Çevre gazeteciliği - Yakup Çetin

1. T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ (T.Y.L)
RADYO TELEVİZYON VE SİNEMA ANA BİLİM DALI
İLETİŞİM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE GAZETECİLİĞİ
Yakup ÇETİN
154323012008
Haber’de Uzmanlık Alanları Dersi
Yrd. Doç. Dr. Mete KAZAZ
www.yakupcetin.com

2. iÇİNDEKİLER
1. Giriş.
2. Çevre kavramı.
3. Çevre konusunda görülen problematik noktalar.
4. Çevre konusundaki yaklaşımlar.
5. Çevre yaklaşımları arasındaki farklar.
6. Türkiye’de çevre duyarlılığı.
7. Çevre duyarlığında eğitim.
8. Çevre duyarlılığında medyanın yeri.
9. Uzmanlık alanı olarak çevre gazeteciliği.
10. Çevre Gazeteciliğinin Tarihçesi.
11. Çevre Muhabirinde olması gereken vasıflar.
12. Çevre Gazeteciliğinde Etik Kurallar.
13. Türkiye’de çevre gazeteciliği.
14. Kaynaklar.
www.yakupcetin.com

3. Günümüz insanının belki de en büyük hayal
kırıklıklarından birisi, insanoğluna sınırsız
kaynaklarıyla hizmet edeceğine inandığı
yeryüzünün kaynaklarının tükenebilir ve yok
olabilir olduğunu öğrenmesi olmuştur.
www.yakupcetin.com

4. İNSAN DÜNYA
Yüzey alanı
1.000 - 2.191 m2
Yüzey alanı
510.067.420 km2
Karalar
148.847.000 km2 (%29,2)
Denizler
361.220.420 km2 (%70,8)
www.yakupcetin.com

5. ÇEVRE KAVRAMI
1970 Öncesi 1970 Sonrası
Ortam, bulunulan yerin çevresi Bir yerdeki fiziksel ve kimyasal
koşullar ile birlikte yaşayan
canlının oluşturduğu ortama o
canlının çevresi denir
www.yakupcetin.com

6. Çevre konusunda görülen problematik noktalar
1. Dünyadaki iktisadi kaynakların sınırlı olmasına karşın insanların sonsuz tüketim arzusu vardır
ve egemen sistem kapitalizmin bunu artırması.
2. Kıt kaynaklarla donatılmış dünyada insanların sınırsız ilerlemek ve büyümek için çaba
harcamaları ve bu çabaları yüce bir ideal olarak benimsemeleri.
3. Üçüncü dünya ülkelerinde fakirlik ve geri kalmışlık çevre sorunlarına yol açmakta ve oluşan
çevre sorunları yeni sorunlara yol açmaktadır. 3. Dünya ülkeleri gelişmek için çevreyi tahrip
ederken çevrenin korunmasının maliyetinden dolayı bu konularda çalışmaların yapılmaması.
4. Sonsuz hırs ile Çevreyi tahrip eden sermayenin bir taraftan çevre sorununa çözüm olarak
alternatif kazanç sağlama yollarına girmesi.
5. Çevre korumanın maliyetlerinin kim tarafından karşılanacağı sorunudur.
6. Çevreye koruma amaçlı uygulanan metotlarda bile çevrenin nasıl bir tepki vereceğinin
bilinmemesi.
7. Çevre sorunlarının nedenleri ve çözümleri noktasında fikir birliği sağlanamamasıdır.
www.yakupcetin.com

7. www.yakupcetin.com

8. www.yakupcetin.com

9. Konya Karapınar – Meke Gölü
Son 40 yılda göl ve
derelerde su
çekilmesinde büyük artış
yaşandı.
İnsan oğlu dünya tatlı
suyunun %50’sini tek
başına harcıyor.
www.yakupcetin.com

10. Ormanların yok olması, kolera ve
sıtma olmak üzere bir çok
hastalığa davet çıkarıyor.
www.yakupcetin.com

11. 17. ve 18. yüzyılda çevre
sorunlarına dikkat çeken
düşünürlerin sözleri;
www.yakupcetin.com

