Yaada Kee Salphisuu Addunyaa guyyaa guyyaan walxaxaa ta’aa deemtu fakkaatu keessatti, hawwiin salphaa ta’uu dabalaa dhufeera—sagalee fi yaada namaa kan jeequ hin barbaachifne ofirraa baasuu fi daandii gara jireenya caalaatti guutamee fi gammachiisaa ta’etti geessu argachuu. Kitaabni kun imala jijjiiramaa gara jireenya salphaa, kan salphaa hammatee fi hundee gammachuu dhugaa hiikutti akka seenan affeerraa dha. Sammuun keenya yeroo baay’ee yaada, yaaddoo fi hawwii jireenya keenya walxaxaa ta’uuf gumaachaniin kan guutame dha. Jireenya keenya salphisuuf jalqaba yaada keenya salphisuudhaan jalqabuu qabna. Boqonnaa kana keessatti humna minimalism, falaasama essentialism, fi barbaachisummaa materialism gadhiisuu qoranna. Humna Minimaalizimii Saaxiluu Minimalism jechuun adeemsa qofa osoo hin taane; akkaataa jireenyaa wanta dhuguma barbaachisaa taʼe irratti akka xiyyeeffannu nu jajjabeessuudha. Qabeenyaa fi waadaa keenya itti yaadnee hir’isuudhaan ifaafi bilisummaaf bakka uumna. Minimalism jechuun hanqina osoo hin taane waan dhuguma gammachuu fi kaayyoo nuuf fidu argachuudha. "Minimalism jechuun wantoota baay'ee iddoo guddaa kenninu itti yaadanii guddisuu fi waan yaada keenya irraa nu buqqisu kamiyyuu balleessuudha." - Jooshuwaa Beekar Minimalism hammachuudhaaf meeshaa keenya madaaluu fi garmalee gadi dhiisuudhaan jalqabuu qabna. Adeemsi decluttering kun jijjiirama fiduu danda’a, sababiin isaas qabeenya qaamaatti maxxanuu keenya fuulduratti ba’uu fi jireenya keenya keessatti gatii dhugaa isaanii gaaffii keessa galchuuf nu dirqisiisa. Waan barbaachisaa ta’ee fi waan walxaxaa qofa ta’e adda baasuu baranna, kunis naannoo salphaa fi tasgabbii deeggaru uumuuf nu dandeessisa. Falaasama Essentialism Hammachuu Essentialism jechuun yaada namoota muraasa barbaachisoo ta’an irratti akka xiyyeeffannee fi kanneen salphaa ta’an hedduu akka dhabamsiifnu nu jajjabeessuudha. Yeroo, humnaa fi qabeenya keenya akkamitti akka ramadnu irratti filannoo akka qabnu nu barsiisa, sochiiwwanii fi hojiiwwan gatii fi galma keenyaan walsimu irratti akka isaan invast goonu mirkaneessa. "Essentialism akkaataa waan baay'ee itti hojjetamu osoo hin taane; akkaataa waan sirrii ta'e itti hojjetamuudha." - Greg McKeown jedhamuun beekama Yaada barbaachisaa ta’e fudhachuudhaan, waan barbaachisaa hin taaneef lakki jechuu fi sochiiwwanii fi hariiroowwan dhuguma barbaachisoo ta’aniif bakka kennuu baranna. Kunis daangaa kaa’uu, waadaa galleef dursa kennuu fi filannoo itti yaadanii gatii keenyaan walsimu gochuu nu gaafata. Essentialism baay’ina osoo hin taane qulqullina irratti akka xiyyeeffannu nu dandeessisa, jireenya kaayyoo qabuu fi salphaa ta’etti nu geessa. Materialism Gadhiisuu Qabeenyi qaamaa yeroo baay’ee booji’ee nu qaba, marsaa fayyadamaa fi kuufamaatti nu hidha. Caalaatti barbaaduu keenya keessatti, yeroo baayʼee gammachuu fi bilisummaa xinnoo qabaachuudhaan argamu bira darbina. Qabeenya jaallachuu dhiisuun, ilaalcha keenya jijjiiruu fi wanta duraan qabnutti gammaduu kan dabalatu dha. "Wa

