2. 
Амьдралын урт удаан хугацааны явцад
сайхны төлөө тэмүүлэх зүй тогтлын дагуу
хөгжсөөр, бүтээсээр иржээ. Эдгээр зүйлсийг
боловсронгуй гоё сайхан болгох тутам
хүмүүсийн сэтгэл ханан таашаагдаж, эд
зүйлийн хэрэглээний үүрэг нь уран сайхны
чанараар улам бүр өөрчлөгдөж ирсэн байдаг.
› Энэ нь доорхи зүйлтэй холбоотой хөдөлмөрийн
багаж зэвсэг орон гэрийн дүрс хэлбэр зориулалт
аажим өөрчлөгдөж ирсэн ахуйн эд зүйл

3. 
Аажимдаа хэлбэрээ олж бүрэлдэн тогтох зүй
тогтлоос хүн өөрийн оюун ухаан, эрмэлзлэлээр
хамгийн ашигтай зөв хэлбэрийг зохион бүтээх
боломжийг бий болгож эхэлсэн.

чулуун зэвсэг

Багаж

Тоног төхөөрөмж

4. 

Хүн төрлөхтөн хөгжлийнхөө олон зуун
жилийн туршид оюун ухаанаараа бүтээн
туурвиж, тэр сайхан зүйл нь улам бүр
амьдралын хэрэгцээ болж АМЬДРАЛ —
УРЛАГ — ШИНЖЛЭХ УХААН-д улам бүр
ойртож өнөөдрийг хүрчээ.
Урлаг нь өөртөө гоо зүйн үнэт зүйлүүдийн
дүр төрхийг тусгаж, агуулж байдгаараа маш
өргөн хүрээтэй. Ийм учир урлаг нь хүмүүсийн
гоо сайхны таашаал сэтгэлийн хэрэгцээг
хангаж байдаг хүчтэй хэрэгсэл юм.

5. 
XIX-XX зууны эхэн үед бидний хүрээлэн
байгаа орчин ганцхан үеийн дотор л маш
түргэн хурдацтай өөрчлөгдөн хувирав. Энэ
үед Ш/У, үйлдвэрлэл урьд үеийнхээс
эрчимтэй хөгжиж, бараа бүтээгдэхүүнийг
олон төрөл, тоогоор үйлдвэрлэх болсны
чинээгээр, уран сэтгэмж, техник технологи,
зохион бүтээх үйл явцыг улам бүр шаардах
болсон байна.

6. 
ХIХ-ХХ зууны үед шинжлэх ухаан,
нийгмийн хөгжил эрчимжиж ирэхэд зохион
бүтээх үйл ажиллагаа улам идэвхжиж,
биеэ даасан мэргэжил болон хувирах
эхлэл тавигдсан байна.

Үүнийг дизайн буюу уран сайхны зохион
бүтээлтийн ажил гэж нэрлэжээ.

7. 
Дизайн /design/ нь ур хийц, хэрэглээ,
зохицонгуй урлаг гэсэн англи үг юм.

Оросоор бол замысл (сэдэл санаа),
проект (зураг төсөл), чертеж (шугам
зураг), рисунок (зураг) гэсэн утгыг илтгэнэ.

Гэхдээ дизайн гэж юу вэ гэдгийг
тодорхойлох талаар өнөөдөр ч
маргаантай олон асуудал байгаа юм.

8. 
Дизайны түүх нь мэдээж эд хэрэглэлээс эх
үндэстэй боловч XIX зууны хоёрдугаар
хагас буюу аж үйлдвэржилтийн үеэс бие
даан салбарласан юм.

Дизайны хөгжлийн эхэн үе нь юмс зүйлтэй
шууд холбоотой байжээ. Тиймээс зөвхөн
хэлбэр, зохиомжийн байдал, өөрчлөлтийн
асуудлыг л онцолж байв.

9. 


ДИЗАЙН чухам хаана хэдийд буй болсныг
тодорхой хэлж болно. 1928 онд дэлхий
нийтийг хамарсан эдийн засгийн гүнзгий
хямрал болсон бөгөөд хямралаас гарах
цорын ганц арга бол дэлхийн зах зээл
дээр өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэх явдал байв.
Ийм бүтээгдэхүүнийг инженерийн болон
уран сайхны нэгдмэл шийдэлтийн үр дүнд
л зохион бүтээж болох байлаа.
Энэ үед АНУ-д дизайнеруудын хэд хэдэн
пүүс байгуулагдсанаар дизайн үүссэн гэж
албан ёсоор үздэг.

