Undang-undang perlembagaan.

1. PERKARA 11 PERLEMBAGAAN
PERSEKUTUAN –
KEBEBASAN BERAGAMA
16 APRIL 2018
1

2. ISI KANDUNGAN
 Takrif Kebebasan Beragama
 Kebebasan Beragama dalam Islam &
Undang-undang Antarabangsa
 Peruntukan Perlembagaan yang berkaitan
dengan kebebasan beragama di Malaysia
 Tafsiran peruntukan perlembagaan
berkaitan Islam
 Skop kebebasan beragama di Malaysia
 Limitasi kebebasan beragama di Malaysia
2

3. TAKRIF KEBEBASAN BERAGAMA
Kebebasan : ketiadaan elemen
paksaan @ halangan
Keadaan yang bebas memerlukan
kemampuan untuk memilih
Kebebasan yang sama rata antara
penganut/kumpulan agama ?
Kebebasan tidak boleh diamalkan
sehingga menjejaskan kebebasan atau
hak orang lain
3

4. TAKRIF KEBEBASAN BERAGAMA
 Takrif Kamus Dewan,
Agama : kepercayaan kepada tuhan, sifat-sifat,
kekuasaannya, menerima ajaran dan
perintahnya
Agama : kepercayaan kepada sesuatu dewa dan
lain-lain (yang dipuja atau dianggap berkuasa)
 Biasanya agama dikaitkan dengan 4C : creed,
code of action, cult & community structure
(kepercayaan, tatacara bertindak, ibadat dan
struktur masyarakat).
4

5. TAKRIF KEBEBASAN BERAGAMA
 Konsep ‘agama’ dalam Islam : satu cara
hidup kerana Islam,
- Menyucikan jiwa drp kejahatan
- Membebaskan akal drp syak wasangka
- Memperteguh peribadi dan akhlak
- Memperbetul cara pemikiran dan
kepercayaan
5

6. TAKRIF KEBEBASAN BERAGAMA
 ‘agama’ tidak didefinisikan dalam
perjanjian antarabangsa termasuklah
negara-negara yang memasukkan frasa
hak kebebasan beragama dalam
perlembagaan masing-masing
 Ini kerana agama mempunyai maksud
yang kompleks berbanding dengan hak-
hak asasi lain yang dijamin.
6

7. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
UNDANG-UNDANG
ANTARABANGSA
 Artikel 18 Deklarasi Hak Asasi Manusia Sejagat
menyatakan,
Setiap orang mempunyai hak kebebasan berfikir,
mempunyai kepercayaan dan agama; hak ini meliputi
hak untuk menukar agama atau kepercayaan dan
kebebasan, sama ada berseorangan atau dalam
komuniti dengan orang lain dan secara terbuka atau
tertutup, mengamalkan agama atau kepercayaan dalam
pengajaran, amalan, ibadat dan kepatuhan
7

8. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
UNDANG-UNDANG
ANTARABANGSA
 Perjanjian Antarabangsa mengenai Hak-hak Sivil dan
Politik (ICCPR) mengandungi beberapa peruntukan
mengenai hak kebebasan beragama iaitu Artikel 2,4, 18,
20, 24, 26 dan 27.
 Artikel 18 ICCPR menyatakan,
i) Tidak ada sesiapa yg boleh dikenakan paksaan yg boleh
menjejaskan kebebasannya utk menganut atau
mengambil satu agama atau kepercayaan mengikut
pilihannya
ii) Kebebasan mengamalkan agama atau kepercayaan
tertakluk kpd had-had yg ditentukan oleh undang-
undang dan dikira perlu untuk melindungi keselamatan
umum, kesihatan atau moral atau hak-hak fundamental
dan kebebasan orang lain.
8

9. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN
 Perenggan 162 Suruhanjaya Reid menyatakan,
Dan kami mencadangkan (Per. 11) mengenai
kebebasan beragama mestilah dijamin ke atas semua
orang termasuk hak untuk menganut, mengamalkan
dan menyebarkan agama tertakluk kepada keperluan
untuk menjaga kepentingan awam, kesihatan dan
moral dan tertakluk kepada keperluan yang dinyatakan
di atas, setiap perkumpulan agama mesti mempunyai
hak untuk mengurus urusan mereka, mentadbir
institusi keagamaan atau kebajikan termasuk sekolah-
sekolah dan memiliki harta bagi tujuan ini
9

