medicine

2. Baş beynin polietioloji xroniki xəstəliyi olub,
neyronların həddən çox qıcıqlanması nəticəsində
yaranır və epilepsiya tutmaları ilə səciyyələnir.
Yunanca “epilambano” sözündən olub - tuturam
mənasını verir.
Epileptik reaksiyalar və epileptik sindromlar ayırd
edilir.

3.  Beynin güclü qıcıqlara
cavab vermə qabiliyyətidir.
 Tək-tək, seyrək epizodik
tutmalar şəklində olur
 Yüksək temperaturdan
febril qıcolmalar,
elektroşok, insulin koması,
hipoksiya, alkoqol və s.
zəhərlənmələr zamanı
yaranan qıcolmalar aiddir.
• Beyin qan dövranının
pozulması, beyin şişləri,
beynin iltihabı.
• İntoksikasiya, parazitlərlə
zədələnmə nəticəsində
yaranan təkrar
tutmalardır.
• Zədələnmə yerində
müvafiq nevroloji
simptomlar aşkar edilir.

4. Tarixdən məlumdur ki, bu xəstəlik bəzi böyük tarixi
şəxsiyyətlərdə də (Yuli Sezar, Napoleon və başqaları)
olmuşdur. Elə buna görə də onu bəzən dahilik xəstəliyi
də adlandırırdılar. Yalnız çox-çox sonralar yunanlar bu
xəstəliyə hazırda istifadə etdiyimiz "tutmaq", "yıxılmaq"
mənasını verən Epilepsiya və ya Morbus epilepticus.
adını verdilər.

6. İrsi amillər – autosom dominant tip
üzrə ötürülən tipik absanslarda
Perinatal
Postnatal

7. Müasir təsəvvürlərə görə epilepsiyanın etiologiyasında
irsiyyət, bətndaxili və ilk postnatal inkişaf dövrlərində
baş beyinə təsir göstərən ekzogen zədələyici (travmatk
və s.) faktorların, habelə toksiki-allergik, infeksion və s.
amillərin rolu mühüm və həlledicidir. 5-25% hallarda
isə xəstəliyin baş vermə səbəbini aydınlaşdırmaq
mümkün olmur.

8. Yarımkürə
daxilində
qonşu qabıq
strukturlarına
yayılma
Döyənəkli cisim
və beynin
başqa
komissuraları
vasitəsilə
beynin əks
yarımkürəsinə
yayılma
Retikulyar
formasiya
vasitəsilə
bütün beyinə
yayılma
QAYT -
Epileptik
fəallığın
qarşısını alan
tormozlayıcı
beyin
mediatoru

10. Sklerozlaşmış
ocaqlar
Hippokamp
nahiyədə
Beyincik
qabığının orta
qatı
Görmə qabarı nüvələri
Beyin qabığında

11. PATOMORFOLOGİYASI
Hippokamp
nahiyəsində, beyin
qabığında, beyincik
qabığının orta qatında,
görmə qabarının
spesifik nüvələrində
daha qabarıq nəzərə
çarpır.
Epilepsiya zamanı çox
vaxt kistaların,
çapıqların, dizontogen
sahələrin ucqarlarında
yerləşmiş atrofik
sklerozlaşmış ocaqlar
aşkar edilir.
Neyronlarda dəyişiklik,
xırda qansızmalar,
damarlarda distonik
pozulmalar, durğunluq,
ödem yaranır.
Hipoksik-damar
ensefalopatiyası
baş verir.

