De schrijver geeft commentaar op het Cantalamessa incident, waarbij deze de christenvervolging in de laatste jaren vergeleek met de jodenvervolging tijdens het derde rijk. Volgens Messori is dit vergelijk weliswaar minder opportuun op dit moment maar feitelijk juist. Zo is, bij voorbeeld, volgens Amnesty International, het christendom de religie die in de wereld het hevigst wordt vervolgd.

1. 4 aprile 2010: Corriere della Sera 4 april 2010: Corriere della Sera
Ora il Vaticano Nu dient het Vaticaan
ammetta gli errori zijn
nella comunicazione communicatiefouten te
erkennen
di Vittorio Messori door Vittorio Messori
Il più diplomatico è stato il rabbino De meest diplomatieke reactie was die
responsabile dei rapporti con le altre van de rabbijn die in het Jewish
religioni del Jewish Committee Committee verantwoordelijk is voor de
americano: “Quello del Predicatore relaties met andere religies: “Wat aan de
Pontificio è stato probabilmente solo un pauselijke predikant te verwijten valt, is
uso sfortunato del linguaggio“. Ben altre, alleen ongelukkig taalgebruik”. Heel
lo sappiamo, le reazioni del mondo andere geluiden hebben we vanuit de
ebraico all’inciso dedicato alla “lettera joodse wereld gehoord als reactie op de
dell’amico israelita“ nell’omelia zin die ging over de “brief van een joodse
pronunciata davanti al papa da padre vriend van me” in de preek die pater
Raniero Cantalamessa. Un cappuccino che Raniero Cantalamessa voor de paus
conosciamo dai tempi in cui era giovane, gehouden heeft. Deze kapucijn kennen we
brillante docente di Nuovo Testamento al lang, sinds de tijd dat hij een jong,
alla Cattolica di Milano. Religioso non solo briljant docent was in het Nieuwe
di grande cultura ma anche di autentica Testament aan de Katholieke Universiteit
vocazione francescana, stupì tutti, van Milaan. Een religieus met een grote
dimettendosi da quella cattedra culturele ontwikkeling, die zijn
prestigiosa per consacrarsi interamente franciscaanse roeping met overtuiging
all’apostolato. Anche per l’equilibrio beleefde. Iedereen was verbaasd toen hij
mostrato nelle pagine dei suoi molti best die prestigieuze leerstoel liet varen om
seller, padre Raniero fu chiamato al ruolo zich geheel aan het apostolaat te wijden.
delicato e influente di Predicatore della Het is mede te danken aan de
Casa Pontificia. evenwichtige toon in zijn talrijke
bestsellers dat pater Raniero werd
gevraagd om de gevoelige en invloedrijke
rol te vervullen van predikant aan het
pauselijk hof.
Come aspettarsi un infortunio come quello Wie had een ongelukkige uitspraak als die
del Venerdì Santo, da parte di uomo che van Goede Vrijdag kunnen verwachten van
allo zelo pastorale unisce la lunga een man met zoveel pastorale ijver, met
esperienza e la prudenza, la prima delle zo’n lange ervaring en met zoveel
virtù cristiane? Ma, innanzitutto: proprio prudentie, de eerste christelijke deugd?
di infortunio si è trattato? Completando la Maar laten we eerst eens de vraag stellen:
lettura “innocentista“ del rabbino was het wel zo’n ongelukkige uitspraak? In
americano, ci pare che si debba parlare di aanvulling van de “vergoelijkende”
inopportunità, considerate anche la sede interpretatie van de Amerikaanse rabbijn,
e l’occasione liturgica, ma che le parole di denk ik dat je eerder moet spreken van
padre Cantalamessa siano per qualcuno iets dat niet opportuun was, dat op die
opinabili ma non condannabili. La plaats en in die liturgische situatie niet
1

2. consueta semplificazione giornalistica ha thuis hoorde. Sommigen zullen de
fatto credere che la persecuzione degli woorden van Cantalamessa discutabel
ebrei sia stata, scandalosamente, vinden, maar ze verdienen in ieder geval
equiparata alla doverosa severità per la geen veroordeling. De gebruikelijke
pederastia clericale. In realtà, se si va al journalistieke simplificatie heeft
testo, il Predicatore Pontificio ha sommigen doen geloven dat de
precisato che non intendeva parlare della jodenvervolging op een schandalige
“sciagurata macchia della pedofilia che ha manier gelijk zou zijn gesteld met
coinvolto anche elementi del clero“, visto terechte strengheid tegenover pedofiele
che “di questa già si è parlato e si parla priesters. Maar lezen we wat in de tekst
molto fuori di qui“. Ciò cui padre Raniero staat, dan heeft de pauselijke predikant
intendeva alludere era “l’attacco violento duidelijk gezegd dat hij niet van plan was
e concentrico contro la Chiesa, il Papa e het te hebben over de “schandelijke smet
tutti i fedeli cattolici in molte parti del van pedofilie die ook kleeft aan leden van
mondo“. L’oggetto era, insomma, quel de clerus” omdat “daarover elders zeer
crescente “complesso anticristiano“ (e, in veel is gesproken en wordt gesproken”.
