Хамгаалалт Аюурсайхан

1. ТӨМӨРБААТАРЫН АЮУРСАЙХАН
Эрдэм шинжилгээний ажлын удирдагч:
Б.ПҮРЭВ /ДОКТОР (Ph.D), ДЭД ПРОФЕССОР/
Эрдэм шинжилгээний ажлын зөвлөх:
Р.ОРОСОО /ДОКТОР (Ph.D), ДЭД ПРОФЕССОР/
Б.ХУЛДОРЖ /ДОКТОР (Ph.D), ПРОФЕССОР/
УЛААНБААТАР ХОТ
2014 ОН
МОНГОЛ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН
ӨСӨЛТӨД ГАДААД ХУДАЛДААНЫ
ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ
ЭМПИРИК ШИНЖИЛГЭЭ

2. В.Жанг, П.Маршалл (1985)Ч.Халтмен (1967)
Р. Эмери (1967)
М.Майкли (1977)
Б.Баласса (1978)
Г.Федер (1983)
Р. Рам (1985)
Е.Эканаяке (1999)
П.Даусон, Л.Хаббард (2004)
Ж.Скуали, К.Уилсон (2011)
М.Бахмани-Оскоое (1991)
Ж.Лав (1994)
Е.Гартей (1993)
С.Датт, Д.Гош (1994)
С.Гатак (1997)
Индонез, Египед, Коста
Рика, Эквадорын хувьд
экспортоос үүдэлтэй эдийн
засгийн өсөлтийг тогтоосон
Грек, Израиль улсын хувьд
эдийн засгийн өсөлт дэх
экспортын сөрөг нөлөөг
тогтоосон
Судалсан улсуудынхаа хувьд
эдийн засгийн өсөлтөд
гадаад худалдааны үзүүлэх
хүчтэй нөлөөг тогтоосон
Эдийн засгийн өсөлтөд
гадаад худалдааны
үзүүлэх сулхан нөлөөг
тогтоосон
Эдийн засгийн өсөлтөд
гадаад худалдааны
үзүүлэх аливаа нөлөө
тогтоогдоогүй Солонгос, Тайван, Бразил
болон бусад улсуудын
хувьд аливаа нөлөө
илрүүлээгүй
Гадаад худалдаанаас үүдэлтэй эдийн засгийн өсөлтийн таамаглал:
Нотлогдсон Эргэлзсэн Няцаасан Улс орнуудын хувьд
ялгаатай

3. Судалгааны ажлын зорилт
- Экспортыг нэмэгдүүлэх нь Монголын эдийн засгийн
өсөлтөд хэрхэн нөлөөлж байгааг судалж, тодорхойлох;
- Импортыг орлуулах бодлогын Монголын эдийн засгийн
өсөлтөд үзүүлэх нөлөөг тогтоох;
- Худалдааг либералчилах бодлогын Монголын эдийн
засгийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөөг судалж, тодорхойлох;
- Манай улсын эдийн засгийн өсөлт уул уурхайн
бүтээгдэхүүний өсөн нэмэгдэж буй экспорттой нягт
уялдаатай учраас эдийн засгийн өсөлтөд уул уурхайн
бүтээгдэхүүний экспортын үзүүлж буй нөлөөллийг
шинжилж, тооцоолох;
- Манай улсын эдийн засаг олборлох салбараас
хамааралтай эдийн засаг бүхий улс орнуудад тулгардаг
“Голланд өвчин”-д өртөж байгаа эсэхийг тогтоох.

