1. Drama Driehoek
“Mij overkomt ook alles, ik kan er niets aan doen, het lijkt wel alsof iedereen tegen me
is.”
Je hoort het vast wel eens. Slachtoffer gedrag!
In mijn werk kom ik ze regelmatig tegen, zowel als coach maar ook op de interim
opdrachten
waar ik zit.
Nagenoeg iedereen schijnt een allergie te hebben voor mensen die zich als een
slachtoffer
opstellen, maar geloof me, ook ik, ook jij maken er wel eens gebruik van. En het heeft
nooit het
resultaat wat je beoogd!
Natuurlijk is hier al het nodige over geschreven, Steven Karpman heeft het in een
praktisch en
eenvoudig model verwoord. Een rollenpatroon en het bijbehorend gedrag van 3 niet-
functionele
rollen.
De zogenaamde drama driehoek.
Het maakt inzichtelijk wat er eventueel in de communicatie en de relatie mis gaat.
Hoe ziet die dramadriehoek er nu uit en hoe herken je de verschillende rollen bij jezelf of
de
ander? Maar ook, wat kan je er aan doen om uit de drama driehoek te komen. Dat zal je
je
afvragen. Daar gaan we in het navolgende verder op in.
No more drama!
Belangrijk in communicatie en interactie is verantwoordelijkheid. Zowel geven als nemen,
voor
jezelf maar ook voor de ander.
Dat is nu juist waar de onbalans is als het de dramadriehoek aangaat. Hoe werkt het
dan?
Drie rollen zijn van belang en ieder doet iets richting de ander. Hij beschuldigt iemand,
houdt hem
hulpeloos met het aanbieden van zijn hulp (tja zo leer iemand het natuurlijk nooit), of
roept
medelijden op.
2010 habla con ella
Deze informatie is auteursrechterlijk beschermd, verdere verspreiding, kopiëring etc. is niet toegestaan tenzij
na
schriftelijke toestemming van de auteur.
www.habla-con-ella.nl 2
De dramadriehoek wordt schematisch als volgt weergegeven.
Wat typeert de relaties? De ongelijkheid! Vaak wordt hier ook de parallel getrokken met
de
transactionele analyse.
Hoe herken je nou wie in welke rol zit. Er zijn gelukkig typische uitspraken.
De aanklager1
Een aanklager schept er genoegen in anderen te wijzen op hun zwakke plekken. Hij legt
standaard de schuld en verantwoordelijkheid bij een ander en klaagt hem dan ook aan.
Beschuldigt hem. Je herkent hem doordat hij wijst met zijn beschuldigende vinger. “Het is
allemaal de schuld van het management, die hebben zitten slapen!”.
"ik zal zorgen dat ik ook aan m'n trekken kom!"
De dader/aanklager beheerst de ander via een of ander mechanisme van autoriteit of
macht.
1 Vanuit de transactionele analyse reageert de aanklager vanuit de rol van de ouder of het kind.
2010 habla con ella
Deze informatie is auteursrechterlijk beschermd, verdere verspreiding, kopiëring etc. is niet toegestaan tenzij
na
schriftelijke toestemming van de auteur.
www.habla-con-ella.nl 3
De redder2

2. De redder voelt zich vaak meer dan de ander, hij is tenslotte zo goed dat hij je komt
redden! "ik
wil alleen maar helpen, ik wil alleen maar goed doen."
Een redder zet de ander naar zijn hand door de (echte of vermeende) 'gebreken' van de
ander te
'repareren'.
“Ik zal eens laten zien hoe goed ik ben, ze zullen blij met me zijn!”
Aan de andere kant is hij je altijd voor, voor om zelf een lerende actie in te zetten.
Binnen “now
time” is hij je aan het helpen, ongevraagd. Hij neemt als het ware de
verantwoordelijkheid over.
Jij kan het tenslotte niet en hij geeft je met zijn snel aangeboden hulp ook niet de kans
om het te
leren. Hij houdt je als het ware gevangen in je onvermogen.
“Ik probeer je alleen maar te helpen, wat zou je toch zonder mij moeten?”
Het slachtoffer3
En tenslotte dan het slachtoffer. Hij stelt zich hopeloos en geheel afhankelijk op, het
bekendste
voorbeeld wat we kennen is Calimero. Er lopen er genoeg rond, geloof me!
"ik ben zo zielig, ik ben machteloos, ik wordt altijd benadeeld, anderen zijn veel beter af;"
Een Slachtoffer manipuleert anderen via zijn/haar hulpeloosheid.
Het slachtoffer kan op 2 manieren de ander triggeren in zijn rol, namelijk door zich zielig
voor te
doen, dan spreekt hij de redder aan, of door irritatie op te wekken, dan krijgt hij geheid
met de
aanklager te doen.
