Prezentacja z wspólnego posiedzenia Panelu Głównego oraz Paneli Roboczych w ramach projektu „Foresight technologii odlewniczych w kontekście Energii do 2030 r. „

1. FORESIGHT BRANŻOWY - WPROWADZENIE
Dr Krzysztof Borodako
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
(funkcja w projekcie: Ekspert Procesowy ds. metodyki foresightu)
Wspólne posiedzenie Panelu Głównego oraz Paneli Roboczych w ramach projektu
„Foresight technologii odlewniczych w kontekście Energii do 2030 r. „
Kraków, luty 2010 r.

2. O czym jest prezentacja?
1. Co to jest foresight?
2. Jaka jest geneza foresightu?
3. Jakie istnieją bariery
stosowania foresightu?
4. Jakie cele może realizować?
5. Jakie wyróżniamy
rodzaje partnerów
6. Jak jest klasyfikowany?
7. Jakie są polskie doświadczenia?

3. Co to jest foresight?
Foresight to
interdyscyplinarny,
partycypacyjny,
antycypacyjny oraz
ciągły proces budowy wizji rozwojowej,
danej branży, na przykład odlewniczej,
obejmujący wdrożenie
wypracowanych wyników.

4. Co to jest foresight? (cd)
(cd)
Foresight to:
1. gromadzenie szerokiej wiedzy o branŜy,
2. prowadzenie szerokiej debaty na temat jej przyszłości
pomiędzy interesariuszami reprezentującymi róŜne
środowiska gospodarcze i społeczne branŜy,
3. kreowanie wspólnej wizji rozwoju branŜy przez kluczowych
partnerów procesu przy
4. jednoczesne budowanie kultury myślenia o przyszłości
całej branŜy, a następnie
5. prowadzenie wspólnego działania
w obranym kierunku

5. Co to jest foresight? (cd)
(cd)
Slaughter R: foresight to proces otwarcia na przyszłość
z wykorzystaniem wszystkich moŜliwych środków, rozwój opinii
na temat przyszłych opcji, wersji przyszłości, a następnie wybór
jednej z nich.
Coates J.F.: foresight to proces, w którym dochodzi do pełnego
zrozumienia sił kształtujących daleką przyszłość i który powinien
być brany pod uwagę
w formułowaniu polityki, planowaniu i podejmowaniu decyzji
Loveridge D.: próba kolektywnego
antycypowania waŜnych czynników
i zagroŜeń, które mogą wpływać
na przyszłość branŜy (i społeczeństwa)

6. Liczba realizowanych procesów foresightu Kiedy powstał?
Rozwój Rozpoczęcie i
prognozowania realizacja
technologicz- narodowych
nego (sektor programów
zbrojeniowy, foresightu w
m.in. Stanów Japonii Pierwsze Dynamiczny
Zjednoczonych) programy rozwój
narodowe projektów
w Europie foresightu
regionalnego
w Europie czas
Lata 50.-60. Lata 70.-80. Początek lat 90. II połowa lat 90.

7. Terminologia
Przewidywanie
Prognozowanie
Foresight Antycypacja
Prospekcja
Efekt: brak polskiego odpowiednika

8. Foresight a prognozowanie
Foresight Prognozowanie
• Wykorzystanie głównie • Wykorzystanie głównie
danych jakościowych danych ilościowych
• Proces budowania wizji • Dostarczenie
• Proces partycypacyjny prawdopodobnych wartości
• Poszukiwanie poŜądanej, a zjawisk w przyszłości
jednocześnie prawdopodobnej • Forma bardziej pasywna
przyszłości - działanie !!! względem przyszłości
• Budowanie tzw. kultury
myślenia o przyszłości (branŜy
odlewniczej)

9. Bariery w realizacji foresightu
• Finansowa - foresight czasami moŜe duŜo kosztować (vide: rodzaje)
• Mentalnościowa - niebezpieczeństwo niewielkiego
zaangaŜowania
• Instytucjonalna - prawidłowa realizacja projektów typu foresight
wymaga odpowiedniego zaplecza instytucjonalnego
• UzaleŜnienie od kadencyjności decydentów - działania
podyktowane są kalendarzem wyborczym lub kadencyjnością
top managementu
• Niski poziom partycypacji społecznej
w róŜnorodnych przedsięwzięciach
- brak silnego poczucia dobra wspólnego

10. Cele projektów foresight
• Eksplorowanie przyszłych moŜliwości w celu ustalenia
priorytetów inwestycji w działaniach naukowych, innowacyjnych
infrastrukturalnych, społecznych.
• Reorientacja systemu nauki i innowacji. Wykorzystywanie jako
narzędzie ustalania priorytetów, jak równieŜ do eksploracji
nowych struktur instytucjonalnych.
• Demonstracja witalności systemu nauki oraz innowacji. Ocena
zdolności nauki i przemysłu do realizacji celów.
• Wprowadzanie nowych uczestników debaty strategicznej.
Instrument poszerzenia grona uczestników zaangaŜowanych w
politykę branŜy/regionu.
• Budowanie nowych sieci oraz powiązań między polami,
sektorami i rynkami lub wokół danych problemów.

