Tiếp cận chẩn đoán, điều trị và phòng tránh lây nhiễm tại cơ sở y tế ban đầu

1. BỆNH COVID - 19
(CORONAVIRUS DISEASE 2019)
TIẾP CẬN CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG TRÁNH
LÂY NHIỄM TẠI CƠ SỞ Y TẾ BAN ĐẦU
THS. BS LÊ ĐÌNH VĨNH PHÚC
PK NHIỄM - TRUNG TÂM Y KHOA MEDIC TP. HCM
ĐT: 0982 102 262. EMAIL: BSVINHPHUC1981@GMAIL.COM

2. NHÌN LẠI LỊCH SỬ - BÀI HỌC CHO CUỘC KHỦNG
HOẢNG COVID - 19 HIỆN NAY
•THEO DÒNG THỜI GIAN, TỪ BỆNH DO HERPES VÀ VIÊM PHỔI DO VI
KHUẨN LEGIONELLA PNEUMOPHILA NHỮNG NĂM 1970 CHO ĐẾN ĐẠI
DỊCH AIDS, EBOLA, SARS VÀ HIỆN NAY LÀ COVID - 19, BỆNH NHIỄM
TRÙNG TIẾP TỤC ĐE DỌA SỰ SINH TỒN CỦA LOÀI NGƯỜI;
•KHI LÝ GIẢI VỀ MỘT VỤ DỊCH (EPIDEMIC) LÀ GÌ, ROSENBERG (1989)
ĐÃ VIẾT “DỊCH BẮT ĐẦU Ở MỘT THỜI ĐIỂM, TIẾN TỚI GIAI ĐOẠN GIỚI
HẠN VỀ KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN, SAU ĐÓ GIA TĂNG CỰC ĐIỂM,
CHUYỂN SANG CUỘC KHỦNG HOẢNG CÁ NHÂN, QUẦN THỂ VÀ CUỐI
CÙNG LÀ THOÁI LUI”. EPIDEMIC KỊCH TÍNH NHƯ MỘT BỘ PHIM VÀ
ĐIỀU NÀY ĐANG XẢY RA VỚI COVID - 19, KHỞI PHÁT Ở TRUNG QUỐC
VÀ LAN RỘNG TOÀN THẾ GIỚI;

3. NHÌN LẠI LỊCH SỬ - BÀI HỌC CHO CUỘC KHỦNG
HOẢNG COVID - 19 HIỆN NAY
•CHÚNG TA NÊN LO LẮNG VỀ COVID - 19 NHƯ THẾ NÀO? MỘT SỐ
CHUYÊN GIA CẢNH BÁO 1/2 DÂN SỐ THẾ GIỚI SẼ NHIỄM BỆNH VÀO
CUỐI NĂM NAY VÀ GÂY TỬ VONG KHOẢNG HƠN 100 TRIỆU NGƯỜI.
LỊCH SỬ TRẢI QUA NHIỀU VỤ DỊCH NHƯNG DỊCH THẢM KHỐC GIẾT
HÀNG TRIỆU NGƯỜI LÀ CỰC KỲ BẤT THƯỜNG VÀ HIẾM. CHÚNG TA
ĐANG ĐỨNG TRƯỚC THỜI KHẮC LỊCH SỬ VÀ ĐỐI MẶT VỚI LOẠI MẦM
BỆNH HOÀN TOÀN MỚI, KHÓ LƯỜNG VỚI NHỮNG DỰ ĐOÁN KHỦNG
KHIẾP VỀ TƯƠNG LAI CÓ THỂ ĐÖNG HOẶC SAI TRONG BỐI CẢNH DÂN
SỐ - XÃ HỘI - KINH TẾ QUY MÔ LỚN HƠN NHIỀU SO VỚI TRƯỚC ĐÂY;
•MAY MẮN LÀ CHÍNH LỊCH SỬ CHO CHÚNG TA THẤY CÓ NHIỀU VÍ DỤ
VỀ DỰ ĐOÁN THẢM KHỐC VÀ HOẢNG LOẠN CỦA DỊCH NHƯNG ĐÃ
KHÔNG THÀNH HIỆN THỰC.
Nguồn: The New England Journal of Medicine

