gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(1)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
gzikph ;[wB
;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6 nze 3nze 3nze 3nze 3nze 3
i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
BkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktD
;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde
;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk
;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde
;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx
;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko
;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx
;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx
r[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjeko
frnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zx
frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#
;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso
215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor
d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004
w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886
Email:office@punjabisuman.com
http://www.punjabisuman.com
gzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;e
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk vkQlsV
bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls
eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] nqxkok¡] y[kuÅ ls
izdkf'kr fd;kA
lEiknd % ujsUnz flag eksaxk
iatkch lqeu
gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/
;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,
182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{
s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB
215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK
byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.
;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde
Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk
b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk
;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.
gzikph ;[wB
gfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB
e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skeh
;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.
;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo
f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0
nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.
sseoksseoksseoksseoksseok
;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh 33333
e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ 44444
r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 44444
g'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok 55555
gkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jB 66666
nDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sk 77777
ypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnK 88888
nk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfs 1010101010
X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D) 1111111111
;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I 1414141414
fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI 1717171717
nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 2020202020
;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 2121212121
f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2 2323232323
r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh 2424242424
r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7 2525252525
f;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'soh 2626262626
;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D 2727272727
]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k 2727272727
nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12 2929292929
wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6 3030303030
;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13 3131313131
gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(2)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544
pkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKM
;ktfD ;o;h ekwDh uoB ewb f;T[ fgnko[. wB[ sB[
osk ;u ozfr fJe' Bkw[ nXko[. fpfynk ozr e{Vkftnk fd;fB ;G/
Sko[. jfo nzfwqs pz{d ;[jktDh fwfb ;kX{ ghtDjko[. tD[ fsD[
gqG ;zfr wT[fbnk ;zwqE g[oy ngko[. jfo fwbD? B' wB[ b'udk
eofw fwbktDjko[. fiBh ;yhJ/ gqG[ gkfJnk jzT[ fsB e? ;d
pfbjko. BkBe jfo ih wfJnk efo ;pfd ;tkoDjko[. ;ktD[
fsBk ;[jkrDh fiB okw Bkw[ T[fo jko[.6.
Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L- fit/I g?bh ftu i' e[M phihJ/ T[jh c;b tZY ;ehdh j?,
fst/I fJ; ;oho dh okjhI fij' fij/ eow wB[Zy eodk j? T[j'I fij/
;z;eko T[; d/ wB ftu fJeZm/ j[zd/ iKd/ jB. ;', d[Bhnk d/ Bk;tzs
gdkoEK Bkb gkfJnk j'fJnk fgnko wB[Zy ~ ;koh T[wo e[okj/
gkJh oydk j?, s/ fJjBK gdkoEk tkbk ;kE Gh nk]o w[e iKdk
j?. r[o[ dh FoB g? e/ yZfNnk j'fJnk gqG{-uoBK dk fgnko jh
n;b ;kEh j?, s/ ;[ydkJh j?.
r[og[opr[og[opr[og[opr[og[opr[og[op
gqekF ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 5 i[bkJh
whoh-ghoh fdt; gksFkjh S/th 21 i[bkJh
gqekF ;qh r[o{ jfofeqFB ;kfjp ih 23 i[bkJh
fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/
f;oiDk fdt; ;qh nekb s]s ;kfjp 2 i[bkJh
Fjhdh GkJh wBh f;zx ih 9 i[bkJh
Fjhdh GkJh sko{ f;zx ih 16 i[bkJh
;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/
Fjhd ;0 T{Xw f;zx 31 i[bkJh
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(3)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk
Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?
nZi jkbks nfij/ jB fe ;koh d[BhnK ftu gkyzv, G//y, M{m ns/ ;[nkoE fposh dk p'bpkbk j?. f;Zy ~
r[o{ wjkoki B/ fJ;h gqeko dh fposh ~ ysw eoD bJh ;odkoh pyFh ;h, eh f;Zy g{o/ Gkosh ;wki ~ f;ZX/ okj
gkT[D bJh e[opkDhnK s'I fgZS/ BjhI jN/rk ns/ ;wki ~ ojB{wkJh d/Idk oj/rk. r[o{ dopko ftu r[o{ wjkoki B/
f;Zy ~ r[o{ d/ e{eo dh ;zfrnk pyFh ;h. go nZi d/ f;Zy dk feodko fJ; s'I fpbe[b T[bN ikgdk j?.
