4. Ang AIDS (Acquired Immune Deficiency
Syndrome) ay isang nakamamatay na sakit na bunga
o dulot ng virus na tinatawag na HIV (Human
Immunodeficiency Virus). Ang virus ay
umaatake sa sistema ng panlaban sa sakit ng tao
AID
S
6. ito’y walang sintomas sa umpisa. Saka na lamang nagkakaroon ng sintomas ang
karamihan sa mga taong may HIV kapag ito’y malala na, o kapag ang impeksyon na
HIV ay nagtungo na sa AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome).
Ang iba naman ay maaaring makaranas ng mga sintomas na parang trangkaso,
gaya ng
lagnat,
sakit sa ulo,
panghihina, at paglaki ng mga kulane sa leeg.
7. Ang mala-trangkasong karamdamang ito ay
karaniwang nararanasan makaraan ng 1-5
linggo mula sa pagkakuha ng HIV (mula sa
pakikipagtalik, pagsalin ng dugo, o hiraman ng
gamit na karayom.
9. ANG HIV O AIDS AY MAAARING IWASAN
SA PAMAMAGITAN NG MGA
SUMUSUNOD:
10. 1.)PAG-IWAS SA
PAKIKIPAG-SEX SA
KUNG SINO-SINO.
Isang katotohanan na ang
mga taong nakikipag-sex sa
kung sino-sino, maging sa
babae o sa lalaki man, ay
may panganib na mahawa
ng HIV/AIDS. Kung kayo ay
may asawa, dinadala nyo rin
siya sa panganib kung
patuloy kayo sa gawain na
ito.
11. 2.)PROTEKSYON
(PAG-GAMIT NG CONDOM) PAG
NAKIKIPAG-SEX.
Dahil pakikipagtalik ang
karaniwang sanhi ng
pagkakahawa ng HIV/AIDS sa
Pilipinas, ang pag-gamit ng
condom habang nakikipag-sex
ay napaka-halaga para
makaiwas. Ang proteksyon ay
dapat gamitin hindi lamang kung
magpapalabas ng semilya,
bagkos, sa buong pakikipag-sex.
Ang pag-gamit ng condom ay
dapat sa vaginal sex (pagpasok
ng ari ng lalaki sa puwerta ng
babae) at sa anal sex (pagpasok
ng ari ng lalaki sa puwit ng
12. 3.)PAG-IWAS SA DROGA
O BAWAL NA GAMOT NA
TINUTUROK.
Isa rin sa mga grupo na may
panganib magkaron ng HIV/AIDS
ay ang mga durugista na ang
ginagamit ay karayom na
nagtuturok ng bawal na gamot
(gaya ng cocaine) para ma-‘high’.
Ang pag-inom ng antibiotics o
paghuhugas ng ari pagkatapos
makipag-sex ay WALANG EPEKTO
at hindi nakakapigil sa pagkakaron
ng HIV/AIDS. Hindi rin nakakapigil
ang pagpapalabas ng semilya sa
labas ng puwerta o puwitan ng
katalik.
14. ANTI-RETROVIRAL DRUGS (ARVS)
ang gamot na maaaring mag-control sa HIV.
Highly-Active Anti-Retroviral Therapy (HAART)
ang tawag sa gamutang rekomendado ng mga spesyalista sa pangkasalukuyan: ito’y
binubuo ng tatlong iba’t ibang gamot.
15. Tandaan:
Ang gamutan para sa HIV/AIDS ay maaaring makuha sa DOH ng
libre. Makipag-ugnayan sa mga HIV support groups at sa Philippine
National AIDS Council upang makahingi ng gamot, tulong, ang
suporta.
18. STD (SEXUALLY TRANSMITTED DISEASE)
Ito ay Sakit na Nalilipat sa Paraang Sekswal.
Kung makipagtalik ka sa isang taong may sakit
na sekswal, puwede kang makakuha ng STD
19. MGA SANHI NG STD
Viruses
mikrobyo(bacteria)
parasito (parasites)
fungi.