4. CHẨN ĐOÁN BỆNH COVID - 19
•DỊCH TỄ
•LÂM SÀNG
•XÉT NGHIỆM

5. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ - THẾ GIỚI

6. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ - VIỆT NAM
Nguồn: Báo cáo nhanh (số 58) ngày 22/3/2020 - Bộ Y tế

7. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ - TÁC NHÂN GÂY BỆNH
•CORONAVIRUS LÀ TÁC NHÂN GÂY BỆNH PHÂN BỐ Ở NGƯỜI, ĐỘNG
VẬT CÓ VÚ, CHIM;
•7 LOÀI GÂY BỆNH TRÊN NGƯỜI GỒM: 4 LOÀI (229E, OC43, NL63,
HKU1) GÂY BỆNH CẢM LẠNH THÔNG THƯỜNG Ở NGƯỜI SUY GIẢM
MIỄN DỊCH VÀ 3 LOÀI KHÁC GÂY HỘI CHỨNG HÔ HẤP CẤP NGHIÊM
TRỌNG LÀ SARS - COV, MERS - COV VÀ SARS-COV-2;
Nguồn: N Engl J Med 2020; 382:727-733

8. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ - ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN
VIRUS LÂY TRUYỀN TỪ NGƯỜI SANG
NGƯỜI QUA:
- QUA GIỌT BẮN ĐƯỜNG HÔ HẤP TỪ NGƯỜI
BỆNH SANG NGƯỜI LÀNH QUA HO, HẮT
HƠI KHI TIẾP XÚC GẦN (TRONG VÒNG 6
FEET # 2M);
- QUA TIẾP XÚC TRỰC TIẾP NGƯỜI BỆNH
HAY BỀ MẶT VẬT CÓ VIRUS;
- QUA KHÔNG KHÍ (KHI LÀM THỦ THUẬT TẠO
KHÍ DUNG - EAROSOL);
- LÂY QUA ĐƯỜNG PHÂN - MIỆNG: CHƯA
CÓ BẰNG CHỨNG RÕ RÀNG.

9. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ - ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN

10. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG

11. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
Nguồn: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2002032

12. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG

13. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG
- XQUANG VÀ CT SCAN PHỔI GIÚP CHẨN ĐOÁN, ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ ĐIỀU TRỊ VÀ LÀ TIÊU CHUẨN XUẤT VIỆN;
- XQUANG CHỤP LÚC NHẬP VIỆN, SAU 2 - 3 NGÀY ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ ĐIỀU TRỊ. CT SCAN NÊN THỰC HIỆN SAU 5 - 7 NGÀY ĐÁNH
GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ. BỆNH NHÂN TỔN THƯƠNG PHỔI NẶNG
NÊN CHỤP XQUANG HẰNG NGÀY;
- GIAI ĐOẠN ĐẦU BỆNH COVID - 19, TỔN THƯƠNG DẠNG BÓNG
MỜ LOANG LỖ ĐA Ổ HAY MẶT KÍNH MỜ Ở VÙNG NGOẠI VI PHỔI,
DƯỚI MÀNG PHỔI HAY CẢ THÙY DƯỚI TRÊN PHIM CT SCAN;
- TỔN THƯƠNG TIẾN TRIỂN XẢY RA SAU 7 - 10 NGÀY, VÙNG TỔN
THƯƠNG RỘNG SO VỚI PHIM TRƯỚC ĐÓ CÓ THỂ TIẾN TRIỂN
THÀNH HÌNH ẢNH PHỔI TRẮNG (WHITE LUNG);

14. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG
Hình 1, 2: Mặt kính mờ
Hình 3: Dạng đa nốt và
xuất tiết loang lỗ
Hình 4, 5: Đông đặc phổi
đa ổ
Hình 6: Đông đặc phổi lan
tỏa - hình ảnh “phổi trắng”

15. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG
XÉT NGHIỆM PCR TÌM ACID NUCLEIC VIRUS SARS-COV-2:
- THU THẬP MẪU BỆNH PHẨM: PHƯƠNG PHÁP THU THẬP VÀ THỜI
ĐIỂM THU THẬP ĐÖNG SẼ CẢI THIỆN ĐỘ NHẠY CỦA XN;
- MẪU BỆNH PHẨM: ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN (PHẾT HỌNG, MŨI,
DỊCH TIẾT MŨI - HỌNG); ĐƯỜNG HÔ HẤP DƯỚI (ĐÀM, DỊCH TIẾT,
DỊCH RỬA KHÍ - PHẾ NANG);
- BỆNH PHẨM ĐƯỜNG HÔ HẤP DƯỚI CÓ TỶ LỆ PHÁT HIỆN ACID
NUCLEIC CAO HƠN ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN;
- VIRUS SARS-COV-2 CÓ XU HƯỚNG ƯU TIÊN TĂNG SINH TRONG
TẾ BÀO PHẾ NANG LOẠI II VÀ PHÁT TÁN VIRUS CAO NHẤT 3 - 5
NGÀY SAU KHỞI BỆNH;

16. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG
XÉT NGHIỆM PCR TÌM ACID NUCLEIC VIRUS SARS-COV-2:
- NẾU XN LẦN ĐẦU ÂM TÍNH, LÂM SÀNG VÀ DỊCH TỄ NGHI NGỜ
VẪN NÊN LẤY MẪU XN NHỮNG NGÀY TIẾP THEO;
- 3 GENE ĐẶC HIỆU CỦA VIRUS SARS-COV-2 LÀ: ORF 1A/B,
NUCLEOCAPSID (N) VÀ ENVELOPE (E) KHUẾCH ĐẠI BẰNG KỸ
THUẬT PCR;
NGUỒN: HANDBOOK OF COVID-19 PREVENTION AND TREATMENT

17. TỶ LỆ TỬ VONG

18. TỶ LỆ TỬ VONG
Nguồn: CDC Trung Quốc

19. ĐIỀU TRỊ KHÁNG VIRUS
- LOPINAVIR/RITONAVIR 400/100MG (2 VIÊN UỐNG MỖI 12 GIỜ) KẾT
HỢP ARBIDOL 200MG (UỐNG MỖI 12 GIỜ) X 14 NGÀY LÀM ĐIỀU
TRỊ CƠ BẢN KHÁNG VIRUS QUA 49 TRƯỜNG HỢP CHO THẤY
THỜI GIAN TRUNG BÌNH ĐỂ PCR ÂM TÍNH LẦN ĐẦU LÀ 12 NGÀY;
- NẾU ĐIỀU TRỊ CƠ BẢN KHÔNG HIỆU QUẢ, CHLOROQUINE
PHOSPHATE DÙNG CHO NGƯỜI LỚN 18 - 65 TUỔI (500MG X 2
LẦN/NGÀY TRONG 2 NGÀY ĐẦU VÀ 500MG/ NGÀY X 5 NGÀY TIẾP
THEO);
NGUỒN: HANDBOOK OF COVID-19 PREVENTION AND TREATMENT

20. ĐIỀU TRỊ KHÁNG VIRUS
- TUY NHIÊN, PHÁC ĐỒ TRÊN CHỈ LÀ KINH NGHIỆM CỦA 1 BV ĐIỀU
TRỊ BỆNH COVID - 19. NGƯỢC LẠI, TẠP CHÍ THE NEW ENGLAND
JOURNAL OF MEDICINE CÔNG BỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU THỬ
NGHIỆM LÂM SÀNG NGẪU NHIÊN CÓ NHÓM KIỂM CHỨNG CHO
THẤY THỜI GIAN CẢI THIỆN LÂM SÀNG VÀ TỶ LỆ XN PCR ÂM TÍNH
QUA DỊCH PHẾT HỌNG KHÁC BIỆT KHÔNG Ý NGHĨA GIỮA NHÓM
DÙNG LOPINAVIR/RITONAVIR SO VỚI NHÓM KIỂM CHỨNG
(CONTROL);
- ĐIỀU NÀY CHO THẤY, PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ COVID - 19 HIỆN NAY
VẪN CÕN TRANH CÃI VÀ CHƯA THỐNG NHẤT;