10. PERUNTUKAN PERLEMBAGAAN YANG
BERKAITAN DENGAN KEBEBASAN
BERAGAMA DI MALAYSIA
Per. 3 Islam agama Persekutuan
Perkara 3(4) Tiada apa-apa jua dalam ini mengurangkan mana-mana
peruntukan lain dalam Perlembagaan ini.
Per. 12(3) Tiada seorang pun boleh dikehendaki menerima ajaran sesuatu
agama atau mengambil bahagian dalam apa-apa upacara atau
upacara sembahyang sesuatu agama, selain agamanya sendiri.
Per. 12(4) Bagi maksud Fasal (3) agama seseorang yang di bawah umur
lapan belas tahun hendaklah ditetapkan oleh ibu atau bapanya
atau penjaganya.
Per. 150(6A) Fasal (5) tidak boleh memperluas kuasa Parlimen mengenai
apa-apa perkara hukum Syarak atau adat Melayu atau
mengenai apa-apa perkara undang-undang atau adat anak
negeri di Negeri Sabah atau Sarawak; dan juga Fasal (6) tidak
boleh menjadikan sah manamana peruntukan yang tidak
selaras dengan peruntukan Perlembagaan ini yang
berhubungan dengan apa-apa perkara sedemikian atau
berhubungan dengan agama, kewarganegaraan, atau bahasa.
10

11. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
ISLAM
 Prinsip asas dalam hubungan antara orang Islam dan
orang bukan Islam terkandung dalam ayat 8 dan 9 surah
al-Mumtahanah,
Allah tidak melarang kamu daripada berbuat baik dan
berlaku adil kepada orang-orang yang tidak memerangi
kamu kerana agama (kamu), dan tidak mengeluarkan
kamu dari kampung halaman kamu; sesungguhnya
Allah hanyalah melarang kamu daripada menjadikan
teman rapat orang-orang yang memerangi kamu
kerana agama (kamu) dan mengeluarkan kamu dari
kampung halaman kamu, serta membantu (orang lain)
untuk mengusir kamu. Dan (ingatlah) sesiapa yang
menjadikan mereka teman rapat, maka mereka itulah
orang-orang yang zalim.
11

12. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
ISLAM
 Apabila Nabi Muhammad berhijrah ke Madinah, antara
perkara awal yang diberi jaminan kepada orang Yahudi
dan golongan bukan Islam ialah kebebasan beragama
 Ini terkandung dalam salah satu peruntukan Piagam
Madinah:
Sesungguhnya bagi orang Yahudi agama mereka dan
bagi orang-orang Mukmin (Islam) agama mereka
melainkan sesiapa yang berlaku zalim atau berdosa
12

13. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
ISLAM
 Dr. ‘Ali ‘Abd al-Wahid Wafi berpendapat bahawa kebebasan
beragama dalam Islam mengandungi beberapa elemen :
i) Seseorang itu tidak boleh dipaksa meninggalkan agamanya
dan memeluk agama Islam berasaskan ayat 256 surah al-
Baqarah dan ayat 99 surah Yunus kerana ini merupakan
dasar yang digunakan oleh seluruh umat Islam ke atas
umat agama lain.
ii) Perbincangan atau perdebatan agama bebas untuk
dilakukan sebagaimana yang dinaskan dalam ayat 125
surah an-Nahl ayat 46 surah al-‘Ankabut, ayat 111 surah
al-Baqarah, ayat 148 surah al-An’am dan ayat 4 surah al-
Ahqaf.
iii) Keimanan yang sahih timbul daripada keyakinan dan bukan
daripada taqlid dan ikut-ikutan seperti yang disebut dalam
ayat 17 surah al-Baqarah dan ayat 104 surah al-Maidah
13

14. KEBEBASAN BERAGAMA DALAM
ISLAM
 Murtad didefinisikan sebagai meninggalkan agama Islam
dan keluar daripadanya selepas menganutinya.
 ‘Abd al-Rahman I. Doi mentakrifkan murtad atau riddah
sebagai penolakan terhadap agama Islam sama ada
melalui perbuatan atau percakapan.
 Murtad merupakan salah satu daripada jenayah hudud
dan hukuman ke atas orang Islam yang keluar daripada
agama Islam ialah hukuman bunuh.
 Islam menghukum orang yang murtad kerana orang ini
dikira bertindak melawan Islam yang menjadi sistem
pemerintahan dalam sesebuah masyarakat.
14

15. Tafsiran Peruntukan berkaitan
Agama Islam
 Pandangan sarjana,
i) Sheridan Groves
Tujuan per. 3(1) mungkin hanyalah untuk mengenakan
tanggungjawab supaya keraian Persekutuan dijalankan
mengikut upacara Islam
i) Hashim Yeop Sani
Per 3(1) meletakkan kedudukan Islam lebih istimewa
berbanding agama-agama lain di Malaysia
Mana-mana tafsiran perlembagaan yang bercanggah
dengan perintah Allah (Al-Quran) dan Sunnah tidak
boleh dipakai
15

