64
Loa, đài phát thanh 1 2
Nguồn thông tin Sách báo,ạ pt chí 0 0
Tivi, mạng internet 0 0
Tất cả nguồn thông tin trên 17 34
Các loại vaccine cần tiêm 0 0
Kiến thức nhận
Lợi ích của việc tiêm chủng 0 0
Lịch tiêm chngủ 5 10
được
Phản ứng phụ và cách xử trí 0 0
Nhận xét: Trong nghiên ứcu này các bà mẹ được phỏng vấn cho biết phương tiện tiếp
cận thông tin chính trong nghiên cứu này là t ừ trạm y tế, nhân viên y tế (64%), có
(34%) bà m ẹ biết tất cả thông tin (tr ạm y tế, nhân viên y tế, loa, đài phát thanh, sách
báo, ạtp chí và tivi, m ạng internet) và bi ết từ loa, đài phát thanh chiếm (2%). Qua các
phương tiện truyền thông trên, có (90%) các bà mẹ tiếp nhận được tất cả các nội dung về
tiêm chủng (các loại vaccine cần tiêm, ợli ích của việc tiêm chủng, lịch tiêm chủng, phản
ứng phụ sau tiêm và cách ửx trí) và (10%) bà m ẹ chỉ quan tâm l ịch tiêm chủng.
27

Bảng 4.20. Lịch tiêm chủng định kỳ trong xã/ph ường
Lịch tiêm chủng định kỳ trong xã/ph ường Số lượng Tỷ lệ (%)
1 tháng 1 ầln 49 98
2 tháng 1 ầln 0 0
Không c ố định 0 0
Không bi ết 1 2
Nhận xét: Tại tất cả các xã phường trênđịa bàn đều tổ chức tiêm chủng cố định hàng
tháng cho trẻ tại các trạm y tế (98%) các bà mẹ đều biết được ngày tiêm chủng hàng
tháng, ngày cố định tiêm chủng tại các trạm y tế xã ph ường và ch ỉ có (2%) không bi ết.
Bảng 4.21. Những thông tin bà m ẹ cần biết khi rời phòng tiêm
Những thông tin bà m ẹ cần biết khi rời
phòng tiêm
Tác dụng phụ sau tiêm 2 4
Cách xử trí các tácụdng phụ 0 0
Khi nào đưa trẻ đi tiêm mũi tiếp theo 6 12
Nhận xét: Những thông tin bà m ẹ cần biết khi rời phòng tiêm chiếm 84% gồm tất cả
các thông tin (các tácụngd phụ sau tiêm, cáchửxtrí các tácụdng phụ và khi nào đưa trẻ
đi tiêm mũi tiếp theo), chỉ có 12% bà m ẹ biết khi nào đưa trẻ đi tiêm mũi tiếp theo và
có 4% bà m ẹ chỉ quan tâm và bi ết tác dụng phụ sau tiêm.
Bảng 4.22. Kiến thức của bà m ẹ sau tiêm chủng cho trẻ nên:
Kiến thức của bà m ẹ sau tiêm chủng cho
trẻ nên
Về nhà ngay 0 0
Ở lại trạm y tế 30 phút sau tiêm 50 100
Đưa trẻ đi chơi 0 0
Khác 0 0
Nhận xét: Nhìn
với (100%) bà m
Bảng 4.23. Kiến
chung các bà mẹ trong nghiên ứcu của chúng tôi có s ự tuân th ủ cao
ẹ ở lại trạm y tế 30 phút sau tiêm chủng cho trẻ.
thức của bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi.
Kiến thức Số lượng Tỷ lệ (%)
Đúng 38 76
Chưa đúng 12 24
Tổng số 50 100
Nhận xét: Qua bảng 4.23 cho thấy tỉ lệ bà m ẹ có ki ến thức đúng về tiêm chủng cho
trẻ dưới 1 tuổi chiếm 76% và ch ưa đúng chiếm 24%.