21. ĐIỀU TRỊ KHÁNG VIRUS
Thời gian cải thiện lâm sàng (Hình 1) và Đường biểu diễn thay đổi tải lượng
virus qua dịch phết họng bằng xét nghiệm PCR ở hai nhóm nghiên cứu (Hình 2)
Hình 1 Hình 2
Nguồn: The New England Journal of Medicine

22. HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH
COVID - 19

24. CHẨN ĐOÁN

25. CHẨN ĐOÁN

26. CHẨN ĐOÁN

27. CHẨN ĐOÁN

28. CHẨN ĐOÁN

29. ĐIỀU TRỊ

30. XỬ TRÍ TÌNH HUỐNG Ở CƠ SỞ Y TẾ BAN ĐẦU

31. CÁCH LY Y TẾ TẠI NHÀ, NƠI LƯU TRÚ

34. NGUYÊN TẮC CÁCH LY:
• CÁCH LY BỆNH NHÂN NGHI NGỜ, NGAY TẠI NƠI
PHÁT HIỆN;
• BỐ TRÍ BỆNH NHÂN NGHI NGỜ VÀO BUỒNG RIÊNG;
• NẰM CÁCH BỆNH NHÂN KHÁC TỐI THIỂU 2M;
• TÁCH RIÊNG CA XÁC ĐỊNH NGAY KHỎI NHÓM NGHI
NGỜ;
• HẠN CHẾ TIẾP XÖC CA NGHI NGỜ VÀ CA XÁC ĐỊNH.

35. QUY TRÌNH SÀNG LỌC

36. PHÁ VỠ CHUỖI NHIỄM TRÙNG TRÁNH LÂY LAN

37. PHÒNG NGỪA DỰA TRÊN ĐƯỜNG LÂY

38. PHÒNG NGỪA DỰA TRÊN NGUỒN XUẤT PHÁT
MẦM BỆNH

39. MỘT SỐ THỦ THUẬT CÓ THỂ TẠO HẠT KHÍ
DUNG LÂY QUA KHÔNG KHÍ

40. PHÒNG NGỪA LÂY NHIỄM THEO WHO
1. PHÒNG NGỪA CHUẨN
•RỬA TAY: SAU KHI HO, HẮT HƠI; SAU
ĐỘNG TÁC CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH;
TRƯỚC, TRONG VÀ SAU CHUẨN BỊ
BỮA ĂN; TRƯỚC KHI ĂN; SAU KHI ĐI
VỆ SINH; KHI TAY DƠ MẮT MÌNH NHÌN
THẤY; SAU TIẾP XÚC TAY VỚI ĐỘNG
VẬT HAY XÁC CỦA CHÚNG.

41. PHÒNG NGỪA LÂY NHIỄM THEO WHO
1. PHÒNG NGỪA CHUẨN
•VỆ SINH HÔ HẤP: CHE MŨI, MIỆNG BẰNG KHĂN
GIẤY HOẶC KHUỶU TAY KHI HO, HẮT HƠI; BỎ
KHĂN GIẤY VÀO THÙNG RÁC; ĐEO KHẨU TRANG
Y TẾ; RỬA TAY SAU KHI HO, HẮT HƠI.
•PHÒNG HỘ CÁ NHÂN THEO ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ,
RỦI RO CỦA TỪNG TRƯỜNG HỢP.
•QUẢN LÝ CHẤT THẢI AN TOÀN.
•VỆ SINH MÔI TRƯỜNG.
•KHỬ KHUẨN THIẾT BỊ CHĂM SÓC BỆNH NHÂN.

42. PHÒNG NGỪA LÂY NHIỄM THEO WHO

43. PHÒNG NGỪA LÂY NHIỄM THEO WHO

44. VẤN ĐỀ CẦN TUÂN THỦ VỚI NHÂN VIÊN Y TẾ

45. NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN PHÒNG
HỘ CÁ NHÂN