1. Akdang Pangwika Sa Panahon ng Kastila/ Espanyol
I. Akdang Panrelihiyon na may HimigMangaral atPangkagandahang-asal - tulad ng Pasyon,Nobena, Dula tulad ng
Senakulo
III.Akdang Panlibangan - halimbawa nito ay mga:
1. Tula
awit
korido
2. Mga KantahingBayan
*oyaye
*kundiman
*kumintang
*dalit
*sambotani
*talindaw
*soliranin
3. Mga Dula
*Dulang Pantahanan - hal.duplo,karagatan atpamanhikan
*Dulang Panlansangan - hal.tibag,pananapatan,pangangaluw
*Dulang Pantanghalan - hal.Moro-moro, sarswela,senakulo
Ano ang ibig sabihin ng Karagatanpanitikan?
May tatlong uri ng Dula sa panahong ng Kastila o Kristiyanismo.Ito ay mga Dulang Pantahanan kung saan
nakabilang ang karagatan (isang halimbawa nito),Dulang Panlansangan atDulang Pantanghalan.
Duplo
Tumalon sa:paglilibot,paghahanap
Ang duplo ay isangpamamaraan na ipinasok o isinama sa mga selebrasyon upangmabawasan angkalungkutan sa
pagdadasal para samga namatay.Ito ay binubuo ng mga puns, biro atpalaisipan sabernakular.
Kinalaunan,angduplo ay nagingisangmadulaingdebate sa pamamagitan ng berso.
Ang nakasanayanggawi ay angibangmanlalaro ay magbibintangsa iba ngmga kathang krimen, at ang mga
akusado naman ay ipagtatanggol angkanilangsarili.Angusapan o dayalogo ay nagigingmas masigla gamitang
mga kotasyon mula sa mga awit at corrido na ginagamitsa debate. Kapagang isangnakikipagtalo ay nagbigay ng
malingsagotsa palaisipan na binigay sa kanya,siyaay kadalasangpinaparusahan sa pamamagitan ngpagpilitsa
kanya na magsabi ng isang dalitpara sa namatay
Layon
Tinukoy sa aklatna "Ang Ligaya sa Hapis atangKaaliwan ngmga Olilao angLibangangDuplo" ang dalawanglayon
ng larongduplo:(1) ang pang-aliwnghapis,pang-aliwsa naulila,pang-aliwsa may kalungkutan at(2) pangtalas ng
kaisipan.Kasama pa rito angduplo bilangparangal sa kaluluwa ngisangyumao.
Paksa
Walangiisangpaksasa duplo.Maaaringmagpaulit-ulitangsitwasyonglunsaran ngmga pagtatalo subalithindi
tiyak ang hahantungan nito. Gayunpaman,sa isangpag-aaral na ginawa saduplongnilalaro sa Nueva Ecija,may
mga naitala na kategorya ng paksa sa duplo.
1. Alo-divino -may kaugnayan sa Diyos atsa mga banal na bagay
2. Historia-vino -kasaysayan ngDiyos atng mga santo o anghel
3. Alo-humano/alo-mano -may kaugnayan sa mga propeta, mitolohiya,bayani o ng relasyon ngtao sa Diyos
4. Historia-mano -kasaysayan ngmga tao o ng bansa
5. Ley/Lai -tumatalakay sa mga batas tulad ng Kodigo Penal at Kodigo Sibil
6. Talinghaga -nahahawigsa bugtungan

2. 7. Binayabas -ibapangpaksanghindi nasasakop ngmga naihanap nangpaksa;karaniwangginagamitngmga
bago pa lamangna duplero.
Hindi limitado angmga duplero sa iisanguri paksa.Gayunman,ipinahihiwatigngtermino nilang tinigpas na may
herarkiya ngpaksa sa duplo atnasa tuktok nito angmga paksangrelihiyoso.
Mga Karakter
Ang duplo ay karaniwangitinatanghal sa ilalimngisangtemporaryong silungan sa harap ngtahanan ng yumao.
Dalawanghilera ngmga upuan ang nakaayos sa batalan.Dito nakaupo,angmga pangunahingkarakter ng dula,ang
villacas atvillacos. Sa isa pangupuan sa gitna ng grupo nakaupo naman ang hari o ang duplero. Bago magsimula
ang laro,angmga karakter ay magbibilangupangangbawatisa ay may nakalaan na numero.
Ang iba pangmga karakter ng duplo ay ang fiscal, punong-abala,embahador,numero at agregado. Kapagang
duplo ay may romantikongtema, ang pagkakaayos ngmga manlalaro ay iniiba.Silaay nakaupo sa isangbilog,
kasama anghari na nakaupo sa gitna.
Pamamaraan
Bago mag-umpisa angisangduplo,ang hari ay nagsisimula sapagsasabi ngisangAma Namin, Aba Ginoong Maria,
at isang Requiem para sa namatay.Pagkatapos ngdalangin,isisigawnghari ang “Numeracion” . Ang mga kasali
naman ay sasagotnang “Tribulacion” .
Pagkatapos,dagli na sisimulan na nghari anglaro sa pamamagitan ngpagbato ng bola o panyo sa isa sa mga
villacos. Yuyuko ang villaco sa hari atdadalhin angbola o panyo sa isang villaca na sumagot sa talumpati na ginawa
ng villaco.
Wika
Tagalog ang wika ng duplo. Ngunit Kastila angmarami sa mga terminong teknikal.Ilan sa mga halimbawa nito ang
relacion, regla, sero, equis o ocho, agregado, tribulacion, numeracion, casero at marami pangiba.
Pang-abay na Pamaraan
~ang pang-abay na pamaraan ay isanguri ngpang-abay na nagsasaad kungpaano ginanap angkilos o pangyayaring
isinasaad ngpandiwa~
~halimbawa:
1.Tiklop tuhod siyanghumingi ng tawad.
2.Magalangniyangibinigay anglibro samatanda.