4. Ñóäëàà÷ Õàìðàõ
õóãàöàà
Ñóäàëñàí
óëñ
Àøèãëàñàí
õýìæ¿¿ð
Õ¿ðñýí ¿ð ä¿í
Г.Федер (1983) 1964-73 31 орон
Y
X
X
экспорт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
Р.Рам (1985) 1960-82 88 орон Ýêñïîðò экспорт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
Д.Куах, Ж.Рауч
(1990)
1960-81 81 орон (Xt + Mt )/GDPt худалдаа сулхан эерэг нөлөөтэй
Ж.Хелливэл,
А.Чунг (1991)
1960-81 19 орон (Xt + Mt )/GDPt гадаад худалдаа орлогод эерэг нөлөөтэй
Д.Доллар (1992) 1976-85 117 орон бодит ханшны
хазайлтын
индекс
бодит ханшны хазайлт ба эдийн засгийн өсөлтийн хооронд
сөрөг хамааралтай
А.Харрисон (1996) 1960-84 51 орон нээлттэй
байдлын
7 хэмжүүр
кросс-секци - 1 хэмжүүр эерэг нөлөөтэй, таван жилийн
дундаж - 3 хэмжүүр эерэг хамааралтай, жилийн
давтамжтай - 6 хэмжүүр нөлөөтэй
Ж.Франкель,
Д.Ромер (1999)
1985 63 орон газарзүйн
шинжүүд
гадаад худалдаа эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
И.Ибрахим (2002) 1974-
1993
Хонконг,
Ө.Солонгос,
Малайз,
Филиппин,
Сингапур,
Тайланд
Y
X
X
экспорт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй, экспортын
салбар экспортын бус салбарт эерэг дам нөлөөтэй
Ж.Лин, И.Ли (2002) 1979-
2000
БНХАУ Ýêñïîðòûí
ºñºëò
экспортын 10 хувийн өсөлт дунджаар ДНБ-ний 1 хувийн
өсөлт дагуулсан
С.Тангсуан,
Х.Томпсон (2003)
1969-
2000
Тайланд Ýêñïîðòûí
ºñºëò
экспортын өсөлт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
П.Даусон,
Л.Хаббард (2004)
1994-99 Төв, Зүүн
Европын
14 орон Y
X
X
экспортын 10 хувийн өсөлт ДНБ-ний 1,6 хувийн өсөлтийг
дагуулсан
О.Шарма,
Р.Бхандари (2005)
1974-
2003
Непал Ýêñïîðòûí
ºñºëò
экспортын өсөлт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
С.Уллах, В.Заман
(2009)
1970-
2009
Пакистан Ýêñïîðòûí
ºñºëò
экспортын өсөлт эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөөтэй
Ж.Скуали,
К.Уилсон (2011)
1981-
2010
АНУ
å
n
j
j
t
MX
MX
1
)(
)(
АНУ худалдааны нээлттэй бодлого баримталдаг ба энэ нь
эдийн засгийн өсөлтөд нь эерэг нөлөөтэй

5. Судлаач Судалсан зүйл
Д.Баяндалай
(1994)
гадаад худалдааны бүтэц, байршилтын талаар судлахдаа, импортыг зохих
хэмжээгээр хязгаарлах, экспортын чиглэлийн болон импортыг орлох үйлдвэрлэл
хөгжүүлэх хэрэгтэйг тэмдэглэсэн.
Э.Гүргэмжав
(1995)
экспорт, импортын харилцан хамаарлыг судалж, үндэсний үйлдвэрлэл, түүний
дотор экспортод чиглэсэн үйлдвэрлэлийн хөгжилд импорт чухал үүрэгтэйг
тайлбарласан.
Н.Батнасан (2000) экспортын салбарт судалгаа хийж, экспортыг дэмжих бодлогын чухлыг онцлохдоо,
импортын бүтцийг тарифийн аргаар зохицуулснаар үндэсний үйлдвэрлэлийг
хөгжүүлж, энэ нь эргээд экспортыг нэмэгдүүлэх боломжтойг онцолсон.
П.Гантөмөр (2001) эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг шинжлэхдээ, шинжлэх ухаан,
технологийн дэвшлийг ашиглан мал аж ахуйн түүхий эд, материалыг боловсруулан
бүтээгдэхүүн хийж үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих, экспортод чиглэсэн
үйлдвэрлэлийг дэмжвэл ДНБ-ний өсөлтийг жилд 1,5 пунктээр өсгөх боломжтойг
тооцоолсон .
Ч.Хашчулуун
(2003)
Гадаад худалдааны либералчлал ба аж үйлдвэрийн бүтцийн өөрчлөлтийг
судалсан.
Ч.Наранчимэг
(2006)
эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөх 25 хүчин зүйлсэд шинжлэх ухаан, технологийн
дэвшил болон эрэлтийн урамшууллыг оруулж, үүнд гадаад худалдааны таатай
бодлогыг хамааруулсан. Эдийн засгийн өсөлтийг хурдасгах нэг гол хүчин зүйл нь
технологи болохыг онцлоод, гадаад худалдааг урамшуулснаар хөрөнгө оруулалт
нэмэгдэж, улмаар технологи бий болохыг тэмдэглэсэн.
Л.Даваажаргал
(2006)
Таталцлын загвар болон Итали, Их Британи, ОХУ, Хятад, Өмнөд Солонго с, АНУ,
Канад гэсэн экспортын түнш 7 орон болон Монголын 2000-2005 оны улирлын panel
өгөгдлийг ашиглаж, Монгол Улсын гадаад худалдаанд ханшийн хэлбэлзлийн
үзүүлэх нөлөөг тооцсон.
Р.Амаржаргал
(2007)
Таталцлын загвар ашиглаж, Зүүн хойд Азийн зах зээлд интеграцичлагдах болон
Япон улстай Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулсан нөхцөлд Монголын гадаад
худалдаа ямар байхыг 1984-2001 оны статистик үзүүлэлтүүд ашиглаж судалсан.
Н.Батнасан,
Н.Отгонсайхан,
Д.Нарандалай,
Ц.Оюунбилэг
(2012)
ОХУ, БНХАУ, Япон, БНСУ, АНУ, Канад тай Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр
байгуулвал эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөхийг судалсан.