1. JIREENYA SALPHAA FI GAMMACHUU QABU JIRAACHUU

2. 1 | P a g e
Yaada Kee Salphisuu
Addunyaa guyyaa guyyaan walxaxaa ta’aa deemtu fakkaatu keessatti, hawwiin salphaa ta’uu dabalaa
dhufeera—sagalee fi yaada namaa kan jeequ hin barbaachifne ofirraa baasuu fi daandii gara jireenya
caalaatti guutamee fi gammachiisaa ta’etti geessu argachuu. Kitaabni kun imala jijjiiramaa gara jireenya
salphaa, kan salphaa hammatee fi hundee gammachuu dhugaa hiikutti akka seenan affeerraa dha.
Sammuun keenya yeroo baay’ee yaada, yaaddoo fi hawwii jireenya keenya walxaxaa ta’uuf gumaachaniin
kan guutame dha. Jireenya keenya salphisuuf jalqaba yaada keenya salphisuudhaan jalqabuu qabna.
Boqonnaa kana keessatti humna minimalism, falaasama essentialism, fi barbaachisummaa materialism
gadhiisuu qoranna.
Humna Minimaalizimii Saaxiluu
Minimalism jechuun adeemsa qofa osoo hin taane; akkaataa jireenyaa wanta dhuguma barbaachisaa taʼe
irratti akka xiyyeeffannu nu jajjabeessuudha. Qabeenyaa fi waadaa keenya itti yaadnee hir’isuudhaan ifaafi
bilisummaaf bakka uumna. Minimalism jechuun hanqina osoo hin taane waan dhuguma gammachuu fi
kaayyoo nuuf fidu argachuudha.
"Minimalism jechuun wantoota baay'ee iddoo guddaa kenninu itti yaadanii guddisuu fi waan yaada keenya
irraa nu buqqisu kamiyyuu balleessuudha." - Jooshuwaa Beekar
Minimalism hammachuudhaaf meeshaa keenya madaaluu fi garmalee gadi dhiisuudhaan jalqabuu qabna.
Adeemsi decluttering kun jijjiirama fiduu danda’a, sababiin isaas qabeenya qaamaatti maxxanuu keenya
fuulduratti ba’uu fi jireenya keenya keessatti gatii dhugaa isaanii gaaffii keessa galchuuf nu dirqisiisa. Waan
barbaachisaa ta’ee fi waan walxaxaa qofa ta’e adda baasuu baranna, kunis naannoo salphaa fi tasgabbii
deeggaru uumuuf nu dandeessisa.
Falaasama Essentialism Hammachuu
Essentialism jechuun yaada namoota muraasa barbaachisoo ta’an irratti akka xiyyeeffannee fi kanneen
salphaa ta’an hedduu akka dhabamsiifnu nu jajjabeessuudha. Yeroo, humnaa fi qabeenya keenya akkamitti
akka ramadnu irratti filannoo akka qabnu nu barsiisa, sochiiwwanii fi hojiiwwan gatii fi galma keenyaan
walsimu irratti akka isaan invast goonu mirkaneessa.
"Essentialism akkaataa waan baay'ee itti hojjetamu osoo hin taane; akkaataa waan sirrii ta'e itti
hojjetamuudha." - Greg McKeown jedhamuun beekama
Yaada barbaachisaa ta’e fudhachuudhaan, waan barbaachisaa hin taaneef lakki jechuu fi sochiiwwanii fi
hariiroowwan dhuguma barbaachisoo ta’aniif bakka kennuu baranna. Kunis daangaa kaa’uu, waadaa

3. 2 | P a g e
galleef dursa kennuu fi filannoo itti yaadanii gatii keenyaan walsimu gochuu nu gaafata. Essentialism
baay’ina osoo hin taane qulqullina irratti akka xiyyeeffannu nu dandeessisa, jireenya kaayyoo qabuu fi
salphaa ta’etti nu geessa.
Materialism Gadhiisuu
Qabeenyi qaamaa yeroo baay’ee booji’ee nu qaba, marsaa fayyadamaa fi kuufamaatti nu hidha. Caalaatti
barbaaduu keenya keessatti, yeroo baayʼee gammachuu fi bilisummaa xinnoo qabaachuudhaan argamu bira
darbina. Qabeenya jaallachuu dhiisuun, ilaalcha keenya jijjiiruu fi wanta duraan qabnutti gammaduu kan
dabalatu dha.
"Wantoota nu hin barbaachifne maallaqa hin qabneen bitannee namoota hin jaalanne dinqisiifanna." -
Deevis Raamsee
Qabeenya qaamaa irraa gatii ofii keenyaa addaan baasuudhaan, fedhii yeroo hunda waan caalu argachuuf
qabnu irraa bilisa baʼuudhaan yeroo ammaa kana keessatti quufa argachuu dandeenya. Jijjiiramni kun
xiyyeeffannoo keenya gara muuxannoo, hariiroo fi guddina dhuunfaatti akka qajeelchinu nu dandeessisa,
dhumarratti jireenya salphaa fi gammachuu qabutti geessu.

4. 3 | P a g e
Contents
Boqonnaa 1: Yaada Kee Salphisuu................................................................................................................4
Boqonnaa 2: Naannoo Fiiziksii Keessan Sirreessuu ......................................................................................6
Boqonnaa 3: Hojii Guyyaa Guyyaa Salphisuu ...............................................................................................8
Boqonnaa 4: Hariiroo fi Walitti Hidhamiinsa Kunuunsuu...........................................................................10
Boqonnaa 5: Faayinaansii Salphisuu...........................................................................................................12
Boqonnaa 6: Nagaa Keessaa horachuu.......................................................................................................14