16. Tafsiran Peruntukan berkaitan
Agama Islam
iii) Prof Mohamed Imam
- penggunaan perkataan ‘ialah’ (is) menggambarkan
bahawa Perlembagaan mengesahkan kedudukan Islam
yang sedia ada di Tanah Melayu (berdasarkan sejarah)
- Per 3(1) membawa tafsiran persuasif bahawa kerajaan
bertanggungjawab memelihara, mempertahankan dan
menyebarkan agama Islam serta memberikan bantuan
kepada orang Islam, secara bersendirian atau
berkumpulan dan membolehkan umat Islam di Malaysia
menjalani kehidupan berlandaskan ajaran Islam
16

17. Tafsiran Peruntukan berkaitan
Agama Islam
 Perkara 3 (1) :
- Che Omar v Che Soh v PP [1988]2 MLJ 55
Islam sbg agama Persekutuan, sebagaimana yang difahami
oleh penggubal perlembagaan, hanyalah terbatas kpd
perkara ritual dan upacara keagamaan
- Meor Atiqurrahman bin Ishak dll lwn Fatimah Sihi
dll [2000] 5 MLJ 375
17

18. Tafsiran Peruntukan berkaitan
Agama Islam
 Perkara 12(4) :
 In Re Susie Teoh [1986] 2 MLJ
 Tafsiran perlembagaan persekutuan perlu dilihat dalam
konteks latar belakang masyarakat malaysia dan latar
belakang yang mewarnai penggubalan perlembagaan
Malaysia – Dato’ Sulaiman Abdullah
18

19. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
Mengamalkan
Menyebarkan
Menganut
19
HAD: tidak boleh bercanggah dengan undang-undang am
mengenai ketenteraman awam, kesihatan awam atau
akhlak

20. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
Menganut
Mempercayai suatu
agama
Didefinisikan mengikut
agama masing-masing
Mengamalkan
Tidak boleh dipaksa
bayar cukai
Kumpulan agama
berhak menguruskan
hal ehwal agama
Hak menubuh &
menyenggara yayasan
bagi tujuan agama
Hak memiliki &
mentadbir harta
Menyebarkan
Tidak boleh sebar kpd
org Islam
Kerajaan negeri ada
kuasa buat undang-
undang - Enakmen
20

21. KEBEBASAN BERAGAMA & HAK
PENDIDIKAN
• Hak kumpulan agama menubuhkan
& menyenggara institusi untuk
pelajaran kanak-kanak dalam
agama kumpulan itu sendiri
• Persekutuan @ negeri berhak
menubuhkan & menyenggara
institusi Islam @ mengadakan @
membantu dalam mengadakan
ajaran Islam dan berbelanja
sebagaimana yang perlu
Per. 12(2)
• Tiada siapa yang boleh diwajibkan
menerima ajaran apa-apa ugama @
mengambil bahagian dalam apa-apa
upacara keagamaan melainkan
agamanya sendiri
Per. 12 (3)
21

22. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
1. Kebebasan Menganut Agama
- Re Mohammed Said Nabi (deceased) [1965]MLJ
121
‘to profess’ means ‘to affirm or declare one’s faith in or
allegiance to (a religion, principle, god or saint)’
- Orang Islam tidak boleh keluar dari agama Islam sesuka
hati kerana perbuatan murtad merupakan satu jenayah
hudud
- Murtad : Seorang mukallaf (beraqal & baligh) yg keluar
drp Islam dgn pilihan sendiri sama ada menzahirkn atau
tidak, secara terang melalui perkataan/perbuatan yg
menunjukkan tujuan sedemikian
22

23. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Azmi Mohamad Azam v Director of Jabatan Agama
Islam Sarawak [2016]6 CLJ 562
Under Item 1 of List II of the Ninth Schedule of the Federal
Constitution, the Syariah Court shall have jurisdiction only
over persons ‘professing’ the religion of Islam. ‘Professing’
a religion is making a public statement about the religion
you believe in. Thus, a person professing to Islam is a
person who has made a public declaration, affirmed his
faith in or his allegiance to Islam. Since the applicant had
not professed his faith in Islam, he could not be considered
as a person professing that particular faith. The applicant
not living like a person professing Islam was seen in his
averment that he was raised and brought up in the Bidayuh
Christian community.
23

24. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Shad Faruqi :
undang-undang murtad yang dikuatkuasakan oleh negeri
bercanggah dengan jaminan kebebasan beragama dalam
Perlembagaan. Undang-undang murtad menimbulkan isu di
bawah Per. 11, 5, 3, 10 dan 12 Perlembagaan Persekutuan
24

25. Contoh peruntukan keluar agama
Islam
 S. 119 – Keluar daripada agama Islam
ENAKMEN PENTADBIRAN AGAMA ISLAM (NEGERI
SEMBILAN) 2003
(1) Seseorang Islam tidak boleh keluar daripada Agama
Islam atau disifatkan telah meninggalkan Agama Islam
sebagai agamanya melainkan jika dan sehingga dia telah
memperoleh suatu perisytiharan bagi maksud itu daripada
Mahkamah Tinggi Syariah.
25

26. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Abdul Aziz Bari
perbuatan murtad adalah barah yang boleh merosakkan
umat Islam dan kesalahan ini tidak boleh dibiarkan kerana
orang yang meninggalkan Islam dianggap mencabar
kedudukan Islam. Inisiatif untuk mengawal perbuatan
murtad adalah urusan dalaman umat Islam yang tiada
kaitan dengan kebebasan beragama kerana tindakan
berkenaan bukan bertujuan untuk memaksa orang bukan
Islam untuk menerima Islam
26

27. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Daud bin Mamat & Ors v Majlis Agama Islam
[2001] 2 MLJ 390
- Permohonan deklarasi bahawa pemohon mempunyai
kebebasan mutlak dalm menganut dan mengamalkan
agama yang dipilih berdasarkan Per 11
- ‘meninggalkan sesuatu agama bukan merupakan suatu
agama ataupun boleh disamakan dengan hakk ‘untuk
menganut dan mengamalkan agama’. Untuk menerima
bahawa meninggalkan sesuatu agama adalah sama
dengan tafsiran tersebut akan terlalu meluaskan skop
Per 11(1) …dan menyalahgunakan undang-undang
27

28. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Beberapa kes perisytiharan status agama:
i) Kamariah Ali lawan kerajaan Kelantan [2002]3 MLJ 657
ii) Lina Joy v Majlis Agama Islam WP [2007] 4 MLJ 585
iii) Permohonan Perisytiharan Status Agama Simati
Mohamad Abdullah @ Moorthy a/l Maniam [2006] JH 21
BHG II 210
Cross reference with:
- Kaliammal Sinnasamy lwn Pengarah Jabatan Agama
Islam WP [2006]1 CLJ 753
- Kaliammal Sinnasamy lwn Majlis Agama Islam WP & Ors
[2011]2 CLJ 165
28

29. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
iv) Permohonan Perisytiharan Status Agama Simati Nyonya
binti Tahir[2006] JH 21 BHG II 221
v) Majlis Agama Islam Pulau Pinang lwn Siti Fatimah Tan
binti Abdullah (Mahkamah Rayuan Syariah Pulau
Pinang) [2009] JH 27 BHG II 185
29

30. Isu-isu dan Peruntukan PP
berkaitan Kebebasan Menganut
Agama
1. Per. 3(1)
- Tafsiran Per. 11 perlu selari dengan kedudukan Islam
sebagai agama Persekutuan
- Tafsiran Per. 3(1) : Che Omar Che Soh v [1988]2 MLJ 55
- Tafsiran Per. 11 dibaca bersama Per. 3(1) :
i) Meor Atiqurrahman lwn Fatimah Sihi (MT) [2000]5 MLJ
372
ii) Menteri Dalam negeri & Ors v Titular Roman Catholic
Archbishop of KL [2013]6 MLJ 468
30

31. Isu-isu dan Peruntukan PP
berkaitan Kebebasan Menganut
Agama
2. Per. 121 (1A)
- Mahkamah mana yang berbidang kuasa mendengar kes
murtad @ menentukan status agama?
- Pendekatan literal :
i) Ng Wan Chan v Majlis Ugama Islam WP [1991]3 MLJ
174
ii) Lim Chan Seng v Pengarah Jabatan Agama Islam Pulau
Pinang [1996] MLJU 500
31

32. Isu-isu dan Peruntukan PP
berkaitan Kebebasan Menganut
Agama
 Pendekatan ‘wider jurisdiction’ & ‘implied construction’:
i) Mohd Hakim Lee v Majlis Agama Islam WP [1998]1
MLJ 681
ii) Soon Singh a/l Bikar Singh v Pertubuhan Kebajikan
Islam Malaysia (PERKIM) Kedah & Anor [1999] 1 MLJ
489
32

33. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
1. S. 51 Akta Memperbaharui Undang-undang
(Perkahwinan & Perceraian) 1976
- Pemelukan Islam tidak membatalkan secara automatik
perkahwinan yang dilakukan di bawah undang-undang sivil
- Pedley v Majlis Ugama Islam Pulau Pinang [1990]2 CLJ
(Rep) 24
The plaintiff and his wife were Roman catholics who married on
12 February 1966. On 12 January 1987, the plaintiff's wife
converted to Islam without the plaintiff’s knowledge and
consent. The plaintiff sought a declaration that his wife’s
conversion had not determined their marriage which had been
carried out according to Catholic rites. Court held,
[1] In respect to this marriage, the personal laws of the
plaintiff and the civil laws of the country are applicable to the
plaintiff.
[2] Under s. 51(1) of the Law Reform (Marriage and Divorce)
Act 1976, a non-Muslim marriage is not dissolved upon one of
the parties converting to Islam; it only provides a ground for
the other party who has not converted to petition for divorce.
33

34. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
 The amended Section 51 of the Law Reform (Marriage &
Divorce) Act 1976 (Amendment 2017):
"Dissolution on ground of conversion to Islam
(1) Where one party to a marriage has converted to Islam, the
other party who has not so converted may petition for
divorce:Provided that no petition under this section shall be
presented before the expiration of the period of three months
from the date of the conversion.
(2) The Court upon dissolving the marriage may make
provision for the wife or husband, and for the support, care
and custody of the children of the marriage, if any, and may
attach any conditions to the decree of the dissolution as it
thinks fit.
(3) Section 50 shall not apply to any petition for divorce under
this section.”
34

35. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
2. Penentuan Agama Kanak-kanak
- Per. 12(4): Bagi maksud Fasal (3) agama seseorang
yang di bawah umur lapan belas tahun hendaklah
ditetapkan oleh ibu atau bapanya atau penjaganya.
- Masalah timbul apabila,
i) salah seorang daripada ibu bapa memeluk agama Islam
ii) Kanak-kanak tersebut memeluk agama Islam di bawah
umur 18 tahun
35

36. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
- Teoh Eng Huat v Kadhi Besar Pasir Mas [1990]2 MLJ 55
- Chang Ah Mee v Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Sabah
& Ors [2003]1 CLJ 458
- Subashini v Saravanan [2008]2 MLJ 147
- Shamala Sathiyaseelan v Dr Jeyaganesh [2011]1 CLJ
568
- Indira Gandhi v Pengarah Jabatan Agama Islam Perak
[2013]5 MLJ 552
- Pathmanathan Krishnan v Indira Gandhi Mutho & 2 other
appeals [2016]1 CLJ 911
36

37. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
Indira Gandhi v Pengarah Jabatan Agama Islam Perak [2018]3 CLJ
145 (kedudukan terkini)
 the appellant and the sixth respondent were married under the Law
Reform (Marriage and Divorce) Act 1976 (‘the LRA’). There were three
children of the marriage.
 On 11 March 2009, the sixth respondent converted to Islam and
subsequently, the appellant received documents from the sixth
respondent showing that her three children had been converted to Islam
and that the Pengarah Jabatan Agama Islam Perak had issued three
certificates of conversion to Islam on the said three children. The
documents also showed that the Registrar of Muallafs had registered the
children as Muslims.
 Aggrieved, the appellant filed an application for judicial review at the
High Court for an order of certiorari to quash the certificates of
conversion to Islam of the children.
 The appellant contended that the issuance of the certificates of
conversion to Islam by the Registrar of Muallafs were ultra vires and
illegal. It contravened the provisions of ss. 96 and 106(b) of the
Administration of the Religion of Islam (‘Perak’) Enactment 2004 (‘the
Perak Enactment 2004’), ss. 5 and 11 of the Guardianship of Infants Act
1961 (‘GIA’) and art. 12(4) read together with art. 8(2) of the Federal
Constitution.
37

38. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
Indira Gandhi v Pengarah Jabatan Agama Islam Perak [2018]3 CLJ
145 (kedudukan terkini)
 The legal limits of the Registrar of Muallafs’ statutory power to issue
certificates of conversion are prescribed in the Perak Enactment 2004.
 The requirements in ss. 96 and 106 are cumulative; both must be
complied with. Section 96 is phrased in mandatory terms, spelling outthe
requirements that ‘shall be complied with for a valid conversion of a
person to Islam.’ Nowhere in that section or anywhere else in the Perak
Enactment was it suggested that the s. 96 requirement may be
dispensed with for any category of applicants; nor does the Enactment
confer any discretion upon the Registrar of Muallafs to dispense with the
requirement in respect of an applicant under the age of 18.
 In fact the provisions of s. 100 sets out the procedure clearly; if the s. 96
requirement is fulfilled in respect of an applicant, he may proceed to
register the applicant’s conversion; if s. 96 is not fulfilled; he may permit
the applicant to utter the two clauses of the affirmation of faith in his
presence or that of his officers to ensure that s. 96 is fulfilled.
38

39. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
Indira Gandhi v Pengarah Jabatan Agama Islam Perak [2018]3 CLJ
145 (kedudukan terkini)
 The appellant’s children did not utter the two clauses of
the affirmation of faith and were not present before the
Registrar of Muallafs before the certificate of conversion
was issued.
 The requirement in s. 96(1) had not been fulfilled. The
issuance of the certificates despite the non-fulfilment of
the mandatory statutory requirement was an act which
the Registrar had no power to do under the Enactment.
In so doing, the Registrar had misconstrued the limits of
his power and acted beyond its scope.
39