10. I үе.
ХVIII-ХIХ зууны үеийн зах зээлийн
нийгмийн баялаг капиталыг бүтээх
үед хамааруулан бүтээгдхүүн, эд зүйлийн
хэрэглээнд хандсан гоо сайхан ба эд
зүйлийг чимэглэн уран сайханчлах урлаг
буюу дизайн нь хэрэглээний урлаг хэмээн
тодорхойлж байлаа.

11. 
II үе.

III үе.

ХIХ-ХХ зууны үе буюу шинжлэх ухаан
технологийн дэвшил, их үйлдвэржилт зэрэг
хүчин зүйлийг дагалдсан хэрэглээнээс үндэслэн
дизайн нь шинжлэх ухаан болон технологи хоёрыг
холбогч гүүр гэж тайлбарласан байдаг.
XXI зууны үед дизайн хэмээх үгийг
технологи болон орчин үеийн нэн шинэ
үеийн шинжлэх ухааны бүтээлүүдээс хамааран
нийгмийн сэтгэхүйд үүссэн механик үйл ажиллагааг
хэрэглээний урлаг болох дизайнаар хүний сэтгэхүйг
дизайнчлах, мөн нийгэмд зах зээлийн ерселдөөн бий
болгох зорилготой ашиглахын зэрэгцээ дизайныг
бизнесийн урлаг гэж тайлбарлаад байна.

12. 
Эдгээр тодорхойлолтуудаас харахад нийгмийн хөгжлийн ямарч
үед дизайн нь хүний нийгмийн хөгжлийн салшгүй хэрэглээ
болсоор байсан нь тодорхой байна.
›
Дизайн нь эд зүйлийн гоо сайхан, хэрэглээний шинж чанарыг эд зүйлд
тусгаж төсөөлдөг үйл ажиллагаа юм.

Нэг үгээр хэлбэл уран сайхнаар зохион бүтээнэ гэсэн үг.

Энд уран сайхны дүрс хэлбэрийг ухамсартайгаар бодож, зохиох
явдал зураач, урчууд, зохион бүтээх дизайнеруудын гол зорилго
болж ирсэнтэй уялдаж
›
Дизайнд нийгмийн үзэл санааны нөлөө бодитой болж, ашиг орлогын үндэс,
өрсөлдөөний хүчин зүйл болон үнэлэгдэх болсон.
› Зохиогчийн эрхийг хамгаалах, дизайны аливаа шийдэл нь судалгаа
дүгнэлтэд түшиглэх шаардлага урган гарч ирсэн юм.

13. › Дизайны шинэчлэлийн төлөө үйлдвэрлэлийн үе шат, онцлог,
ажилчдын зохион байгуулалт, өрсөлдөгчдийнхөө бодлого,
хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээ зэргийн судалгаа хийх болов.
› “Дизайн нь гүйцэтгэлийн шинж төлөвөөсөө, зохион бүтээхүй, бие
даасан мэргэжлийн салбар болон” төлөвших хандлага гарч ирсэн.

XVIII-XIX зууны үед шинээр төрж буй хөрөнгөтнүүд
ажиллахад эвтэй, хийц үзэмж сайн машин техник дээр
ажиллах гэсэн ажилчдын оюун санааны хэрэгцээг
харгалзахгүй ашгийн хойноос улайран хөөцөлдөж техникийг
мөлжлөгийн хэрэгсэл болгохыг чухалчилж байлаа.

Гэтэл нэгэн удаа XIX зууны эхээр Английн ван нэхмэлийн
үйлдвэрийг очиж үзэхээр шийджээ.
› Үүнийг мэдсэн үйлдвэрийн эзэн суур машин, тоног төхөөрөм-жөө
будаж, шалаа өнгөлж, хана таазаа шохойджээ.
› Ван үйлдвэртэй танилцаад явсны дараа үйлдвэрийн бүтээмж
дээшилсэн нь нийтийн анхаарлыг татсан байна.
› Үүнээс үндэслэн үйлдвэрийн гоо сайхан гэсэн ойлголт буй олсон
байна.

