1. Epika Liryka Słownictwo związane z epiką i lyryką Paulina Paszkiewicz VI c

2. epika Opowiadanie Baśń Legenda Bajka Powieść Narrator Bohater Świat przedstawiony Fabuła Akcja wątek liryka Podmiot liryczny Wers Strofa(zwrotka) Refren Rytm Rym Epitet Porównanie Przenośnia (ożywienie uosobienie) Wyraz dźwiękonaśladowczy

3. 1. Krótki utwór epicki o prostej akcji, niewielkich rozmiarach, jednowątkowej fabule, pisany prozą. Opowiadanie nie ma tak zwartej budowy jak nowela, o czym decydują postacie drugoplanowe, opisy i refleksje. Od noweli różni się luźną konstrukcją i brakiem obowiązujących w niej rygorów. 2. Podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej, prezentująca narastanie w czasie toku zdarzeń, opozycyjna wobec opisu. Gatunek ten może zawierać w sobie inne gatunki oraz dialogi. Opowiadanie

4. Baśń (często mylona z bajką, krótkim wierszowanym utworem) – jeden z fantastycznych gatunków epickich, zazwyczaj niewielkich rozmiarów, odwołujący się zwykle do folkloru. Dominują w niej elementy fantastyki; opowiada o siłach nadprzyrodzonych, cudownych zdarzeniach, nadnaturalnych postaciach i zjawiskach. Jedną z ważniejszych cech baśni jest nieokreślony czas i miejsce akcji. Zawiera ludową mądrość, przedstawia wierzenia ludowe i magiczne; baśń może być osnuta na podaniach, legendach. Baśń

5. Legenda - jako gatunek literacki – opowieść posługująca się elementami niezwykłości oraz cudowności, związanej z życiem świętych i męczenników. Często osnuta na wątkach ludowych i apokryficznych; rozpowszechniona w średniowieczu. Pierwotnie przekazywana ustnie, następnie zapisywana. Przykładem jest Legenda o świętym Aleksym czy legendy arturiańskie. legenda

6. Bajka – krótki utwór literacki zawierający morał (pouczenie), może być wierszowany lub żartobliwy. Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta, przedmioty i zjawiska, które uosabiają typy ludzkie, cechy charakteru lub przeciwstawne poglądy i stanowiska. Jest jedną z odmian epiki, choć bajka epigramatyczna ma dużo cech lirycznych. Bajka

7. Powieść – gatunek literatury pięknej, utwór narracyjny, opisujący zwykle rozbudowany ciąg zdarzeń. Klasyczna powieść jest pisana prozą, w której występują liczne dialogi, opisy akcji i natury i jest podzielona na rozdziały liczące od kilku do kilkudziesięciu stron. powieść

8. Narrator – termin z teorii literatury. Podmiot narracji, osoba opowiadająca o wydarzeniach. Głos narratora nie musi być identyczny z głosem autora dzieła. Narrator występuje w utworach epickich, może także pojawiać się w epickich formach poetyckich, narrator

9. Bohater – osoba, która odznaczyła się niezwykłymi czynami, męstwem i ofiarnością dla innych ludzi. Terminem „bohater” określa się także postać w utworze literackim, filmie itp. – zastępuje się jednak go terminem postać literacka Bohater

10. Świat przedstawiony – jeden ze składników dzieła literackiego, reprezentuje ogół świata przedstawionego w utworze (czas akcji, miejsce akcji, bohaterów, zdarzenia, procesy życiowe, świat fizyczny itd.). Świat przedstawiony to całokształt zaprezentowanych w nim zjawisk (stanów rzeczy, procesów, przeżyć, działań ludzkich), będący przedmiotowym korelatem semantycznej warstwy wypowiedzi literackiej świat przedstawiony

11. Fabuła – układ zdarzeń w świecie przedstawionym utworów epickich i dramaturgicznych, a także filmów. Zdarzenia składające się na fabułę składają się zarazem na zdarzenia w przedstawionych w danym utworze losach postaci. Każde z nich pozostaje w określonych związkach z pozostałymi zdarzeniami oraz z całością nadrzędną, którą zdarzenia te współtworzą. Istnieją trzy podstawowe rodzaje relacji między zdarzeniami: czas fabuły – relacje czasowe między zdarzeniami, relacje przyczynowo-skutkowe między zdarzeniami oraz związki teleologiczne między zdarzeniami. Fabuła

12. Akcja – całość zdarzeń przedstawionych w utworze. Składają się na nią wszystkie wątki: główne, poboczne i epizodyczne. Akcja obejmuje wyłącznie wydarzenia, których jesteśmy "bezpośrednimi" uczestnikami, czytając utwór. Do akcji nie zaliczają się wspomnienia i retrospekcje. Części akcji: ekspozycja, zawiązanie akcji, rozwinięcie, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji i poakcja . akcja

13. Wątek – ciąg zdarzeń o więzi przyczynowo-skutkowej, skupionych wokół jednej postaci lub grupy osób, dotyczących ich wzajemnych relacji. Jest to część składowa fabuły utworu literackiego, filmowego itp. (przy czym sama fabuła może być jedno- lub wielowątkowa). wątek