nZid/ Xkowe f;Zy nkr{ oki dopko/ e{eo pBD ftu wkB ;wMd/ jB ns/ T[jBK dh ;odkoh r[od[nkfonK
ftu jh f;wN e/ ofj rJh j?. ;odkoh r[o{ xo dh u"yZN s'I pkjo fBebd/ jh ysw j' iKdh j?. e{eoh ftosh
doFkT[D bJh oki dopko d/ Bkb Bkb d{i/ XowK dhnK ;z;EktK ;zx ns/ gofFdK th f;Zy nkr{nK ~ ok; nk
ojhnK jB. nkgD/ Xow d/ ftgohs d{i/ XowK dh i? i?eko, eow eKvk ~ f;ZyK dk th dZ; d/Bk nkw fdykJh
d/Idk j?. f;o'gk rZb ftu gkT[D dk Gkt, fBwosk gqkgs eoBk th ;h. rZb ftu gZbk j'D dk wsbp nkgk ;wogD
eoBk jh j?. go ni ;N/ik T[Zs/ f;o'g/ X'BK nkeVkT[IB d/ gqshe pB u[e/ jB.
i/ e'Jh fe;h wBws iK ;wkie p[okJh tZb e'Jh fJFkok eo/ s/ T[;d/ fto[X nkr{ M{mk g'qgkrzvk F[o{ eo
d/Id/ jB ns/ nkw f;Zy th fpBK ;'u/ ;wM/ fe;/ rb dh sfj se BjhI iKd/ ns/ e/tb ;[Dh ;[DkJh rZb ~ nZr/ s'oh
iKd/ jB. Xkowe wB[y bJh n'Iyk j[zdk j? fe nfij? b'eK Bkb T[bM/. i/ ;N/i ;zGkbD tkbk wB wkBhnK eoB tkfbnK
dh ih ji{oh eo/, T[BQK dh i? i?eko eoB nEtk nkgDh eokD d/ okj gt/ fco sK T[; dh r[ZvQh nekF s/ uVQ iKdh
j?, go i/ fJj ;'u/ fe r[o{ s' p/w[y j' e/ nekF s/ uVQB Bkb'I gkskb jh uzrk j? sK fco GkDk wzB ;G e[M ;fjDk
g?Idk j?. fJjh ekoD j? fe r[o{ xoK ftu gqukoe iK ;N/i ;eZsqk B/ th T[jh ftosh ngBkJh j'Jh j? i' nkr{ y[Zd
oki dopko ftu ike/ ngBkT[Id/ jB.;N/iK ;zGkbD tkb/ r[o{ d/ uj/s/ B pBe/ nkr{nK d/ uj/s/ pBD ftu nfXe
o{uh b?Id/ jB. gqukoeK ns/ ;N/iK d/ ;zukbB eofdnK dh okfJ pB u[eh j? fe @@;wK gSkDBk ns/ nkgDk jkb
bkG d/yDk ukjhdk j?, f;yh dk Gko fejVk ;kvQ/ w'fYnK s/ j?. fe;/ dh T[gwk ehshnK i/ nkgDh T[gwk j[zdh j't/
ns/ fe;h ;[nkoEh dk ;[nkoE g{ok eoe/ i/ fto'X s'I pfunK ik ;edk j? sK fJ; ftu eh p[okJh j?. ;w/I dh wzr
j? fe b'eK ~ okih oZy' ns/ nkg okih oj[. fJj wfj;{; eoD dh b'V j? fe fe;/ rbs nkdwh dh T[gwk eoBh
iK T[; dh Xow fto'Xh joes nkgD/ ;[nkoE fjs ;fj ikDk T[; rbsh dk fjZ;/dko pDBk j?. go ;N/iK s/ yb'D
d/ bkbu B/ nZyK s/ gZNh pZBQh j'Jh j?.