6. Гадаад худалдааны онол
А.Смит, 1776 Туйлын давуу талын онол
Д.Рикардо, 1817 Харьцангуй давуу талын онол
Э.Хекшер, 1919
Б.Олин, 1930 Хекшер-Олины онол
Ж.Тинберген, 1962 Таталцлын онол
П.Кругман (1979, 1991) Шинэ онол

7. Гадаад худалдаа нь эдийн засгийн өсөлтөд
нөлөөлөгч хүчин зүйл болох нь

8. Гадаад худалдаа нь эдийн засгийн өсөлтөд
нөлөөлөгч хүчин зүйл болох нь

9. Эндоген өсөлтийн шинэ онол эдийн засгийн өсөлтөд
гадаад худалдааны үзүүлэх урт хугацааны нөлөөг
тайлбарладаг.
Уг нөлөөг ерөнхий тохиолдлоор
тодорхойлох бэрхшээлтэй.
Улс орнуудын хувьд нэгдсэн нэг
дүгнэлт байхгүй.
Улс орнуудад харилцан адилгүй.
Гадаад
худалдаа
хөрөнгө оруулалт
технологийн дэвшил
хөдөлмөрийн бүтээмж
хөдөлмөр эрхлэлт
бусад хүчин зүйлс
эдийн
засгийн
өсөлт

10. (a) худалдааны хэмжээний (нийт экспорт ба
импорт) эдийн засгийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөөний
шинжилгээ
(б) худалдааны бодлогын (ханшийн девальваци,
тогтвортой үнийн түвшний бодлого, квот, тарифтай
холбоотой) эдийн засгийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөөний
шинжилгээ
Эдийн засгийн өсөлтөд гадаад худалдааны
үзүүлэх нөлөөг судлах арга зүй

11. Р.Рам (1985)-ын загвар:
Y = f ( K, L, X)
Нээлттэй худалдаа нь мэдлэг, технологийн дэвшлээр дамжиж урт хугацаанд эдийн
засгийн өсөлтөд нөлөөлөхийг тайлбарласан өсөлтийн шинэ онолын дагуу
Г.Федер (1983)-ийн загвар:
Экспортын бус үйлдвэрлэл: N = F(KN, LN, X)
Экспортын үйлдвэрлэл: X = G(KX, LX)
Ф.Роча (2010)-гийн аргачлал:
уул уурхайн экспортын салбар NR, уул уурхайн бус экспортын салбар MX, экспортын
бус салбар N гэж гурав хуваавал:
N = F(KN, LN, NR, MX)
NR = G(KNR, LNR)
MX = M(KMX, LMX)
Y = RN + MX + N

