Sách: Khúc thụy du Tác giả: Du Tử Lê

5. “KHÚC THỤY DU”
Bản quyền tác phẩm © Du Tử Lê, 2018
Xuất bản theo hợp đồng sử dụng tác phẩm giữa Phanbook và tác giả Du Tử Lê, 2018
Mọi sao chép trích dẫn phải có sự đồng ý của tác giả và Phanbook

6. như con chim bói cá
trên cọc nhọn trăm năm
tôi tìm đời đánh mất
trong vụng nước cuộc đời
- Du Tử Lê

7. mục lục
Lời giới thiệu .........................................................................................................................9
PHẦN 1: TRÔI, NHỮNG NGÀY NEO BÃO...........................................................13
những con dế nghe kinh ...................................................................................................14
tháng tư t., biệt khúc, khác...............................................................................................16
chẳng chiến chinh mà cũng lẻ đôi..................................................................................19
ngồi trong đêm...................................................................................................................22
đôi môi em: vú mẹ thuở thanh xuân ............................................................................24
còn thơm tay quý phi........................................................................................................26
ngọn nến/tôi/cháy hết vẫn ngậm ngùi........................................................................28
khi tưởng tới người vắng mặt...........................................................................................31
quê hương là người đó......................................................................................................34
như xa miền yên vui..........................................................................................................36
nuôi người: trang sách thơm...........................................................................................38
thiên thần cất tiếng kêu...................................................................................................40
khúc tháng hai....................................................................................................................42

8. ta tiếc thiên đàng sớm lập xong.....................................................................................45
như vết chàm tôi mang ....................................................................................................47
lúc người chết.....................................................................................................................52
chim xoải cánh, rớt tiếng về nam hải............................................................................55
di chúc của một chia tan.................................................................................................. 57
dỗ giấc người bất hạnh.....................................................................................................60
Pleiku và hoa quỳ..............................................................................................................65
có gì đâu!..............................................................................................................................69
khi tôi chết, hãy đem tôi ra biển.....................................................................................71
thái thanh/khúc/năm bảy ...............................................................................................74
tôi muốn giấu dòng sông trong mỗi túi........................................................................ 76
ta gọi nhau từ vực, vực khuya.........................................................................................79
khúc tháng chín .................................................................................................................80
đêm, nhớ trăng Sài Gòn...................................................................................................82
PHẦN 2: NGƯỜI VỀ NHƯ BỤI ................................................................................85
chẳng bao giờ dậy nữa......................................................................................................86
khúc k. riêng chàng...........................................................................................................88
kẻ từ phương đông qua .....................................................................................................91
vỡ lòng cho một người con gái Mỹ................................................................................97
mùa thu và, thơ mới ở đường Baker, Costa Mesa cũ..............................................106

9. trong tay thánh nữ, có đời tôi......................................................................................... 108
thương mẹ đã lưng đồi ......................................................................................................110
cõi mẹ về...............................................................................................................................114
về từ vô vọng........................................................................................................................124
hiến chương yêu ngày 14.2...............................................................................................126
nhớ bành nho, những trưa ở mì la-cay..........................................................................131
bài nhân gian thứ ba ..........................................................................................................132
trước khi thành quá muộn .............................................................................................. 134
một bài thơ nhỏ...................................................................................................................136
sơn tự thi...............................................................................................................................138
giữa trưa có kẻ cuồng điên khóc.....................................................................................141
và, đinh cường, 08..............................................................................................................143
tôi trở về trên những dặm gai đâm.................................................................................145
hẹn hò với chia ly/biệt khúc 12...................................................................................... 148
tôi trôi theo tôi con sông ................................................................................................. 150
bài sáu mươi/tân niên.......................................................................................................152
khúc thụy du........................................................................................................................155