14. 
Дизайны үүсэл хөгжлийн бүдүүвч
› Бодит хэрэгцээ
› Гар урлал
› Гар үйлдвэрлэл
› Техник [техницизм]
› Эклектизм
› Конструктивизм
› Дизайн

15. 
Үүнээс үндэслэн техникийн гоо сайхны серег
нелеелелийг арилгах зорилгоор анхны оролдлогууд
хийгдэж байв. Жишээ нь Эклектикууд суурь машин
зохиохдоо ямар ч холбогдолгүй боловч түүний хэв
загварыг тухайн үеийн уран барилгын хэв маягтай
холбон шийдэх болсон. Үүнд дүгнэлт хийж техник
еерийн гэсэн дүр терхтэй байх ёстой гэсэн ойлголт
дизайнер зохион бүтээгчдийн дунд буй болж тэд
эклектик хандлагыг шуумжилж байлаа. Анхны темер
замын вагонууд мен л тэр үед ноёрхон байсан уран
барилгын хэв загварыг агуулсан нь харагдаж
чимэглэл түүнд тохиромгүй байсан тедийгүй суурь
машин, вагоныг элдэм маягаар чимэглэх нь
бүтээгдхүүний ертегийг нэмэгдүүлэх түүгээр их ашиг
олох арга хэрэгсэл болж байлаа.

16. 
Оюун ухаан, сэтгэлгээ, авъяас мэдрэмжийн нэгдэл
нь дизайнер, зохион бүтээгч хүнд зайлшгүй байх
ёстой чанар, хөгжүүлэх асуудлын нэг юм.
ОЮУН УХААН, СЭТГЭЛГЭЭ
Шинжлэх ухаан, техник, технологийн мэдлэг болон амьдарлын ухаан
АВЪЯАС МЭДРЭМЖ
Хавтгайн болон орон зай урлаг - Дүрслэх, сэтгэн бодох, урлах чадварын
нэгдэлыг тэгш хангана
Техник тоног төхөөрөмж, компьютерийн
програм ашиглах мэдлэг
ДИЗАЙНЕР – ЗОХИОН БҮТЭЭГЧ

17. 



1919 онд Гөрманд Вальтер Гропиусын үндэслэсэн ¿éëäâýðëýë, çîõèîí
á¿òýýëò, òåõник- уран сайхны "Баухауз"-ын сургууль áàéãóóëàãäàæ
дизайны цаашдын õºгжилд онцгой байр суурь эзэлдэг.
1962 онд Бүх холбоотын техникийн гоо сайхны эрдэм øèíжилгээний
хүрээлэн (ВНИИТЭ) Москвад байгуулагдñíû äàðàà øèíý салбар
Ленинград, Киев, Тбилис, Баку, Ерадван, зосибирск, Харьков, Рига,
Свердловск болон бусад õîòóóдад байгуулагджээ.
1957 онд Олон улсын үйлдвэрлэлийн дизайны зохион áàйгуулах
зөвлөл ИКСИД байгуулагдав.
1969 онд Лондонд хуралдсан ИКСИД -ийн ерөнхий çºâëºëèéí ¿éë
àæèëëàãàанû äàðàà дизайныг дараах байдлаар томъёолсон юм.
Дизайн гэдэг нь хүний материаллаг болон оюун санааны
хэрэгцээг бүрэн дүүрэн хангахын үүднээс эд хэрэглэл орчинг
зохистойгоор буй бопгох бүтээлч үйл àæèплагаа юм. гэж
тогтжээ.

18. График дизайн
Реклам зар сурталчилгаа, мультмедиа, лого тэмдэгт, бараа
бүтээгдхүүн, үйлчилгээний иж бүрдэл, сонин сэтгүүл, ном
хэвлэлийн зураг эскиз гаргах зохиомжлах үйл ажиллагаа.
Үйлдвэрлэлийн дизайн
Бүтээгдэхүүн, эд зүйл болон техникийн гадаад, дотоод хийц
буюу бүтээгдхүүнийг зохион бүтээх үйл ажиллагаа.
Интерьер дизайн
Барилгын дотоод байршил, өрөөны тавилгын хийц
бүтээгдэхүүнийг загварчлан зохион бүтээх хүний ая тухтай
байдлыг хангах үйл ажиллагаа.