3. Pananakop ng Kastila
Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang tatlong Gs – GOD, GOLD at GLORY. Dumatingsila na
ang pangunahing layunin ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap ng ginto at upang lalongmapabantog sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang nasasakop. Mahahati ang panitikan sadalawa sa panahong
ito: una ay pamaksang pananampalataya at kabutihang -asal at ang ikalawaay ang panitikang
panrebolusyon.
(1) Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-asalDahil sa pananampalataya ang
pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa mga unangakdang nalikha sa panahong
ito ay halos paksang pananampalataya. Halimbawa sa mga ito ay ang mga uri ng dulang
senakulo, santa cruzan at tibag; tulang gaya ng mga pasyong inaawit. Silarin ang nagpakilala ng
konseptong maharlika o dugong bughaw sa mga Pilipino na mababatid samga akdang awit na ang
mga pangunahing tauhan ay mga hari, reyna, prinsipe at prinsesa – isang patunay ang awit na
Florante at Laura ni Balagtas at mga dulang duplo at karagatan.
S a panahong i t o, pi l i ng -pi l i l am ang ang nak as us ul at s apagk at wi k ang K as t i l a
l am ang angkinikilala sa ganitong larangan. Kaunti lamang ang nakasusulat sa Kastila dahil sa
pagpipigil, san a d a r a m a n g t a k o t a t p a g i g i n g m a d a m o t n g m g a K a s t i l a . S a
p a n a h o n g i t o n a l i m b a g a n g p i n a k a u n a n g a k l a t s a b a n s a ; a n g D o c t r i n a
C h r i s t i a n a n a n a l i m b a g n o o n g 1 5 5 3 n a i s a n g panrelihiyong aklat.
Ang pasyon ang isa sa patulang anyo na makarelihiyon. Samantalang ang mga dula sa
nama’yang mga senakulo, Santa Cruzan, at tibag. Ang mga dulang Moro-Moro naman ay pumapaksa
satagumpay ng mga Kastila, isinasadula rito ang mga himagsikan sa pagitan ng mga
sundalongKastila at mga Muslim sa Mindanao at sa wakas ng dula, palaging nagwawagi ang
Kastila attalunang niyayakap ng mga Muslim ang Kristiyanismo. Nauso rin ang carillo o mg a
dulang puppet na yari sa karton na gumalaw sa likod ng isang mailaw at puting tela.
Pananakop ng Mga Kastila:
Mga Impluwensya ng Kastila sa ating Panitikan:
1. Nahalinan ng Alpabetong Romano ang Alibata
2. Naituro ang Doctrina Cristiana
3. Naging Bahagi ng Wikang Filipino ang maraming salita sa Kastila
4. Nadala ang ilang akdang pampanitikan ng Europa at tradisyong Europeo na naging bahagi ng
ating panitikan gaya ng awit, corido, moro-moro at iba pa.
5. Nasinop at nasalin ang makalumang panitikan sa Tagalog sa ibang wikain
6. Nailathala ang iba’t ibang aklat pambalarila sa wikang Filipino tulad ng Tagalog, Ilokano at
Bisaya
7. Nagkaroon ng makarelihiyong himig ang mga akda

4. Mga Unang Aklat:
a. Ang Doctrina Cristiana (1593) – Padre Juan de Placencia at Padre Dominga Nieva
b. Nuestra Senora del Rosario (1602) – Padre Blancas de San Jose
c. Ang Barlaan at Josaphat (nobelang Tagalog) – Padre Antonio de Borja
d. Ang Pasyon – iba’t ibang bersyon sa Tagalog (Mariano Pilapil, Gaspar Aquino de Belen,
Anecito de la Merced at Luis de Guia)
e. Ang Urbana at Felisa – Modesto de Castro (Ama ng klasikang tuluyan sa Tagalog)
Mga Akdang Pangwika:
a. Arte Y Reglas de la Lengua Tagala
b. Compendio de la lengua Tagala
c. Vocabulario de la Lengua Tagala
d. Vocabulario de la Lengua Pampango
e. Vocabulario de la Lengua Bisaya
f. Arte de la Lengua Bicolana
g. Arte de la Lengua Iloka
Mga Dulang Panlibangan
1. Tibag 7. duplo
2. Lagaylay 8. kurido
3. Sinakulo 9. saynete
4. Panubong 10. karagatan
5. Karilyo 11. sarswela
6. Moro-moro
Pananakop ng Kastila
Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang tatlong Gs – GOD, GOLD at GLORY. Dumating
sila na ang pangunahing layunin ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap ng ginto at upang lalong
mapabantog sa pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang nasasakop.
Mahahati ang panitikan sa dalawa sa panahong ito: una ay pamaksang pananampalataya at
kabutihang-asal at ang ikalawa ay ang panitikang panrebolusyon.
(1) Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-asal
Dahil sa pananampalataya ang pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa mga unang
akdang nalikha sa panahong ito ay halos paksang pananampalataya. Halimbawa sa mga ito ay
ang mga uri ng dulang senakulo, santa cruzan at tibag; tulang gaya ng mga pasyong inaawit. Sila
rin ang nagpakilala ng konseptong maharlika o dugong bughaw sa mga Pilipino na mababatid sa
mga akdang awit na ang mga pangunahing tauhan ay mga hari, reyna, prinsipe at prinsesa –
isang patunay ang awit na Florante at Laura ni Balagtas at mga dulang duplo at karagatan.