Switchen van rol
Het bijzondere is dat het regelmatig voorkomt dat je tijdens een gesprek switch van rol.
Zo
gebeurt het regelmatig dat een slachtoffer in één zin ook aanklager is. Een voorbeeld? “Ik
kan er
helemaal niets aan doen, als Piet ook gewoon zijn ding had gedaan dan was het niet gebeurt”.
In bepaalde situaties heb je vaak dezelfde voorkeur voor een rol. En je voelt het
waarschijnlijk al
aankomen, de een kan niet zonder de ander. Dus organiseer je vaak met elkaar ook een
bepaald
rollenpatroon. Je kan je voorstellen dat een slachtoffer floreert in zijn gedrag bij de
aanwezigheid
van een redder.
Dus ergens lijkt er iets te zijn waardoor ieder dit patroon wil handhaven? Wat is de
winst?
De aanklager, die behoudt afstand, is niet verantwoordelijke, kan daardoor ook niet de
schuld
krijgen en voelt zich beduidend beter dan de ander.
2 Vanuit de transactionele analyse reageert de redder vanuit de rol van de ouder.
3 Vanuit de transactionele analyse reageert het slachtoffer vanuit de rol van de ouder of het kind.
2010 habla con ella
Deze informatie is auteursrechterlijk beschermd, verdere verspreiding, kopiëring etc. is niet toegestaan tenzij
na
schriftelijke toestemming van de auteur.
www.habla-con-ella.nl 4
De redder, die maakt zichzelf belangrijk, kan laten zien hoe goed hij is, voelt zich beter
dan de
ander, maakt de ander afhankelijk van hem en hoeft zich niet bezig te houden met zijn
eigen ding
(het lijkt vluchtgedrag).
Het slachtoffer wordt geholpen, hoeft niets te doen, dus ook niet te kiezen en heeft geen
verantwoordelijkheid. “Ik kan er helemaal niets aan doen, maar ik ben ontzettend blij dat jij
ineens langs kwam, zonder jou zou ik nergens zijn.”

3. Wat is dan het drama van deze driehoek?
Zoals al eerder gezegd wordt er niet op een gelijkwaardige manier gecommuniceerd en
met
verantwoordelijkheid omgegaan. We vinden de ander minder waard, spreken hem niet
aan op zijn
verantwoordelijkheid. Uiteindelijk sta je daarmee elkaars ontwikkeling in de weg.
De 'aanklager' neemt geen verantwoordelijkheid voor de invloed die hij uitoefent over
de
levens van anderen.
En de 'redder' lijkt dan wel verantwoordelijkheid te nemen voor anderen, maar dit is
slechts schijn. Bovendien neemt hij geen verantwoordelijkheid om te kijken naar zijn
eigen
leven.
Het 'slachtoffer' neemt geen verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven, maar
verwijst naar
anderen van wie hij afhankelijk is en tegenover wie hij machteloos staat.
Conclusie?
Als jij veel slachtoffers tegenkomt zegt dat ook iets over jou, misschien stel jij je wel
regelmatig
op als redder. Herkenbaar?
Hoe kom je hier dan uit?
Herken wat er gebeurt
Geef en neem verantwoordelijkheid
Sta open voor feedback (zowel het geven als het ontvangen)
Streef naar volwassen communicatie, op gelijkwaardig niveau.
Let op de woorden die je gebruikt.
Tenslotte zal dat resulteren in een winnaarsdriehoek.
2010 habla con ella
Deze informatie is auteursrechterlijk beschermd, verdere verspreiding, kopiëring etc. is niet toegestaan tenzij
na
schriftelijke toestemming van de auteur.
www.habla-con-ella.nl 5
Het is voor de handliggend maar toch nog even een korte toelichting op de rollen in de
winnaarsdriehoek.
De rol van de vrager is om de ander te helpen in zijn bewustzijn, door het stellen van
vragen.
“Wat maakt dat je me dit zegt” . De vragen beginnen vaak met, wat, wanneer, hoe etc.
Voorkom
de waarom vraag, deze heeft de neiging de ander in de verdediging te drukken en
verantwoording
te vragen.
De rol van de helper is om de ander verder te helpen in zijn ontwikkelingen. Je kan
denken aan
verantwoordelijkheid geven, vertrouwen om het zelf te doen, meedenken, etc. Alles
behalve iets
overnemen door het voor iemand te doen. De eigen ervaring maakt dat men kan leren
van zijn
acties.
De doener laat bij uitstek zien dat hij het zelf kan. Hij vraagt de ander om tips en advies,
maar wil
het zelf doen. Neemt zijn eigen verantwoordelijkheid.
Fromloosingto winning!