12. Мэдээллийн эх сурвалж
1981-2012 оны өгөгдлүүд
GDP2005 : ДНБ, 2005 оны зэрэгцүүлсэн үнээр /сая төгрөгөөр/
GDP : ДНБ, оны үнээр /сая төгрөгөөр/
GDPpс : нэг хүнд ногдох ДНБ, 2005 оны зэрэгцүүлсэн үнээр /төгрөгөөр/
INV : нийт хөрөнгө оруулалт оны үнээр /сая төгрөгөөр/
E : валютын ханш /ам.долларыг төгрөгтэй харьцуулсан, оны дунджаар/
EE : валютын ханш /төгрөгийг ам.доллартай харьцуулсан, оны дунджаар/
CPI_MN : Монголын ХҮИ /2000=100/
CPI_USA : АНУ-ын ХҮИ /2000=100/
I/Y : нийт хөрөнгө оруулалтыг ДНБ-д харьцуулсан харьцаа
X : экспорт /сая ам.доллараар/
NR : уул уурхайн салбарын экспорт /сая ам.доллараар/
MX : уул уурхайн бус салбарын экспорт /сая ам.доллараар/
М : импорт /сая ам.доллараар/
L : нийт ажиллагсадын тоо /мян. хүнээр/
KpL : нэгж ажиллах хүчинд ногдох капитал /мян. төгрөгрөөр/
LAND : нэгж ажиллах хүчинд ногдох газар /м2-аар/
WТ : дэлхийн нийт худалдааны эргэлт /сая ам.доллараар/
SHOCKS : 1990-93 оны шилжилтийн үе, 1998-99 оны Азийн эдийн засгийн
хямрал болон Дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралаас үүдсэн
2009 оны Монголын эдийн засгийн уналтын нөлөөллийг илэрхийлэх
дамми хувьсагч

13. Гадаад худалдааны нээлттэй байдлын
хэмжүүрийн тооцоолол
Д.Доллар (1992)
Худалдааны нээлттэй байдал:
1. хаалт хоригийн түвшин харьцангуй бага байх,
2. худалдааг дэмжихийн тулд бодит ханш
харьцангуй тогтвортой байх
Бодит ханшийн хазайлтын индекс (DISTORTION)
RPL = 100 x eP /Pt t tUS
1981-2012 оны хувьд тооцоолсон Харьцангуй үнийн түвшин
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
0,56 0,54 0,51 0,45 0,42 0,47 0,50 0,48 0,45 0,23 0,19 0,18 0,08
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0,08 0,12 0,13 0,11 0,11 0,09 0,09 0,10 0,10 0,09 0,10 0,10 0,11
2007 2008 2009 2010 2011 2012
0,12 0,15 0,12 0,15 0,17 0,17

14. .
Харьцангуй үнийн түвшний хүчин зүйлсийн өөрчлөлтөөс
шалтгаалсан хэлбэлзлийг харгалзан үзэх шаардлагатай.
Харьцангуй үнийн түвшинг хүчин хүчин зүйлсийн
хүртээмжид регресс хийхэд гарах үлдэгдлүүд нь өгөгдсөн
хүчин зүйлсийнхээ хувьд тухайн орны үнийн түвшин их буюу
бага байгааг илэрхийлнэ гэж үзсэн.
Уг үлдэгдлүүдээс худалдааны нээлттэй байдлын
хэмжүүр болохуйц бодит ханшийн хазайлтын индексийг
тооцоолж болно.
гадаадад
худалдаалагддаггүй
бараа
үнэ нь үйлдвэрлэлийн
хүчин зүйлсийн
хүртээмжээс шалтгаалж
байнга өөрчлөгддөг
Харьцангуй
үнийн түвшин
өөрчлөгддөг