28

4.1.3. Thực hành c ủa bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi.
Bảng 2.24. Thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi qua sổ tiêm chủng cá nhân và sổ
tiêm ạti trạm y tế
Tiêm chủng Lịch tiêm Số lượng Tỷ lệ (%)
Đúng 38 76
BCG Trễ 12 24
Không tiêm 0 0
Đúng 37 74
Viêm gan B Trễ 9 18
Không tiêm 4 8
Đúng 4 8
Lần 1 Trễ 46 92
Không tiêm 0 0
Đúng 2 4
OPV Lần 2 Trễ 45 90
Không tiêm 3 6
Đúng 1 2
Lần 3 Trễ 39 78
Không tiêm 10 20
Đúng 5 10
Lần 1 Trễ 45 90
Không tiêm 0 0
Đúng 5 10
DPT Lần 2 Trễ 42 84
Không tiêm 3 6
Đúng 5 10
Lần 3 Trễ 35 70
Không tiêm 10 20
Đúng 3 6
Sởi Trễ 8 16
Không tiêm 39 78
Nhận xét: Thông qua kết quả điều tra thấy tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ
dưới 1 tuổi qua sổ tiêm chủng cá nhân và sổ tiêm ạti trạm y tế với BCG chiếm (76%),
VGB chiếm (74%), OPV (lần 1,2,3 lần lượt là 8%, 4% và 2%), DPT (l ần 1,2,3 lần
lượt là 10%, 10% và 10%), s ởi chiếm (6%).
29

Bảng 2.25 Thực hành tiêm chủng của trẻ
Tiêm chủng Số lượng Tỷ lệ (%)
BCG 50 100
Viêm gan B 46 92
Lần1 50 100
OPV Lần2 47 94
Lần3 40 80
Lần1 50 100
DPT Lần2 47 94
Lần3 40 80
Sởi 11 22
Tổng số 50 100
Nhận xét: Theo kết quả nghiên ứcu cho thấy trẻ được được tiêm chủng những loại
vaccine như BCG chiếm 100%, viêm gan B chiếm 92%, OPV đủ 3 liều chiếm 80% lần
lượt là (l ần 1 chiếm 100%, lần 2 chiếm 94%, lần 3 chiếm 80%), DPT đủ 3 liều chiếm
80% lần lượt là (l ần 1 chiếm 100%, lần 2 chiếm 94%, lần 3 chiếm 80%) và S ởi chiếm
tỷ lệ thấp nhất 22%.
4.2. BÀN LU ẬN
Qua nghiên ứcu 50 trẻ đủ 12 tháng tuổi và tìm hi ểu thực trạng và ki ến thức thực hành
của các bà mẹ có con đủ 12 tháng tuổi về tiêm chủng mở rộng tại phường An Phú, quận
Ninh Kiều, TP Cần Thơ năm 2016 – 2017 thu được kết quả sau:
4.2.1 Thông tin chung v ề đối tượng nghiên ứcu
Qua nghiên ứcu này cho th ấy tuổi của bà m ẹ trong nghiên ứcu tập trung nhiều
ở độ tuổi từ 26-30 tuổi (40%) thấp hơn nghiên cứu của Dương Thị Hồng (43,8%) [3],
bà mẹ độ tuổi ≥31 (34%) và ≤25 (26%) và v ề phân b ố giới tính của trẻ, trong nghiên
ứcu này l ựa chọn ngẫu nhiên và được kết quả 28 trẻ nam (56%) và 22 tr ẻ nữ (44%).
Kết quả khảo sát cho thấy nghiên ứcu của Nguyễn Văn Hòa có k ết quả tương đương
(nam 53,5% và n ữ 46,5%) [14]. Điều này cho th ấy tiêm chủng cho trẻ không còn xa l
ạ gì đối với các bà mẹ, thể hiện được sự quan tâm c ủa bà m ẹ đối với vấn đề này, t ừ
đó có hành động tự giácđưa trẻ đi tiêm chủng. Bên cạnh đó c ũng có th ể do thành
công c ủa chương trình tiêm chủng mở rộng tại địa phương đã ph ần nào tác động đến
nhận thức của bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ.
Hầu hết bà m ẹ trong nghiên ứcu là dân t ộc Kinh chiếm (86%) thấp hơn nghiên
cứu của Dương Thị Hồng tại Hà T ĩnh năm 2004 (99,2%) [6], Dương Thị Hồng tại TP
Móng Cái, Quảng Ninh năm 2015 (93,9%) [3]. Một khi gia đình có nhi ều con thì việc
chăm sóc và nuôi d ưỡng trẻ sẽ không t ốt bằng những gia đình ít con, hơn nữa gia đình
đông con thì kh ả năng kinh tế thấp, mức sống thấp, trẻ ít được quan tâm và nh ư vậy
nhiều khả năng xảy ra tình trạng tiêm chủng không đầy đủ ở trẻ. Nghiên ứcu của
30

chúng tôi cho thấy, bà m ẹ có 2 con chi ếm tỷ lệ cao nhất (52%), có 1 con chi ếm
(30%) và ≥3 con chiếm (18%), kết quả này t ương đương với nghiên cứu của Dương
Thị Hồng ≥3 con (18%) [3], điều này cho th ấy hiệu quả của chương trình dân s ố - kế
hoạch hóa gia đình chúng ta đã và đang triển khai thực hiện, tuy nhiên kết quả này
chưa thực sự bền vững.