;ukJh s/ s[oB tkb/ dk eost j? fe T[j r[owfs f;XKs dk dkwB B SZv/. Xow d/ wkor s/ s[oB tkb/
dk fto'X ;[Gkte jh j?. wBwZsh fe;w d/ b'e ;ZukJh ;[D e/ fsbwbKd/ jh jB ns/ nktki ~ dpkT[D bJh e'Jh
e;o BjhI Svd/. fJ; s' xpok e/ nkgDk otZ:k pdb b?Dk iK y[Fkwdh pDe/ ;[nkoE g{osh dh okj/ s[o g?Dk T[fus
BjhI j?. r[o{ d/ f;Zy dh d[FwDh wBws Bkb ns/ fwsqsk r[owfs Bkb j'Dh ukjhdh j?, i' fJ; f;XKs dk ftFtk;h
BjhI T[j r[o{ dk f;Zy BjhI j?. fijV/ Xkowe b'e ;N/iK s/ ;fsr[o{ Bkb'I gqpzXek dh tX/o/ T[;ss eod/ jB ns/
fijV/ gqpzXe nkgDh T[gwk ~ tX/o/ soihj d/Id/ jB T[j nkgDh nkswk s/ nfijk p'M gk oj/ jB fi; ~ T[j T[Zsko
BjhI ;eDr/. fJ; soK dh gowgo ukgb{;h dk jh fJj Bshik j? fe fJ; s'I fxoDk eoB tkb/ ftnesh fgZS/ jN
iKd/ jB ns/ fdb jkoe/ f;Zyh n;{bK gqsh gkpzd ofj e/ ;/tk iK r[owfs dk j'Iek d/Dk tkX{ ;ododh ;wM e/ @@fJj
iZr fwZmk s/ nrbk fe; fvZmk## dh ejkts nB[;ko ;PkoE g{osh ftu g? iKd/ jB iK r[o{ ;zs pDe/ nkgDh jh g{ik
gfsFmk eokT[D ftu br iKd/ jB i' ;w{uh e'w bJh jkBhekoe j?. eJh ;zwgqdk ;z;Ek fJ;h ftosh ekoD g?dk
j' e/ f;Zyh ~ xkN gj{zuk ojhnK jB.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(4)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
gow ;fseko :'r pkg{ BkBe ih,
tkfjr[o{ ih ek ykb;k tkfjr[o{ ih eh csfj
fuZmh d/ B/wK w[skpe sK nkg ih d/ jkb ukb g[SD/ pDd/ jB.
go nkg ih sK nkg jh uVdh ebk d/ ;'w/ j'. y[FhnK y/V/ ns/ dksK
tzvD tkb/ j'. fJj jkb ukb g[SD/ s/ d;D/ sK ;kv/ eb:[rh ihnK
d/ gXo dhnK rbK jB.
r[o{ ;kfjp ih fgSbk ;kok wjhBk, nkg ih d/ gzit/I ikw/ ftu
fdZsh Fjkds ~ ;wogs ;qh ;[ywBh ;kfjp d/ gkmK dh bVh dhnK
o'Dek ftu jh pshs j' frnk. gq;kfd d/ o{g ftu tzB ;' tzBhnK uhiK
fwbdhnk jB. tZX s' tZX ;zrsk g[iD fJ; w[ekpb/ ftu tXhnk Menu
fes/ fes/ sK fJe' ;w/I ftu g{oh nkb{, g?Nh} ;w';/ yho ns/ eZuh bZ;h
nkfd ;kok e[M, fJe' ;w/I BjhI ykdk ik ;edk. go e'Jh rb BjhI r[o{
fgnko/ gbk;fNe d/ fbckc/ dh ;/tk eod/ tzvd/ fwb iKd/ jB Gkt
Packing dk tXhnK gqpzX j?. gqpzXek tb'I T[jBK ~ Gift th tzv/ rJ/
i' 40 fdB g{o/ nkJ/. fJUI ;zrsK dh frDsh tX rJh. rb th mhe
j?. fJj ukbh fdB gkm ehfsnK r[o{ ;kfjp B/ gsk BjhI Gift d/Dk j?
eh BjhI. feT[fe ;k~ Go';k Bjh. go gqpzXeK tb'I sK rkozNh j? tkj
pkDh tkj.
r[o{ ;kfjp ih t?;/ sK ;w[Zuh pkDh nBw'b j? go T[; ftu th
;qh ;[ywBh ;kfjp Bkb ;zrsk dk ftF/F gq/w j?. fBsB/w Gkt/I ofj ikJ/
ik nX{ok ofj ikJ/ go ;[ywBh ;kfjp dk gkm io{o j[zdk j?. fJ; ~,
nkg ih Bkb fgnko ;wfMnk ikJ/ iK d[fBnkth ;[y ;kXB gqkgs eoD
dk ;kXB.
fJj mhe j? eh pkDh dk gkm th f;woB j? go nkg ih B/ i'
r[owzso fdZsk j? tkfjr[o{ i' T[;ss dk Bk:kp ns/ Bt/ebk wzso j?
fi; okjh wB[y dh FyFhns ;toBh j?. pkDh dk c[owkB j? @r[D efj
r[Dh ;wktfDnk# T[; pko/ e'Jh sVg BjhI j?. ;[ywBh ;kfjp ftu nkg
ih fdqV eotk oj/ j' fe Bkw Bkb jh ;G e[M j? fiE/ e'Jh nk;ok BjhI
j[zdk T[E/ th Bkw jh ;jkJh j[zdk j?. @Bkw# ;[yK dh wDh j?. fcoGh
Bkw BjhI ig oj/ fco sK fJjh rZb j'Jh fe vkeNo dk gouk jh gVQ
oj/ jK. dtkJh BjhI yK oj/.