12. Uluslar arası çevre raporlarından ilki olan Massachusetts
Üniversitesi raporu olan “Büyümenin sınırları” raporu büyük ilgi
uyandırmış olsa da az gelişmiş ülkeler raporu politik buldu ve
gelişmelerinin önünde bir engel olarak değerlendirdiler.
Bu raporun yayınlandığı yıl 5 Haziran 1972’de Birleşmiş
Milletler Dünya Çevre Konferansı gerçekleştirildi. Bu toplantı
Dünya Çevre Programının kurulmasında önemli rol oynamıştır
ve aynı toplantıda “5 Haziran’ın Dünya ve Çevre günü”
olarak belirlenmesi kararı da çıkmıştır.
www.yakupcetin.com

13. Çevre Sorununa “İnsan
Merkezci” ve “Çevre
Merkezci” yaklaşım
İnsan Merkezci yaklaşım, insan istek ve çıkarların ön
planda tutulduğu yaklaşımdır. Bu yaklaşımda çevredeki
her şey insanların isteklerini karşıladığı kadar önemlidir.
Çevre Merkezci yaklaşımda insanlarda doğadaki diğer
varlıklarla eş değer görülür ve doğanın parçası olarak
kabul edilir.
www.yakupcetin.com

14. Sanayi Devriminin Olumsuz Etkileri Sürdürülebilir Dünya Görüşü
1. Biz doğadan ayrıyız.
2. Biz diğer türlerden üsteyiz.
3. Rolümüz vahşi doğayı fethetmek ona
boyun eğdirmek ve amaçlarımız için
onu kullanmaktır.
4. Kaynaklar sınırsızdır.
5. Kullandıklarımızı her zaman
atabileceğimiz uzak bir nokta vardır.
6. Bilim ve teknoloji her sorunu çözer.
7. Ne kadar üretir ve tüketirsek o kadar
ileri oluruz. Ekonomik büyümeye sınır
yoktur.
8. En önemi birey veya ulus dünyanın
kaynaklarına en çok hükmeden
kullanandır.
1. İnsan doğanın bir parçasıdır. Tüm canlılar bir birine
bağımlıdır.
2. Doğa düzeninde bu gün yapılan değişikliklerin
gelecekte insanlar ve canlılar üzerindeki etkileri
öngörülemez.
3. Dünya karmaşıktır, Bilim ve Teknoloji tam olarak
döngüyü anlamlandıramaz.
4. Dünya insana ait değil, insan doğaya aittir.
5. İnsanın doğadaki rolu, Doğayı anlayıp onunla
etkileşime girmesidir.
6. Her canlı veya nesne doğanın bütünlüğü içerisinde
anlamlıdır.
7. Temel gereksinimler karşılanırken doğaya en az zarar
verecek yöntemler uygulanmalıdır. Doğa sadece temel
gereksinimleri karşılayacak potansiyeldedir.
8. Doğadaki sınırlı kaynaklar kullanılırken aç gözlülük
yapılmamalıdır.
9. Dünyayı daha iyi bir yer olarak bırakamıyorsak en
azından bulduğumuz gibi bırakmalıyız.
10.Herkes kendi kirliliği ve çevreye verdiği zarardan
sorumludur, atıklarımızı başka alanlara veya ülkelere
dökmek kimyasal savaş uygulamakla eş değerdir.
11.Doğayı korumada yasaların önünde olmalıyız.
12.Türlerin yok olmasını önlemek için aşırı doğumlar
önlenmelidir.
13.Yoksulluğu önlemek için yapılan yardımlar lutuf değil
bir görev olarak görülmelidir.
14.Doğayı ve kendimizi sevmeyi doğayla barışık yaşamayı
bir yaşam felsefesi olarak kabul etmeliyiz.
Çevre yaklaşımları arasındaki farklar.
www.yakupcetin.com

15. Türkiye’de Çevre Duyarlılığı
 1978 yılında Çevre Müsteşarlığı kuruldu.
 1991 yılında Çevre Bakanlığı Kuruldu
 2003 yılında Bakanlık Orman Bakanlığı ile
birleştirilerek Çevre ve Orman Bakanlığı oldu.
Türkiye Kalkınma ile Çevrenin korunması
arasında ikilemdeki bir ülkedir. Çevre
üzerindeki ülkemizdeki en belirgin etki
Ormansızlaşma ve Erozyondur.
Bunun çözümü için ülkemizde Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren ağaçlandırma faaliyetleri
yürütülmektedir.
www.yakupcetin.com

