Interview met Directeur Realisatie Stefan van der Zwet van Heembouw voor het magazine Topics van Rexel Nederland.

1. De lean-reis
van Heembouw;
continu verbeteren
en waarde creëren
24
Op het kantoor van Heembouw in
Berkel en Rodenrijs heerst een serene
sfeer. Hier wordt serieus gewerkt, dat zie
je meteen. De werkruimte is licht, transparant en functioneel; een inrichting die
helemaal past bij de lean-filosofie die het
bouwbedrijf al bijna tien jaar omarmt.
Heembouw werkt sinds jaar en dag met
het kwaliteitssysteem ISO 9001.
“Toen we tien jaar ISO gecertificeerd waren, beseften we dat de ISO-norm ons te
weinig inspireerde”, vertelt Stefan van der
Zwet, directeur van de Rotterdamse vestiging van het bouwbedrijf. “Dus gingen
we op zoek naar een andere manier om
de kwaliteit van ons werk naar een hoger
plan te tillen.”
Pionieren
Zo kwam het dat Heembouw zich verdiepte in lean manufacturing.
Deze denkwijze was destijds bekend
in de auto- en metaalindustrie, maar
nog niet in de bouw. Toch spraken
de uitgangspunten van de filosofie de
aannemer enorm aan. Nieuwsgierigheid
naar het onbekende speelde daarbij een
grote rol: hoe zou lean uitpakken in de
bouwwereld? Want een beetje pionieren,
dat ligt Heembouw wel.
Rolmodel Toyota
Hoe werkt pullplanning?
Start er een bouwproject? Dan nodigt hoofdaannemer Heembouw
alle partijen uit voor een planningbespreking. Zo’n bijeenkomst duurt
ongeveer vier tot zes uur. Hierin vertelt de architect over het ontwerp
en de waarde die gecreëerd moet worden. Vervolgens schetst de
projectleider de belangrijkste uitdagingen. In de speciale ruimte die
Heembouw voor deze sessies heeft, zijn de muren bedekt met grote
vellen papier. Hierop geeft iedereen met een eigen kleur stickers zijn
werkzaamheden aan.
Pullplannen is een dynamisch proces: iedereen is druk in de weer.
Voor de voorzitter is het bovendien visueel. Zijn mensen lang in
gesprek of staan er meer dan twee mensen bij elkaar? Dan is er
waarschijnlijk een knelpunt. Soms wordt zo’n discussie- of knelpunten
voorgelegd aan de klant.
Dankzij deze zorgvuldige afstemming vooraf, voelen alle partijen zich
tijdens het project verantwoordelijk voor de voortgang.
Toyota is de grondlegger van de leanfilosofie. In het arme Japan van de jaren
vijftig van de vorige eeuw filterde de wagenbouwer alle verstoringen en verspilling uit haar bedrijfsprocessen.
Zo bleven alleen die stappen over,
die daadwerkelijk waarde toevoegen
voor de klant. Stefan: “Zonder natuurlijke
hulpbronnen, maar puur door menskracht groeide Toyota uit tot het grootste
en meest winstgevende autobedrijf ter
wereld. Indrukwekkend!”
‘Blauwe boorden’
Wat spreekt Stefan zo aan in het
lean-denken? “Allereerst is het een managementfilosofie waarbij de
mens centraal staat”, legt hij uit:
“Dat betekent dat je afscheid neemt van
het idee dat witte boorden beslissen
en blauwe uitvoeren. De mensen op de

2. Zo werkt dat bij...
25
Lean installeren
werkvloer zijn bepalend, voor zowel het
leveren van kwaliteit als het verbeteren
van het productieproces. Daarnaast
staat waardecreatie bij lean voorop,
terwijl de meeste kwaliteitssystemen
zich richten op kwaliteitsverbetering en
kostenreductie.”
Verbetercultuur
Waarde creëren voor klanten en verspilling elimineren. Dat is lean bouwen
in een notendop. Het meest bijzondere
vindt Stefan dat je hiermee een organisatiecultuur stimuleert waarin iedereen
zich continu verbetert: “Lean bouwen
is eerder een kwaliteitsfilosofie dan een
-systeem, want het gaat om gedrag en
principes. Instrumenten en een gereedschapskist helpen je vervolgens bij de
praktische toepassing.”
plannen. Deze zogenaamde pullplanning blijkt enorm succesvol: partijen
die elkaar op de bouw nog wel eens in
de weg lopen, staan nu schouder aan
schouder een project te plannen.