particolare, anticattolico) di cui su questo Pater Raniero bedoelt de hevige aanval in
giornale parlava di recente anche Ernesto veel landen op de Kerk, de paus en de
Galli della Loggia. katholieken. Het ging dus om die
groeiende “antichristelijke (vooral
antikatholieke) emoties” waar Ernesto
Galli della Loggia kortgeleden in deze
krant ook over geschreven heeft.
Secondo Cantalamessa, ci sarebbero i Volgens Cantalamessa zijn er tekenen die
segni di una persecuzione della Chiesa e erop wijzen dat er al een vervolging van
dei suoi membri già in atto, ma che de Kerk en haar leden aan de gang is die
potrebbe peggiorare. Si tratta di segni che wel eens erger zou kunnen worden. Deze
l’amico israelita, di cui ha letto la lettera, tekenen kan de joodse vriend, de
sarebbe in grado di identificare per dura schrijver van de voorgelezen brief, op
esperienza, “sapendo, come ebreo, che grond van zijn bittere ervaring goed
cosa significhi essere vittime della onderkennen. “Als jood weet ik wat het
violenza collettiva“. Quei segnali betekent, doelwit te zijn van collectief
allarmanti sarebbero “l’uso dello geweld”. Die alarmerende tekenen zijn
stereotipo“ e “il passaggio dalla “het gebruik van stereotypen” en “het
responsabilità personale a quella verantwoordelijk stellen van een hele
collettiva“. Per stare alla questione groep voor datgene waarvoor maar enkele
pedofilia, lo stereotipo starebbe in quelle personen verantwoordelijk zijn”. Om bij
rappresentazioni, che diventano luoghi de pedofiliekwestie te blijven, de
comuni, che identificano vita religiosa e stereotype is dat men een beeld van het
pederastia. O che vedono nella religieuze leven vormt alsof pederastie
prospettiva cattolica solo il moralismo daarbij hoort; en dat beeld wordt een
ipocrita di chi, in segreto, è assai peggio gemeenplaats. Ofwel dat de katholieke
degli altri, praticando vizi inconfessabili. moraal zuiver schijnheilige
Da qui, il passaggio a generalizzazioni, zedenpredikerij zou zijn van mensen die
come se ogni battezzato fosse, in quanto in hun privé leven erger zijn dan de
tale, un potenziale maniaco sessuale; così anderen en verslavingen koesteren die het
come, per l’antisemitismo, ogni ebreo era zonlicht niet kunnen verdragen.