15. Хувьсагч
Хоцрогдлынутга#
ADF тестийн
тэгшитгэлд
тренд орсон
эсэх
(1) Level (ялгавар
аваагүй)
Интегрэшнзэрэг
0:0
H
буюу нэгж
язгууртай гэсэн
таамаглал үнэн байх
магадлал,
ADF статистик
RPL 0 ороогүй -2,48** I(0)
GDPрс 0 орсон -2,83*** I(0)
Land 9 орсон -5.14*** I(0)
KpL 6 ороогүй -3.47*** I(0)
RPL = -1.27 + 0.0008 GDPpc +0.38 Land -0.006 KpL
(-10,95) (7,47) (13,69) (-4,81)
R2
=0.90 2
R
=0.89 DW=1.04 Хугацаа: 1981-2012R
DW: 32 ажиглалттай 4 тайлбарлагч хувьсагчийн хувьд 0,97-аас багагүй.

16.  ‫و‬‫ﮭ‬
-.05
.00
.05
.10
.15
.0
.1
.2
.3
.4
.5
.6
1985 1990 1995 2000 2005 2010
Residual Actual Fitted
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
1,079 0,988 0,983 0,862 0,866 1,055 1,198 1,364 1,283 0,784 1,085 1,946 0,783
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0,716 0,879 0,994 0,713 0,784 0,750 0,742 0,929 1,070 1,443 1,485 0,665 0,776
2007 2008 2009 2010 2011 2012
0,688 0,635 0,617 0,877 1,310 1,270
1981-2012 оны бодит ханшны хазайлтын индекс

17. 1981-2012 оны Худалдааны эрчим (Trade intensity TI)
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
0.50 0.53 0.58 0.65 0.71 0.63 0.54 0.52 0.47 0.85 0.36 0.73 1.19
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0.90 0.93 0.82 1.07 0.93 1.07 1.22 1.14 1.09 0.97 1.04 0.97 0.95
2007 2008 2009 2010 2011 2012
0.95 1.03 0.88 0.98 1.30 1.08 Ti = (X M )/GDPt t + t t
1981-2012 оны Нийлмэл
худалдааны эрчим, хувиар
(Composite trade intensity CTI)
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991
0.0457 0.0487 0.0515 0.0479 0.0475 0.0471 0.0418 0.0375 0.0299 0.0249 0.0102
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
0.0109 0.0095 0.0067 0.0087 0.0078 0.0081 0.0071 0.0066 0.0067 0.0065 0.0064
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
0.0069 0.0081 0.0086 0.0101 0.0123 0.0165 0.0129 0.0170 0.0289 0.0269

18. Хувьсагч
Хоцрогдлынутга#
ADF тестийн
тэгшитгэлд
тренд орсон
эсэх
(1) Level (ялгавар
аваагүй)
(2) 1-р эрэмбийн
ялгавар
Интегрэшнзэрэг
0:0
H
буюу нэгж
язгууртай гэсэн
таамаглал үнэн байх
магадлал,
ADF статистик
0:0
H
буюу нэгж
язгууртай гэсэн
таамаглал үнэн байх
магадлал,
ADF статистик
GDP_GROW 0 ороогүй -1.71* - I(0)
I/Y 0 ороогүй -1.19 -4.64*** I(1)
L_GROW 0 ороогүй -3.83*** - I(0)
X_GROW 0 ороогүй -4.16*** I(0)
Y
X
X
0 ороогүй -4.56*** - I(0)
DISTORTION 0 ороогүй -3.84*** - I(0)
TI 0 ороогүй -4.07** - I(0)
CTI 2 ороогүй -1.97** - I(0)