Samen veel proactiever
Het pullplannen maakte Heembouw
enorm enthousiast. Het bouwbedrijf realiseert hiermee een doorlooptijdverkorting van maar liefst dertig tot vijfendertig
procent. Uitvoerders signaleren minder
problemen op de bouw, waardoor ze
veel voortvarender opereren. Ook leveranciers zijn zeer gemotiveerd: ook zij
ervaren de voordelen van deze werkwijze. “Iedereen voelt zich verantwoordelijk
voor de voortgang en komt zelf met
oplossingen als een onderdeel van het
project anders loopt dan gedacht”,
aldus Stefan.
Een fout is goud
Het duurde wel even voordat iedereen
binnen Heembouw een fout als een
waardevol leermoment zag. “We zijn
er nog steeds niet, maar we evalueren
steeds gemakkelijker”, constateert
Stefan. Intuïtief proberen veel mensen een fout te verbergen, terwijl het
meestal geen persoonlijk falen is. In de
keten gaat een aantal kleine dingen mis
en uiteindelijk kom je daar pas op de
bouwplaats achter: fouten zitten vaak in
het proces.
De manager als sparringpartner
Als leidinggevende speel je een belangrijke rol bij het bespreekbaar maken en
leren van fouten, vindt Stefan.
Bestraffend of beschuldigend reageren
stimuleert niet. Maar door begripvol
de juiste vragen te stellen, kom je tot
verbeteringen. Stefan: “Professionals
zijn uitstekend in staat zelf tot keuzes te
komen. Als manager kun je hen helpen
daarop te reflecteren.”
Schouder aan schouder plannen
Na een eerste mislukte poging om alle
verspilling uit het ontwerpproces te
halen, gooide Heembouw de implementatie van lean bouwen over een andere
boeg. Samen met alle betrokkenen
besloot het bouwbedrijf een project te
Meer respect
Ook de opdrachtgever wordt uitgenodigd voor de pullplanning. Stefan:
“In het begin waren we daar voorzichtiger mee, omdat de klant rechtstreeks
in je keuken kijkt. Maar we merken juist
dat ze daardoor meer respect krijgen
voor het bouwproces. Ze zien met eigen
ogen dat het realiseren van een gebouw
een complexe opgave is, waarbij zo’n
dertig verschillende professionals betrokken zijn. Daardoor begrijpen ze beter
wat de impact is van een schijnbaar
kleine aanpassing.”
Een negen voor
klanttevredenheid
Een lerende organisatie zijn; dat is de
ambitie van Heembouw. Lean bouwen
levert daaraan een belangrijke bijdrage.
In de eerste fase leerde het bouwbedrijf, veelal ad hoc, over het systeem
en de instrumenten. Vervolgens richtte
Heembouw zich op het concretiseren
van de lean-filosofie en de noodzakelijke
cultuuromslag. Nu is het de uitdaging
daadwerkelijk toegevoegde waarde te
creëren. “In 2017 willen we een negen
scoren op klanttevredenheid”,
zegt Stefan: “Want alleen dan komen
klanten terug en praten ze met anderen
over jouw bedrijf.”
In de meest optimale situatie zitten voorkeursleveranciers en partners al tijdens
de ontwerpfase van een project met
Heembouw aan tafel. Bij voorkeur bij
de klant. “Dat geldt zeker voor installateurs”, zegt Hugo Karremans, projectleider bij Heembouw. “Hun specialistische
kennis is al in een vroeg stadium nodig
om zo goed mogelijk in te spelen op
specifieke wensen van de klant. En nu
klanten steeds vaker vragen naar duurzame toepassingen wordt de rol van de
installateur nog belangrijker.”
Heembouw gelooft in langetermijnrelaties met gelijkgestemde partijen.
Sommige installateurs waarmee
Heembouw werkt, verdiepen zich bijvoorbeeld in lean bouwen: zelf of via de
leantraining die Heembouw voorkeursleveranciers aanbiedt. Hugo: “Het liefst
streven we met een aantal voorkeursleveranciers, waaronder installateurs,
continu perfectie na. Dat betekent dat je
elkaar aanspreekt op zaken. Maar ook
dat je samen evalueert, vooruitkijkt en
verbetert. Uiteindelijk lukt dat het best
met bedrijven die goed bij je passen,
betrouwbaar zijn en een vergelijkbare
missie en visie hebben.”