16. Çevre Duyarlılığında Eğitim
Çevre Bilincinin bireylerde yer edebilmesi
için Aile, Eğitim Kurumları, Kitle iletişim
araçlarının ve sivil toplum kuruluşlarının
büyük bir önemi vardır.
Çevre Bilincine sahip kişi; çevre dostu
davranışların yanı sıra, çevrenin bozulmasına
tarafsız, duyarsız kalmayan, egoist
davranmayan ve sadece kişisel kazanımları
hırsa dönüştürmeyen kişidir.
www.yakupcetin.com

17. Çevre Duyarlılığında Medyanın Yeri
Çevre duyarlılığının artırılması ve çevreye
olumsuz etkilerle ilgili haberler ve bu haberlere konu
alan sorunların çözümleri ile ilgili çözümler Medyada
çok az yer almaktadır. Medyanın çevre konusuna fazla
değinmesindeki sebepler arasında magazin, spor vs
haberlerin daha fazla reklam çekmesi ve bezende
çevreye zarar veren kurum veya kuruluşların Medya
için reklam veren pozisyonunda olması gibi
sebeplerden dolayı medya çevre haberlerine ağırlık
vermemektedir.
Söz konusu bir çevre haberi yayınlanıyorsa da
çeşitli medya teknikleri ile yayınlanan haberler
önemsizleştirilmektedir.
www.yakupcetin.com

18. Çevre Duyarlılığında Medyanın Yeri
Medya, çevre olaylarında bir yatırım
faaliyeti sonrası oluşan çevre sorunuysa
bu olayları görmezden gelmeyi tercih
ederler.
Ancak Çevre sorunu doğal afet vb.
kendiliğinden oluşan bir durumsa
medyanın bu konuya çok hassas
davrandığı görülmektedir.
www.yakupcetin.com

19. Uzmanlık Alanı Olarak Çevre Gazeteciliği
Gazetecilikte ilk zamanlarda basılı medyada gelir basılı
gazetelerin satışından elde edilebiliyordu ve medya sadece medya
faaliyetleri yürütüyordu.
Günümüzde ise artık gazetelerin satışından elde ettikleri
gelirden daha çok reklamdan büyük kazançlar elde edilebilmektedir
ve günümüz medyası sadece Basılı, Görsel ve işitsel medya
faaliyetleri ile ilgilenmiyor.
Günümüzde medya kapitalist sistemden beslenen bir yapının
içinde olduğu için bu sistemin çıkardığı çevre sorunlarına
gösterebilecekleri hassasiyet ve önem ortadadır. Çevre Gazeteciliği
yapan bireylerinde Medya şirketlerinde olduğu gibi Siyasi, Ekonomik
menfaatler dışında kalması düşünülemez.
www.yakupcetin.com

20. Çevre Gazeteciliğinin Tarihçesi
Çevre gazeteciliğinin kökleri doğa yazarcılığına
dayanmaktadır. Çevre gazeteciliğinin başlangıcı 19. Yüzyılda Hanry
David Thoreau ve Perkins Marsh gibi yazarların doğanın güzelliği
hakkındaki yazıları ve bu güzelliklerin korunmasına dikkat çekmeleri
ile başlamıştır.
Doğa hakkındaki yazarlığın geçmişi çok eskilere dayansa da
Çevre Haberciliği 1970’li yılarak kadar tam şekillenmemiştir. Rachel
Carson’un “Sessiz Bazhar” isimli kitabın 1962 yılında yayımlanması,
1970 yılında Birleşmiş Milletler ve Unesco tarafından yapılan
toplantılar sonrası Uluslar arası Çevre Eğitimi Programının ortaya
çıkması, çevre politikaların ve yasaların çıkması ve 60’lı 70’li yıllardaki
çevre örgütlerinin aktif rol oynaması ile birlikte 1990 yılında kurulan
Çevre Muhabirleri Derneği ‘nin kurulması ile birlikte bu meslek daha
fazla bilinmeye başlandı.
www.yakupcetin.com