10. 9
Lời giới thiệu
Kính thưa quý độc giả,
Làm sao để sắp xếp cho hợp lý một tiến trình thi ca trong sự nghiệp sáng tạo
giàu có của thi sĩ thông qua những tác phẩm tuyển chọn của ông ta? Có lẽ an toàn
(và dễ chịu nhất!) là đặt để các bài thơ theo thời gian tuyến tính, rồi tìm cách phân
chia liều lượng làm sao minh họa, trình hiện cho được những khúc quanh trong
nghệ thuật và cuộc đời của thi sĩ.
Chúng tôi đã không chọn cách làm thông thường, hứa hẹn dễ đạt được tính
thuyết phục đó, mà mong muốn cùng người đọc hôm nay đi vào sự nghiệp thơ Du
Tử Lê bằng một lối hẹp (bởi thời buổi này, chọn lựa làm thơ, sống thơ, và cả việc
đọc thơ nữa, chẳng phải đã là những chọn lựa theo lối hẹp đó sao!). Thoát khỏi yếu
tố thời điểm, xóa nhòa những biến cố, sự kiện gắn liền tiểu sử tác giả để tổ chức lại
tập thơ với những bài rất nổi tiếng, được phổ nhạc theo một “kịch bản” khác biệt,
chúng tôi mong muốn cùng bạn đọc tiếp cận thi ca Du Tử Lê bằng một tinh thần
mới, trong một bối cảnh mới. Đặc biệt, với những bạn đọc trẻ không dính líu nhiều
đến thời cuộc mà nhà thơ sống qua, không từng hiểu về những uẩn khúc mà nhà
thơ trải nghiệm trong đời, thậm chí, chưa có dịp biết ông ấy là ai… thì những bài

11. 10
thơ hay tự chúng kiến tạo câu chuyện và tự chúng sẽ biết cách phóng chiếu con
người thi sĩ, tâm hồn độc giả và khúc xạ tâm tình thời cuộc.
Vậy, xin dựng lại bức chân dung Du Tử Lê mới, thông qua thơ tình, với những
lời thơ mà có thể đôi lần bạn đã nhẩm hát hay nghe hát trong những quán xá, sân
khấu miền Nam trong và ngoài nước từ thập niên 1960 cho đến hôm nay. Một
chân dung Du Tử Lê trong suốt, trong một cấu trúc văn bản mở.
Lo sợ khiên cưỡng là có thật. Nhưng lại nghĩ, thơ Du Tử Lê cho phép ta làm
điều này. Bởi đơn giản, đó là loài thơ được tạo nên bởi phẩm tính thi sĩ mạnh mẽ
tới mức, chúng dẫu có mang những khuôn thức, thì nội tại cũng luôn quẫy đạp để
tìm cái vô hạn; xác chữ dẫu có khoác vào khái niệm thì cũng chỉ để hướng tới cái
tình ý ngoài lời. Và trên đơn vị bài thơ, dẫu được xác định tọa độ bằng những hệ tứ
xuyên suốt thì đó cũng chỉ là những tọa độ hư ảo. Để cho cùng, mỗi bài thơ tình là
một cuộc vượt thoát kiếm tìm tự do đắm đuối hạnh phúc và khổ đau, tự do phồn
sinh sáng tạo, tự do giao cảm tâm hồn, tự do tan biến trong nhân gian có sanh có
diệt như mọi thể loài sống khác trên đời…
Tất cả những điều đó làm cho thơ tình Du Tử Lê sống động, khiêm cung mà
bao dung trong lòng công chúng, hóa giải trước muôn trùng định kiến, bay trên
những đứt gãy thế cuộc lẫn đời riêng.
50 bài thơ tụng ca nhân tình, quê xứ, yêu đương trong tập thơ này đã là chất
men phiêu lãng cất cánh thành ca từ trong những sáng tác nổi tiếng của các nhạc
sĩ tài hoa: Phạm Duy, Phạm Đình Chương, Anh Bằng, Đăng Khánh, Trần Duy
Đức,… Nhưng khi được trở lại bằng văn bản gốc, từng bài thơ mang lại cho người

