Presentatie van Jeroen Deploige (Universiteit Gent) tijdens symposium 'Van scriptorium naar charterbank. Trends in het ontsluiten van oorkonden', op 14 december 2017 in Regionaal Archief Tilburg. Jeroen Deploige is hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Universiteit Gent. Hij is gespecialiseerd in de historische antropologie en de religieuze geschiedenis, voornamelijk met focus op de volle middeleeuwen. Daarnaast is hij ook verantwoordelijk voor de databanken Narrative Sources en Diplomata Belgica, die onder de auspiciën de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis van België zijn uitgegeven.

2. TWINTIG JAAR NARRATIVE SOURCES EN DIPLOMATA BELGICA
BESCHOUWINGEN OVER MOGELIJKHEDEN EN BEPERKINGEN,
PERSPECTIEVEN EN STRUIKELBLOKKEN VOOR DE DIGITALE ONTSLUITING
VAN ONS MIDDELEEUWSE TEKSTUELE ERFGOED
Symposium Tilburg, 14 december 2017 – Van scriptorium naar charterbank
VAKGROEP GESCHIEDENIS
HENRI PIRENNE INSTITUTE FOR MEDIEVAL STUDIES

3. I. Narrative Sources en
Diplomata Belgica in het
het “pre-Digital
Humanities”-tijdperk
3

4. WAT KUNNEN WE LEREN UIT 20 JAAR
ERVARING MET HISTORISCHE DATABANKEN?
̶ Hoe bied je digitale informatie aan?
̶ Hoe ga je om met work-in-progress?
̶ Hoe garandeer je wetenschappelijke geloofwaardigheid?
̶ Hoe garandeer je actualisering?
̶ Hoe zit het met de sustainability van digitale gegevens?
̶ Hoe betrek je gebruikers?
4

5. NARRATIVE SOURCES
̶ 1997: The Narrative sources from the southern Low
Countries, 650-1500 voor het eerst online
Partners: UGent en KULeuven; FWO-Vlaanderen
Belgisch antwoord op Nederlandse “Carasso-Kok” (1981)
Bijdrage tot internationale Repertorium Fontium Historiae
Medii Aevi (1962-2007 – 11 banden)
Radicale keuze voor digitaal en online
5

6. NARRATIVE SOURCES
̶ Kenmerken
Ca. 1500 beschrijvingen
Eenvoudige informatiestructuur
Vrije SilverPlatter-licentie
Jaarlijkse updates
2000-02: integratie Carasso-Kok (NWO)
The Narrative Sources from the Medieval Low
Countries: ca. 2200 beschrijvingen
Belangrijke impact op het onderzoek
6
Narrative Source
Abstract
Author
Century
Context
Desiderata
Editions
Explicit
Incipit
Identification
Influence
Language
Literature
Manuscripts
Contributor
Redaction
Region
Sources
Status of author
Title
Translations
Type
Last Update

7. 7

8. DIPLOMATA BELGICA
̶ 1997: Thesaurus Diplomaticus op CD-Rom (Brepols
Publishers)
Partners: Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, Comité
belge du dictionnaire latin médiéval en CETEDOC
Voortzetting van Table chronologique des chartes et diplômes
imprimés concernant l’histoire de la Belgique (1866-1971)
Commerciële ontwikkeling
8

9. DIPLOMATA BELGICA
̶ Thesaurus Diplomaticus
Alle oorkonden uit de Zuidelijke Nederlanden daterend uit
640-1200
Uitgegeven en onuitgegeven bronnen
Beschrijvingen van 12.745 documenten
Full text van 5.807 documenten (Latijn)
Foto’s van 2.189 originele charters
Belangrijke impact op het onderzoek
9

10. 10

11. II. Methodologische
opties, problemen en
oplossingen
11

12. VERGELIJKING
̶ Thesaurus Diplomaticus
 CD-Rom
 Ca. 650 euro
 Ook full text en foto’s
 Relationele architectuur
 Afgewerkt product
 Kwaliteit van de data
 Geen updates, wel voortzetting
project
 Geen contact met gebruikers
12
̶ Narrative Sources
 Online
 Open access
 Enkel beschrijvingen
 Primitieve architectuur
 Work-in-progress
 Fouten, hiaten,
onvolkomenheden
 Jaarlijkse updates
 Gebruikersfeedback?