5. 4 | P a g e
Boqonnaa 1: Yaada Kee Salphisuu
Humna Minimaalizimii Saaxiluu
Addunyaa beeksisa, fayyadamummaa fi dhiibbaa yeroo hunda waan caalu argachuuf nutti bombarded ta’e
keessatti, minimalism filannoo haaromsaa fi jijjiirama fidu dhiyeessa. Innis aartii garmalee itti yaadanii
salphaa ta’uu filachuu yoo ta’u, ba’aa qabeenya qaamaa fi yeroo hunda waan caalu hordofuu irraa bilisa nu
baasuuf humna qaba.
Minimalism jechuun hamma danda’ametti xiqqaa ta’een jiraachuu miti; kanaa mannaa, wanta dhuguma
jireenya keenyatti gatii dabaluudhaan of marsuudha. Minimalism hammachuudhaan imala of argachuu, kan
hin barbaachifne gadi dhiifnee waan barbaachisaa ta’e irratti xiyyeeffachuu baranna. Adeemsi kun bakka
qaamaa fi sammuu uumuuf nu dandeessisa, kunis waan dhuguma barbaachisaa ta’e dursa kennuuf nu
dandeessisa.
Naannoo qaama keenyaa balleessuu yeroo jalqabnu, qabeenyi keenya fayyaa keenya irratti dhiibbaa guddaa
akka qabu utuu hin turin hubanna. Akkuma baay’ee kuufannu yeroo, humnaa fi xiyyeeffannoo baay’ee
isaan kunuunsuu fi gurmeessuuf invast gochuu qabna. Minimalism ulfaatina garmalee irraa bilisa nu baasa,
akeekaa fi kaayyoo qabannee akka jiraannu nu dandeessisa.
Falaasama Essentialism Hammachuu
Minimalism qabeenya qaamaa keenya irratti kan xiyyeeffatu yoo ta’u, essentialism ammoo yaada fi
falaasama jireenya keenya salphisuu duuba jiru keessa lixee seena. Innis waan dhuguma barbaachisaa ta’e
adda baasuu fi gara laafina tokko malee waan hin barbaachifne dhabamsiisuudha.
Addunyaa filannoo fi waadaa dhuma hin qabneen guutamte keessatti, essentialism humna "lakki" jechuu
nu barsiisa. Yeroo, humnaa fi qabeenya keenya akkamitti akka ramadnu irratti filannoo akka qabnu nu
jajjabeessa, sochiiwwanii fi hojiiwwan gatii fi galma keenyaan walsimu irratti akka invast goonu
mirkaneessa.
Yaada barbaachisaa ta’e fudhachuudhaan, dandeettii namoota muraasa barbaachisoo ta’an irratti
xiyyeeffachuu fi namoota baay’ee salphaa ta’an dhabamsiisuu horanna. Kunis daangaa kaa’uu, waadaa
galleef dursa kennuu fi filannoo itti yaadanii gatii keenyaan walsimu gochuu nu gaafata. Essentialism
murtoo itti yaadnee murteessuu fi qabeenya keenya ogummaadhaan akka invast goonu nu dandeessisa,
jireenya salphaa fi gammachuu qabutti nama geessa.

6. 5 | P a g e
Materialism Gadhiisuu
Qabeenyi qaamaa hawaasa keenya keessatti mallattoo sadarkaa fi milkaa’ina ta’eera. Yeroo hunda
ergaawwan gatii keenya wantoota qabnuu wajjin wal qixxeessaniin bombii nu rukutamna. Haa ta’u malee,
guutummaa fi gammachuun dhugaa qabeenya qaamaa kuufamuu keessatti argamuu hin danda’u.
Qabeenya jaallachuu dhiisuun yaadaafi ilaalcha keenya jijjiiruu kan dabalatudha. Ergaa hawaasni nurratti
fe’u gaaffii keessa galchuu fi gatii keenya irra deebiin ibsuu nu gaafata. Gatii ofii keenyaa qabeenya qaamaa
irraa adda baasuudhaan, marsaa fayyadama dhuma hin qabne irraa bilisa bahuun waan duraan qabnu irratti
quufa argachuu dandeenya.
Barbaachisummaa dabalataa yeroo gadhiifnu, muuxannoo, hariiroo fi guddina dhuunfaaf of bana.
Gammachuun dhugaa kuufama qabeenya keessa osoo hin taane, badhaadhina walitti dhufeenya keenyaa fi
gad fageenya muuxannoo keenyaa keessa akka jiru ni arganna.
Daandii gara salphaa ta’etti yeroo deemnu, yaada muuxannoo qabeenya caalaa, hariiroo sadarkaa caalaa,
guddina dhuunfaa qabeenya qaama caalaa iddoo guddaa kennu horachuun barbaachisaa dha. Minimalism,
essentialism, fi materialism gadi dhiisuudhaan jireenya salphaa, gammachuu fi guutummaa qabuuf bu’uura
kaa’a.
Boqonnaa itti aanu keessatti tooftaalee qabatamaa naannoo keenya isa qaamaan mul’atu balleessuu fi
jireenya keenya sirreessuuf gargaaru qoranna. Imala jijjiiramaa kana gara salphaa ta’etti yeroo jalqabnuu fi
aartii decluttering Boqonnaa 2 keessatti yeroo argannu na waliin ta’aa.

