a. Unang yugto- panahon ng mga kastila
Ang mapalaganap ng mga Kastila ang Iglesia Catolica Romana
Isinalin sa Tagalog at iba pang katutubong wika ang mga dasal at mga akdang panrelihiyon.
Nagturo ng wikang Kastila ngunit hindi naging konsistent.
Paggamit ng wikang katutubo ng mga prayle
Hindi lantarang inihayag ng Kastila ang tunay nilang pakay sa bansa.
Sa paglisan ng kapangyarihang Espanyol sa Pilipinas, nagpatuloy pa rin ang pagsasalin ng mga piyesang nasa wikang Kastila.
b. Ikalawang yugto- panahon ng mga amerikano
Thomasites- mga unang guro
Naging masigla ang pagsasalin sa wikang pambansa ng mga akdang nasa wikang Ingles.
Impluwensiya ng Amerikano
Edukasyon
Nagkaroon tayo ng iba’t ibang karunungan mula sa kanluran lalo na sa larangan ng panitikan.
Ang pagsasalin sa panahong ito ay di-tuwiran.
Rolando Tinio maraming naisaling klasikong akda
Isang proyekto rin ang isinagawa ng National Bookstore (1971) kung saan ipinasalin ang mga popular na nobela at kuwentong pandaigdig at isinaaklat upang magamit sa paaralan.
“Puss N’ Boots”, “Rapunzel”,”The Little Red Hen” at iba pa
Ang Goodwill Bookstore naman ay naglathala ng kolekyon ng mga klasikong sanaysay nina Aristotle, Aquinas, Kant at iba pa.
Ang Children’s Communication Center naman ay nagsalin at naglathala ng mga akdang pambata tulad ng “Mga Kuwentong Bayan Mula sa Asia, Rama at Sita”, “Palaso ni Wujan”, “Mga Isdang Espada” at iba pa.
c. Ikatlong yugto ng kasiglahan- patakarang bilinggwal
Ang pagsasalin sa Filipino ng mga materyales pampaaralan na nasusulat sa Ingles.
-Aklat, patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa
Department Order No. 25, s. 1974
Halimbawa ng mga isinalin sa panahong ito:
Science, Home Economics, Good Manners and Right Conduct, Health Education, at Music
d. ikaAPAT NA YUGTO NG KASIGLAHAN- PAGSASALIN NG MGA KATUTUBONG PANITIKANG DI-TAGALOG
Kinailangan ang pagsasalin ng mga katutubong panitikang di Tagalog upang makabuo ng panitikang pambansa.
LEDCO(Language Education Council of the Philippines) at SLATE(Secondary Language Teacher Education) ng DECS at PNU noong 1987
Pagtulong ng Ford Foundation
Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte, Pampanggo at Pangasinan.
Bernakular
Sa proyektong ito, nagkaroon din ng pagsasalin sa ilang Chinese-Filipino Literature, Muslim at iba pang panitikan ng mga minor na wika ng bansa.
GUMIL(Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilocano)
KURDITAN- katipunan ng mga akdang isinalin sa wikang Ilocano
Sa pamamagitan ng pagsasalin, ang mga kuwentong orihinal na isinulat sa Iloco ay nalagay nasa katayuan upang mapasama sa pambansang panitikan sapagkat mayroon nang bersyon sa wikang pambansa.
Ito ay isang powerpoint presentation patungkol sa paksa o araling patungkol sa Tuwiran at Di-Tuwiran na uri ng mga pahayag. Andito rin ang ilan sa mga halimbawa ng mga nasabing pahayag.
Maikling pagtalakay sa pag-unlad ng panulaang pilipino. Makikita ang mga tao na malaki ang naging ambag sa pag-unlad at pagyabong ng panulaan dito sa Pilipinas
a. Unang yugto- panahon ng mga kastila
Ang mapalaganap ng mga Kastila ang Iglesia Catolica Romana
Isinalin sa Tagalog at iba pang katutubong wika ang mga dasal at mga akdang panrelihiyon.
Nagturo ng wikang Kastila ngunit hindi naging konsistent.
Paggamit ng wikang katutubo ng mga prayle
Hindi lantarang inihayag ng Kastila ang tunay nilang pakay sa bansa.
Sa paglisan ng kapangyarihang Espanyol sa Pilipinas, nagpatuloy pa rin ang pagsasalin ng mga piyesang nasa wikang Kastila.
b. Ikalawang yugto- panahon ng mga amerikano
Thomasites- mga unang guro
Naging masigla ang pagsasalin sa wikang pambansa ng mga akdang nasa wikang Ingles.
Impluwensiya ng Amerikano
Edukasyon
Nagkaroon tayo ng iba’t ibang karunungan mula sa kanluran lalo na sa larangan ng panitikan.
Ang pagsasalin sa panahong ito ay di-tuwiran.
Rolando Tinio maraming naisaling klasikong akda
Isang proyekto rin ang isinagawa ng National Bookstore (1971) kung saan ipinasalin ang mga popular na nobela at kuwentong pandaigdig at isinaaklat upang magamit sa paaralan.
“Puss N’ Boots”, “Rapunzel”,”The Little Red Hen” at iba pa
Ang Goodwill Bookstore naman ay naglathala ng kolekyon ng mga klasikong sanaysay nina Aristotle, Aquinas, Kant at iba pa.
Ang Children’s Communication Center naman ay nagsalin at naglathala ng mga akdang pambata tulad ng “Mga Kuwentong Bayan Mula sa Asia, Rama at Sita”, “Palaso ni Wujan”, “Mga Isdang Espada” at iba pa.
c. Ikatlong yugto ng kasiglahan- patakarang bilinggwal
Ang pagsasalin sa Filipino ng mga materyales pampaaralan na nasusulat sa Ingles.