40. Isu-isu berkaitan Kebebasan
Menganut Agama
Indira Gandhi v Pengarah Jabatan Agama Islam Perak [2018]3 CLJ 145
(kedudukan terkini)
 The crux of the appellant’s challenge was against the legality of the
Registrar’s act in issuing the certificate of conversion, not the facts
stated in the Certificate.
 The contention that since the certificate conclusively states that the
Registrar had registered the conversion of the children, the process
of conversion must have been done to the satisfaction of the
Registrar in accordance with the Enactment, was untenable at best.
 Conversion to another religion is a momentous decision affecting
the life of a child, imposing on him a new and different set of
personal laws. Where a decision of such significance as the
conversion of a child is made, it is undoubtedly in the best interests
of the child that the consent of both parents must be sought. The
contrary approach of allowing the child to be converted on the
consent of only one parent would give rise to practical conundrums.
40

41. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
2. Kebebasan Mengamalkan Agama
- Per 11(3) : hak kumpulan agama menguruskan hal
ehwal agamanya
i) Hak berkumpul beramai-ramai
ii) Hak menubuhkan persatuan keagamaan
iii) Hak untuk menguruskan sendiri hal ehwal agama
iv) Hak untuk membina rumah ibadat
v) Hak untuk menggunakan kitab suci
vi) Hak untuk menubuhkan institusi pendidikan
vii) Hak untuk menubuhkan institusi kebajikan
viii) Hak untuk memilik harta
41

42. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Per. 12(2) :Tiap-tiap kumpulan agama berhak
menubuhkan dan menyenggarakan institusi-institusi
bagi pendidikan kanak-kanak dalam agama kumpulan
itu sendiri, dan tidak boleh ada diskriminasi semata-
mata atas alasan agama dalam mana-mana undang-
undang yang berhubungan dengan institusi-institusi itu
atau dalam pentadbiran mana-mana undang-undang itu;
tetapi adalah sah bagi Persekutuan atau sesuatu Negeri
menubuhkan atau menyenggarakan atau membantu
dalam menubuhkan atau menyenggarakan institusi-
institusi Islam atau mengadakan atau membantu dalam
mengadakan ajaran dalam agama Islam dan melakukan
apa-apa perbelanjaan sebagaimana yang perlu bagi
maksud itu.
42

43. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Kes-kes berkaitan hak mengamalkan agama:
i) Zakaria Abdul Rahman v Ketua Polis Negara
Malaysia & Anor [2001] 3 MLJ 385
- Plaintif, seorang Cif Inspektor dalam perkhidmatan polis,
telah memohon kebenaran drp defendan untuk
mengambil isteri kedua
- Permohonan ini ditolak dan plaintif telah diberi amaran
supaya menghentikan hubungan tersebut
- Plaintif meneruskan hasratnya mengambil isteri kedua
dan perbuatannya ini telah membawa tindakan tatatertib
- Plaintif mencabar tindakan tatatertib yang dikenakan ke
atasnya dengan alasan bertentangan dgn Per. 11
43

44. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
- Mahkamah berpandangan bahawa Islam membenarkan
poligami tetapi bukanlah perkara yang diwajibkan.
- Tidak menjadi kesalahan apabila pihak berkuasa
mengenakan syarat ke atas mana-mana anggota polis
untuk mendapatkan kebenara drp pegawai kanan
sebelum berpoligami
44

45. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
ii) Muniandy a/l Subramaniam v Majlis Perbandaran
Langkawi [2003]6 MLJ 177
‘rumah ibadat yang dibina tanpa kebenaran pihak
berkuasa tempatan boleh dirobohkan pada bila-bila
masa kerana status binaanya sama seperti rumah
setinggan’
45

46. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
iii) Meor Atiqurrahman bin Ishak (an infant, by his
guardian ad litem, Syed Ahmad Johari Syed Mohd) &
Ors v Fatimah Sihi & Ors [2006]4 MLJ 605
- Whether the regulations prohibiting the wearing of
serban by school pupils during school hours violated Art
11(1) of the Federal Constitution?
46

47. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
- Whether a particular law infringed Art 11 or not,
First, there must be a religion.
Secondly, there must be a practice.
Thirdly, the practice is a practice of that religion.
- After all these elements are proved, the court shall then
consider the importance of that practice in the said
religion.
- If a practice is of compulsory nature or an integral part
of the religion, the court should give more weight to it.
If it is not, the court,…, may give a lesser weight to it
- Wearing serban is sunat (commendable)
47

48. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
3. Kebebasan Menyebarkan Agama
- Maksud : seseorang boleh menyebarkan pengetahuan
agamanya dengan memberitahu orang lain tentang
prinsip-prinsipnya
- Interaksi tanpa paksaan, pujukan atau penipuan
- Berlaku melalui pelbagai medium
- Kawalan penyebaran agama bukan Islam kepada orang
Islam Per 11(4)
48

49. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
- Per 11(4)
Undang-undang Negeri dan berkenaan dengan Wilayah-
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan
Putrajaya, undang-undang persekutuan boleh
mengawal atau menyekat pengembangan apa-apa
doktrin atau kepercayaan agama di kalangan orang
yang menganuti agama Islam.
- Contoh : Enakmen 1 Tahun 1988 Enakmen Ugama
Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan
Orang Islam) 1988
- Hampir kesemua negeri di Malaysian mempunyai
enakmen ini melainkan Wilayah Persekutuan, Melaka,
Pulau Pinang, Sabah dan Sarawak
49