r[o{ ;kfjp ih ! nkg ih dh fJ; bk;kBh Fjkds ~ ;wogs j'e/
fgSb/ ;kbK dh soQK eo'Vk o{g? dhnK SphbK brhnK. go fJj SphbK
feU[ brhnK fJ; pko/ ;wMkT[D bJh fe;/ B/ e[Me{ o{g? th BjhI you/.
ekF n;hI nkg ih tb'I ;j/ s;hj/ dh @sgF# T[; sgF ftu nkg
ih dh @mzve# wksk rzrk ih tb'I s;hj/ ns/ Fjkds dh ypo ;[D e/
e-mail
;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ r[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'X
GuruNanakCorrectsMianMitha
whnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk L
ntfb BkT[ ][dkfJ dk,
d{ik BZph o;{b,
BkBe ! ebwk i/ gVfj,
sK dorfj gtfj ep{b[,
MainMithastated:
ThefirstnameisthatofGod
andthesecondisthatoftheProphet
Youwillfindacceptance,
ONanak,inthecourtofGod
OnlyifyouwillrepeatKalma
(i.e.thecreed,theMuslimconfessionoffaith)
r[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk L
ntfb BkT[ ][dkfJ dk,
dfo dotkB o;{b[,
F/]k ! Bhnfs ok; efo,
sK dorfj gtfj ep{b
iBw;kyh, g[oksB, 78-79
GuruNanakstated:
Thefirstname,indeed,isthatofGod.
Prophetsaremany
andtheyareservingasgate-
keepersathisgate.
Youwillfindacceptance
OSheikh,inHiscourt
onlyifyouwillcherishgoodintentions
anddovirtuousdeeds
Janamsakhi,Puratan,78-79
r[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDk
GuruNanakDismissesPeople'sCriticism
J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,
feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <
iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,
@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#
u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,
i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,
T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#
i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,
ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <
iBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbk
HowShouldIprotectmyhonour
fromthematerialistsoftheKali-age?
IfIspeak,theysay,
r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(5)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
;wK bxkT[Dk iK xo'I fpdk eoD dh fjwzs ~ wfj;{; eo ;ed/.
;w[Zuh d[fBnk d/ Xow d/ ;ko ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu
fwbktN BjhI j'D d/Dh fJ; gfjo/ s/ yfVnK Fjkds d/ fdsh. ekF
T[; pkDh dk n;h g{oB bkG b? ;ed/ nkgD/ nkg ~ f;Zy ejkT[D tkb/
, T[BQK f;zXksk s/ gfjok d/D bJh ssgo ofjzd/ fiBQK s/ gfjok d/fdnK
nkg ih B/ Fjkds fdsh.
ekF nkgih dk fJj r[D ;kv/ ftu th nk ikJ/. ;ko/ gk;'I
fto'Xsk ;jkod/ go/FkBhnK Mbd/. Gok, GoikJh je{ws fcoth jZ;
e/ efj fdsk @T[bkjBk w? ekj{ B dhB'# ;kvQ/ Bkb sK iok HHHHHH fij
e[M tkgo ikJ/ p; T[bKp/ s/ T[bKpK.
pkg{ ih feogk eo' ;k~ fJj fdB wBkT[D dh iku nk ikJ/.
csfj gqtkB eoBh ih.
nkg ih dk
pqfizdo gkb f;zx @feow#
w/ok e-mail gsk L-
briji.kiram@gmail.com
"hetalkstoomuch".
IfIkeepsilent,theysay,
"hehasnothingtosay,
"heisabore".
IfIgoaway,theysay,
"hehasrunawayandhasbroughtdiscredlt
tohisfamily".
EvenifIshowhumility,theysay,
"hedoessoonaccountoffear"!
"SinceIcanneverbesafe
fromthecriticismofpeople.
WhereshouldIgo
topassmytimewithoutanxiety"?
"TheCreatoraloneprotectsourhonour
hereandhereafter".
