İlk tibbi yardım zamanı anafilaktik şok əleyhinə proseduralar. First aid. Anaphylactic shock and first aid.

1. ANAFILAKTIK ŞOK
Raha Pirsa
TİBB 3-C
İlk yardım sərbəst işi
2023

2. ŞOKLAR
 Genellikə Şok kəskin damar çatmazlığıdır.
 Toxumaların oksigen və qanla təchizatı ilə
onun tələbatı arasında balansın pozulur ki
buda patoloji proses əmələ gətirir.
 Şoklarda ilkin mərhələdə xəstəyə
yanaşmanın ümumi prinsipləri birbirinə
taydır.
 Şoklar zamanı xəstəyə tez və düzgün ilkin
yardım göstərilməsə xəsətə öləbilər.

3. ANAFILAKTIK ŞOK
 Anafilaktik şok, ağır bir alerjik reaksiyon sonucu ortaya çıxan
hayati təhlukə durumudur. Bu reaksiya, vücudun alerjen olarak
adlandırılan bir maddeye aşırı duyarlı bir reaksiya göstermesiyle
başlayır.
 Anafilaktik şok, genellikle birneçə dəqiqə içinde gəlişəbilir ve
acil tibbi müdaxile emək lazımdır.
 Həmçinin sürətlə inkişaf edir və ağır hemodinamik
pozğuntular törədir.
 Bu şokun təhlukəli olması buna görədir ki, orqanizmdə ağır
hipoksiya törənir, və bu özünü həyati vacib orqanların ( ürək,
böyrək, qaraciyər, beyin) zədələnməsi ilə göstərir.

5. ETIOLOGIYASI
 Anafilaktik şok orqanizmdə
anticisimlər əmələ gəldikdə baş
verir. Bu anticisimlər adətən
orqanizmdə infeksiyaya və ya
qida maddələrinə cavab
reaksiyası olaraq yaradılır.
Anafilaktik reaksiya anticisimlə
ilk təmasda baş verə bilməz,
lakin zaman keçdikcə və
sonrakı ekspozisiyalarda inkişaf
edə bilər.
 Uşaqlarda bu reaksiyanın ən
çox rast gəlinən səbəbi qidadır.
Böyüklərdə isə əsas səbəb
dərman vasitələridir.
Penisii
n
Aspiri
n
İboprof
en
Spazm
olitiklə
r
NSAİD-
lər
Narko
z
dərmanl
ar
Epilepsi
əleyhinə
Ən çox
şok
yaradan
dərmanl
ar:

6. SIMPTOMLAR

7. SIMPTOMLAR
 Nəfəs darlığı , ürək döyüntüsunun
artması
 Dodaqlarda və ya dildə şişkinlik
 Boğaz şişməsi, səs tutulması,
udmaqda çətinlik
 Qusma, ishal
 Qarın ağrısı
 Əzələ krampları
 Pult gücünün azalması və ya
zəifləmiş pult, solğun
 5 nəfərdən 1-i birinci anafilaktik
reaksiyadan 12 saat sonra ikinci
hücumla üzləşə bilər. Bu reaksiya
iki fazalı anafilaksiya reaksiyası
adlanır.
 Anafilaktik reaksiyanın ilk
əlamətləri tipik allergik reaksiyaya
bənzəyə bilər və burun tutması və ya
dəri tələsi kimi simptomlarla üzləşə
bilər. Ancaq 30 dəqiqə ərzində daha
ciddi simptomlar ortaya çıxır.
 Allergenə cavab olaraq orqanizm
çoxlu miqdarda histamin əmələ
gətirir.
• Huşunu itirmək, başgicəllənmə,
başgicəllənmə və ya zəiflik
• Solğun dəri
• Qəfil və həddən artıq istiləmə hiss

8. TƏCILI YARDIM
 Anafilaksiya hücumunda nəfəsi dayanırsa və ya döyməni
dayanırsa, kardiopulmonar rezus (CPR) lazım ola bilər.
 Epinefrin anafilaktik şokun müalicəsində ən effektiv
üsuldur və dərhal inyeksiya olunmalıdır. Adətən epinefrin
inyeksiyaları budlarda aparılır. Əgər əvvəllər anafilaktik
reaksiyanız olubsa, həmişə ən azı 2 doza epinefrin
daşımalısınız.
Epinefrin istifadə tarixi təxminən 1 ildən sonra başa çatır.
Odur ki, gətirdiyiniz epinefrin müddətin bitmə tarixi
olduğundan əmin olun. Əgər sizdə kəskin anafilaktik reaksiya
varsa və epinefrin vaxtı başa çatıbsa, istənilən halda inyeksiya
edin.

9.  Əgər nəfəs ala bilmirsə, oksigen maskasını və beta aqonist
(albuterol kimi) yaxşılaşmaq üçün istifadə oluna bilər.
 Oksigen maskasına cavab vermirsə, traxeostomiya adlanan
əməliyyat növü həkimlər tərəfindən həyata keçirilə bilər ki,
hava tube-u birbaşa traxeaya daxil olur.
 Nəfəs almağa kömək etmək üçün maye (serum) və dərman
inyeksiyalarına ehtiyacınız ola bilər.
 Əgər simptomlar aradan qalxmırsa, antihistamin və steroid
inyeksiyalar da verə bilər. Steroidlər və antihistaminlər hava
yollarında iltihabı azaltmağa kömək edir.
 İkinci reaksiyanız olmasın deyə, bir neçə saat təcili yardım
otağında qalmaq məsləhətdir.

10. AĞIRLAŞMALAR
Bunun səbəbi tənəffüs yollarının qarşısını almaq və nəfəsalmanın
qarşısını almaqdır. Bu həm də ürəyi dayandıra bilər. Qan azlığı
səbəbindən orqanlar kifayət qədər oksigen almaqdan məhrumdurlar.
Anafilaktik şok ciddi ağırlaşmalara gətirib çıxara bilər. Məsələn:
 Beyin zədələnməsi
 Böyrək çatışmazlığı
 Ürək sarsıntısı
 Aritmiya
 Ürəkbulanma
 Ölüm

11. PROFILAKTIKA
Epinefrin inyeksiyasından sonra simptomlar yaxşılaşırsa, allergiyaya
məruz qalmadan belə, simptomların təkrarlanmayacaqları üçün yenə
də təcili yardım otağına getmək lazımdır.
Anafilaktik reaksiyanın əlamətlərini bilməklə və bu simptomları tez bir
zamanda müalicə etmək, allergiyaya tez və effektiv şəkildə cavab verə
bilərsiniz.
Anafilaktik reaksiyaları müalicə etmək üçün özünüz antihistamin
qəbul etməməlisiniz.
Hər zaman dərman allergiyanız və allergik reaksiyalarınız haqqında
məlumatınız olsun.
Anafilaktik reaksiyaların və ya astmanın irsiyyətdə olması effektlidir.
Əgər həşərat sancmalarına qarşı allergiyanız varsa, onlardan uzaq

12. DIQQƏTINIZƏ GÖRƏ
SAĞOLUN
Raha Pirsa
TİBB 3-C