Kết quả nghiên ứcu cho thấy những bà m ẹ có T ĐHV từ trung học 54% (THCS
18% và THPT 36%) th ực hành tiêm chủng tốt hơn những bà m ẹ có T ĐHV từ TC, CĐ,
ĐH (38%) và ti ểu học (8%). Kết quả này có t ương đồng với nghiên ứcu của Dương Thị
Hồng (68,1%) [6], Nguyễn Văn Hòa (81,2%) [17], Nguy ễn Văn Khải (81,52%)
[15]. Điều này cho th ấy các bà mẹ có T ĐHV cao từ TC, CĐ, ĐH họ có nhi ều băn
khoăn về tiêm vaccine trong TCMR vì lo ngại phản ứng sau tiêm chủng.
Yếu tố liên quanđến kiến thức tiêm chủng của bà m ẹ được xácđịnh là ngh ề
nghiệp. Cụ thể cho thấy tỷ lệ bà m ẹ là công viên chức (nhóm có h ọc vấn cao hơn)
chiếm (48%) cao hơn nghiên ứcu Nguyễn Văn Hòa (16,3%) [14], D ương Thị Hồng
(16,2%) [3], Nguyễn Văn Khải (6,25%) [15], có ki ến thức về tiêm chủng tốt hơn nhóm
nội trợ (16%), buôn bán (14%), nghề khác (28%). Những bà m ẹ làm cán bộ công viên
chức họ có ý th ức và điều kiện để tiếp cận các nguồn thông tin v ề chăm sóc s ức khoẻ
cho con mình nói chung và thông tin v ề tiêm chủng mở rộng nói riêng. Qua nghiên cứu,
kết quả cho thấy tỷ lệ bà m ẹ có T ĐHV từ trung học trở lên và làm công viên chức
chiếm tỷ lệ cao, do đó các bà mẹ sẽ có nh ận thức đúng đắn về TCMR.
Khoảng cách ừt nhà đến trạm y tế của các giađình từ 1–10 km chi ếm (50%) đạt
cao hơn so với các giađình cách trạm y tế <0,5km (38%), 0,5–1 km (8%) và >10km
(4%). Phương tiện sử dụng đưa trẻ đi tiêm chủng chủ yếu là xe máy với (96%) và ôtô
chiếm (4%). Đây c ũng là m ột thực tế rất thường gặp do nơi ở, giao thông công c ộng,
hệ thống dây chuy ền lạnh và b ảo quản vaccine tại phường.
4.2.2. Kiến thức của bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi
Qua kết quả nghiên ứcu cho thấy tỉ lệ bà m ẹ có ki ến thức đúng về tiêm chủng cho
trẻ dưới 1 tuổi chiếm 76% và ch ưa đúng chiếm 24%, cao hơn nghiên ứcu của Đào V ăn
Khuynh với kiến thức đúng (41,81%) [7], Nguyễn Thị Thanh Hương (35,2%) [13].
Nghiên ứcu cho thấy bà m ẹ biết mục đích của tiêm chủng cho trẻ là để phòng b ệnh
tương đương với nghiên ứcu của Nguyễn Văn Khải (100%) [15], cao hơn Đào V ăn
Khuynh (84,24%) [7], Huỳnh Giao (81,3%) [9]. Điều này đáng khích ệl, cho thấy tiêm
chủng cho trẻ không còn xa l ạ gì đối với các bà mẹ, thể hiện được sự quan tâm c ủa các
bà m ẹ vì hiểu biết đúng về mục đích của tiêm chủng, giúp các bà mẹ có hành động
đúng là tự giácđưa trẻ đi tiêm chủng và tin t ưởng vào tiêm chủng, tin tưởng vào cán
31

bộ y tế. Bên ạcnh đó c ũng có th ể do thành công c ủa chương trình tiêm chủng mở rộng
tại địa phương đã ph ần nào tácđộng đến nhận thức của bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ.