27. maaaring ipanganak
na bulago may
problema sa mata ang
isang sanggol kung
nagkaroon ng tulo ang
kanyang nanay
habang siya ay
pinagbubuntis
28. MAAARI RING MAGDULOT NG ISANG MALALANG
IMPEKSYON (PELVIC INFLAMMATORY
DISEASE) SA MGA BABAE.
29. SA LALAKE NAMAN, MAAARING MA-IMPEKSYON ANG
PROSTATA O ANG EPIDIDYMIS NA BAHAGI NG
DINADAANAN NG SEMILYA.
SA IBANG TAO, NAGIGING SANHI ITO NG PAGKABAOG
(STERILITY).
31. ANTIBIOTIKO O ANTIBIOTICS ANG SOLUSYON.
KINAKAILANGANG IPATINGIN SA DOKTOR KUNG ANONG URI NG
ANTIBIOTIKO AT GAANO KADAMI AT GAANO KADALAS ANG PAG-
INOM (DOSE AND FREQUENCY) NG GAMOT.
33. pag-iwas sa pakikipagtalik
(abstinence).
Ang paggamit ng condom
(safe sex),ngunit hindi ito
100% na sigurado sapagkat
maaari ring makuha ang
gonorrhea sa
pakikipaghalikan o kaya
oral sex.
36. CHLAMYDIA TRACHOMATIS ang tawag sa
bakterya na may dala ng Chlamydia. Tinatamaan
nito ang iba-ibang bahagi ng reproductive tract
kaya puwedeng makaranas ng impeksyon sa
daluyan ng ihi, kuwelyo ng matris (cervix), at
Pelvic Inflammatory Disease (PID). Puwedeng
magkaroon nito, babae man o lalaki.
41. MGA COMPLICATION:
pagkabaog (sa babae at lalaki)
pagbubuntis sa labas ng matris (ectopic pregnancy),
at malaki ang posibilidad na magkaroon ng HIV/AIDS.
43. SIPILIS
isang uri ng sakit na pabalik-balik, nakahahawa,
at karaniwang venereal, o malimit, namamana sa
magulang
Ito ay sanhi ng bakteryang spirochete (Treponema
pallidum).
45. Ang unang senyales ng sipilis ay ang pakiramdam na masakit o mahapding
pagsusugat na tinatawag na chancre.
Ang sugat ay karaniwang pabilog at maaaring lumabas sa titi, puke, labi, daliri,
puwit, o loob ng bibig.
maaari lamang magtagal nang ilang araw at kusang nawawala lamang kahit na
ito ay hindi gamutin. Subalit ang sakit ay patuloy na kumakalat sa buong
katawan.
46. MAKALIPAS ANG ILANG LINGGO O BUWAN, MAAARI NANG MAGKAROON NG
pananakit ng lalamunan,
katamtamang paglalagnat,
pagsusugat sa bibig
pamamaga ng kasukasuan.
49. GRANULOMA INGUINALE
ay isang sakit na bacterial na sanhi ng KLEBSIELLA granulomatis na mailalarawan
ng ulseratibong lesyon sa ari.
ng sakit na ito ay kailimitang hindi nagagamot dahil sa kakulangan ng medikal na paggamot sa
mga bansang mapagtatagpuan nito.
Ang mga ulcer ay kalaunang nagpapatuloy sa pagkawasak ng panloob at panlabas ng
mga tisyu na may labis na pagtagos ng mucus at dugo mula labis na baskular na mga lesyon
53. ISANG URI NG SAKIT NA NAKUKUHA SA
PAKIKIPAGTALIK NA DULOT NG IMPEKSIYONG MULA SA
ISANG BIRUS. LUMILITAW ITO MGA DALAWA HANGGANG
PITONG ARAW PAGKARAAN MAHAWA. MADALING
MAKAHAWA SA IBANG TAO ANG HERPES KAPAG NASA
PANAHON PA NG KAWALAN NG MGA PALATANDAAN.