Janamsakhi,BhaiBala
phph Btihs e"o
Bkw L BZE{ okw (iBw ;w/I) gq'0 ;kfjp f;zx (f;Zy ;iD s/ 14 ;kb dh nk:{ ftu)
iBw L 16 cotoh, 1892
;EkB L fgzv cZs/tkbh, f}bQk f;nkbe'N (gkfe;skB)
fgsk dk Bkw L jhok uzd
w"s L 20 i[bkJh 1907
wksk dk Bkw L iwBk ih (ftnkj T[gozs fBjkb d/th)
w"s L 1917
G?D-Gok L d' Gok, fszB G?DK
ftnkj L gfjbk ftnkj L 25 cotoh, 1905 gsBh dk Bkw L d[ork (ftnkj T[gozs nkfrnk e"o)
w"s L 1932
d{ik ftnkj L 31 d;zpo 1933, gsBh dk Bkw L osB e"o
;zskB L 6 bVe/, 2 bVehnK, gfjbh ;zskB bVek L ;0 eosko f;zx, 9 ngq?b 1912, d{ih ;zskB
bVek L ;0 gqskg f;zx, 7 ;szpo 1915,shih ;zskB bVek L ;0 jofdnkb f;zx, 10
ngq?b 1918, u"Eh ;zskB bVeh L Bfozdo e"o, 23 wJh 1921 (;[gsBh gq'0 gqhsw f;zx)
gzithI ;zskB bVek L ;0 nwohe f;zx, 23 d;zpo, 1922, S/thI ;zskB bVek L ;0 e[btzs
f;zx, 1 Btzpo, 1926, d{ih gsBh osB e"o s'I ;sthI ;zskB bVek L vk0 dbihs f;zx,
11 nes{po, 1934, nmthI ;zskB bVeh L G[fgzdo e"o, 4 ;szpo 1939.
i/bQ :ksok L @r[o{ ek pkr# w'ou/ d"okB 1922 s'I 1923 sZe, @i?s'I dk w'ouk# d"okB 1923 s'I 1926 sZe
nekb ubkDk L 29 nes{po 1977 (gkofeB;B o'r Bkb)
ftfdnk L w[ZYbh ftfdnk eth jkFw d/ g[Zso whnK j:ks Fkj e'b'I, 1902 ftu gzithI oZJhJ/ s'I, 1905
ftu nmthI, r'sk csjrVQ s'I, 1909 ftu d;thI, jkJh ;e{b g;o{o s'I, 1913 ftu n?H
J/H, fdnkb f;zx ekb/i bkj"o, 1915 ftu phHJ/H r"0 ekb/i bkj"o s'I.
ftt;kfJ L gfotkfoe ftt;kfJ tgko 1909, ;?ezv wk;No, ;Krbh, 1910, eboe, vkeykBk g;o{o,
1915, Eov wk;No, ykb;k jkJh ;e{b, co{ek, 1954-62, fgqz;hgb, Fjhd f;Zy fwFBoh
ekb/i, nzfwqs;o. 1916, gq'c?;o, r[ioKtkbk, r[o{ BkBe ekb/i, r[ioKtkbk, 1921-27,
whs ;eZso, ;q'0r[0gq0 ew/Nh, nzfwqs;o, 1954-62, fgqz;hgb, f;Zy fwFBoh ekb/i, nzfwqs;o
gq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok
(pkeh ;ck 28 s/)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(6)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
gkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHH
r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/
j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <
w/o/ S'N/ Gok d/ xo fJe ;'jDh fijh g'soh B/ iBw
fbnk. ;kok gqtko pj[s ][F j'fJnk fe xo ftu o"De
tXh j?. n;h g'soh d/ iBw dh ][Fh ftu (XwkD) gkoNh
dk gq'rokw pDk fbnk. ;ZG s'I gfjbK n;h ;qh r[o{ rqzE
;kfjp ih dk gqekF eotk e/, ;[ywBh ;kfjp dk gkm
eotkfJnk. ;ko/ foFs/dkoK ~ th p[bktk G/fink. ekh
foFs/dko, fJ; ][Fh d/ w"e/ fJeZm/ j'J/. ;[ywBh ;kfjp
ih d/ gkm dh ;wkgsh wro'I ehosB th j'fJnk, tXhnK
bZrk. nodk; j'Jh, phV ~ ;zs'y e/ r[od[nko/ fbikD
dh nodk; j'Jh. pknd ftu Fpd r[o{ ~ f;o T[go
uZ[eD bJh n;h Gshi/ ~ fejk. T[; B/ Fpd r[o{ ~ f;o
T[go u[e fbnk sK ;zrs B/ o"bk gk fdsk fe fJ; dk w{zj
nrb/ gk;/ eo'. w?I ftu'I jh p'b fgnk fe fJ; Bkb e'Jh
oe BjhI g?Idk sK ;zrs w/o/ ns/ rqzEh d[nkb/ j' rJh fe
Fpd r[o{ dk w{zj nZr/ j[zdk j?. ekh seoko j'fJnk s/
;zrs GVe gJh. ;w/I dh B}kes ~ ;wMd/ j'J/ w?I |bsh
wzB bJh. T[d'I se rqzEh f;Zy r[o{ dk w{zj nZr/ eo e/
r[od[nko/ gj[zu frnk. gkoNh ftu wkj"b mhe jh fojk.