15. Aura
• Görmə
• Dad
• Eşitmə
• Qoxu
• Somatosensor
• Avtonom
• Abdominal
• Psixi

16. Huşun itməsi (Dialeptik tutma)
Tutmaların əsas əlamətləri
• Xəstə huşunu itirir
• Xəstə kontakta girmir

17. Motor simptomları
• Sadə
Klonik
Tonik – klonik
Mioklonik
Versiz
Epileptik
• Kompleks
Avtomator
Hipermator
Elastik

18. Avtanom tutma
• Taxikardiya
• Tənəffüsdə dəyişiklik
• Tərləmə
• Bəbəyin genəlməsi
Xüsusi tutmalar
• Afazik
• Atonik
• Astatik
• Akinetik
• Hipomotor
• Negativ mioklonik

20. • İdiopatik epilepsiya - hər hansı bir etioloji amilin
olmaması, güclü qalıq əlamətləri və EEG-də
xarakterik əlamətləri olan epilepsiya
• Simptomatik epilepsiya - serebral bir patalogiya ilə
bağlı, ya da ən azında onunla əlaqələndirilə bilən
epilepsiya
• Kriptogen epilepsiya - Hal-hazırkı metodların etioloji
faktorları aşkarlaya bilmədiyi, ancaq idiopatik
epilepsiyaya uyğun gəlməyən epilepsiya

22. • Parsial qıcolmalar
SADƏ parsial tutmalar
-Hərəki yerişlə
-Somatosensor və ya xüsusi sensor təzahürlə
-Vegetativ təzahürlərlə
MÜRƏKKƏB parsial tutmalar
TONİK-KLONİK
• GENERALİZƏolunmuş qıcolmalar
• Təsnif olunmamış tutmalar

27. Generalizə olunmuş epileptik tutma zamanı şüur itir,
müddəti 0,5 dəq olan tonik qıcolmalar baş verir. Tutma
yuxuya keçən epileptik koma ilə qutarır. Bəzən
psixomotor oyanma, psixi pozulmalar inkişaf edir.

29. Sadə absans:
• Qıcolma və vegetativ əlamətlər olmadan, xəstə
yıxılmadan şüurun itməsi ilə xarakterizə olunur. EEQ-də
saniyədə 3 tezliklə zirvə-dalğa kompleks quruluşuna
malik olan paroksizm qeyd olunur.
Mürəkkəb absans:
• Şüur itməsi və vegetativ pozulmala rmüxtəlif hərəki fenomenlərlə
müşahidə olunur. Bunlara mioklonik səyrimələr, üz əzələlərinin
qeyri iradi yığılması, göz almalarının axması, postural tonusun
itməsi aiddir.

35. Bu tutmalar zamanı epilepsiya ocağı beyin qabığında
yerləşir, prosesə beynin bir hissəsi qoşulur. Sadə və
mürəkkəb tutmalara bölünür. Hərəki, hissi,
Psixopatoloji təzahürlərlə müşayət olunur.

36. Parsial
tutmalar
(Hərəki)Cekson
tutması
Koçevnikov
epilepsiyası
(Hissi)Cekson
tutmaları
Məhdud əzələ
qruplarında
dövrü olaraq
yayılmış
tutmalara keçən
daimi
miokloniyalar
Görmə,
eşitmə, qoxu,
dadbilmə
tutmaları
aiddir.
Üz, əl,ayaq və s.
əzələlərin
qoşulması ilə
səciyyələnən
klonik
qıcolmalar

41. Triada təşkil edir: əzələ spazmları,
psixomotor inkişafın pozulması və
hipersaritmiya. İdiopatik, kriptogen və
simptomatik formalar mümkündür.
Adətən 3-9 yaşlarda, əsasən də
oğlanlarda meydana çıxır. Kriptogen
formalar naməlum etiologiyalı ocaqlı
nevroloji patologiyalar zamanı yaranır.
Simptomatik formalar çox və ya az
dərəcədə aydın nəzərə çarpan beyin
defektləri və ya əsasən antenatal
zədələnmələrlə təzahür edir, lakin bəzən
peri- və ya postnatal mənşəli də ola bilər.

42. Əzələ spazmları əksər hallarda bükücü, bəzən açıcı və ya qarışıq
ola bilər. Bu zaman başın və budun bükülməsi, əllərin bükülməsi
və uzaqlaşması, başın «önə və arxaya yellənməsi», bəzən başın
açıcı əzələlərində tonusun yüksəlməsi hesabına başın arxaya
çevrilməsi və gövdənin həddən artıq açılması xarakterikdir.
Qıcolma hərəkətləri tempinə görə sürətli, bəzən ani olur və
adətən onlarla qıcolma epizodlar seriyası qruplaşır və onlar
arasında fasilə olur. Qıcolma spazmları bir sıra hallarda qışqırma,
ağlama, göz qapaqlarının əsməsi, bəbəklərin genişlənməsi ilə
müşayiət olunur.

