Ziekenhuizen ervaren veel obstakels bij het introduceren van digitale zorg op afstand, zo blijkt uit onderzoek van IG&H onder 20 zorgverkopers. Vooral de financiering is een probleem. Toch zijn ziekenhuizen ambitieus om door te gaan met het uitbouwen van een digitale zorg portfolio. Digitale zorg op afstand is voor hen hét middel om de groeiende zorgvraag op te vangen met meer zelfmanagement. De zorgverzekeraars zijn belangrijke partners om deze ambitie waar te maken.

1. De zorg loopt vast. Te veel patiënten, te weinig
personeel en de kosten stijgen. Dit vraagt
om een andere, meer digitale manier van
zorgverlening. Technologie als de ruggengraat
van het toekomstige ziekenhuis. Digitale zorg op
afstand is al lang geen keuze meer. Er zijn steeds
meer goede toepassingen beschikbaar en bij
veel zorgverleners en patiënten is digitale zorg
uitgegroeid tot het nieuwe normaal.
De eerste coronagolf was de grote stimulans
voor digitale zorg. Het beeldbellen tussen
collega’s en met patiënten steeg met 74
procent en ook platforms voor informatie-
uitwisseling (zoals patiëntportalen) werden
veel vaker gebruikt.
Digitale zorg is in een stroomversnelling
geraakt als aanvulling op de zorg. Het is dan
ook beter om te spreken over ‘zorg die digitaal
ondersteund wordt’ dan over digitale zorg. We
digitaliseren de zorg om de gezondheidswinst
voor de patiënt te verbeteren, het werkgeluk
van de zorgverlener te verhogen en waar
mogelijk ook de arbeidsproductiviteit te laten
toenemen. Maar het digitaliseren is geen doel
op zich, het gaat om het effect.
Veelbelovend
Ondanks de recente opleving is de bijdrage
van digitale zorg aan de betaalbaarheid en
arbeidsproductiviteit nog vooral een belofte.
De introductie van digitale zorg verloopt
allesbehalve soepel. Het gebruik van digitale
zorg lijkt na de Covid-opleving zelfs weer
wat af te nemen.
En in vergelijking met andere landen doet
Nederland het wat betreft de invoering van
digitale zorg minder goed dan landen als Spanje,
Portugal, Engeland en Zweden. Op de Digital
Health Index staat Nederland op de achtste
plaats. Er zijn schattingen dat tot wel 40 procent
procent van de zorg buiten de muren van het
ziekenhuis kan plaatsvinden, maar dit is vooral
nog theorie en niet de praktijk.
Dit ligt niet aan gebrekkige ambitie. Digitale
zorg staat bovenaan de prioriteitenlijst
Ziekenhuizen ervaren veel obstakels bij het introduceren van digitale zorg op afstand, zo blijkt uit onderzoek van IG&H
onder 20 zorgaanbieders. Vooral de financiering is een probleem. Toch zijn ziekenhuizen ambitieus om door te gaan met het
uitbouwen van hun digitale zorgportfolio. Digitale zorg op afstand is voor hen hét middel om de groeiende zorgvraag op te
vangen met meer zelfmanagement. De zorgverzekeraars zijn belangrijke partners om deze ambitie waar te maken.
Digitale zorg op afstand: veelbelovend
én veeleisend
DIGITALISERING
van zorgaanbieders én zorgverzekeraars.
De ambitie van veel ziekenhuizen is om
minimaal 10-25 procent van de zorg buiten
de muren van het ziekenhuis digitaal aan
te bieden. Ook zorgverleners en patiënten
zijn welwillend. Uit eerder onderzoek blijkt
dat ongeveer 70 procent van de specialisten
én ook zo’n 70 procent van de patiënten
enthousiast zijn over de digitale zorg. Dit
betreft vooral chronische zorg.
De overheid heeft al vele miljoenen
uitgegeven aan het stimuleren van digitale
zorg. Zo stond in de zorgbegroting die
tijdens Prinsjesdag werd gepresenteerd dat
er weer 14 miljoen euro bijkomt voor de
‘stimuleringsregeling eHealth thuis (SET).’ En
toch is deze ambitie voor slechts een klein
deel ook echt waargemaakt.
Digitale transformatie veeleisend
In recent onderzoek hebben we het gebruik,
de drijfveren, barrières en de ondersteuning
van zorgverzekeraars bij digitale zorg op
afstand in kaart gebracht. Hiervoor hebben we
zorgverkopers en innovatiemanagers van zo’n
20 verschillende ziekenhuizen geïnterviewd.
Uit het onderzoek blijkt dat de belangrijkste
drijfveer voor ziekenhuizen het opvangen
van de groeiende zorgvraag is door een
efficiëntere inzet van zorgverleners.
Daarnaast telt bijna even zwaar dat met
digitale zorg het zelfmanagement en de
toegankelijkheid van zorg voor de patiënt
wordt vergroot.
Er zijn grote verschillen tussen ziekenhuizen
in hoe ver zij zijn met digitale zorg op afstand.
Ziekenhuizen maken al wel vaak gebruik
van communicatietoepassingen (84 procent),
maar minder van monitoring (55 procent)
en nog weer minder van toepassingen voor
behandeling (14 procent). In het onderzoek
geven de ziekenhuizen aan de komende
jaren nog tussen de twee en vijf nieuwe
toepassingen te willen implementeren. Het
aanbod gaat dus nog hard doorgroeien.