;'funk fe i/ Fpd r[o{ i'fs j? sK T[; dk w{zj BjhI j'
;edk. go w{zj sK (d/jh) ;oho o{gh wBZ[y dk j[zdk j?.
n;h ;ko/ nodk; ftu ;[Dd/ jK fe d;K gkfsFkjhnK dh
nkswe i'fs ;o{g, ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gkm dhdko
dk fXnkB Xo e/ ]kb;k ih p'b/ ih tkfjr[o{ go T[;/ jh
;w/I id'I n;h d'jok gVQd/ jK sK T[; ftu p'bd/ jK @r[o{
rqzE ih wkfBU, gqrN r[oK eh d/j# go fJj BjhI gVQd/
fe @gzE ]kb;k wkfBT[ gqrN r[oK eh d/j##. gzEe
ftdtkBK ~ w/o/ tb'I fBwosk ;fjs p/Bsh j? fe T[go
fdshnK j'fJnk d't/I fbysK @i'fs# ns/ @d/j# ftu'I fe;
~ wzBhJ/. Bkb jh d;D dh y/ub eoBh fe Fpd r[o{
dk w{zj j[zdk j? < iK nrbk fgSbk fe; soQK oyDk j? <
j[D sK ;kvQk Fpd r[o{ ezfgT{No ftu vkT[Bb'v j' ;edk
j? s/ Bkb jh ;kok g?ZB vokJht ftu gkfJnk j'fJnk j[zdk
j? fi; ~ i/p ftu gk b?Id/ jK s/ id'I ihn ehsk g?ZB
vokJht b?gNkg s/ brk e/ gVQ ;ed/ jK. n;h b'e ed'I
fJBQK eow-eKvK ftu'I pkjo fBebKr/, ;wM s'I pkjo j?.
fJj sK @p'b/ ~ ;zrhs ;[BkT[D# tkbh rZb j'Jh iK wo/
(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)
j'J/ ;Zg nZr/ phB tikT[D tkbh. mhe rZb g[SD s/ th
fJj eow-eKvh b'e wko-e[ZN se T[so nkT[Id/ jB ns/
@o'; Bk ehi? T[so dhi?## d/ r[owfs f;XKs dhnK XZihnK
T[vk fdzd/ jB. fJj b'e r[owfs d/ f;XKs nB[;ko T[Zso
BjhI d/ ;ed/. wko-XkV s/ T[soBk fejVh f;nkDg j? <
fJ; eo e/ ;kvh e"w pdBkw j? fe fJj fBZeh fijh rZb
T[go bVB bJh fsnko j' iKd/ jB. f}nkdk Bk fbydk
j'fJnk, i/eo fb]s ftu e[ZM |bs fbfynk frnk sK
nBikD ;wM e/ w[nk eoBk. go fJj xNBk ][d w/o/
Bkb tkgoh j? i' w? fby fdsk. gzEe ftdtkBK tb'I T[Zso
dh T[vhe ftu.
pbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zx
nkgD/ fgsk Bkb rZbQ eoD bJh T[jDK tb fgZm
eoe/ rZbQ eoBk fBokdo j? go T[jh fgsk d{;o/ ewo/
ftZu j? T[; ~ tkiK wkoB bJh f;ZX/ gZ[m/ dk ftuko BjhI
eohdk. fJ;h gqeko gqsZy w'i{d r[o{ d/ ;o{g bJh ;ZwkB
oyd/ j'J/ g[Zm/ f;ZX/ dk fXnkB oyBk io{oh j?.-;zgkde
r[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kb
f;Zy gzE d/ gquko e/Ido ~ r[od[nkok fejk iKdk
j? ns/ b'e r[od[nko/ ~ r[o{-xo th efjzd/ jB.
r[od[nkok e/tb g{ik n;EkB BjhI ;r'I fJj f;ZyK dk fJe
efwT{fBNh ;?INo j?. r[o{-ekb d/ nkozG ftu r[od[nko/
~ @Xow;kb# fejk iKdk ;h. r[o{ BkBe ;kfjp T[dk;hnK
d"okB Xow;kb dh ;EkgBk eod/ iKd/ ;B. @Xow;kb#
s'I Gkt Xow ewkT[D dh EK j?. Xow;kb dh ;/tk-;zGkb
eoB tkbk Xow;kbk dk ;/tkdko ejkT[Idk ;h. GkJh
bkb' gfjbk XowFkbhnK ;h. T[j ;zrs ns/ r[o{
ftueko ftu'b/ dk ezw eodk ;h. ;zrsK tZb'I G/Nk ehs/
XB-gdkoE ~ T[j r[o{ ;kfjp she gj[zukT[dk ;h.