50. Seksyen 2 – Tafsiran
 ugama bukan Islam" ertinya ugama Kristian, Hindu, Budha,
Sikh, Yahudi atau apa-apa variasi, versi, bentuk atau
cabang mana-mana ugama tersebut dan termasuklah apa-
apa pegangan, ideoloji, falsafah, atau apa-apa kumpulan
atau sistem amalan atau penunaian
(a) yang mana salah satu daripada sifat-sifatnya ialah
penyembahan sesuatu wujudan atau kuasa spritual atau sakti
sama ada benar-benar ada atau disangka ada; atau
(b) yang mengakui bahawa tujuannya atau salah satu daripada
tujuan-tujuannya ialah pencapaian kebijaksanaan spiritual atau
kewujudan spiritual,
(c) iaitu suatu pegangan, ideologi, falsafah, atau kumpulan
atau sistem amalan atau penunaian yang tidak diakui oleh
ugama Islam sebagai berunsur Islam.
50

51. Contoh kesalahan di bawah Enakmen
Ugama Bukan Islam (Kawalan
Pengembangan di kalangan orang
Islam) 1988
- S. 4 : Kesalahan memujuk, mempengaruhi, atau menghasut orang
berugama Islam supaya mengubah keimanan.
- S. 5 : Kesalahan mendedahkan orang belum dewasa berugama
Islam kepada pengaruh ugama bukan Islam.
- S. 6 : Kesalahan mendekati orang Islam untuk mendedahkannya
kepada apa-apa ucapan atau pertunjukan sesuatu mengenai ugama
bukan Islam.
51

52. Contoh kesalahan di bawah Enakmen
Ugama Bukan Islam (Kawalan
Pengembangan di kalangan orang
Islam) 1988
- S. 7 : Kesalahan menghantar atau menyerahkan terbitan-terbitan
mengenai apa-apa ugama bukan Islam kepada orang berugama
Islam.
- S. 8 : Kesalahan membahagikan di tempat awam terbitan
mengenai ugama bukan Islam kepada orang berugama Islam.
- S. 9 : Kesalahan berhubung dengan penggunaan perkataan-
perkataan dan perbahasan tertentu yang bersumber Islam.
52

53. SKOP KEBEBASAN BERAGAMA
 Abdul Rahim Haji Bahaudin v Ketua Kadi Kedah
[1983]2 MLJ 370
- Tertuduh dituduh di bawah S.163(1) Enakmen
Pentadbiran Undang-undang Islam kedah kerana
mengedar risalah berkaitan ajaran Ahmadi atau dikenali
dengan nama Qadiani.
- Tertuduh memohon writ untuk menghalang tindakan
mahkamah syariah ke atasnya dgn alasan fatwa yg
dikeluarkan menyatakan bahawa sesiapa yang
menganut ajaran Qadiani dikira murtad.
- Oleh kerana tertuduh adalah pengikut ajaran Qadiani,
maka dia dikira bukan Islam dan tidak tertakluk di
bawah bidang kuasa mahkamah syariah.
53

54. KAWALAN KE ATAS HAK
KEBEBASAN BERAGAMA
 Kebebasan asasi termasuk kebebasan beragama boleh
dibataskan melalui beberapa cara:
1. Kawalan oleh undang-undang yg dibuat oleh Parlimen
2. Kawalan yg dikenakan oleh undang-undang subversif di
bawah Per. 149 tetapi tidak boleh bertentangan dgn Per.
5,9, 10 dan 13 PP
3. Kawalan yg dikenakan oleh undang-undang darurat di
bawah Per. 150
4. Kawalan yg dikenakan oleh undang-undang subsidiari
5. Kawalan yg dikenakan oleh pindaan perlembagaan
6. Kawalan melalui tafsiran mahkamah
54

55. KAWALAN KE ATAS HAK
KEBEBASAN BERAGAMA
Agama
Islam
Enakmen
Kawalan
Penyebaran
Agama bukan
Islam
Enakmen
Pengawalan
Aqidah
Agama
bukan Islam
Kanun Keseksaan
Akta Hasutan
55
-

56. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
1. Ketenteraman Awam
- Re Tan Boon Liat [1976]2 MLJ 83:
‘ketenteraman awam’ bermaksud keamanan dan
keselamatan yg dirasai oleh semua org yg berada di
bawah perlindungan undang-undang
- Re P.E Long & Ors v Menteri Hal Ehwal Dalam Negeri
[1976]2 MLJ 133
‘public order in ordinary language would simply mean
order among the public for the good of the public.’
‘Securing public order covers suppression of crimes which
endanger the safety of the people and cause harm to
society………Detention of persons found to be trafficking
drugs is therefore within the scope of the Emergency
(Public Order and Prevention of Crime) Ordinance 1969 as
it is notorious fact that the trafficking in drugs causes
serious harm and destroys the body politic not only
nationally but also internationally.’
56

57. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
 Jamaluddin bin Othman v Menteri Hal Ehwal Dalam
Negeri Malaysia [1989]1 MLJ 368
- Pemohon memohon habeas corpus krn ditahan di bawah
ISA atas alasan terlibat menyebarkan agama Kristian di
kalangan orang Melayu. Permohonannya dibenarkan.
- Hakim menyatakan bahawa, walaupun di bawah ISA
seorang menteri boleh menahan seseorang bagi
menghalangnya drp melakukan sesuatu yg boleh
menjejaskan keselamatan negara, menteri tidak boleh
menghalang seseorang drp memeluk dan mengamalkan
agamanya
57

58. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
 Hjh Halimatussaadiah bte Hj Kamaruddin v Public
Services Commission & Anor [1994] 3 MLJ 61
Perayu adalah kakitangan kerajaan yg bekerja di
pejabat Penasihat Undang-undang negeri Perak. Beliau
telah memakai purdah ke tempat kerja dan ini
melanggar pekeliling kerajaan yang menegah pakaian
yg menutup muka dalam waktu pejabat. Beliau telah
dibuang kerja atas alasan enggan menanggalkan
purdah dalam waktu pejabat. Perayu mencabar
pemecatannya. Mahkamah Agung berpendapat
bahawa larangan pakaian yg menutup muka ke atas
kakitangan kerajaan tidak menjejaskan hak perayu
mengamalkan agama.
58

59. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
- Kesalahan-kesalahan berkaitan di bawah Kanun
Keseksaan:
S. 295 : memusnahkan atau merosakkan rumah ibadat
bagi tujuan menghina agama tersebut
S. 296 : mengganggu perhimpunan agama dengan sengaja
S. 297 : menceroboh ke dalam rumah ibadat @ tapak
perkuburan dengan niat untuk menyinggung perasaan atau
dengan niat menghina agama mana-mana individu
S. 298 : mengucapkan perkataan, mengeluarkan bunyi
atau gerak badan dengan niat sengaja menyinggung
perasaan penganut agama lain
59

60. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
2. Kesihatan Awam
- Perkara 7 dalam Senarai Bersama Jadual Ke-9 PP (kuasa
yang dikongsi antara Persekutuan & Negeri)
- Peruntukan dlm Kanun Keseksaan bab 14 (Kesalahan-
kesalahan yg berkaitan kesihatan awam, keselamatan,
keselesaan, kesusilaan dan moral)
s. 269 – perbuatan cuai yg berkemungkinan menyebabkan
penyakit berjangkit tersebar
s. 270 – perbuatan sengaja melakukan sesuatu yg
berkemungkinan menyebabkan penyakit berjangkit tersebar
s. 271 – ketidakpatuhan kpd peraturan kuarantin
s. 273 – menjual minuman @ makanan yg membahayakn
kesihatan
60

61. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
3. Moral
- Definisi (kamus dewan) :
i) Ajaran @ pegangan berkenaan baik buruk sesuatu
perbuatan, sikap atau cara kelakuan yg berasaskan atau
yg diukur dr segi ketentuan ttg baik buruk sesuatu
akhlak
ii) Yg berkaitan dgn apa yg betul atau adil
- Akhlak : budi pekerti, kelakuan, tabiat, watak
- Peruntukan kesalahan berkaitan moral : Bab 14 Kanun
Keseksaan
61

62. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
 Undang-undang persekutuan berkaitan moral terkandung
dalam butiran 4(h) Senarai Persekutuan, Jadual ke-9
melainkan perkara-perkara di bawah Butiran 9 Senarai Negeri
 Bagi org Islam, undang-undang berkaitan moral dan
kesusilaan terkandung dalam Enakmen @ Akta Kesalahan
Jenayah Syariah
S. 20 – sumbang mahram
S. 21 – pelacuran
S. 22 – muncikari
S. 23 – persetubuhan luar nikah
S. 25 – Liwat
S. 26 – Musahaqah
S. 28 – lelaki yg berlagak spt perempuan
S. 29 – Perbuatan tidak sopan di tempat awam
62

63. LIMITASI KEBEBASAN
BERAGAMA
 Hak kebebasan beragama bagi orang Islam tertakluk
kepada peruntukan kesalahan berkaitan aqidah dalam
Akta @ Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah:
S. 3 – pemujaan salah
S. 4 – mengajar doktrin palsu
S. 5 – mengembangkan doktrin atau kepercayaan agama
selain drp doktrin @ kepercayaan agama Islam
S. 6 – mendakwa diri sebagai nabi atau rasul atau Imam
Mahdi atau wali
63