Hiểu biết của bà m ẹ về các bệnh phòng được nhờ TCMR (BCG, viêm gan B,
OPV, DPT, Sởi) đạt (100%), cao hơn nghiên ứcu của Trần Danh Huế (30,8%) [22],
Huỳnh Giao (30,8%) [9]. Sự hiểu biết này r ất tốt có th ể giải thích nhờ sự quan tâm t ừ
phía cán bộ y tế và cá nhân bà m ẹ. Công tác tuyên truyền, tư vấn về các bệnh truyền
nhiễm đầy đủ và th ường xuyên, do nhận thức của bà m ẹ tại địa phương rất tốt và điều
này cho th ấy các bà mẹ rất quan tâm đến các bệnh phòng được nhờ tiêm chủng.
Hiểu biết dấu hiệu thường gặp và b ất thường sau tiêm chủng cho trẻ rất quan
trọng, những biểu hiện, phản ứng trầm trọng cần phát hiện sớm và x ử lý k ịp thời tránh
rủi ro cho trẻ. Đây là ki ến thức quan trọng góp ph ần đảm bảo an toàn tiêm chủng cho
trẻ tuy nhiên việc truyền thông giáo dục sức khoẻ chưa đầy đủ, chưa hiệu quả, dẫn tới
các bà mẹ còn ch ưa nhận định được ý ngh ĩa của việc theo dõi tr ẻ, phát hiện những
triệu chứng nguy hiểm cần can thiệp sớm. Hầu hết các bà mẹ đều biết được dấu hiệu
như sưng đỏ tại chỗ tiêm (78%) cao hơn nghiên ứcu Lê Phan Thu Hằng (27%) [20],
Nguyễn Cảnh Phú (27%) [12]. Ngoài ra sốt nhẹ (18%) thấp hơn Nguyễn Văn Khải
(83,97%) [15], Dương Thị Hồng (88,4%) [4], điều này có th ể gây ảnh hưởng lớn đối
với tâm lý ng ười mẹ và gây khó kh ăn trong công tác TCMR cho nên các cánộ yb tế
làm công tác tiêm chủng phải giải thích rõ ràng v ề các phản ứng này b ất thường hay
không b ất thường cho các bà mẹ hiểu.
Thông th ường, ngay sau tiêm BCG thường xuất hiện nốt nhỏ tại chỗ tiêm và biến
mất sau 30 phút, sau khoảng 2 tuần xuất hiện một vết loét nhỏ có kích th ước bằng đầu
bút chì. Sau đó 2 tu ần, vết loét ựt lành để lại một sẹo nhỏ đường kính 5mm, điều đó
chứng tỏ trẻ đã có mi ễn dịch phòng b ệnh. Việc hiểu biết của các bà mẹ về các dấu hiệu
sau tiêm phòng Lao có sẹo tại chỗ tiêm cao nhất (72%), tiếp đến là s ưng đỏ tại chỗ tiêm
(26%), ốst nhẹ (2%), không bi ết và b ỏ bú chánă n (0%). Kết quả thấp hơn nghiên cứu
Lê Phan Thu Hằng có s ẹo tại chỗ tiêm (100%) [20], ầcn thông tin cho bà m ẹ hiểu được
sự xuất hiện của sẹo BCG rất cần thiết, phòng Lao có được kết quả tốt thì có s ự xuất
hiện để lại sẹo ở cánh tay trái khoảng 3-5mm, như vậy trẻ mới được phòng b ệnh tốt,
nếu sau tiêm mà không có s ẹo thì phải tiêm ạli cho trẻ.
Nghiên ứcu cũng chỉ ra được hiểu biết cuả bà m ẹ về các phản ứng trầm trọng sau
tiêm chủng cần phát hiện sớm để có bi ện pháp xử lý k ịp thời còn h ạn chế, (62%) biết
ấ ệ ố
o
ỷ ệ ẹ ế ẻ ậ ở ầ ượ
d u hi u s t cao trên 38.5C, t l bà m bi t tr co gi t, khó th , tím tái ln l t (4%, 4% và 2%).