7. 6 | P a g e
Boqonnaa 2: Naannoo Fiiziksii Keessan Sirreessuu
Aartii Decluttering
Naannoo qaama keenyaa fayyaa sammuu fi miiraa keenya irratti dhiibbaa kallatti qaba. Iddoon keenya
yeroo walxaxaa fi gurmaa’ina hin qabne miira humna ol ta’e uumuu fi dandeettii xiyyeeffannaa fi nagaa
argachuu keenya gufachiisuu danda’a. Boqonnaa kana keessatti aartii decluttering kan naannoo fiizikaalaa
keenya sirreessuu fi iddoo salphaa fi tasgabbii deeggaru uumuuf tarkaanfii jalqabaa ta’e qoranna.
Decluttering jechuun wantoota garmalee ofirraa baasuu qofa miti; adeemsa sammuudhaan meeshaa keenya
madaaluu fi waan kana booda nu hin tajaajille gadhiisuudha. Tokkoon tokkoon meeshaa qorannee
gammachuu nuuf fida, kaayyoo tokko kan tajaajilu ykn gatii keenyaa wajjin kan walsimu ta’uu isaa of
gaafachuu nu gaafata. Karaa decluttering, ba'aa qabeenya hin barbaachifne jalaa of baasnee waan dhuguma
barbaachisaa ta'eef bakka kennina.
Imala decluttering yeroo jalqabdan, yeroo tokkotti naannoo ykn gosa tokko irraa jalqabuun gargaaraa ta’uu
danda’a. Fakkeenyaaf, uffata kee irraa jalqabi, meeshaalee tokkoon tokkoon isaanii addaan baasi, kanneen
jaallattu fi yeroo hunda uffattu qofa qabadhu. Kan hafe mana haaraa itti kunuunfamuu fi itti fayyadamuu
danda’an akka argatan beekanii arjooma ykn gurguraa. Adeemsi itti yaadanii madaaluu fi gadhiisuu kun
bilisa kan baasu yoo ta’u, iddoo ofii keenya isa dhugaa calaqqisu akka uumnu nu dandeessisa.
Gahumsaaf Gurmaa'uu
Qabeenya keenya erga qulqulleessinee fi xiqqeessinee booda, tarkaanfiin itti aanu meeshaalee keenya haala
gahumsaa fi salphaa ta’een qindeessuudha. Gurmaa’insi bu’a qabeessa ta’e waan nu barbaachisu dafnee
akka argannu nu dandeessisa, mufannaa meeshaalee bakka hin taane barbaaduu irraa nu dhabamsiisa,
akkasumas iddoowwan keenya keessatti miira sirnaa uuma.
Sirna ramaddii fi kuusaa siif hojjetu hojiirra oolchuu yaadaa. Kunis meeshaalee adda addaatiif bakka itti
kuufamu ykn meeshaa mallattoo itti godhame fayyadamuu, meeshaalee adda taʼaniif bakka murtaaʼe
uumuu fi sirna qulqulleessuu diriirsuu kan dabalatu taʼuu dandaʼa. Sirna ifa ta’ee fi qindaa’e
qabaachuudhaan yeroo fi humna qabeenya keenya kunuunsuu fi bakka itti argamu irratti dabarsinu hir’isuun
jireenya keenya salphifna.
Iddoowwan Zeen Uumuu
Naannoo fiizikaalaa keenya sirreessuuf wanti ijoo ta’e iddoowwan Zeen boqonnaa fi dargaggummaa
jajjabeessan uumuudha. Bakkeewwan kun mana keenya keessatti bakka itti yaadnee miira tasgabbii fi
tasgabbii itti horannu ta’uu danda’u. Bakka itti xiinxalan, bakka dubbisaa mijataa ykn iddoo biqiltuu nagaa

8. 7 | P a g e
taʼuu dandaʼa. Galmi isaas iddoo addunyaa alaa irraa addaan kutnee yeroo ammaa kana keessatti jajjabina
akka argannu nu dandeessisu qabaachuudha.
Iddoowwan Zeen keenya keessatti, elementoota tasgabbii kakaasan, kanneen akka ibsaa lallaafaa, teessoo
mijataa, halluu tasgabbeessaa, fi elementoota uumamaa kan akka biqiltootaa ykn amala bishaanii of keessaa
qabaachuu dandeenya. Dizaayiniin itti yaadamee hojjetame kun haala boqonnaa, of ilaaluu fi sammuu
namaa hubachuu jajjabeessu uumuuf gargaara.
Naannoo fiizikaalaa keenya karaa decluttering, gurmeessuu, fi iddoowwan Zen uumuun sirreessuudhaan,
naannoo akkaataa jireenyaa salphaa ta’e deeggaru fi guddisu uumna. Gochoonni kun naannoo keenyatti
miira tasgabbii fi tasgabbii fiduu qofa osoo hin taane, fayyaa sammuu fi miira keenyaa irrattis dhiibbaa
guddaa qabu. Akkaataa hojii guyyaa guyyaa keenya salphisuu fi yeroo keenya bu’a qabeessa ta’een itti
bulchuu dandeenyu yeroo qorannu Boqonnaa 3 keessatti na waliin ta’aa.