14. Podmiot liryczny , " ja liryczne " – osoba mówiąca w utworach lirycznych. Podmiot liryczny może występować w liczbie pojedynczej, jako ja lub w liczbie mnogiej, jako podmiot zbiorowy . Ten ostatni widoczny jest np. w Bogurodzicy : Zyszczy nam, spuści nam , itd. Podmiot liryczny mówi przeważnie o swoich osobistych wrażeniach, przeżyciach, uczuciach, doznaniach, choć może być również rodzajem komentatora zdarzeń, w sposób zbliżony do narratora występującego wpowieściach. W tym ostatnim wypadku, ja lirycznego-obserwatora, zwykle trudno określić kim podmiot liryczny jest (jak np. w utworze Adama Mickiewicza pt. Świtezianka , o którym można stwierdzić właściwie tylko, że jest świadkiem relacjonowanych przez siebie wydarzeń). podmiot liryczny

15. Wers – podstawowa jednostka wersyfikacyjna, niemal zawsze wyodrębniona jako pojedyncza linijka tekstu. Wers można także zdefiniować jako odcinek mowy wierszowanej między dwiema pauzami wersyfikacyjnymi. Wers składa się z: części przedklauzulowej (m.in. nagłos) i części klauzulowej. Budowa wersu ustalona jest przez reguły konkretnego systemu wersyfikacyjnego . Powtarzalność wersu w obrębie utworu jest warunkiem jego budowy wierszowej i wytworzenia się w nim rytmu wierszowego. Wewnętrznie wersy dzielą się na jednostki w zależności od danego systemu wersyfikacyjnego – mogą rozdzielać je np. średniówki wers

16. Strofa (z łac. stropha, pot. zwrotka) – zestaw pewnej liczby wersów (wyodrębnionych w całość i oddzielonych przerwą graficzną od innej całości), który jest elementem wierszotwórczym. Strofa występuje tylko w utworze lirycznym, pełni istotną funkcję w rytmice i intonacji. Strofy mogą występować w wierszach każdego rodzaju: białym, wolnym, sylabicznym, tonicznym, sylabotonicznym, ale w wierszu wolnym mogą nie mieć charakteru regularnego. Strofa

17. Refren - w pieśni lub piosence jest to powtarzająca się melodia i związany z nią tekst, występujący zwykle po zakończeniu zwrotki. W jazzie i w rocku często ma zadanie oddzielenia poszczególnych części solowych i grany jest przez cały zespół. refren

18. Rytm jest jednym z najważniejszych elementów w muzyce ustala czas trwania dźwięków.Już w starożytności określano rytm muzyczny, porządkuje krótkie i długie sylaby oraz rytm w którym niektóre sylaby są dłuższe i akcentowane, a inne krótkie i nieakcentowane. rytm

19. Rym – powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów zajmujących ustaloną pozycję w obrębie wersu (w poezji) lub zdania. Rym pełni funkcję wierszotwórczą, instrumentacyjną i semantyczną (znaczeniową). W poezji współczesnej rymy mają mniejsze znaczenie niż w tradycyjnej, w wielu zaś jej przejawach zupełnie nie występują.

20. Epitet – wyraz (przymiotnik, rzeczownik lub imiesłów ) określający przedmiot: " brzydkie kaczątko", " słodki cukierek" ," zły bandyta", "wrota piekieł ", " tętniące myśli". Jest figurą stylistyczną stosowaną w retoryce i poezji. Epitet ma wpływ na znaczenie wyrazu, do którego się odnosi. Jednak, w przeciwieństwie do określenia logicznego, nie zawsze poszerza je bądź zacieśnia, natomiast uwydatnia jakąś cechę przedmiotu, nadaje inny nieco odcień emocjonalny, określa stosunek wypowiadającego do danego przedmiotu lub zjawiska lub tylko służy ku ozdobie.

21. Porównanie - Zabieg polegający na skojarzeniu i połączeniu ze sobą (za pomocą słów: jak, niby, niczym, na kształt) podobnych lub wspólnych cech przedmiotów, osób itp.. porównanie

22. Metafora inaczej przenośnia – językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów, np. "od ust sobie odejmę", "podzielę się z wami wiadomością" lub "złote serce"

23. Onomatopeja (dźwiękonaśladownicto, harmonia naśladowcza, wyraz dźwiękonaśladowczy) – figura retoryczna, używana w poezji jako środek stylistyczny polegający na takim dobieraniu wyrazów (istniejących w mowie lub neologizmów albo glosolalii), aby naśladowały one swym brzmieniem opisywane zjawisko lub dźwięki wydawane przez opisywany przedmiot. Onomatopeja to wyraz naśladujący dźwięki i odgłosy naturalne, w tym dźwięki wydawane przez zwierzęta. W języku polskim (i nie tylko) onomatopeja jest rdzeniem wielu wyrazów, również czasowników i rzeczowników (np. buczeć, buczenie, szumieć, szum).