19. Хувцас дизайн
Байгаль, цаг уур, орчин, анторпологи, техник, технологи,
үндэсний онцлогтой хамааралтайгаар хувцас бүтээх үйл
ажиллагаа бөгөөд орчин үед нийгэм, соёлын даяаршлийн
нөлөөгөөр хэлбэр хийц, хэв маяг, зориулалт нь улам бүр
нарийсан хөгжиж байна.
Архитектур дизайн
Нийгмийн хөгжлийн үйл явц, хэрэглээнээс үүссэн гоо зүй,
уран сайхны хэрэглээ юм. Интерьер, экстерьер дизайн нь
барилга байгууламжийн дотоод, гадаад орчны тав тухтай
байдлыг өөртөө агуулсан байдаг, томоохон цогц (ансамбль),
үйл ажиллагаа бөгөөд дээрх төрлүүдийг бараг бүгдийг өөртөө
агуулсан байдаг гэж үздэг.

20. 
Үйлдвэрлэлийн ямар ч бүтээгдхүүн өөрийнхээ түүхэнд гадаад
хэлбэрийн тодорхой хувьсалыг агуулсаар ирсэн бөгөөд түүний
бүтэц, хэлбэр дүрс, шинж чанаруудын еөрчлөлт хувисалд янз
бүрийн хүчин зүйлс нөлөөлсөөр иржээ.

Тухайн үеийн Европын хамгийн хүчирхэг хөгжилтэй орны нэг
Германд 1907 онд "Веркбунд" хэмээх аж үйлдвэрийн холбоо
байгуулагдсан.

Уг холбоо үйлдвэрийн эзэд, архитектор, зураач, худалдаачдыг
нэгтгэж байв. Тэд эдийн засаг, гоо сайхны амьд холбоо
нэгдэлийг буй болгох технологыг боловсронгуй болгох замаар
дэлхийн зах зээлд Германы бүтээгдхүүн тэргүүлэх зорилтыг
тавьж байв.

21. 
Түүнийг үндэслэгч архитекторч Герман Мутезиус 1914 онд уг
холбооны ерөнхийлөгч болсон байна. "Веркбунд" эхнээсээ
бүтээгдхүүнийг цоохорлож чимэглэхийн эсрэг зогсож урлагийн
дэвшилттэй болгоныг үйлдвэрлэл, гар урпал, худалдаанд
шингээхийг зорьж байлаа.

Энэ холбоонд германы тэргүүний сэтгэгчид уран бүтээлчид,
бизнесменүүд нэгдэх болсон. Мутезиус хэлбэршилтийн зүй
тогтолын шинэ арга барилыг буй болгохыг зорьж түүний үзэл
санааг Америкийн архитектор Сюлливен дэмжиж хэлбэр үүргээ
дагах ёстой хэмээн нотлож байлаа

Уг холбоонд Баруун Европыг цахилгаан чийдэн, тоног
хэрэгсэлээр хангаж байсан Ерөнхий цахилгаан компаны уран
сайхны асуудал хариуцсан захирал Петер Беренсийг урьж
оролцуулсан байна.

22. 
Беренс Веркбундын уран сайхны захирлын албанд ирээд
модерн стилийг голчлон барилга Вайгууламж, тавилга хэрэгсэл,
сав суулган, нэхмэлийн |йлдвэрийн бүтээгдхүүний үзэмж чанарт
чанарын өөрчлөлт яргасан юм. П.Беренс Ямар ч уламжлал,
ямар ч чимэглэл хэрэггүй гэсэн уриа дэвшүүлж байв. Тийм ч
учраас П. Беренсийг Германд болон нилээд оронд түүнийг
анхны дизайнер хэмээн үнэлдэг билээ. 1914 онд дэлхийн 1-р
дайн эхэлсэнээр Веркбундын үйл ажиллагаа тасалдаж дайны
дараа дахин сэргэж эхэлсэн юм.

Вальтер Гропиус /1883-1969/
Петер Беренс / 1885-1968
/