9. 8 | P a g e
Boqonnaa 3: Hojii Guyyaa Guyyaa Salphisuu
Addunyaa keenya saffisaa fi hojiin itti baay’atu keessatti, hojiiwwan guyyaa guyyaa keenya salphisuun
madaallii eeguu, dhiphina hir’isuu fi jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti gammachuu argachuuf
barbaachisaa dha. Boqonnaa kana keessatti tooftaalee yeroo itti fayyadamuu danda’an, amala fayya
qabeessa horachuu fi hojii fi boqonnaa gidduutti madaallii walsimsiisaa argachuu qoranna.
Bulchiinsa Yeroo Mastering
Yeroon qabeenya gatii guddaa qabu yoo ta’u, akkaataan itti bulchine oomishtummaa, fayyaa gaarii fi miira
waliigalaa guutummaa keenya irratti kallattiin dhiibbaa qaba. Yeroo itti fayyadamuu danda’uudhaan,
hojiiwwan guyyaa guyyaa keenya akka gaariitti fayyadamuu fi waan dhuguma barbaachisaa ta’eef bakka
uumuu dandeenya.
Tooftaa yeroo bulchuuf bu’a qabeessa ta’e tokko hojiiwwanii fi hojiiwwan barbaachisummaa fi ariifannaa
isaanii irratti hundaa’uun dursa kennuudha. Maatiriksiin Eisenhower, kan Pirezidaantii duraanii U.S.
Dwight D. Eisenhower tiin qophaa’e, hojiiwwan kutaa afuriitti ramaduuf meeshaa gatii guddaa qabuudha:
barbaachisaa fi ariifachiisaa, barbaachisaa garuu ariifachiisaa miti, ariifachiisaa garuu barbaachisaa miti, fi
barbaachisaas ta’e ariifachiisaa miti. Dursa hojiiwwan barbaachisoo fi ariifachiisaa taʼan irratti
xiyyeeffachuudhaan, yeroon keenya ogummaadhaan akka ramadamu mirkaneessuu dandeenya.
Yeroo bulchuu keessatti wanti ijoo biraa daangaa kaa’uu fi lakki jechuu barachuudha. Daangaa keenya
hubachuu fi garmalee of kennuu irraa fagaachuun barbaachisaa dha. Hojiiwwanii fi sochiiwwan fudhannu
keessatti filatamoo ta’uudhaan, boqonnaa, dargaggummaa fi fedhii keenya hordofuuf bakka dabalataa
uumuu dandeenya.
Amala Fayyaa horachuu
Amalli keenya guyyaa guyyaa fayyaa qaamaa, sammuu fi miira keenya irratti dhiibbaa guddaa qaba. Amala
fayya qabeessa horachuudhaan, hojiiwwan keenya salphifnee, jireenya keenya hunda keessatti milkaaʼina
argachuuf of qopheessina.
Amalli bu’uuraa dursa kennuu qabnu tokko of kunuunsuudha. Fayyaa qaamaa fi sammuu keenya
kunuunsuun madaallii fi dandamachuu eeguuf murteessaadha. Kunis sochiiwwan akka sochii qaamaa yeroo
hunda gochuu, nyaata soorataa qaama keenya sooruu, hirriba gahaa argachuu, fi shaakala boqonnaa fi
dhiphina hir’isuu jajjabeessu kan akka xiinxaluu ykn joornaalii irratti bobba’uu dabalata.

10. 9 | P a g e
Kana malees, hojiiwwan guyyaa guyyaa keenya salphisuun yeroo fi humna keenya akkamitti akka itti
dabarsinu yaada keessa galchuu kan dabalatu dha. Sochiiwwan humna keenya fixanii fi dhiphina hin
barbaachifne itti dabalan dhabamsiisuu ykn xiqqeessuu nu gaafata. Sochiiwwan gammachuu, guutummaa
fi guddina dhuunfaa nuuf fidan irratti xiyyeeffachuudhaan jireenya salphaa fi hiika qabuuf bu’uura uumna.
Hojii fi Boqonnaa Keessatti Madaallii Argachuu
Hojii fi boqonnaa gidduutti madaallii walsimsiisaa ta’e argachuun jireenya salphaa fi gammachuu qabu
jiraachuuf furtuudha. Itti gaafatamummaa ogummaa keenya cinatti, boqonnaa, bashannanaa fi yeroo
namoota jaallannu waliin dabarsinu hubachuu kan dabalatudha.
Madaallii argachuuf hojii fi jireenya dhuunfaa gidduutti daangaa kaa’uun barbaachisaa dha. Kunis sa’aatii
hojii murtaa’e kaa’uu, bakka hojiif murtaa’e uumuu fi aartii kutaa kutaa shaakaluu kan dabalatu ta’uu
danda’a. Yeroo xiyyeeffannoo hojiif kennuudhaan, achiis yeroo boqonnaa guutummaatti walitti
hidhamiinsa addaan kutuudhaan, gama jireenya keenyaa lamaan xiyyeeffannoo isaaniif malu akka argatan
mirkaneessuu dandeenya.
Madaallii argachuun yeroo sanatti argamuu fi sochiiwwan irratti bobbaannu keessatti guutummaatti of
cuuphuudha jechuudha.Maatii fi hiriyoota waliin yeroo qulqullina qabu dabarsuu, hojiiwwan bohaartii fi
fedhii hordofuu, ykn kophummaa fi xiinxaluuf yeroo fudhachuu qofa yoo ta’e, guutummaatti argamuun
akka nu dandeessisudha badhaadhina muuxannoo tokkoon tokkoon isaanii mi’eeffadhaa.
Yeroo itti fayyadamuu danda’uudhaan, amala fayya qabeessa horachuudhaan, hojii fi boqonnaa keessatti
madaallii argachuudhaan, hojiiwwan guyyaa guyyaa keenya salphifnee jireenya gatiiwwanii fi dursa
kenninu waliin walsimu uumna. Boqonnaa 4 keessatti na waliin ta’aa, barbaachisummaa hariiroo fi walitti
dhufeenya kunuunsuu salphaa fi raawwii hordofuu keenya keessatti.