21. Çevre Gazeteciliği
Çevre Haberciliği insanoğlunun kendi türü dışındaki
canlı cansız varlıklarla etkileşimiyle ilgili olarak
ortaya çıkan olaylar, sorunlar hakkında ki habercilik
faaliyetleridir
www.yakupcetin.com

22. Çevre Muhabirleri devamlı olarak güncel sorunlardan
haberdar olmalı ve güncel sorunlarla ilgili kamuyu
bilgilendirmelidir.
Gazetecilik mesleğinin genel etik kurallarından birisi
olan objektifliğe karşın çevre muhabirciliğinde muhabirin
çevrenin tarafı olarak haber yapması Çevre Gazeteciliğinde
genel kabul görmüş bir durumdur. İçinde bulunduğumuz
Dünya’mızın yanı evimizin genel sağlığı açısından taraflı
yaklaşmak gerekmektedir. www.yakupcetin.com

23. 1. Bilimsel lisanı ve uygulamaları anlamalı.
2. Geçmişteki çevresel olaylar hakkında bilgili olmalı.
3. Çevre politikaları ve çevre örgütleri hakkında bilgi sahibi
olmalı.
4. Güncel sorunlar hakkında bilgi sahibi olmalı.
5. Tüm elde ettiği yukarıdaki bilgileri anlaşılabilir bir şekilde
kamuya akıtabilmeli.
www.yakupcetin.com

24. Çevre Gazeteciliğinde
Etik Kurallar
1. Temiz çevre ve Sürdürülebilir kalkınma temel haktır ve yaşam, sağlık ve
esenlik haklarıyla yakından ilişkilidir. Çevre muhabirinin görevi yerel,
ulusal ve evrensel boyuttaki çevresel tehditleri kamuya bildirmelidir.
2. Çevre muhabiri ticari veya politik hiçbir kaygı gütmeden çevre üzerinde
ortaya çıkan yeni bilgi, haber ve görüşü bildirmelidir.
3. Çevre muhabiri kamuyu bilgilendirirken mümkün olduğunca çok kaynak
göstermeli spekülasyona dayalı yanlı yorumlardan kaçınmalıdır.
4. Çevre Muhabiri ulaştığı bilgi, haber ve kaynaklara diğer tüm kişi, kurum
veya meslektaşlarının da ulaşması için yardımcı olmalıdır.
5. Çevre muhabiri yeniliklere açık olmalı, daha önce doğru bildiği bilgiyi
düzeltebilmeli ve kamuyu yeni bilgi ışığında aydınlatmalıdır.
www.yakupcetin.com

25. Türkiye’de Çevre Gazeteciliği
Türkiye’de kayıtlı hiçbir çevre muhabiri yoktur, Çevre muhabiri olarak çalışan insanlarsa
diğer muhabirlik alanları asli alanları iken bu alana sadece katkı yapmaktadırlar. Ülkemizde Çevre
Gazeteciliğindeki en büyük eksiklik Çevre konusunda Uzmanlaşma eksikliğidir. Şuan ülkemizde
olan şekilde değil de tam tersi yönde her alanda (örneğin Ekonomi, Turizm vb) alanların içene
Çevre konularının katılması gerekmektedir. Çevre haberciliği felaket haberciliği görünümünden
çıkartılarak insanların dikkati çekilmelidir, mesela gezi programları gibi sevilen ilgi duyulan
konuların içersine Çevre konuları yerleştirilmelidir.
Türkiye’de ise gazeteciler çalıştıkları kurumun iç politikasından dışarı taşamadıkları veya
özellikle ekoloji alanında bir bilinç olmadığından çevre gazeteciliği de kadük kaldı. Tabi buna
çalışılan kurumların mevcut hükümetler ve iş dünyasıyla olan dirsek teması da unutulmamalı.
Siyasi habercilik, magazinsel habercilik, sportif habercilik gibi toplumdan geri besleme
oluşmayınca, basın da bu alanda uzmanlaşmasına gerek duyulan muhabirler oluşamadı.
www.yakupcetin.com

26. Kaynaklar
 Şövalyelik Mesleği Gazeteciliğin
Uzmanlık Alanları

 EKOIQ Yayın Yönetmeni Barış Doğru

 Çevre Gazetecileri Derneği
www.yakupcetin.com