Niet eenvoudig
Het op grote schaal inzetten van digitale
zorg is niet gemakkelijk. Voor de helft van de
ziekenhuizen is de financiering het grootste
obstakel. De financiering is moeilijk rond
te krijgen en de productie valt weg, maar
kosten blijven. Het goed kunnen declareren
van digitale zorg heeft lang op zich laten
wachten. Het gevolg is dat zorgprofessionals
niet altijd enthousiast zijn en het ziekenhuis
andere prioriteiten stelt, waardoor digitale
zorg op de achtergrond verdwijnt.
Digitale zorg op afstand valt of staat volgens
de ziekenhuizen met enthousiasme en goede
ondersteuning. Bijna twee derde van de
zorgaanbieders geeft aan dat dit de belangrijkste
succesfactor is. Voor de ontwikkeling is volgens
de ziekenhuizen verder goede technische en
projectmatige ondersteuning (ook samen 60
procent) belangrijk.
Ziekenhuizen hoeven dit niet alleen te
doen. Zij kunnen leunen op de expertise en
middelen van zorgverzekeraars. Volgens
ruim 80 procent bieden zorgverzekeraars
goede inhoudelijke en financiële
ondersteuning. Van alle zorgverzekeraars
pakt Zilveren Kruis deze rol het beste op,
aldus 40 procent van de ziekenhuizen.
De zorgverzekeraars zijn onmisbaar voor
digitale zorg, dat als onderwerp ook niet mag
ontbreken in de meerjarenafspraken.
Digitaal eerst, digitaal laatst
Wat we leren van dit onderzoek is dat voor
veel ziekenhuizen digitale zorg nog vooral een
verzameling pilots is. De ambities zijn groot,
maar er zijn weinig ziekenhuizen die in hun
strategie echt fundamenteel kiezen voor digitale
transformatie. Er zijn nog minder ziekenhuizen
die echt substantieel durven te investeren in
technologieontwikkeling. Om hier verandering
in te brengen, geven we vijf adviezen.
1. Contactstrategie
Het punt is bereikt om na te denken over
een samenhangende contactstrategie voor
patiënten en zorgverleners. Steeds vaker
zijn zorgverleners en patiënten constant aan
het wisselen tussen allerlei omgevingen,
dossiers en berichtenboxen. Dit gebeurt boven
op de al bestaande fysieke en telefonische
contacten. De contactstrategie ontstijgt het
ziekenhuis en is ook nodig voor de huisartsen,
wijkverpleegkundigen en mantelzorgers. Dit
vereist een regionale benadering samen met
andere zorgaanbieders en de zorgverzekeraar.
Met als gezamenlijk doel een soepel contact,
ongeacht het tijdstip, de plaats of het type zorg.
2. Digitale gastvrijheid
Het gebruik van digitale zorg valt of staat bij
het gebruiksgemak. Een gebruikersgerichte
aanpak heeft dit als vertrekpunt. Bedenk
wat de grootste pijn- en winstpunten
van patiënten en zorgverleners in de
patiëntenzorg zijn en ontwikkel daaromheen
de toepassing. Zorg vervolgens voor een
optimale gebruikerservaring door samen
met hen de zorgpaden digitaal in te richten.
Vergeet daarbij niet dat ruim 20 procent van
de Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar niet
de motorische vaardigheden hebben om een
muis te bedienen of door laaggeletterdheid
de informatie niet tot zich kunnen nemen.
Daarom moeten we toepassingen dus zo
eenvoudig en toegankelijk mogelijk maken
door het toepassen van visualisaties en
spraaktechniek. We noemen dit digitale
inclusiviteit.
3. Value case
Veel toepassingen zijn onrendabel. Ze ontstaan
vanuit enthousiasme op de werkvloer zonder
al te veel aandacht voor het financiële effect.
Maar wat zou er gebeuren als we de business
case als uitgangspunt nemen? Een start van zo’n
benadering is dat ziekenhuizen inventariseren
welke bewezen toepassingen er zijn en deze
afzetten tegen welke zorgpaden zich goed lenen
voor een digitale zorg toepassing. Wat zijn de
grootste zorgactiviteiten die net zo goed (of
beter) buiten het ziekenhuis geboden kunnen
worden? Wat zijn de grootste volumes zorg die
onrendabel zijn? Wat zijn de zorgactiviteiten
met de meeste reisbewegingen?
4. Slimme samenwerking
Ziekenhuizen staan er niet alleen voor.
Zorgverzekeraars staan voor exact dezelfde
opgave en hebben de zorgplicht om
verzekerden binnen een redelijke tijd en
reisafstand toegang te bieden tot zorg. Het
zijn partners in de digitale transformatie.
Leer daarom van elkaars ervaringen
en trek zo veel mogelijk samen op in de
eigen regio. Zodat competenties worden
gebundeld, investeringen worden gedeeld
en een samenhangend (digitaal) zorgaanbod
ontstaat. Vergeet daarbij ook de regionale
zorgaanbieders, wetenschappelijke
verenigingen en kennisinstituten als het
NeLL niet. En laat de alliantie voor je werken.
5. Datawaardering
Alle toepassingen zorgen voor enorme
hoeveelheden data met in potentie een
enorme waarde. Het combineren van
databronnen geeft zo veel nieuwe inzichten
om de zorg beter in te richten. Niet alle
zorgaanbieders hebben echter de tijd en
middelen voor een ‘data science’ team.
Het begint met het stellen van scherpe
vragen, zoals waar lopen de wachtlijsten
op ten koste van de zorguitkomsten? Om
dit te beantwoorden is een competent data
science team, een IT-infrastructuur en
een organisatie nodig die dit omarmt en
ondersteunt.
ICT&health nr. 06/2021
44 ICT&health 45
nr. 06/2021
DOOR WALTER KIEN
Walter Kien is director healthcare van IG&H.
Kijk hier voor het rapport ‘Digitale
zorg op afstand’