11. 10 | P a g e
Boqonnaa 4: Hariiroo fi Walitti Hidhamiinsa Kunuunsuu
Walqunnamtii Dhugaa
Salphaa fi raawwii barbaacha keenya keessatti hariiroo fi walitti dhufeenya keenya kunuunsuun hunda
caalaa barbaachisaadha. Walqunnamtiin dhugaa namoota biroo wajjin walitti dhufeenya cimaa ijaaruu fi
eeguuf akka bu’uuraatti tajaajila. Amanamummaadhaan yaada keenya ibsuu, gara laafinadhaan
dhaggeeffachuu fi walitti dhufeenya dhugaa horachuu kan dabalatu dha.
Walqunnamtiin dhugaa of beekuu irraa jalqaba. Miira, yaada fi gatii mataa keenyaa wajjin wal qunnamtii
qabaachuun keenya bakka dhugaa ta’e irraa akka wal qunnamnu nu dandeessisa. Fedhii, fedhii fi daangaa
keenya amanamummaadhaan akka ibsinu, akkasumas ilaalchaa fi miira namoota biroo akka fudhannu nu
dandeessisa.
Dhaggeeffachuun dammaqinaan walqunnamtii dhugaa keessatti waan murteessaadha. Yeroo dhugaadhaan
namoota kaan dhaggeeffannu, yaada fi miira isaanii akka itti qoodaniif bakka nageenya qabuu fi deggersa
qabu uumna. Xiyyeeffannoo keenya guutuu kennuu, ijaan ilaaluu fi wanta dubbatamuuf beekamtii kennuu
kan dabalatu dha. Dhaggeeffachuu dammaqinaan shaakaluudhaan, hubannoo namoota kaaniif qabnu gadi
fageessina, hariiroo keenya keessattis gara laafinaafi gara laafina horanna.
Walitti Hidhamiinsa Hiika Qabu Ijaaruu
Namoota biroo wajjin walitti dhufeenyi hiika qabu jireenya keenya keessatti madda gammachuu, deggersaa
fi guutummaa murteessaadha. Walitti dhufeenya kana kunuunsuuf yeroo fi carraaqqii ijaaruu fi kunuunsuu
irratti invast gochuu qabna.
Karaan walitti dhufeenya hiika qabu guddisuu dandeenyu tokko gochaalee fi muuxannoo waliinii irratti
bobba’uudha. Hojii bohaartii irratti hirmaachuu, tola ooltummaa waliin hojjechuu, ykn yeroo qulqullina
qabu dabarsuu qofa, muuxannoon waliin qooddannu walitti dhufeenya uumuu fi walitti dhufeenya namoota
biroo wajjin qabnu gadi fageessa.
Karaan biraan walitti dhufeenya hiika qabu ijaaruuf gaarummaa fi galata shaakaluudha. Gochoonni
gaarummaa xixinnoo kan akka gurra dhaggeeffachuu, deggersa kennuu ykn dinqisiifannaa ibsuu, hariiroo
cimsuu keessatti karaa dheeraa deemu. Yaada galateeffannaa horachuu fi gatii namoonni kaan jireenya
keenyatti fidan beekamtii kennuudhaan, walitti dhufeenyaaf haala gaarii fi kunuunsu uumna.

12. 11 | P a g e
Hariiroo Summii Gadhiisuu
Hariiroo kunuunsuun barbaachisaa ta’us, hariiroon tokko tokko yoom summii ykn fayyaa keenya irratti
miidhaa akka ta’u hubachuun walqixa barbaachisaa dha. Hariiroo summii qabu dhiisuun gocha ija jabinaan
of kunuunsuu fi of eeguudha.
Hariiroon summii qabu humna keenya balleessuu, ofitti amanamummaa keenya balleessuu fi guddina
dhuunfaa keenyaa gufachiisuu dandaʼa. Alaabaa diimaa kan akka wal irraa hin cinne kabaja dhabuu,
manipulation, ykn miiraan miidhuu beekuu barbaachisaadha. Mallattoolee kana beekuun tarkaanfii
barbaachisaa of eeguu fi namoota dhuunfaa summii qaban irraa of fageessuuf nu dandeessisa.
Hariiroo summii qabu gadhiisuun kufne jechuu miti; kanaa mannaa, gocha of jaallachuu fi of kabajuu dha.
Walitti dhufeenyi fayya qabeessaa fi guutuu ta’e jireenya keenya akka seenu bakka bana. Namoota
dhuunfaa gaarii fi deggersa qabaniin of marsuun guddina, gammachuu fi fayyaa waliigalaa keenya kan
guddisu naannoo uuma.
Salphaa fi raawwii barbaaduu keenya keessatti hariiroo fi walitti dhufeenya kunuunsuun dhagaa bu’uuraa
dha. Walqunnamtii dhugaa, walitti dhufeenya hiika qabu ijaaruu fi hariiroo summii qabu gadhiisuudhaan
naannoo nu deeggaru fi olkaasu uumna. Boqonnaa 5 keessatti humna sammuu fi argamuun imala keenya
gara jireenya salphaa fi gammachuu qabuutti yeroo qorannu na waliin ta'aa.