K ết quả thấp hơn nghiên ứcu của Dương Thị Hồng với sốt cao (75%) và co giật
(45,5%) [4]. Nhận định trên cho thấy hiểu biết cuả các bà mẹ về dấu hiệu phản ứng
nặng cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế còn h ạn chế. Nên có những biện pháp can
32

thiệp để có th ể truyền tải thông tin này đến các bà mẹ, kịp thời xử lý các trường hợp
dấu hiệu nặng sau tiêm chủng, bảo vệ sức khoẻ của trẻ.
Kiến thức của bà m ẹ về cách xử trí cho trẻ khi bị sốt sau tiêm vaccine như biết
tất cả các cáchửxtrí (58%), uống thuốc hạ sốt (28%), chườm mát cho trẻ (12%), cho trẻ
uống nhiều nước (2%). Qua kết quả cho thấy các phản ứng phụ như sốt, quấy khóc…
sau tiêm và cách ửx trí, chăm sóc tr ẻ tại nhà sau tiêm chủng đã được cán bộ y tế tư
vấn tốt cho các bà mẹ, nên hầu hết các bà mẹ đều biết cách xử trí.
Để đảm bảo an toàn tiêm chủng cho trẻ, trong một số trường hợp việc tiêm phòng
cần phải trì hoãn l ại và ch ờ ý ki ến quyết định của bác ỹs chuyên khoa như trẻ đang sốt
cao, trẻ đang mắc bệnh nhiễm khuẩn cấp tính,...Nhưng cũng có nh ững trường hợp trẻ
ốm nhẹ vẫn nênđưa trẻ đi tiêm ngừa như thường lệ nhằm đảm bảo thời gian tiêm chủng
đúng lịch cho trẻ. Trong nghiên ứcu này (58%) các bà mẹ biết được tất cả các trường
hợp (trẻ sốt nhẹ, tiêu chảy nhẹ, đang mọc răng và tr ẻ ho chảy nước mũi, không có s ốt),
trẻ ho, chảy nước mũi, không có s ốt chiếm 28%, trẻ tiêu chảy nhẹ chiếm 12%, trẻ sốt
nhẹ và m ọc răng lần lượt là 2% và 0%. So v ới tác giả Lê Phan Thu Hằng những
trường hợp trẻ vẫn được tiêm chủng để đảm bảo đúng lịch tiêm như trẻ sốt nhẹ chiếm
8,6%, trẻ tiêu chảy nhẹ chiếm 7%, trẻ mọc răng chiếm 61,6%, trẻ ho, chảy nước mũi,
không có s ốt chiếm 6% [20]. Kiến thức về vấn đề này góp ph ần quan trọng trong việc
tiêm chủng đầy đủ cho trẻ theo lịch tiêm chủng, do đó c ần có các biện pháp truyền
thông tích c ực, tácđộng trực tiếp tới bà m ẹ, nâng cao s ự hiểu biết và lòng tin c ủa bà
mẹ về các trường hợp trẻ bệnh nhưng vẫn nênđưa trẻ đi tiêm chủng.
Sự hiểu biết của các bà mẹ về tiêm chủng sẽ có tác dụng tốt trong nâng cao ch ất
lượng của chương trình tiêm chủng, đảm bảo cho trẻ đi tiêmđầy đủ và đúng lịch. Tiêm
đúng lịch là đảm bảo mỗi liều vaccine được tiêm và uống vào độ tuổi thích hợp với mục
đích tạo cho trẻ miễn dịch cao nhất trước khi trẻ mắc bệnh. Tỷ lệ bà m ẹ biết nếu trẻ
không tiêm chủng đúng lịch sẽ có ảnh hưởng như hiệu quả phòng b ệnh giảm chiếm
(96%). Điều này cho th ấy vai trò t ư vấn truyền thông c ủa cán bộ y tế trong lĩnh vực
tiêm chủng là ch ưa thực sự tốt, tư vấn chưa đầy đủ về tác dụng của sổ tiêm mặc dù đây
là công c ụ cần thiết và h ữu ích trong suốt thời kì tiêm chủng cho trẻ. Thông qua b ảng
nghiên ứcu cho thấy số bà m ẹ biết nếu trẻ không tiêm chủng đúng lịch sẽ có nguy c ơ
mắc một số bệnh truyền nhiễm chiếm tỷ lệ cao (98%). Công tác tiêm chủng đã được
triển khai tương đối lâu dài trên toàn thành ph ố cho thấy công tác tuyên truyền, tập
huấn về kiến thức và nguy c ơ mắc các bệnh truyền nhiễm cho các bà mẹ có con trong
diện tiêm chủng tương đối tốt, đây là m ột vấn đề đáng khích ệl và c ũng là m ột lợi thế
cho việc nâng cao ki ến thức và th ực hành tiêm chủng trong toàn dân.