Xow;kbhnK ;EkBe ;zrs dk iZE/pzde nkr{ j[zdk ;h, Bk
fe g[ikoh.
r[o{ nwodk; ih d/ ;w/I wzih gqpzX nkT[D Bkb
f;Zyh d/ gquko d/ ezw ~ tX/o/ ekoro pDkfJnk frnk.
Gkos ftu pkDh wzihnK ;Ekfgs ehshnK Gkt fe Gkos
~ pkDh }'BK ftu tzv e/ T[BQK dk fJe-fJe w[yh Ekg fdZsk
frnk. w[yh ~ @wzihdko# fejk iKdk ;h. fJBQK wzihdkoK
ftu fszB fJ;sohnK th ;B.
r[o{ okwdk; ih B/ wzih gqEk ftu e[M pdbh eoe/
w;zd gqEk dk nkozG ehsk. @w;zd# s'I Gkt r[o{ d/ @B/Vbk#
j?. GkJh r[odk; ih nkro/ d/ w;zd ;B. w;zdK dk pj[s
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(7)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
;fseko ;h. pknd ftu w;zd fGqFN j' rJ/ ns/ r[o{
r'fpzd f;zx ih B/ ]kb;k ;ki e/ fJ; gqEk ~ ;dk bJh
ysw eo fdZsk.
j[D d/FK-ftd/FK ftu j}koK dh frDsh ftu
r[od[nko/ ;Ekfgs jB. r[od[nkfonK dhnK fJwkosK
pj[s jh ;[zdo jB ns/ fJj f;Zy e"w dh y[Fjkbh dk
gqshe jB. r[od[nkfonK d/ Bkb :ksoh fBtk;, bzro,
g[;sekb/, ;e{b ns/ dtkykB/ i[V/ j'J/ jB. fJT[I
r[od[nko/ Gkt/I g{ik n;EkB th jB go fJj wzdoK,
frofinK ns/ w;hsK s'I fBnko/ jB. jo wZs d/
nB[:kJhnK, tZy-tZy iksk d/ b'eK, tZy-tZy fJbkfenk d/
b'Vtzdk bJh r[od[nkfonK dhnK T[go'es ;/tktK, w[cs
iK wkw{bh uzd/ okjhI ubdhnK jB. fJBQK ;/tktK dh jo
e'Jh gq;z;k eodk j?. go ni'e/ ;w/I gquko dh ;{M Bk j'D
eoe/ fJBQK ;/tktK s'I e"w ~ T[j bkG BjhI fwb fojk, i'
fwbDk ukjhdk ;h. ukjhdk sK fJj j? fe fe;/ th pjkB/
e'Jh gqkDh r[od[nko/ nkt/ sK fBFkBk r[o-T[gd/F d/Dk
j't/. fJ; ekoi bJh tZy-tZy GkFktK ftu e'Jh ;kfjs
j'Dk ukjhdk j?. eo'VK o[gJ/ dk ;zrwowo ns/ ;'B/ T[Zgo
you e/, e[M[ e[ g?;k fbNo/uo bJh youDk w[Feb feT[I
j? < ekoD fJjh j? fe n;hI nkgD/ co}K dh nDd/Iyh eo
oj/ jK. r[od[nko/ d/ ;Nkc bJh ;w/I ;w/I fJ; wzst ~
gqkgs eoB bJh, ftF/F foo?Fo e'o; (A course
intended to improve or update your skills or
knowledge) bkT[D dh b'V j?.
r[od[nko/ d/ ;Nk ~ r[owfs gZy'I @tX/o/ frnkB#
Bkb i'VB s'I nbktk tZy-tZy tor d/ f;ZyK bJh ftF/;
fdBK s/ ftF/F gq'rokw j"Dk fw;kb tZi'I nfij/ gq'rokwK
~ j/mbh soshp nB[;ko ftT[IspzX ehsk ik ;edk j? L
r[owfs ebk; dk gq'rokw
;wK L 4 s'I 5 (Fkw)
n?stko - B"eoh$tgko eod/ f;zx - f;zxDhnK.