5. Sa panahong ito, piling-pili lamang ang nakasusulat sapagkat wikang Kastila lamang ang
kinikilala sa ganitong larangan. Kaunti lamang ang nakasusulat sa Kastila dahil sa pagpipigil, sa
nadaramang takot at pagiging madamot ng mga Kastila.
Sa panahong ito nalimbag ang pinakaunang aklat sa bansa; ang Doctrina Christiana na
nalimbag noong 1553 na isang panrelihiyong aklat.
Ang pasyon ang isa sa patulang anyo na makarelihiyon. Samantalang ang mga dula sa nama’y
ang mga senakulo, Santa Cruzan, at tibag. Ang mga dulang Moro-Moro naman ay pumapaksa sa
tagumpay ng mga Kastila, isinasadula rito ang mga himagsikan sa pagitan ng mga sundalong
Kastila at mga Muslim sa Mindanao at sa wakas ng dula, palaging nagwawagi ang Kastila at
talunang niyayakap ng mga Muslim ang Kristiyanismo. Nauso rin ang carillo o mga dulang
puppet na yari sa karton na gumalaw sa likod ng isang mailaw at puting tela.
Ang mga panitikan namang ukol sa kabutihang-asal ay ang Urbana at Feliza ni Padre Modesto
de Castro.
Nalimbag rin sa panahong ito ang pinakaunang newsletter sa bansa noong 1637 – ang Successos
Felices (Fortunate Events) ni Tomas Pinpin na may 14 na pahina. Ngunit noong Agosto 8, 1811
lamang nalathala ang pinakaunang pahayagan sa bansa – ang Del Superior Govierno na umabot
hanggang labinlimang tomo.
(2) Panitikang Rebolusyonaryo at Sedisyoso
Sa ikalawang bahaging ito ng kasaysayang pampanitikan sa panahon ng pananakop ng Kastila,
karamihan sa mga panitikang nalikha ay may diwang rebolusyonaryo at nagbukas sa kamalayang
Pilipino sa di-makataong pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na kalabanin ang
pamahalaan.
Dahil sa labis na pang-aalipin at pang-aalispusta at masidhing diskriminasyon ng mga Kastila sa
mga Pilipino; nagsilunsad ng mga kilusan ang iilang Pilipinong hindi na sumasang-ayon sa
pamamalakad ng mga prayle at pamahalaang Kastila.
Nagsisulat ang mga Pilipino sa panahong ito ng mga panitikang nagrerebolusyon. Nalathala ang
mga pahayagang propagandista na pinangunahan ng La Solidaridad noong Pebrero 19, 1889 na
naglalayong “matamo ang pagbabagong kailangan ng bansang bilang tugon sa kalagayang
panlipunan at pang-ekonomiya, maisiwalat ang malubhang kalagayan ng bansa sa ilalim ng
pamamalakat ng mga Kastila at upang pairalin ang kalayaan at demokrasya.”
Dahil sa mahigpit ang pamahalaan, nagsitago ang mga manunulat sa ilalim ng iba’t ibang
sagisag-panulat upang maprotektahan ng mga sarili laban sa mapang-alipustahang Kastila at
upang patuloy na makasulat.
Ang pambansang bayaning si Dr. Jose P. Rizal na may sagisag-panulat na Laong Laan ay naging
bahagi ng pahayagang La Solidaridad; at ang may-akda ng mga nobelang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo na unang nalimbag at nalathala sa Espanya at naging mitsa sa mga

6. rebolusyonaryong Pilipino na mag-aklas laban sa mga Kastila. Sumulat din si Rizal ng mga
sanaysay gaya ng Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino at Sa Mga Kabataang Dalaga sa
Malolos.
Ang mga bayaning sina Marcelo H. Del Pilar (na may sagisag-panulat na PLARIDEL), Graciano
Lopez-Jaena, Antonio Luna, Mariano Ponce, Pedro Serrano Laktaw, Emilio Jacinto, Apolinario
Mabini, at marami pang iba ay nagsisulat din.