43. Qıcolma tutmaları dəfələrlə - gündə 50 dəfəyə qədər təkrarlanır
və əsasən gecə və ya səhər saatlarında meydana çıxır. Bu zaman
xəstələrin «pis» və «yaxşı» günləri olur. 3 yaşdan yuxarı olan
uşaqlardakı körpə spazmı tutmaları tədricən epileptik
paroksizmlərin digər formaları ilə əvəz olunur. Onun mioklonik-
astatik epilepsiyaya və ya Lennoks-Qasto sindromuna çevrilməsi
mümkündür. Körpə spazmı zamanı, xüsusən xəstəlik 3 yaşa
qədərki dövrdə başladıqda və beynin aydın nəzərə çarpan
zədələnməsi olan xəstələrdə proqnoz pisdir. Yüksək ölüm faizi və
əlillik qeyd olunur.

44. • Hipsaritmiya – VS zamanı əsas tutmalararası (interiktal) EEQ
patternidir və praktik olaraq yaşa görə normal olan əsas aktivliyi
tamamilə əvəz edir.
• Hipsaritmiya – multifokal spayklar və kəskin dalğalarla birləşən,
nizamsız şəkildə yerləşmiş çox yüksək amplitudalı yavaş
dalğalardan ibarətdir. EEQ-də iktal (tutma) dəyişiklikləri
müxtəlifdir.
• Tutma zamanı ən xarakterik EEQ-pattern verteks-mərkəz sahəsində
pozitiv dalğalardan ibarət olur; aşağı amplitudalı sürətli aktivlik
(14-16 Hs tezlikdə) və ya “electro-decremental event” adlandırılan
əyrinin diffuz yastılanması da müşahidə edilə bilər. VS zamanı EEQ
şəkli sabit deyil və vaxt keçdikcə dəyişikliyə uğraya bilər.

49. Febril qıcolmalar

50. 6 ayından təxminən 6
yaşına kimi uşaqların
10-20%-də yüksək
hərarət fonunda ( 38°C
- dən yuxarı) qıcolmalar
baş verir.

53. • Bir neçə dəqiqə ərzində sona çatır, nadir hallarda 15
dəqiqəyə qədər davam edə bilər
• Bütün bədəndə qıcolmalar, səyirmələr, titrəmələr
olur, gözləri hərəkətli olur
• Uşaq ətraf mühitə heç bir reaksiya vermir, inildəyir,
huşunu itirir
• Uşaqda qeyri-iradi nəcis və sidik ifrazı ola bilər

55. • 15 dəqiqədən artıq
davam edir və ya 24
saat ərzində 1-dən çox
tutmalar baş verə bilər.
• Bu zaman bədənin
sadəcə müəyyən
hissəsində qıcolmalar və
səyrimələr baş verir.

57. Qıcolmalar adətən uşaqda fəsadsız keçib gedir. Bir çox
hallarda qıcolmalar bu uşaqda təkrarlanmır. Lakin hər
bir halda belə qıcolma keçirmiş uşağı mütləq nevroloqa
göstərmək lazımdır. Lazım olduqda həkim
elektroensefaloqrammanı, qan analizlərini və s. təyin
edə bilər. Adətən heç bir xüsusi müalicə tələb olunmur.
Xəstəlik zamanı belə uşaqlara qarşı daha diqqətli olmaq
və hərarət 38 C-yə çatdıqda mütləq hərarətsalan
dərman vermək lazımdır.

58. Uzunsürən qıcolmalar hər hansı nevroloji xəstəliyinin
simptomu ola bilər. Bu səbəbdən belə uşağı həkim-
nevroloq daha dərin müayinə etməlidir (KT və ya MRT,
əmgəyi açıq olan körpələrə neyrosonoqrafiya təyin
oluna bilər).