13. 12 | P a g e
Boqonnaa 5: Faayinaansii Salphisuu
Baajata fi Qusannaa
Addunyaa keenya ammayyaa keessatti walxaxiinsi maallaqaa yeroo baayʼee dhiphinaafi humna ol taʼuutti
Nama geessuu dandaʼa. Faayinaansii keenya salphisuun tasgabbii sammuu fi miira to’annoo argachuuf
murteessaadha. Boqonnaa kana keessatti tooftaalee baajata fi qusannaa, ogummaadhaan invastimantii
gochuu, fi humna keenyaan jiraachuu qoranna.
Baajata baasuun meeshaa bu’uuraa faayinaansii keenya salphisuuf gargaarudha. Galii keenya baasii,
qusannoo fi galma faayinaansii keenya uwwisuuf akkamitti akka ramadnu karoora uumuu of keessatti
qabata. Galii fi baasii keenya hordofuudhaan maallaqni keenya garamitti akka deemu ifa arganna,
akkasumas waa’ee dursa maallaqaa keenyaaf murtoo sirrii ta’e murteessuu dandeenya.
Baajata bu’a qabeessa ta’e uumuuf jalqaba fedhii keenya fi fedhii keenya hubachuun barbaachisaadha.
Baasii barbaachisaa fi baasii murtoo addaan baasuun qabeenya keenya akkaataa kanaan ramaduuf nu
dandeessisa. Galii keenya keessaa qooda tokko qusannoof ramaduunis murteessaadha. Fandii yeroo
hatattamaa ijaaruu fi galma gara fuula duraatiif qusannaan toora nageenyaa kan argamsiisu yoo ta’u,
tasgabbii sammuu guddaadhaan akka jiraannu nu dandeessisa.
Ogummaadhaan Invastimantii gochuu
Baajata hundeessinee qusachuu erga jalqabnee booda maallaqa keenya ogummaadhaan invast gochuuf
yaaduun barbaachisaadha. Invastimantiin maallaqni keenya akka nuuf hojjetuu fi yeroon akka guddatu
taasisa. Haa ta’u malee, invastimantii beekumsaa fi of eeggannoodhaan itti dhiyaachuun murteessaadha.
Waa’ee filannoowwan invastimantii adda addaa of barsiisuu fi balaa dandamachuu keenya hubachuun
barbaachisaa dha. Konkolaattota invastimantii adda addaa kanneen akka aksiyoonaa, boondii, fandii
walta’iinsaa, ykn qabeenyaa hin sochoone qorachuu dandeenya. Gorsaa faayinaansii irraa qajeelfama
barbaaduun murtoo invastimantii odeeffannoo irratti hundaa’e kennuu keessattis faayidaa qabaachuu
danda’a.
Ogummaadhaan invastimantii gochuu keessatti adda addaa gochuun qajeelfama ijoodha. Invastimantii
keenya gita qabeenyaa fi dameelee adda addaa irratti babal’isuun balaa hir’isuu fi carraa bu’aa gaarii
argachuuf gargaara. Yeroo hunda portfoolii invastimantii keenya gamaaggamuu fi sirreessuun galma
faayinaansii fi balaa dandamachuu keenyaa wajjin akka walsimu taasisa.

14. 13 | P a g e
Dandeetti Kee Keessa Jiraachuu
Dandeettii keenyaan jiraachuun faayinaansii keenya salphisuuf bu’uuraadha. Baasii keenya galii keenya
waliin walsimsiisuu fi liqaa garmalee irraa fagaachuu kan dabalatudha. Yaada baasii sammuu fi fayyadama
dammaqaa hammachuudhaan jireenya faayinaansii itti fufiinsa qabuu fi guutuu ta’e uumuu dandeenya.
Karaan humna keenyaan jiraachuu dandeenyu tokko quufa harkifate shaakaluudha. Bittaa atattamaan
raawwatamuuf harka kennachuu mannaa, yeroo fudhannee bittaa tokko gatii fi dursa kenninu waliin kan
walsimu ta’uu fi dhiisuu isaa madaaluu dandeenya. Kunis liqaa hin barbaachifne irraa fagaachuu fi maallaqa
waliin hariiroo itti yaadanii uumuuf gargaara.
Liqaa bulchuun humna keenyaan jiraachuufis murteessaadha. Liqaa dhala guddaa qabu kaffaluuf dursa
kennuu fi yeroo danda’ametti liqaa dabalataa kuufachuu irraa fagaachuun barbaachisaa dha. Karoora
kaffaltii liqaa kan akka kubbaa qorraa ykn mala liqaa avalanche uumuun faayinaansii keenya deebifnee
to’achuu fi dirqama maallaqaa keenya salphisuuf nu gargaaruu danda’a.
Baajata fi qusannaa hammachuudhaan, ogummaadhaan invastimantii gochuudhaan, humna keenyaan
jiraachuudhaan jireenya faayinaansii keenya salphifnee tasgabbii maallaqaa yeroo dheeraa fi tasgabbii
sammuuf bu’uura cimaa uumna. Jireenya salphaa fi hiika qabu hordofuu keenya keessatti humna jijjiirama
sammuu fi argamuun yeroo qorannu Boqonnaa 6 keessatti na waliin ta’aa.