33

Ở nước ta, điều kiện môi tr ường rất thuận lợi cho các mầm bệnh (vi khuẩn, vi
rút) phát triển và lây lan, càng làm t ăng nguy cơ mắc bệnh của trẻ em, nhất là v ới các
bệnh như cúm, bệnh đường hô h ấp (viêm phế quản, viêm phổi), sởi, rubella, tiêu chảy,
ho gà… Ph ần lớn các trường hợp mắc các bệnh sởi, ho gà hay m ột số các bệnh truyền
nhiễm khác do không được tiêm hoặc tiêm chưa đầy đủ vaccine phòng b ệnh. Mục tiêu
của tiêm chủng để bảo vệ cá nhân và cộng đồng khỏi các bệnh truyền nhiễm phòng
được bằng vaccine. Thông qua b ảng nghiên cứu cho thấy số bà m ẹ biết nếu trẻ không
tiêm chủng đúng lịch sẽ có nguy c ơ mắc một số bệnh truyền nhiễm chiếm tỷ lệ cao
(98%) và ch ỉ (2%) không bi ết.
Lý do tr ẻ không tiêm chủng đúng lịch trong nghiên ứcu này do ( nhà xa trung tâm y
t ế, không được thông báo, trẻ ốm đúng ngày tiêm chủng) chiếm (44%), lý do tr ẻ ốm
đúng ngày tiêm chủng (44%), việc tư vấn cho trẻ tiêm bổ sung vào đợt tiêm chủng tiếp
theo có th ể không đầy đủ khi không được thông báo chiếm (12%). Qua những điều này
ph ải chăng do công tác tuyên truyền, tập huấn về kiến thức cho các bà mẹ có con trong
diện tiêm chủng không được thường xuyên, do kinh phíđịa phương hạn hẹp, tầm nhận
thức của dân địa phương có h ạn, do nghề nghiệp của mẹ tácđộng đến, do các giađình
không ph ối hợp, đây c ũng là v ấn đề mà cán bộ y tế cơ sở cần quan tâm.
Sổ tiêm chủng cá nhân được sử dụng nhằm xácđịnh tình trạng tiêm chủng, thời
điểm tiêm chủng tiếp theo, các loại vaccine đã tiêm và chưa tiêm, ịlch tiêm chủng. Bên
cạnh đó còn là m ột công c ụ hữu ích nhằm đánh giáỷ tlệ tiêm chủng thực tế tại địa
phương. Thuận lợi của nghiên ứcu này là (100%) bà m ẹ khi đưa trẻ đi tiêmđều mang
theo sổ tiêm chủng cho trẻ và (90%) k ể được tất cả các tácụdng sổ tiêm chủng (cho biết
trẻ đã tiêm những vaccine gì, lịch tiêm chủng, thời gian buổi tiêm chủng tiếp theo). Qua
đó th ấy rằng mặc dù các bà mẹ đều biết tác dụng và t ầm quan trọng của sổ tỉêm chủng
nhưng lại chưa hiểu hết được những thông điệp có trong s ổ tiêm. Kết quả này có th ể
do sự tư vấn hướng dẫn của cán bộ y tế về tác dụng của số tiêm chủng chưa tốt, chưa
được thường xuyên.Đây là m ột vấn đề cần được xem xét nhằm nâng cao nhận thức và
th ực hành tiêm chủng cho các bà mẹ tại địa phương.
Có nhi ều nguồn phương tiện cung cấp thông tin tiêm chủng khác nhau, tácđộng
của các nguồn này đến từng đối tượng cũng có s ự chênh ệlch đáng kể. Trong nghiên
cứu này các bà mẹ được phỏng vấn cho biết phương tiện tiếp cận thông tin chính là t ừ
trạm y tế, nhân viên y tế (64%), có (34%) bà m ẹ biết tất cả thông tin (tr ạm y tế, nhân
viên y ết, loa, đài phát thanh, sách báo,ạpt chí và tivi, m ạng internet) và bi ết từ loa, đài
phát thanh chiếm (2%). Nguồn thông tin v ề tiêm chủng của các bà mẹ có s ự khác biệt
với nghiên ứcu của Dương Thị Hồng chủ yếu từ tivi (72,7%), cán bộ y tế (52,4%),
internet (45,2%), loa, đài phát thanh (41%), sách báoạ pt chí (15,7%) [3], so với
34

Nguyễn Cảnh Phú nguồn thông tin t ừ tivi (84,2%), đài, loa truy ền thanh (89,2%), báo
tạp chí (21,7%), cán bộ y tế (93,3%) [12].
