Gazar hudlultiin tuhai

1. Газар хөдлөлтийн үеийн
аюулгүй ажиллагаа

2. Газар хөдлөлтийн аюулгүй байдлыг хангах 7 алхам
Төлөвлөгөөг мөрдөх
Хохирлоо тооцох
Газар хөдлөлтийн аюул Өөрийгөө хамгаалах
Байшин, сууцаа засварлах
Шаардлагатай зүйлсээ бэлтгэх
Бэлэн байдлын төлөвлөгөө хийх
Болзошгүй аюулыг илрүүлж, засах
Болзошгүй аюулыг илрүүлэх

3. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 1: Гэр доторх газар хөдлөлтийн үед аюул учруулж
болзошгүй зүйлийг илрүүлж, засаж янзлах
Гэрийнхээ хүнд тавилгыг ор, буйдангаас хол байрлуулах
Тавилга хэрэгсэл унаж хаалга таглахаас сэргийлэх
Чичирхийллийн үед унаж эвдэрч болзошгүй эд зүйлсийг хананд бэхлэх
Эд зүйлийг өлгөх
Уран зураг болон бусад хүнд эд
зүйлийг хананд өлгөхдөө чичирхийллийн
үед унахаас сэргийлж бат бөх бэхэлж
өгөх
Аль болох хөнгөн чанарын, зөөлөн
эд зүйлийг ор, буйдангийн дэргэд өлгөх

4. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Тавиур дээрх эд зүйлсийг бэхлэх
Цуглуулга болон бусад сул задгай зүйлс
чичирхийллийн үед танд аюул учруулж болзошгүй
Тиймд эдгээр эд зүйлийг цавуу болон бусад
наалдамхай зүйлээр тогтоох
Хүнд эд зүйлийг тавиурын доод хэсэгт
байрлуулах

5. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Тавилга, гэр ахуйн цахилгаан
хэрэгсэл
Том овор хэмжээтэй гэрийн тавилга, цахилгаан
хэрэгсэл чичирхийллийн үед унаж таныг гэмтээх
аюултай
Тавилгын буланг ханатай нь бэхэлж өгөх
Цахилгаан хэрэгслийг суурьтай нь бэхлэх
Гэхдээ бэхэлгээний материал нь уян хатан
сунадаг зүйл байх

6. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Гал тогоонд
Галын өрөөний тавилгын хаалгуудыг доторх
сав, суулга, шилэн эдлэл, шаазан зэргийг унахаас
сэргийлж сайн хаагддаг болгох
Хийн баллоныг аль болох хааж аюулгүй
байдлаа хангах
Хөргөгч бусад том овор хэмжээтэй цахилгаан
хэрэгслээ сайтар бэхлэх

7. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Гараж, агуулахад
Энд шатамхай болон аюултай материалыг
гарааж, агуулахад хадгалахаас зайлсхийх
Зайлшгүй хадгалах тохиолдолд аюулгүй
байдлыг сайтар хангах
Мөн эдгээр нь алдагдсан тохиолдолд машин
болон бусад эд зүйлд хүрэхээс сэргийлэх
Гараж агуулахад газар хөдлөлтийн үед
байхаас зайлсхийх

8. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 2: Гамшгаас хамгаалах бэлэн байдлын төлөвлөгөө хийх
Газар хөдлөлтийн үеийн аюулгүй
байдлын төлөвлөгөө гаргах
• Гэр бүлийн гишүүн бүр уг төлөвлөгөөг боловсруулахад
оролцох
• Тогтмол дасгал сургууль хийх /хэвт, нуугд, хүлээ-"drop,
cover, and hold on" –г олон удаа давтах/
• Өрөө бүрийн аюулгүй газрыг олж тогтоох
• Хаана, хэзээ ч газар хөдлөлт тохиолдсон өөрийгөө
хамгаалах аргад суралцах
http://www.abag.ca.gov/bayarea/eqmaps/ki
ds.html www.fema.gov/kids/
http://earthquake.usgs.gov/4kids/

9. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Газар хөдлөлтийн дараахь хор уршгийг
арилгах төлөвлөгөө гаргах
• Ажиллагаатай гар чийдэн, гутлаа орныхоо
ойролцоо байлга
• Өрхийн гишүүн бүр нэг нэгэндээ дохио өгөх
шүгэл юмуу бусад дохионуудыг сурах
• Гэр бүлдээ шаардлагатай эм, хоол, хүнсний
хэрэгцээг тооцох, нөөцлөх
• Эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ
үзүүлэх сургалтад хамрагдах
• Ус, цахилгаан, хий зэргийг хаах, унтраах аргыг
сурах

10. Газар хөдлөлтийн дараахь хор уршгийг
арилгах төлөвлөгөө гаргах
• Галын хор хэрхэн ашиглахыг сурах
• Утаа мэдрэгч гэртээ суурилуулж ажиллагаатай эсэхийг нь сар бүр
шалга
• Нэн шаардлагатай газруудын утасны жагсаалтыг мэдэх
• Холбооны шугам гэмтэж болзошгүй тул гэр бүлийнхэнтэйгээ
урьдчилан тохиролцож уулзах газраа тохиролцох
• Хөршүүд болон СӨХ-ийн хүрээнд хамтын төлөвлөгөө гарган хэн
нь ямар чадвартай, хэн нь юуг анхаарч бусдадаа ямар хэлбэрээр
тусламж хүргэж болохыг ярилцах

11. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Газар хөдлөлтийн дараахь сэргээн босгох
арга хэмжээний төлөвлөгөө гаргах
• Гэр бүлийн гишүүд чичирхийлэл зогссоны дараа гэрийнхээ гадаа аль
болох хурдан гарах
• Гэртээ байхгүй байгаа хэн нэгэнтэйгээ холбоо барих
• Гэрийнхээ гишүүн бүрт шаардлагатай үед холбоо барих утасны
жагсаалт өгөх
• Газар хөдлөлтийн дараа гэр орон тань сүйдсэн бол хаана, хэнийд
байхаа урьдчилан тохир
• Хүүхдүүдийнхээ сургааль, цэцэрлэгийн гамшгийн үеийн бэлэн
байдлын төлөвлөгөөнд оролцох, хүүхдүүддээ тайлбарлаж ойлгуулах
• Чухал шаардлагатай бичиг, баримтуудыг хуулбарлан найдвартай газар
хадгалах /даатгалын гэрээ, санхүүгийн тэмдэглэл, хадгаламж, зарим
нэг гэрэл зураг, видео бичлэг гэх мэт/

12. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 3: Гамшгийн үед шаардлагатай эд зүйлсийг бэлтгэх
Хувийн эд зүйлс
• Эм, тариа, тариур, эрүүл мэндийн даатгалын дэвтэр
• Анхны тусламжийн хэрэгсэл, гарын авлага
• Нүдний шил, хувийн ариун цэврийн хэрэгсэл
• Савласан ус
• Шүгэл
• Бэлэн мөнгө
• Хувийн бичиг баримт
• Холбоо барих утасны дугаарууд
• Илчлэг ихтэй хөнгөн хоол
• Гар чийдэн, нөөц батерейн хамт
• Тэмдэглэлийн дэвтэр, үзэг, харандаа гэх мэт

13. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Өрхийн эд зүйлс /3-5 өдрөөр бодож бэлтгэх/
• Ундны ус
• Анхны тусламжийн хэрэгсэл, эм, бусад ариун цэврийн хэрэгсэл
/саван, оо, алчуур, 00 цаас гэх мэт/
• Гар чийдэн, радио хүлээн авагч батерейн хамт, лаа, шүдэнз
• Лаазалсан болон нөөшилсөн хүнс, хоолны хэрэгсэл, лааз
онгойлгогч
• Майхан, хөнжил, дулаан хувцас, оймс, гутал
• Янз бүрийн хэмжээтэй пластик уутнууд
• Ажлын бээлий, хамгаалалтын нүдний шил
• Шаардлагатай бичиг баримтууд

14. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 4: Байшин, сууцаа засварлах, бэхэлгээ хийх
1 2 3
Танай байшин Танай байшин Танай байшин
хэзээ хир өндөр вэ? баригдсан
баригдсан бэ? газар хир
хатуу хөрстэй
вэ?

15. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 5: Газар хөдлөлтийн чичирхийллийн үед
өөрийгөө хамгаалах /чичирхийлэл 5-20 секунд үргэлжилдэг/
• Дотор байгаа бол …
• “ХЭВТ, НУУГД, ХҮЛЭЭ“ - “DROP,
COVER, AND HOLD ON.” Хэрвээ
таны ойролцоо ширээ байхгүй бол
шалан дээр доош харан хэвтэж
гараараа толгой, хүзүүгээ хаах
• Байшингийн хана, цонх болон
өлгөсөн эд зүйл, цахилгаан
хэрэгсэл, эдлэл хэрэгсэлд
цохигдохоос сэргийл
• Чичирхийлэл зогстол гадагш гарч
болохгүй.

16. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Унтаж байсан бол
• Толгойгоо дэрээрээ халхал. Чичирхийлэл зогссоны дараа
гутлаа өмсөөд гадагш гарах
Өндөр барилга дотор байгаа бол
• “ХЭВТ, НУУГД, ХҮЛЭЭ“ Цахилгаан шат ашиглаж болохгүй.
Галын болон бусад дохиоллын системүүдийн ажиллаж буй
дуу чимээнээс сүрдэх хэрэггүй

17. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Ажил дээрээ байгаа бол
• “ХЭВТ, НУУГД, ХҮЛЭЭ“ Ажлын байрны газар хөдлөлтийн
аюулгүй ажиллагааны төлөвлөгөөг баримталж ажиллах
Олон нийтийн газарт байгаа бол
• Хэрвээ боломжтой бол “ХЭВТ, НУУГД, ХҮЛЭЭ“ Гараараа
толгойгоо халхалаад орчин тойрныг сайтар ажиглан
маш болгоомжтой алхаж аль болох гадагшаа гарахыг
эрмэлзэх

18. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Харин гадаа байгаа бол …
Өндөр барилгын ойролцоо байх тохиолдолд
• Газар хөдлөлтийн үед барилгуудын цонх, гадна чимэглэл,
тохижилтын эд зүйл хамгийн түрүүнд унадаг тул
эдгээрт өртөж гэмтэхээс сэргийлж барилгаас түргэн
холдон хоосон зай, талбайд гарах
Жолоо барьж байгаа тохиолдолд
• Хэрвээ боломжтой бол замаас гарч өндөр барилга, гүүр,
далан, зарлалын самбар, мод болон бусад зүйлсээс аль
болох хол зогсох. Чичирхийлэл намдтал машиндаа байна.

19. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 6: Газар хөдлөлтийн дараа учирсан хохирол, гэмтэл,
бэртэл байгаа эсэхийг шалгах
Бэртэл, гэмтэлээ шалгах
 Бусдад туслахаасаа өмнө өөрийгөө бэртэж, гэмтсэн эсэхийг шалгах
 Тоос шорооноос ам, хамар, нүдээ хамгаал
 Хэрвээ хүн цус алдаж байвал цэвэрхэн материал ашиглан цус
тогтоох арга хэмжээ авах
 Ухаан алдсан, зүрх нь зогссон хүн байвал хиймэл амьсгал, иллэг
хийх
 Хүнд гэмтэлтэй хүнийг хамаагүй хөдөлгөж, тээвэрлэж болохгүй
 Бэртэж, гэмтэгсдэд шаардлагатай ус, дулаан хөнжил гудсаар туслах

20. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Аюул үүсгэж болох нөхцлүүдийг шалгах
 Гал түймэр- Бага хэмжээтэй галыг унтраахыг хичээ. Тусламж
дууд гэхдээ гал унтраах ангийг иртэл бүү хүлээ
 Хий алдагдах – Хий алдагдаж байгаа эсэхийг илрүүлэх
үүднээс орчин тойрноо сайтар ажиглах хэрвээ үнэртэх юмуу
ямар нэгэн шинж тэмдэг илэрвэл яаралтай арга хэмжээ авах
 Цахилгааны утасны гэмтэл – Хэрвээ гэмтэл байвал
засварлах, боломжгүй бол бүр мөсөн салгах.
 Нурсан эд зүйл – Хаалга онгойлгох үед эд зүйл нурж
дарагдахаас сэргийл
 Шингэн зүйл асгарах- Газар хөдлөлтийн дараа гэр, сууцандаа
нэвтрэхдээ аливаа аюултай бодис, шингэн алдагдсан
байхаас болгоомжлох , Ил гал гаргахыг хатуу хориглоно

21. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Алхам 7 – Аюулгүй болмогц гамшгийн бэлэн байдлын
төлөвлөгөөг мөрдөж ажиллах
• Хүүхэд, өндөр настан, нэрвэгдэгсдийг тайвшруулж, аль болох
аюулгүй байдлыг нь хангах
• Нурангид дарагдсан хүмүүсийг өөрийн бололцооны хэрээр аврах
арга хэмжээг яаралтай авч эхлэх. Гэхдээ маш болгоомжтой
ажиллавал зохино
• Газар хөдлөлтийн дараа хохирлыг арилгахаар ажиллаж байгаа
штаб болон орон нутгийн засаг, захиргаанаас гаргасан зааврыг
чанд дагаж мөрдөх
• Шатаар буухдаа шатны бат бөхийг сайтар нягталж үзсэний дараа
буух хэрэгтэй. Эвдэрсэн байшинд ойртох, орох хэрэггүй.
• Газар хөдлөлтийн дараагийн 2-3 цаг бол маш аюултай, учир нь
дахин хүчтэй чичирхийлэл явагдах магадлал өндөр байдаг. Онцгой
чухал шаардлагагүй бол байшинд орох хэрэггүй.

22. Би юу хийх хэрэгтэй вэ?
Хэрэв та нурангин дор орсон бол
• Тайван байж орчин тойрноо ажиглаад гадна байгаа хүмүүст
өөрийгөө мэдэгдэх арга хэмжээ авах хэрэгтэй .
• Гал гаргаж болохгүй, зөвхөн хашгирах юмуу хатуу биетээр хана
цохиж мэдэгдэх
• Өөрийн тамир тэнхээгээ гамнах хэрэгтэй.
• Гэмтэж бэртсэн эсэхээ шалгаж шаардлагатай бол өөртөө анхны
тусламж үзүүлэх

23. Ашигласан бүтээл
• “Газар хөдлөлт” Олон улсын зөвлөлгөөний эмхэтгэл, 2005
• “Монголын газар хөдлөлтийн гамшгийг бууруулах нь-
судалгаа ба практик” сэдэвт олон улсын семинарын
эмхтгэл. 2007
• “Гамшиг судлал” сэтгүүл. №1. 2006
• “Газар хөдлөлт” гарын авлага, 2008
• http://earthquake.usgs.gov/prepare/