tacciato di essere un cittadino infido e Vervolgens kan men generaliseren, alsof
una sanguisuga dei popoli. Una denuncia, iedere gedoopte een potentiële
insomma, della gravità della persecuzione seksmaniak zou zijn; op dezelfde manier
che colpì gli ebrei e, insieme, della was voor antisemieten iedere jood een
2

3. possibilità che anche i cristiani diventino onbetrouwbare burger, een bloedzuiger
perseguitati. E’ una prospettiva, peraltro, van het volk. Er is dus zowel sprake van
che già si è fatta realtà: se in Occidente een aanklacht tegen de vervolging
qualcuno vorrebbe respingere il cattolico waarvan van de joden het slachtoffer zijn
in una riserva, chiudendolo in una sorta di geweest als van mogelijke
apartheid, in altre parti del mondo non christenvervolgingen. Dit is trouwens al
scorre inchiostro ma sangue. Stando anche werkelijkheid geworden. In het Westen
alle statistiche della insospettabile zijn er die de katholiek het liefst in een
Amnesty International, da almeno due reservaat zouden willen opsluiten, in een
decenni il cristianesimo è, nel mondo, la soort apartheid, maar in andere
religione più perseguitata. Il martirologio werelddelen vloeit niet de inkt, maar het
dei credenti nel Vangelo giustifica la bloed. Zie de statistieken van een – zeker
denuncia di una persecuzione sempre niet christenvriendelijke – organisatie als
crescente. Non solo ogni anno Ordini e Amnesty International: sinds tenminste
Congregazioni missionarie stilano un twee decennia is het christendom de
elenco impressionante di vittime, ma le religie die in de wereld het hevigst wordt
Chiese locali stesse piangono i loro vervolgd. De lange lijst van martelaren
defunti, spesso massacrati nei modi più onder diegenen die in het Evangelie
crudeli. geloven maakt de aanklacht tegen de
groeiende vervolging geloofwaardig. Niet
alleen moeten ordes en congregaties van
missionarissen ieder jaar opnieuw een
indrukwekkende lijst van slachtoffers
samenstellen, maar plaatselijke kerken
treuren over doden die vaak op zeer
wrede manieren zijn afgeslacht.
E’ a questo scenario di vastità mondiale e Op dit wereldwijde en al lang durende
di lunga durata, non all’attuale cronaca scenario doelde pater Cantalamessa; niet
nera a sfondo sessuale, che voleva riferirsi dus op de recente krantenberichten met
padre Cantalamessa. Per questo non ha een seksuele achtergrond. Daarom kon de
avuto torto il portavoce vaticano, padre Vaticaanse woordvoerder pater Lombardi
Lombardi, nel rassicurare il mondo de joodse wereld terecht geruststellen dat
ebraico che non vi era alcuna intenzione het absoluut niet de bedoeling was de
di equiparare le campagne antisemite alle antisemitische campagnes gelijk te stellen
campagne contro la pedofilia. Come se si met de antipedofilie campagnes. Alsof
volesse mettere sullo stesso piano la men de vervolging van onschuldige joden
persecuzione degli innocenti ebrei e la en strafprocedures tegen religieuzen die
giustizia verso dei religiosi colpevoli non schuldig zijn aan de schending van een
solo di un peccato contro i comandamenti gebod van God zowel als van de wetten
di Dio ma anche contro la legge degli van de samenleving over één kam zou
uomini. E ha avuto ragione, il padre kunnen scheren. Terecht verklaarde pater
Lombardi, anche nel rinviare al testo Lombardi, met verwijzing naar de echte
autentico, per constatare come il padre tekst die was gebruikt, dat pater
Cantalamessa non solo non avesse Cantalamessa geen cynische vergelijking
proceduto a cinici confronti, ma had gemaakt, maar veeleer zijn
desiderasse, anzi, dire la sua gratitudine a dankbaarheid jegens een bevriende,
un israelita amico e solidale. solidaire jood had willen uiten.
Se lette in questo modo, le affermazioni Op deze manier bekeken zijn de stellingen
“scandalose“ del Predicatore Pontificio van de pauselijke predikant helemaal niet
non sono più tali: anzi, meritano “schandalig”. Integendeel; ze verdienen
riflessione perché, mentre deprecano un de aandacht, want ze verafschuwen het
3

4. passato di violenza, denunciano un geweld van het verleden, terwijl ze
presente e un possibile futuro segnati essi waarschuwen voor het heden en voor een
pure dalla violenza. Questo riconosciuto, toekomst die mogelijk in het teken van
non ha torto neppure il pacato rabbino del hetzelfde geweld zullen staan. Als dit zo
Jewish Committee nel deprecare “un uso is, dan heeft de welwillende rabbijn van
sfortunato del linguaggio“ da parte het Jewish Committee geen ongelijk
dell’autorevole cappuccino. Più che di wanneer hij het “ongelukkige taalgebruik”
“sfortuna” parleremmo, lo si diceva, di van de gezaghebbende kapucijn betreurt.
inopportunità: come ha ricordato il Meer dan “ongelukkig” vind ik het echter
rabbino capo di Roma, il momento per niet op zijn plaats: zoals de Opperrabbijn
rischiare equivoci su questi temi non è van Rome verklaard heeft, is Goede
certo il venerdì santo, ricorrenza di una Vrijdag – de herinnering aan een kruisdood
morte in croce a Gerusalemme.. in Jeruzalem – zeker niet het gepaste
moment om het risico te lopen om over
zulke onderwerpen misverstanden te
krijgen.