54. MGA SINTOMAS
lagnat,
paglitaw ng mga kumpul-kumpol na mga paltos na kahawig ng bulutong tubig,
pananakit ng mga paltos na ito kapag umiihi,
pananakit ng titi o PUKE kung nakikipagtalik
pagkaranas ng pananakit ng mga hita, binti at puson,
pagkakaroon mga sugat sa may bukana ng titi, PUKE at puwitan.
55. ANO ANG GAMOT SA HERPES
Antiviral na gamot ang maaring gamitin
para sa sakit na ito.
57. HPV (HUMAN PAPILLOMAVIRUS)
isang virus mula sa pamilyang papillomavirus na may kakayahang
humawa ng mga tao. Gaya ng lahat ng mga papillomavirus
Ito ay lumilikha lamang ng mga produktibong mga impeksiyon sa
keratinocytes ng balat o mukosang membrano.
58. MGA SINTOMAS
Kulugo
kanser sa cervix, puke at anus sa mga babae
kanser ng anus at titi sa mga lalake
kanser sa ulo at leeg(dila, tonsil at lalamunan)
60. MOLLUSCUM CONTAGIOSUM (MC)
isang viral na impeksiyon ng balat o minsan ng mga membranong mukosa.
Ito ay sanhi ng DNA poxvirus na tinatwag na molluscum
contagiosum virus (MCV). Ang MC ay walang panghayop na natural
na reservoir at humahawa lamang ng mga tao.
61. Ang impeksiyong ito ay pinakaraniwan sa mga bata na may edad na isa
hanggang 10 taon.
Ang MCV ay maaaring humawa ng anumang lugar ng balat ngunit mas
karaniwan sa trunk ng katawan, mga braso at hita.
Ang sakit na ito ay kumakalat sa pamamagitan ng direktang pagdidikit o
mga pinasasaluhang gamit gaya ng damit o mga tuwalya.
62. PARASITO
K U T O N G A L I M A N G O
N A K I L A L A B I L A N G
" C R A B " S A I N G L E S
O KUTONG
PUBIKO
( P T H I R U S P U B I S
G A L I S - A S O
( S A R C O P T E S
S C A B I E I )
63. PAANO MALALAMAN KUNG IKAW AY MAY
STD:
Puwedeng may STD ka at hindi MO alam na mayroon ka nito.
Alamin ang mga palatandaan ng STD.
Ang mga ito ay:
Pananakit kapag umiihi ka
Lumalabas (tulo) galing sa ari na may ibang amoy o kulay
sakaraniwan
Pananakit ng puson (tiyan)
Mga bukol, umbok butlig-butlig, o pangangati sa paligid ng ari
* Kung minsan, WALANG MGA PALATANDAAN
64. ANO ANG DAPAT GAWIN KUNG MAY MGA PALATANDAAN
KA
NG STD:
Pumunta sa klinika o sa iyong doktor para sa iksamen ukol
sa STD kung ikaw o ang iyong katalik ay may mga palatandaan ng
STD.
Magpaiksamen minsan sa isang taon.
Ito’y bahagi ng pag-aalaga sa iyong sarili.Tandaan, ang STD ay
puwedeng makapinsala sa iyong kalusugan,
lalo na kung magkaroon ka nito at hindi kaagad nagpagamot.
65. PAANO ALAGAAN ANG IYONG SARILI:
1).magpasiyang huwag makipagtalik.
2.) Kung nakikipagtalik ka, gumamit ng mga kondom (goma)
3. )Magpaiksamen ng STD sa isang klinika o tanggapan ng
doktor
minsan sa isang taon o tuwing magkakaroon ka ng
bagong
katalik. Kausapin ang iyong katalik tungkol sa
pagpapaiksamen din nito.