12. 11
đọc một cảm nhận phong nhiêu lạ lẫm. Chúng tôi giữ lại trên văn bản từng chi tiết
ký hiệu dấu gạch chéo (/; black slash) mà tác giả “cài đặt” khá phổ biến gợi ý cách
ngắt nhịp đi (punctuate) của câu thơ để cởi bỏ sự trói buộc, một chiều và hướng
đến khả năng người đọc đồng sáng tạo (hoán vị chữ, sắp xếp lại thứ tự chữ trong
câu, câu trong bài). Chúng tôi cũng xin giữ lại những ký hiệu nối (-, --) được xem
là một phần bất khả phân, một mệnh đề “independent clause” với câu thơ kế tiếp.
Chúng tôi cũng xin giữ lại cách viết thường nhan đề, toàn văn bản bài thơ, một số
danh từ riêng,... xem như đó là “hệ thống chính tả” có chủ ý của tác giả. Độc giả
qua đây sẽ hiểu Du Tử Lê có những cách tân táo bạo trong chính những thể thơ
truyền thống mang ít nhiều quy phạm như ngũ ngôn, lục bát, thất ngôn.
Ngôn ngữ thơ, trước hết là ký hiệu. Xa hơn, văn bản bài thơ có thể hiểu là
một đoạn mã mà ở đó, thi sĩ vừa là người kiến tạo, lại là kẻ được trời phú với vốc
chữ trong tay, gợi mở muôn trùng khả năng, kể cả những khả năng nằm ngoài suy
định của ông ta. Thơ từ đó đi về phía mênh mông tịch mịch, ngoài mọi khả năng
tri diễn…
Cuộc thơ của Du Tử Lê trong kịch bản trò chơi hướng đến những người đọc
trẻ hôm nay phải chăng là một cuộc tìm kiếm đã được dự cảm từ lâu lắm:
như con chim bói cá
tôi lặn sâu trong bùn
hoài công tìm ý nghĩa
cho cảnh tình hôm nay
(Khúc Thụy Du, 1968)

13. 12
Thơ, cuối cùng, đâu có mang đến một giải đáp “ý nghĩa” xác quyết nào, mà là
một hành trình sấp ngửa của những hoài công, khi mọi đích đến nằm ở phía mênh
mông của tình yêu và nhân phận.
Mọi thứ tự tất định sinh ra sẽ đi ngược chiều với tinh thần thi ca. Và đồng thời,
cũng có thể hiểu rằng, chỉ có những miền khí hậu tự do mới trổ sinh những chủng
loài thi ca thực sự.
***
Lần nọ, một bạn văn hỏi Du Tử Lê:
- Khi viết, ông có nghĩ tới người sẽ đọc thơ ông không?
- Hoàn toàn không.
- Vậy ông nghĩ gì khi làm thơ?
- Tôi chẳng nghĩ gì cả. Một tứ thơ chợt đến, và tôi cầm lấy bút.
Du Tử Lê, cùng với Nguyên Sa, Thanh Tâm Tuyền, Phạm Công Thiện,
Nguyễn Đức Sơn, Tô Thùy Yên,… tạo ra một không gian lãng mạn, khí khái, nhân
văn và giàu suy tưởng đặc thù của khí hậu văn chương miền Nam của một thời kỳ
đất nước nhiều biến động. Là một phần không thể không nhắc đến trong nguồn
vốn văn chương dân tộc.
Khúc Thụy Du là một kết tinh đầy tương thích với lối đọc thơ, sống thơ của
ngày hôm nay!
Trân trọng giới thiệu thơ Du Tử Lê trong tủ sách Tinh hoa Sài Gòn.
PHANBOOK

14. TRÔI,
NHỮNG NGÀY
NEO BÃO

15. 14 Du Tử Lê
những con dế nghe kinh*
người cho tôi trần gian,
trái đất thời thơ dại.
chim canh cửa địa đàng.
thuở chúng còn chịu… nói.
người cho tôi mùi hương.
và, mặt trời giữa ngực.
môi nếm vị Hoa Nghiêm.
tim trú rừng Bát Nhã.
người cho tôi vực, khuya.
đêm, vọng nồng, tiếng hát.
những ngón tay xuân thì,
bươi tìm tôi-thất-lạc.
* Chơn Nhân soạn thành ca khúc.

16. Khúc Thụy Du 15
người cho tôi tái sinh.
giữa trập trùng oan, khuất.
những con dế nghe kinh,
gióng hồi chuông phổ độ.
người cho tôi đám đông:
thấy chúng ta là một.
trong dáng ngồi Quán Âm,
tôi kiết già nỗi nhớ.
người cho tôi bền, lâu
từ ngọn đèn đã tắt.
tôi cho… tôi đời sau,
từ khi em có mặt.