hoa huu co

1. Chương 2. Hiệu ứng điện tử trong hóa hữu cơ
2.1. Hiệu ứng cảm ứng
a) Khái niệm: sự phân cực lan truyền dọc theo trục các liên kết σ
được gọi là sự phân cực cảm ứng hay hiệu ứng cảm ứng, kí hiệu
bằng chữ I (inductive effect). Được biểu diễn bằng →
b) Phân loại: 2 loại
+
- +

 
C
X C H C Y

-
-I I=0 +I
1

2.  Hiệu ứng cảm ứng âm (-I): là hiệu ứng của các nhóm hút electron
(so với nguyên tử H).
Một số nguyên tử, nhóm nguyên tử gây hiệu ứng –I:
-I<-Br<-Cl<-F; -NH2<-OH<-F
 Hiệu ứng cảm ứng dương (+I): là hiệu ứng của các nhóm đẩy
electron (so với nguyên tử H).
Một số nguyên tử, nhóm nguyên tử gây hiệu ứng +I:
-H<-CH3<-C2H5<-CH(CH3)2<-C(CH3)3
c) Đặc điểm của hiệu ứng cảm ứng
Hiệu ứng cảm ứng giảm rất nhanh khi mạch cacbon truyền hiệu ứng đó
kéo dài.
2

3. d) Ảnh hưởng của hiệu ứng cảm ứng
- Hiệu ứng cảm ứng ảnh hưởng đến tính axit-bazơ của các chất hữu cơ.
+ Các nhóm có hiệu ứng –I làm tăng lực axit, +I làm giảm lực axit.
ví dụ: Cl-CH2-COOH > CH3-COOH ; CH3-CH2-COOH < CH3-COOH
+ Các nhóm có hiệu ứng +I làm tăng lực bazơ, -I làm giảm lực bazơ.
(CH3)2NH > CH3CH2NH2 > CH3NH2 > NH3.
-Hiệu ứng cảm ứng ảnh hưởng đến khả năng và chiều hướng của phản
ứng.
3

4. 2.2. Hiệu ứng liên hợp
a) Khái niệm: Sự phân cực trên các hệ liên hợp π-π, π-p được gọi
là hiệu ứng liên hợp, kí hiệu bằng chữ C (conjugation effect).
Được biểu diễn bằng mũi tên cong.
CH2 = CH - Cl CH2 = CH - CH = CH2
:OH :NH2 C - H
O
4

5. b) Phân loại: 2 loại
-Hiệu ứng liên hợp âm (-C): Khi tham gia liên hợp nhóm nào hút
eletron π hoặc p về phía mình thì được coi là có hiệu ứng liên hợp âm.
các nhóm gây hiệu ứng –C: -NO2, -COOH, -CHO, -CN, -SO3H
-Hiệu ứng liên hợp dương (+C): Khi tham gia liên hợp nhóm nào đẩy
electron tới nhóm khác thì được gọi là nhóm có hiệu ứng liên hợp
dương.
các nhóm gây hiệu ứng +C: -NH2, -OH, -F, -Cl, -Br, -I.
5

6. c) Đặc điểm
Hiệu ứng liên hợp chỉ xuất hiện trên các hệ liên hợp và nó gần như
không giảm hiệu lực khi mạch liên hợp được kéo dài.
d) Ảnh hưởng của hiệu ứng liên hợp
- Hiệu ứng liên hợp gây ảnh hưởng lớn đến tính chất vật lý và hóa học
của hợp chất hữu cơ.
- Hiệu ứng liên hợp ảnh hưởng đến tính axit-bazơ của hợp chất hữu cơ.
- Ảnh hưởng đến khả năng và chiều của phản ứng (đối với nhân thơm).
6

7. 2.3. Hiệu ứng siêu liên hợp
Khi ở vị trí α đối với nguyên tử cacbon mang liên kết π có liên kết
Cα-H, người ta thấy có sự liên hợp Cα-H và C=C.
C
H
H
H
CH CH2
 Hiệu ứng +H sẽ yếu đi khi giảm bớt số liên kết Cα-H.
-CH3 > -CH2-CH3 > -CH(CH3)2
 Hiệu ứng –H của các liên kết Cα-F.
C
F
F
F
CH CH2
7

8. Bài tập vận dụng
Bài 1: So sánh tính axit của các chất sau
HCOOH, CH3COOH, ClCH2COOH, C2H5COOH, ClCH2CH2COOH
8