19. Хамаарах хувьсагч: GDP_GROW
Хувьсагчид Коэффициент (t-статистик)
C
I/Y
d(I/Y)
L_GROW
X_GROW
Y
X
X
DISTORTION
TI
CTI
SHOCKS
(3.5) (3.6) (3.7) (3.8)
0.015 (0.63)
0.16 (3.60)***
-
0.10 (0.65)
0.12 (4.32)***
-
-0.03 (-1.71)**
-
-
-0.04 (-2.70)***
0.016 (0.66)
0.17 (3.54)***
-
0.11 (0.67)
-
0.25 (4.01)***
-0.03 (-1.72)**
-
-
-0.05 (-3.12)***
-0.07 (-2.23)**
0.18 (4.01)***
-
0.13 (0.84)
0.09 (2.93)***
-
-
0.06 (2.22)**
-
-0.05 (-3.12)***
0.04 (2.76)***
-
0.26 (2.67)***
0.14 (0.83)
0.08 (2.26)**
-
-
-
55.7 (1.35)*
-0.06 (-3.58)***
R
2
2
R
DW
Ажиглалтын тоо
0.77
0.73
1.51
31
0.76
0.71
1.51
31
0.79
0.75
1.47
31
0.73
0.68
1.33
31
DW: 31 ажиглалттай 6 тайлбарлагч хувьсагчийн хувьд 0,89-аас багагүй.
R

20. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортын
нөлөөллийн шинжилгээ
Зураг: Уул уурхайн зарим бүтээгдэхүүний
нийт экспортод эзлэх хувь
Уул уурхайн бүтээгдэхүүн
нийт экспортод эзлэх хувь
2011 онд 89,2 хувь
2012 онд 89,2 хувь
2013 онд 81,8 хувь

21. 2011 2012 2013
Тоо
хэмжээ
Үнийн дүн Тоо
хэмжээ
Үнийн дүн Тоо
хэмжээ
Үнийн дүн
Нүүрс
/мян.т/
Зэсийн баяжмал
/мян.т/
Төмрийн хүдэр
/мян.т/
Алт /т/
21296,0 2273006,0
575,9 968551,4
5802,0 441515,1
2,6 109777,7
20915,5 1901773,5
574,3 838579,3
6415,9 532508,8
2,8 122293,8
18367,5 1122033,5
649,8 948951,0
6724,5 654333,0
7,6 309826,5
Уул уурхайн зарим бүтээгдэхүүний экспорт
(оны эцсээр, мянган ам.доллараар)
зэсийн
баяжмал 76,4 мян.тонн
төмрийн
хүдэр 308,6 мян.тонн
алт 4,8 тонноор
нүүрс 2,548 сая тонн
нүүрсний экспорт
779,7 сая ам.доллар 41 хувь
нийт экспорт 18,2 хувь
эдийн засгийн өсөлт 2,18 хувь
нүүрсний үнэ
2011 онд 107 ам.доллар
2012 онд 91 ам.доллар
2013 онд 61 ам.доллар

22. Орд газар Нийт нөөц Төлөвлөгөөт
экспорт
Төлөвлөгөөт
үнэ
Нийт
экспортод
үзүүлэх
нөлөөлөл
Эдийн засгийн
өсөлтөд
үзүүлэх
нөлөөлөл
Оюу Толгой ХХК 35,8 сая тонн зэс
1400 тонн алт
2017 оноос жилд
450 мянган тонн зэс,
330 мянган унц алт
7315 ам доллар,
1411 ам.доллар
87,9
хувиар
өсгөнө
10,5 хувиар
илүү
өсгөнө
Таван Толгой ХК 6 тэрбум нүүрс
1.4 тэрбум
коксжих нүүрс,
4.6 тэрбум эрчим
хүчний нүүрс
2016 оноос жилд
20 сая тонн нүүрс 70 ам.доллар
28,7
хувиар
өсгөнө
3,44 хувиар
илүү
өсгөнө

23. “Голланд өвчний” эрсдэлийн шинжилгээ
Хувьсагч
Хоцрогдлын
утга#
ADF тестийн
тэгшитгэлд
тренд орсон
эсэх
(1) Level (ялгавар аваагүй)
Интегрэшн
зэрэг
0:0
H
буюу нэгж язгууртай
гэсэн таамаглал үнэн байх
магадлал, ADF статистик
Y
NR
RN
0 ороогүй -2.70*** I(0)
Y
MX
XM
0 ороогүй -3.48*** I(0)
DW: 20 ажиглалттай 5 тайлбарлагч хувьсагчийн хувьд 0,68-1,56-аас их.