15. 14 | P a g e
Boqonnaa 6: Nagaa Keessaa horachuu
Imala keenya gara jireenya salphaa fi hiika qabuutti taasifnu keessatti nagaa keessoo horachuun
barbaachisaa ta’a. Boqonnaa kana keessatti shaakala akka sammuu fi xiinxaluu, galata hammachuu, fi
mudaa dhabuu hammachuu akka karaa nagaa fi quufa keessaa argachuuf gargaarutti ni qoranna.
Sammuu fi Xiinxala Shaakaluu
Sammuu fi xiinxaluun shaakala humna guddaa qabuu fi jireenya keenya keessatti miira argamaa fi
dammaqina akka horannu nu dandeessisuudha. Sammuu shaakaluudhaan xiyyeeffannoo keenya gara yeroo
ammaatti fidnee yaada, miiraa fi miira keenya murtii malee ilaalla.
Gama biraatiin xiinxaluun immoo shaakala of kennuudhaan callisuu fi sammuu callisuudha. Hafuura
baafachuu xiyyeeffannoo qabuun ykn xiinxala qajeelfama qabuun of ilaaluu fi tasgabbii keessaaf bakka
uumna. Gochoonni kun waa’ee ofii keenyaa fi addunyaa naannoo keenya jiru hubannoo gadi fagoo akka
qabaannu nu gargaaru.
Qorannoon akka agarsiisutti sammuu fi xiinxaluun dhiphina hir’isuu, of beekuu dabaluu fi fayyaa
waliigalaa guddisuu danda’a. Gochoota kana jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti hammachuudhaan,
qormaata jireenyaa gidduutti nagaa keessoo fi dandamachuuf bu’uura uumna.
Galata Hammachuu
Galateeffachuun shaakala jijjiirama fi xiyyeeffannoo keenya waan hanqate irraa gara waan jireenya keenya
keessatti baay’atutti jijjiirudha. Eebba guddaa fi xiqqaa ta’e dammaqinaan beekuu fi dinqisiifachuudhaan
miira quufa fi gammachuu garaa keenyatti afeerra.
Galateeffannaa shaakaluun akkuma barruu galateeffannaa qabachuu salphaa ta’uu danda’a, guyyaa
guyyaan wantoota sadii galateeffanna. Akkasumas, yaadannoo galateeffannaa garaadhaa madde ykn jecha
dinqisiifannaa dhugaadhaan namoota kaaniif galata ibsuu kan dabalatu taʼuu dandaʼa.
Galata hammachuun ilaalcha keenya jijjiiruu fi wantoota salphaa ta’an keessatti bareedinaa fi gammachuu
akka argannu nu dandeessisa. Walitti hidhamiinsa uumamtoota hunda akka hubannu nu gargaara, miira
namaaf yaadu fi gara laafina guddisa.

16. 15 | P a g e
Mudaa Hin Qabne Hammachuu
Jireenya salphaa taʼe hordofuu keenya keessatti, mudaa ofii keenyaa fi naannoo keenya keessatti mulʼatu
hammachuun barbaachisaa dha. Yeroo baay’ee mudaa kan hin qabne ta’uun madda dhiphinaafi quufa
dhabuu ta’uu danda’a. Ejjennoo qabatamaa hin taane dhiisuu fi mudaa hammachuudhaan, dhugaa ta’uu fi
of fudhachuuf bakka uumna.
Mudaa kan hin qabne ta’uu hammachuun dogoggoraa fi kufaatiin qaama muuxannoo dhala namaa ta’uu
isaa hubachuu kan dabalatu dha. Saaxila ta’uuf of hayyamuu fi hanqina keenya irraa barachuu jechuudha.
Mudaa kan hin qabne yommuu hammannu, baʼaa yaada hin argamne tokkoof yeroo hunda carraaquu irraa
of baasnee adda taʼuu keenya keessatti nagaa arganna.
Xumura: Jireenya Salphaa fi Guutuu Qabu Jiraachuu
Kitaaba kana keessatti jireenya salphaa fi gammachiisaa jiraachuuf wantoota adda addaa qoranneerra. Hojii
guyyaa guyyaa salphisuu fi hariiroo kunuunsuu irraa kaasee hanga faayinaansii bulchuu fi nagaa keessoo
horachuutti, boqonnaan tokkoon tokkoon isaa hubannoo fi tooftaalee jireenya gatii fi dursa kenninu waliin
walsimu uumuuf gargaaru kenneera.
Yeroo itti fayyadamuu danda’uudhaan, amala fayya qabeessa horachuudhaan, hojii fi boqonnaa irratti
madaallii argachuudhaan, hojiiwwan guyyaa guyyaa keenya salphifnee waan dhuguma barbaachisaa ta’eef
bakka uumna. Hariiroo fi walitti dhufeenya karaa qunnamtii dhugaa kunuunsuun, walitti dhufeenya hiika
qabu ijaaruun, hariiroo summii qabu gadhiisuun jireenya keenya badhaadhina fi gammachuu fi deeggarsa
nuuf fida.
Baajata fi qusannaa, ogummaadhaan invastimantii gochuu fi humna keenya keessa jiraachuun faayinaansii
keenya salphisuun tasgabbii maallaqaa fi tasgabbii sammuu nuuf kenna. Dhumarrattis, shaakala akka
sammuu fi xiinxala, galata hammachuu, fi mudaa hin qabne hammachuudhaan nagaa keessaa horachuun
yeroo ammaa kana keessatti quufa fi guutummaa akka argannu nu dandeessisa.
Kitaaba kana yommuu xumurru, hubannoowwanii fi tooftaalee qooddatan irratti akka yaaddan, akkasumas
jireenya mataa keessanii keessatti akkamitti hojiirra ooluu akka danda’an akka ilaaltan isin afeera. Salphaa
ta’uun waa’ee hanqina ykn xiqqaachuu osoo hin taane, jireenya gatii kee wajjin walsimuu fi raawwii dhugaa
siif fidu uumuu akka ta’e yaadadhu. Imala kana garaa banaa fi fedhii bareedina salphaa hammachuu
qabduun haa jalqabdu.