59. Qıcolma zamanı ananın uşağa köməyi ondan ibarət ola
bilər ki, ana uşağı düz yerə uzandırmalı və fikir
verməlidir ki, uşaq özünü zədələməsin. Uşağın qollarını
və ayaqlarını güclə düzəltmək, ağzına barmaq, çubuq
və s. salmaq olmaz. Otağın pəncərəsini açın, hərarəti
salmaq üçün uşağa hərarətsalan dərman verin.
Hərarətsalan dərman şam şəklində olmalıdır. Bu
vəziyyətdə olan uşağa maye və ya həb şəklində olan
dərmanı vermək olmaz! Uşağın başını böyrü üstə
çevirmək lazımdır ki, qusma baş verdikdə uşaq
boğulmasın.

62. Epilepsiyanın generalizəolunmuş klonik və apnoetik
təzahürlərinin EEQ-də spesifik dəyişiklik olmadan birgə rast
gəlinməsi körpənin həyatının 2-3-cü günlərində meydana çıxan
və dominant irsi ötürülən xoşxassəli neonatal ailəvi qıcolma üçün
xarakterikdir. Xəstəliyin başlanğıcında meydana çıxan klinik
təzahürlər bir çox hallarda nəzərə çarpmaya bilər. Bunlar gözün
tonik horizantal meyl etməsi (qırpılma ilə və ya onsuz), göz
qapaqlarının səyriməsi və ya əsməsi, əmmə, yanaq-dil və ya oral
öpmə, üzmə və ya pedal hərəkətləri, bəzən qısamüddətli apnoe
ola bilər.

63. Deserebrasiya və ya dekortikasiya üçün xarakter olan pozanı
xatırladan ətrafların paroksizmal tonik gərginləşməsi də ola bilər.
Əksər hallarda vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqlarda meydana
çıxır. Bu xəstələrin təxminən 14%-də sonradan epilepsiya inkişaf
edir.
Xoşxassəli neonatal qıcolmalar – həyatın 5-ci günündə müşahidə
olunan və çox tez-tez təkrarlanan klonik və apnoetik
paroksizmlərdir. Tutmalararası dövrdə aparılan EEQ-də əksər
hallarda teta-dalğaların bir-birini əvəzləməsinə rast gəlinir. Bu
tutmaların etiologiyası məlum deyildir. Adətən bu tutmalar
sonradan təkrarlanmır və körpənin psixomotor inkişafı pozulmur.

65. EEQ-də müəyyən
dəyişikliklər
Xəstədən və onun
yaxınlarından toplanmış
anamnez
KT və MRT
nəticələrinə görə
Tutmaların
xarakterinə görə

70.  Diaqnostika:
EEQ

81. • Müasir müalicə konsepsiyası müəyyən rejimə
əməl olunmasından, psixoterpiyadan, dərman
müalicəsindən, əmək fəaliyyətinin düzgün təşkil
olunmasından ibarətdir.
• Xəstələrin xüsusi pəhrizə ehtiyacı yoxdur, lakin
spirtli içkilərin qəbulu qəti qadağandır, maye
qəbulu məhdudlaşdırılır, şor, turş, kəskin
ədviyyatlı yeməklər məsləhət görülmür.
• Yuxu rejimi düzgün təşkil olunmalıdır.

83. Sodium
VolproadeA
Difenin
Fenobarbit
al

84. Mioklonus epilepsiyaya xarakter olan cəhət, bir
qayda olaraq ayrı-ayrı əzələ qruplarında qısa
müddətli cəngolma səyrimələri, yəni əzələ
dartılmalarıdır. Bu zaman şüur itmir. Qeyd etmək
lazımdır ki , epilepsiyarın müalicəyə ən yatımsız
formalarından biri məhz mioklonus epilepsiyadır.
Bu halda əsas dərman maddəsi kimi, kortikotropin,
kortikosteroidlər, əsasən, klonazepam kimi
nümayəndəsindən istifadə olunur.

90. Diqqətinizə görə təşəkkürlər)