-Aklat, patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa
Department Order No. 25, s. 1974
Halimbawa ng mga isinalin sa panahong ito:
Science, Home Economics, Good Manners and Right Conduct, Health Education, at Music
d. ikaAPAT NA YUGTO NG KASIGLAHAN- PAGSASALIN NG MGA KATUTUBONG PANITIKANG DI-TAGALOG
Kinailangan ang pagsasalin ng mga katutubong panitikang di Tagalog upang makabuo ng panitikang pambansa.
LEDCO(Language Education Council of the Philippines) at SLATE(Secondary Language Teacher Education) ng DECS at PNU noong 1987
Pagtulong ng Ford Foundation
Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte, Pampanggo at Pangasinan.
Bernakular
Sa proyektong ito, nagkaroon din ng pagsasalin sa ilang Chinese-Filipino Literature, Muslim at iba pang panitikan ng mga minor na wika ng bansa.
GUMIL(Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilocano)
KURDITAN- katipunan ng mga akdang isinalin sa wikang Ilocano
Sa pamamagitan ng pagsasalin, ang mga kuwentong orihinal na isinulat sa Iloco ay nalagay nasa katayuan upang mapasama sa pambansang panitikan sapagkat mayroon nang bersyon sa wikang pambansa.
Ito ay isang powerpoint presentation patungkol sa paksa o araling patungkol sa Tuwiran at Di-Tuwiran na uri ng mga pahayag. Andito rin ang ilan sa mga halimbawa ng mga nasabing pahayag.
Maikling pagtalakay sa pag-unlad ng panulaang pilipino. Makikita ang mga tao na malaki ang naging ambag sa pag-unlad at pagyabong ng panulaan dito sa Pilipinas
Ang Kawayan (Ang Kalasag ng Kabataan, Lagitik ng Katotohanan)Bryan Ben Orcenado
Ang Opisyal na Pahayagan ng Mataas na Paaralan ng Madrid Surigao del Sur Division
Tomo 1 Bilang 1 │ Agosto 2023 - Mayo 2024. Ang pampaaralang pahayagang ito ay kuwalipikado para sa National Schools Press Conference 2024 na gaganapin sa Carcar City, Cebu ngayong Hulyo.
2. Ito ay hango sa salitang Griyego na “drama” na
nangangahulugang gawin o ikilos.
Ang layunin ng dula ay makapag bigay aliw sa
mga manonood
Sinasabi ring ang dula ay isang uri ng sining
na may layuning magbigay ng makabuluhang
mensahe sa manonood
5. Panahon ng Katutubo
Karamihan sa mga panitikan nila’y yaong mga
pasalin-dila gaya ng mga bulong, tugmang-
bayan, bugtong, epiko, salawikain at awiting-
bayan na anyong patula; mga kwentong-bayan,
alamat at mito na anyong tuluyan at ang mga
katutubong sayaw at ritwal ng babaylan bilang
pinakaunang anyo ng dula sa bansa.
6. Mga Katutubong Dula
Bikal at Balak
Karilyo
Bayok at Embayoka
Kasayatan
Dallot
Pamanhikan
Dung-aw
Hugas Kalawang
Dalling-Daling
8. Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang
tatlong 3Gs. Dumating sila na ang pangunahing
layunin ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap
ng ginto at upang lalong mapabantog sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang
nasasakop.
Panahon ng Kastila
9. Halimbawa sa mga ito ay ang mga uri ng dulang
senakulo, santa cruzan at tibag; tulang gaya ng
mga pasyong inaawit. Sila rin ang nagpakilala ng
konseptong maharlika o dugong bughaw sa mga
Pilipino na mababatid sa mga akdang awit na
ang mga pangunahing tauhan ay mga hari,
reyna, prinsipe at prinsesa – isang patunay ang
awit na Florante at Laura ni Balagtas at mga
dulang duplo at karagatan.
12. Panahon ng Amerikano
Patuloy na pumailanlang ang mga tema ng
nasyonalismo at pagmamahal sa bayan sa
lahat ng anyo ng literatura sa panahon ng
pagdating ng mga Amerikano.
Sa panahon ring ito ay sumiklab ang mga
pelikula.
13. Mga Dula Sa Panahon ng Amerikano
Sarsuwela
Dula sa Makabagong Panahon
Dulang Pantanghalan na may iba’t ibang
tema
Dulang Musikal
15. Sa panahong ito, bumagsak ang dulang seryoso
at tinangkilik ang mga pelikula ng Amerikano
na katatawanan, awit at sayaw.
Panahon ng Hapon
16. Mga dula sa Panahon ng Hapon
Legitimate- ay binibuo ng mga dulang
sumusunod sa kumbensyon ng pagsusulat at
pagtatanghal.
Illegitimate- ay mas kilala sa tawag na stage
shows
18. Kasalukuyang Panahon
Sa kasalukuyang panahon, mas umunlad,
maraming nagbago at marami na tayong iba't-
ibang dula gaya ng panradyo,pantelebisyon at
pampelikula. Sa panahong ito, ang mga dula ay
itinatanghal sa mas malalaking entablado at
aktwal nang napapanood ng mga tao.
19. Konklusyon
Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng
kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi na ito ng ating
tradisyon. Mga tradisyong nagbibigay identidad
sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga taon,
nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino.
Ngunit isa ang layunin ng mga mandudula: ang
mag bigay aliw sa mga mamamayang Pilipino, at
higit sa lahat, ang bigyang buhay ang mga
pangyayari sa buhay Pilipino.