Qua các phương tiện truyền thông trên, có (90%) các bà mẹ tiếp nhận được tất cả
các nội dung (loại vaccine cần tiêm, ợli ích, lịch tiêm, phản ứng phụ sau tiêm, cáchửx
trí) và (10%) bà m ẹ chỉ quan tâm l ịch tiêm chủng. Điều này có th ể là do s ự thiếu sót
trong công tác truyền thông v ề tiêm chủng tại địa phương, đặc biệt từ CBYT, nơi mà
tiếp xúc trực tiếp với đối tượng nghiên ứcu. Cũng có th ể do số lượng trẻ được tiêm
chủng tập trung vào 2 ngày trong m ột tháng nên CBYTặgp nhiều khó kh ăn trong công
tác ưt vấn, cần phải tăng cường CBYT nhằm nâng cao hi ệu quả của phương tiện truyền
thông này. Nh ưng qua kết quả cho thấy tác dụng của truyền thông qua t ất cả phương
tiện là r ất lớn, cần xen kẽ các chương trình tuyên truyền về tiêm chủng qua các phương
tiện này, đa dạng các nội dung nhằm đạt nâng cao được kiến thức của cộng đồng về
tiêm chủng cho trẻ nhỏ.
Tại tất cả các xã phường trênđịa bàn đều tổ chức tiêm chủng cố định hàng tháng
cho trẻ tại các trạm y tế (98%) các bà mẹ đều biết được ngày tiêm chủng hàng tháng,
ngày c ố định tiêm chủng tại các trạm y tế xã ph ường và ch ỉ (2%) không bi ết. Kết quả
này cao h ơn nghiên ứcu của Trần Danh Huế (33,3%) [22], điều này cho th ấy công tác
truyền thông v ề ngày, địa điểm tiêm chủng tại các xã phường rất tốt, them vào đó l ịch
tiêm chủng tại các xã, phường được quy định vào nh ững ngày c ố định trong tháng,
không k ể các ngày thứ bảy hay chủ nhật góp ph ần giúp các bà mẹ đưa con đi tiêm
chủng đúng lịch, đây là m ột yếu tố thúc đẩy thực hành đưa trẻ đi tiêm chủng nhằm tăng
cường tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi.
Sau tiêm vaccine ầcn ở lại và theo dõi trong vòng 30 phút sau tiêm để các cánộb
y tế theo dõi các phản ứng như sốt nhẹ (dưới 38o
5 độ), đau hoặc sưng tấy nhẹ tại vết tiêm,
quấy khóc là nh ững phản ứng hết sức bình thường. Bà m ẹ khi đưa trẻ về nhà c ần lưu ý
ph ải theo dõi s ức khỏe trẻ liên ụtc ngay cả khi trẻ ngủ và ít nh ất trong vòng 1 ngày (24
gi ờ). Nhìn chung các bà mẹ trong nghiên ứcu của chúng tôi có s ự tuân th ủ
cao với (100%) bà m ẹ ở lại trạm y tế 30 phút sau tiêm chủng cho trẻ. Kết quả này cao
hơn nghiên ứcu của Nguyễn Văn Khải (90,22%) [15], Dương Thị Hồng (50%) [4].
4.2.3. Thực hành c ủa bà m ẹ về tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi
Sức khỏe của trẻ là m ột trong những ưu tiên hàng đầu của các bậc cha mẹ. Do đó,
vi ệc đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch và tuân th ủ lịch trình tiêm chủng quốc gia là rất
quan trọng. Tất cả các loại vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt
Nam đều được cung cấp miễn phí, không có tình tr ạng thiếu nguồn cung, tại tất cả các
trung tâm y t ế trên toàn quốc. Thông qua k ết quả điều tra thấy tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ
và đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi qua sổ tiêm chủng cá nhân và sổ tiêm ạti trạm y tế rất
35

Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc

Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc

Similar to Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Khảo sát kiến thức, thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi của các bà mẹ tại TP. Cần Thơ.doc