24. 0
1 0 0 0
2 0 0 0
3 0 0 0
4 0 0 0
9 2 9 4 9 6 9 8 0 0 0 2 0 4 0 6 0 8 1 0 1 2
.
.
У у л у у р х а й н с а л б а р ы н э к с п о р т
У у л у у р х а й н б у с с а л б а р ы н э к с п о р т
0
1 0 0 0
2 0 0 0
3 0 0 0
4 0 0 0
9 2 9 4 9 6 9 8 0 0 0 2 0 4 0 6 0 8 1 0 1 2
.
.
У у л у у р х а й н с а л б а р ы н э к с п о р т
У у л у у р х а й н б у с с а л б а р ы н э к с п о р т
0
1 0 0 0
2 0 0 0
3 0 0 0
4 0 0 0
9 2 9 4 9 6 9 8 0 0 0 2 0 4 0 6 0 8 1 0 1 2
.
.
У у л у у р х а й н с а л б а р ы н э к с п о р т
У у л у у р х а й н б у с с а л б а р ы н э к с п о р т
Уул уурхайн бус экспортын
салбарын бүтээмж болон
дам нөлөө
Уул уурхайн бус салбарын экспорт
сүүлийн жилүүдэд байнгын уналттай
<
ГОЛЛАНД ӨВЧИН
Уул уурхайн экспортын
салбарын бүтээмж болон
дам нөлөө

25. ДҮГНЭЛТ
1. Өсөлтийн шинэ онол Монгол Улсын хувьд эдийн засгийн
өсөлтөд гадаад худалдааны үзүүлэх нөлөөг тайлбарлахад
тохиромжтой байна.
2. Г.Федер (1983), Р.Рам (1985) нарын эндоген өсөлтийн загвар урт
хугацааны нөлөөг тодорхой байдлаар тооцох боломжийг олгож
байгаагаараа давуу талтай байна.
3. Худалдааны эрчим, Нийлмэл худалдааны эрчим болон
Долларын индексээр Монгол Улсын хувьд гадаад худалдааны
нээлттэй байдлыг хэмжих боломжтой байна.
4. Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт дэх экспортын өсөлтийн
эерэг нөлөөг тогтоов.
1981-2012 оны хугацаанд экспортын 10 хувийн өсөлт ДНБ-ний
0,8-1,2 хувийн өсөлтийг дагуулсан байна.
5. Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтөд экспортын үзүүлэх нөлөө
нь экспортын салбар дахь хүчин зүйлсийн илүү өндөр бүтээмж
болон экспортын салбарын нийт эдийн засагт үзүүлж буй эерэг
дам нөлөөнөөс улбаалж байна.

26. ДҮГНЭЛТ
6. Импортыг орлуулах бодлого манай улсын эдийн засгийн
өсөлтөд сөрөг нөлөө үзүүлэхээр байна.
Бодит ханшны хазайлтын индекс 0,1 пунктээр өсвөл ДНБ-ийн
өсөлт 0,3 хувиар буурах тооцооллыг хийж болох юм.
7. Нээлттэй гадаад худалдаа Монгол Улсын эдийн засгийн
өсөлтөд эерэг нөлөө үзүүлж байна.
Худалдааны эрчмийн 10 хувийн өсөлт ДНБ-ний 0,6 хувийн
өсөлтийг дагуулж байгаа бол Нийлмэл худалдааны эрчмийн
0,01 хувийн өсөлт ДНБ-ний 0,56 хувийн өсөлтийг дагуулж
байна.
8. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт Монгол Улсын эдийн
засгийн өсөлтөд хүчтэй нөлөө үзүүлж байна.
9. Олборлох салбарын экспортоос өндөр хамааралтай Монгол
Улсын эдийн засаг “Голланд өвчинд” өртөж байна.
10. Н : Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт экспортоос үүдэлтэй0
бөгөөд нээлттэй худалдаа нь мэдлэг, технологиор дамжиж урт
хугацаанд өсөлтөд эерэгээр нөлөөлнө гэсэн таамаглал
эмпирик шинжилгээгээр нотлогдов.

27. Судалгааны ажлын шинэлэг тал
Онол, практикийн ач холбогдол