Il malinteso di cui è stato vittima il buon Het misverstand waarvan de goede
francescano padre Raniero ricorda quello franciscaan pater Raniero het slachtoffer
che provocò la sollevazione dell’altro is geweest doet denken aan het
monoteismo, l’islamico. La citazione, misverstand dat werd veroorzaakt door de
fatta da Benedetto XVI nella sua ophef bij het andere monotheïsme, de
Ratisbona, di una frase ingiuriosa verso islam, n.a.v. de speech van Benedictus
Maometto scritta un imperatore bizantino XVI in Regensburg. Deze citeerde een zin
del XIII secolo, fu “lanciata“ dalle die beledigend was jegens Mohammed,
consuete agenzie come se rispecchiasse il geschreven door een Byzantijnse keizer in
pensiero del papa. Al contrario: era stata de 13de eeuw. De zin werd, zoals
fatta da papa Ratzinger per dissentirne. gebruikelijk, door bepaalde persbureaus
Altri, troppo numerosi, infortuni mediatici verspreid alsof hij de gedachte van de
hanno coinvolto in questi anni la paus weergaf. Het tegendeel was het
Gerarchia. Le cause? Innanzitutto, forse, geval; de paus had er in de lezing zelf
l’eccesso di parole dette e scritte; poi, la afstand van genomen. Er zijn meer,
minor qualità della “macchina“ ecclesiale teveel, mediaongelukken geweest in de
chiamata al controllo dei testi; infine, una laatste jaren waarbij de hiërarchie
certa ingenuità degli uomini di Chiesa. betrokken was. Wat zijn de oorzaken? Ten
Abituati a discorsi complessi e articolati, eerste dat er misschien wel teveel gezegd
non mettono in conto la necessità dei en geschreven wordt; ten tweede, de
media di sintesi, spesso brutali se non minder goede kwaliteit van het kerkelijke
deformanti, che facciano titolo. Educati, “apparaat” dat de teksten zou moeten
poi, alla lealtà, confidano in quella del checken; tenslotte een zekere naïveteit
“mondo“ dove, invece, non pochi li van mensen die in de Kerk bepaalde
attendono al varco per danneggiare quella functies bekleden. Ze zijn gewend aan
Chiesa che considerano avversaria. Da qui toespraken met een ingewikkelde opbouw
una “modesta proposta per prevenire“: en ze houden geen rekening met het feit
affiancare, cioè, ai severi corsi di dat de media samenvattingen nodig
aggiornamento biblico e teologico, anche hebben – vaak grof, zo niet verdraaiend –
l’incontro con qualche vecchio, scafato die een opvallende krantenkop kunnen
cronista che, ai troppo fiduciosi pastori, geven. Bovendien zijn die kerkmensen
riveli trappole e agguati del media-system opgevoed om eerlijk te zijn en hebben ze
e gli onesti, ma furbi, trucchi per evitarli vertrouwen in de eerlijkheid van de
4

5. “wereld”, waar velen juist staan te loeren
om de Kerk, die zij als een vijand zien,
schade te berokkenen. Vandaar mijn
‘bescheiden voorstel’ ter preventie: laten
zij behalve diepgaande Bijbelse en
theologische bijscholing, ook een training
volgen bij journalisten die oude rotten
zijn in het vak en die deze herders, die
veel te goed van vertrouwen zijn, de
valstrikken en hinderlagen van het
mediasysteem kunnen uitleggen en ook
een paar eerlijke, doch slimme trucjes
kunnen leren om er niet in te lopen.
© Corriere della Sera © Corriere della Sera
5