11. Cele projektów foresightu branŜowego w Polsce*
• ocena stanu technologicznego określonej branŜy (analiza bilansu
surowcowego i stanu dotychczas stosowanych metod wytwarzania)
• identyfikacja rozwiązań o największym potencjale rozwoju
• ocena innowacyjności określonych technologii
• rozpoznanie kluczowych technologii w aspekcie:
• strategicznego znaczenia dla rozwoju kraju
• zrównowaŜonego rozwoju
• przygotowanie bazy danych technologii materiałowych
• określenie sposobów pokonania barier materiałowych w
kluczowych kierunkach działania;
• identyfikacja produktów zwiększających konkurencyjność branŜy i
kraju (pokonanie róŜnicy rozwojowej Polski wobec UE);
• identyfikacja technologii jako nowych (alternatywnych,
eksperymentalnych) rozwiązań wytwarzania;
• upowszechnianie wiedzy na temat praktycznego wykorzystania
określonych technologii.
*Przegląd projektów foresightu branżowego w Polsce
U. Glińska, A. Kononiuk, Ł. Nazarko

12. Cele Narodowego Programu Foresight Polska 2020
• określenie wizji rozwojowej Polski do 2020 roku
• określenie, poprzez konsensus z głównymi interesariuszami,
priorytetowych kierunków badań naukowych i prac
rozwojowych, które w perspektywie wieloletniej wpłyną na
przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego
• wykorzystanie wyników badań w praktyce oraz stworzenie
dla nich preferencji w przydziale środków budŜetowych
• określenie obszarów i badań, w których moŜliwa jest
komercjalizacja rezultatów i sformułowanie niezbędnych do
tego warunków
• dostosowanie polskiej polityki naukowej do wymogów Unii
Europejskiej
• kształtowanie polityki naukowej
i innowacyjnej w kierunku
Gospodarki Opartej na Wiedzy

13. Partnerzy w projektach
foresightu branŜowego
Instytuty
badawcze
Inni Uczelnie
Partnerzy
Izby przemy-
Odbiorcy procesu słowe
foresightu
Odbiorcy
produktów,
półfabrykatów itp..
Stowarzy-
Dostawcy szenia
branŜowe
Dostawcy
surowców, Władze
podzespołów itp.. regionalne

14. RoŜne znaczenie branŜy w projektach
foresightu
Foresight Foresight
horyzontalny sektorowy
Pola badawcze projektów
PB 1 Odlewnictwo PBO 1 Topienie metali
Kraj/Region Odlewnictwo
PB 3 PB n PBO 3 PBO n
Rezultaty dla kraju/regionu Rezultaty dla odlewnictwa
PB – Pole Badawcze PBO – Pole Badawcze Odlewnictwa

15. Modelowy procesu foresightu
Uruchomienie Faza
Faza wdrożeniowa przygotowawcza
Implementacja,
kontynuacja Badania wstępne
Zarządzanie
Monitorowanie
Ocenianie
Rozpowszechnienie Generowanie
wyników wyników
Faza realizacyjna

16. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej • rząd
• niezależny organ doradczy
2. Kryterium podmiotowe • agencję finansującą
• departament organów
3. Kryterium przedmiotowe państwowych
4. Kryterium terytorialne • stowarzyszenia
przemysłowe
5. Kryterium funkcji • firmy badawcze
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

17. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • terytorialny
• korporacyjny
3. Kryterium przedmiotowe • młodzieżowy
4. Kryterium terytorialne • indywidualny
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

18. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • technologiczny
• społeczny
3. Kryterium przedmiotowe • przedsiębiorczości
4. Kryterium terytorialne • terytorialny
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

19. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej • ponadnarodowy
• narodowy
2. Kryterium podmiotowe • międzyregionalny
• regionalny
3. Kryterium przedmiotowe • metropolitalny
4. Kryterium terytorialne • miejski
• lokalny
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

20. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej • zalecenia dla polityki
rozwoju
2. Kryterium podmiotowe • wyznaczenia priorytetów
• inteligencja antycypacyjna
3. Kryterium przedmiotowe (wiedza, informacje)
4. Kryterium terytorialne • budowa konsensusu
• orędownictwo
5. Kryterium funkcji • komunikacja, edukacja
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

21. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • krótkoterminowy (3-5 lat)
• średnioterminowy (5-10 lat)
3. Kryterium przedmiotowe • długoterminowy (pow 10 lat)
4. Kryterium terytorialne
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

22. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • jako proces
• jako produkt
3. Kryterium przedmiotowe • jako potencjał
4. Kryterium terytorialne
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

23. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • o charakterze zamkniętym
• o charakterze otwartym
3. Kryterium przedmiotowe
4. Kryterium terytorialne
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

24. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • góra – dół
• dół – góra
3. Kryterium przedmiotowe
4. Kryterium terytorialne
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

25. Klasyfikacja foresightu
1. Kryterium organizacji prowadzącej
2. Kryterium podmiotowe • niskobudżetowy (< 1mln zł)
• średniobudżetowy (1-5 mln)
3. Kryterium przedmiotowe • wysokobudżetowy (> 5mln zł)
4. Kryterium terytorialne
5. Kryterium funkcji
6. Kryterium horyzontu czasu
7. Kryterium postrzegania foresightu
8. Kryterium udziału stron trzecich
9. Kryterium podejścia
10. Kryterium wielkości budżetu

26. Projekt
Foresight technologii odlewniczych w kontekście
Energii do 2030 r.
1. Projekt realizowany przez konsorcjum odlewnicze
2. Projekt dotyczy całej branży odlewniczej
3. Foresight o charakterze technologicznym
4. Projekt w skali ogólnokrajowej (wybrane regiony)
5. Funkcją jest przede wszystkim zebranie wiedzy oraz
przygotowanie zaleceń dla polityki rozwoju
6. Projekt badawczy o charakterze długo-horyzontalnym
7. Projekt postrzegany głównie jako produkt
8. Projekt otwarty na udział stron trzecich
9. Charakter badawczy raczej o podejściu góra-dół
10. Projekt średnio-budżetowy

27. Foresight w Polsce
Pierwszych 8 projektów foresightu regionalnego

28. Pierwszych 10 projektów foresightu branŜowego
Realizowane projekty*
1. Foresight technologiczny odlewnictwa polskiego (ODL)
2. Foresight technologiczny w zakresie materiałów polimerowych (PLM)
3. Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobycia
i przetwórstwa węgla brunatnego (WB)
4. Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobywczego węgla
kamiennego (WK)
5. Scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych,
ceramicznych i kompozytowych (MCK)
6. Ocena perspektyw i korzyści z wykorzystania technik satelitarnych i rozwoju
technologii kosmicznych w Polsce (KSM)
7. Kierunki rozwoju technologii materiałowych na potrzeby klastra lotniczego „Dolina
Lotnicza” (KDL)
8. Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobywczego rud miedzi i
surowców towarzyszących w Polsce (RMD)
9. System monitorowania i scenariusze rozwoju technologii medycznych w Polsce
(MED)
10. Scenariusze rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego dla
zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju (PEN)
*Przegląd projektów foresightu branżowego w Polsce
U. Glińska, A. Kononiuk, Ł. Nazarko

29. Projekty foresightu w Polsce
– aspekt terytorialny

30. Polskie programy foresightu na tle świata
Foresight narodowy Holandia PilotaŜowy „Zdrowie i śycie”
(technologiczny) Tajlandia POLSKA
Indonezja
Foresight
regionalny Austria Węgry
RPA Peru
Rep. Korei POLSKA
Hiszpania Brazylia
Francja Irlandia Polskie
Irlandia
projekty
Wielka Wielka Wielka
foresightu
Brytania Brytania Brytania Polskie (PO IG Dz. 1.1.1.)
projekty (PO KL)
Niemcy Niemcy Niemcy Kanada foresightu
Od lat 70. (SPWKP)
Japonia Japonia Japonia Czechy
1990 ‘92 ‘94 ‘96 ‘98 2000 ‘02 ‘04 ‘06 ‘08 2010
lata

31. Podsumowując
1. Foresight to kreowanie tego czego jeszcze nie ma!
2. Foresight „w gronie znajomych” ma niską wartość
3. Foresight to przedsięwzięcie badawcze oparte na
skumulowanej wiedzy wielu ekspertów
4. Foresight wciąż ewaluuje, przez co jest bardziej
wszechstronny
5. Dzięki wielowariantowości jest elastycznym
narzędziem budowy pożądanej przyszłości –
przygotowania się do niej i jej wykreowania!

32. Dziękuję za uwagę
e-mail: borodako@uek.krakow.pl