13. WET VAN DE REMMENDE VOORSPRONG?
̶ Narrative Sources
Continuïteit van de updating?
Verouderde software (en licentieproblemen)
Ontbreken van goede databankarchitectuur
Beveiliging van de data?
Academische geloofwaardigheid?
Nieuwe onderzoeksvragen
 Acterhaalde typologieën van bronnen
 Materialiteit van de middeleeuwse bronnen
• Werk, tekst, handschrift
• Verzamelhandschriften
13

14. WET VAN DE REMMENDE VOORSPRONG?
̶ Thesaurus Diplomaticus
Wat met nieuw onderzoek (uitbreiding tot 1250)?
Leesbaarheid van CD-Rom
Beveiliging van de data
Afhankelijkheid van de uitgever
Aanpasbaarheid van de databankarchitectuur
Nieuwe onderzoeksvragen:
Sociologie van de diplomatiek?
Geografische informatie?
Betekenis van de materiële overlevering
14

15. 2010-2015: SOURCES FROM THE MEDIEVAL
LOW COUNTRIES
̶ Gezamenlijke strategie voor Narrative Sources én Diplomata Belgica
̶ Nieuwe projecten: NWO (internationalisering), BELSPO, HERCULES
̶ Nieuwe samenwerkingen:
 Koninklijke Commissie voor Geschiedenis
 Onderzoeksgroepen middeleeuwse geschiedenis (UGent, KULeuven,
RUGroningen)
 Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking UGent
 Algemeen Rijksarchief van België
15

16. 2010-2015: SOURCES FROM THE MEDIEVAL
LOW COUNTRIES
̶ Narrative Sources:
Nieuwe relationele databankarchitectuur
Grondige herziening van de informatiestructuur:
Betekenis van manuscriptoverlevering
Uitbreiding typologie
Grondige inhoudelijke updating en uitbreiding
Hyperlinks
16

17. 2010-2015: SOURCES FROM THE MEDIEVAL
LOW COUNTRIES
̶ Diplomata Belgica:
 Radicale keuze voor online, open access en work-in-progress
 Nieuwe relationele databankarchitectuur
 Verdrievoudiging van de hoeveelheid informatie: ca. 35.000
beschrijvingen, 19.000 teksten, 8.000 foto’s
 Nieuwe informatievelden (religieuze orden, bisdommen,
vorstendommen…)
 Hyperlinks
 Georeferenties (en GIS)
 Aandacht voor de materiële overlevering
17

18. DE PROBLEMATIEK VAN VORSTENDOMMEN IN
DIBE
Graafschap
Vlaanderen
18

19. DE PROBLEMATIEK VAN VORSTENDOMMEN IN
DIBE
̶ Polynomen in GIS
19

20. III. De databanken
vandaag
20

21. 21http://narrative-sources.be/naso_link_nl.php?link=1129

22. 22
http://www.diplomata-belgica.be/charter_details_fr.php?dibe_id=14893

23. 23

24. 24

25. AANTALLEN OORKONDEN IN DIBE
25
Year interval absolute number relative number
<600 2 0.01%
600-649 10 0.03%
650-699 50 0.14%
700-749 77 0.22%
750-799 124 0.35%
800-849 154 0.44%
850-899 185 0.53%
900-949 135 0.39%
950-999 282 0.80%
1000-1049 317 0.90%
1050-1099 830 2.37%
1100-1149 2807 8.01%
1150-1199 7503 21.41%
1200-1249 21728 62.01%
1250-1300 829 2.37%
>1300 5 0.01%
Grand Total 35038 100.00%

26. FREQUENTIE VAN OORKONDERS IN DIBE
26
abbey/priory/monastery/
monasteryofregular
canons/monastery
headedbya
provost/hospitallers/templ
arsabbot/abbess
advocate/ecclesiastical
advocate
archbishop
archdeacon
bishop
bishopric
bishop'sofficial/official
canon/canoness
castellan/lord
cathedral
chapter/collegiate
chapter
chancellor
count/countess
dean(chapter)
deanofChristianity
duke/duchess
emperor/empress
Homines
hospital/leper-house
king/queen
lord(ofaseigniory)
majordome
other
papallegate
parish/church
pope
priest/parishpriest
provost(inapersonal
capacity)
town/village/aldermen/urb
anmagistrate
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
<800
850-899
950-999
1050-1099
1150-1199
1250-1300

27. 27
TOPONIEMEN IN DIBE: EUROPA

28. 28
TOPONIEMEN IN DIBE: NEDERLANDEN

29. 29
RELIGIEUZE ORDEN: 11DE EEUW

30. 30
RELIGIEUZE ORDEN: 12DE EEUW

31. IV. Nieuwe uitdagingen
31

32. TECHNOLOGISCHE UITDAGINGEN
̶ Omgaan met ‘vaagheid’ in het informatiebeheer
̶ Betere ontsluiting van de GIS
̶ Datamining en Natural Language Processing
̶ Optical Character Recognition voor middeleeuws
handschrift
32

33. INTEGRATIE IN GROTERE PROJECTEN?
̶ Monastium.net (ICARUS)?
̶ FET Flagship: Time Machine?
33

34. Jeroen Deploige
Editor Narrative Sources en Diplomata Belgica
HENRI PIRENNE INSTITUTE FOR MEDIEVAL
STUDIES
E Jeroen.Deploige@ugent.be
www.ugent.be