;'wtko - gzi ;kb s'I fBZeh T[wo d/ pZu/ - pZuhnK.
wzrbtko - S/ s'I pkoK ;kb d/ pZu/ - pZuhnK.
p[ZXtko - s/oK ;kbK s'I nmkoK ;kb d/ pZu/.
thotko - s/oK ;kbK s'I nmkoK ;kbK dhnK pZuhnK.
F[eotko - xo/b{ phphnK ns/ nmkoK ;kb s'I tZvhnK
pZuhnK.
FBhtko - f;zx (nmkoK ;kbK dh T[wo g{oh eo u[Ze/).
;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx
nDyh rhsnDyh rhsnDyh rhsnDyh rhsnDyh rhs
ioB?b f;zx G'rb
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw.
io bt/ e'Jh fet/I, }[bw s/ }[bwh fB}kw.1.
nDy bJh T[j ih rJ/, sbhnK s/ ;h; fJek rJ/.
nDy bJh wk;{w f}zdK, BhjK ftu fuDtk rJ/.
f;o w/ok M[Ze e/ eodk, u'ih gqhsw ~ ;bkw.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw HHHHHH.2.
rVQh ftu uwe"o dh, T[j nDy ykso wo rJ/.
nkg sK T[j wo rJ/, go e"w f}zdk eo rJ/.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.3.
nDy bJh ubtk bJhnK, fJeBk B/ f;o s/ nkohnK.
T[;/ d/ ;de/ wkDd/ jK, nkyK nZi ;odkohnK.
ihDk j? |?os d/ Bkb, nkT[ gqD eohJ/ swkw.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.4.
i' eoB e[opkBhnK, T[j e"w d/ ntsko B/.
i' ehs/ ~ BjhI ikDd/, T[j e"w d/ |Zdko B/.
ukj[zd/ j' e'wh edo sK, i[V p?m' f;Zyh ntkw.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.5.
p'bh s/ fJfsjk; nkgDk, jh sK e"wh FkB j?.
pkpkDhnK ejkDhnK ejhJ/, sK nkgDk wkB j?.
f;de'I Bk jko' ed/, w[Feb BjhI e'Jh w[ekw.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.6.
XzB j? ewkJh dksk, s/o/ gfotko dh.
bk;kBh e[opkBh dksk, nihs s/ i[Mko dh.
}'okto sfj dk j?, ;G bJh J/j' g?|kw.
f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw.
io bt/ e'Jh fet/I, }[bw s/ }[bwh fB}kw.7.
nkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sk
nzpohB }o
nkV/ o;fsnK #u' jN e/
fJZe o;sk ngBkDk J/.
;kfonK ftu
ofjzfdnK j'fJnk th
w?I y[d ~ n}wkDk J/.
fJj :ehB J/
wz}b #s/ ngV e/
T[; ~ SZvDk gt/rk.
J/;/ bJh sK
gfjbK s'I Jh fJZe tZyok xo pBkDk J/.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(8)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
r[od[nkok ;qh r[o{ BkBe
;fs;zr ;Gk ;do byBT{ d/
;/tkdkoK gVQh fbyh BthI ghVQh ~
r[owfs d/ wkor d/ fdqV
eokTD bJh fgSb/ fdBK s'I nozG/
rJ/ T[gokfbnk dh eVh ftu
fJe j'o gq'rokw r[od[nkok
nkbwpkr ns/ nkFhnkBk d/
;fj:'r Bkb eoke/ byBT{ dh
;zrsk dk wB w'j fbnk j?. nzso
okFNqh gZXo s/ f;y Xow dh ikBekoh ~ gj[zukD bJh
:{0n?;0n?0 ftZu ofj oj/ g/F/ s'I fJzihfBno tho G[fgzdo
f;zx B/ ekoi nzofGnk j'fJnk j? fi; bJh T[jBK
d[nkok ;/whBko eko;kbk, NkZe F', ehosB BkNe nkd
eoke/ gquko ehsk ik fojk j?. byBT{ ftu tho ih
nkgDh 45 ftneshnK dh Nhw b?e/ 7 i{B ~ g[Zi/ ns/
7 i{B Fkw ~ r[od[nkok ;do, 8 i{B ;t/o/ r[od[nkok
nzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwB
nkbwpkr, 8 i{B Fkw BkZNe ;zrhs
ne?vwh r'wsh Bro fty/ o{jkBh
;/whBko ns/ tkosk, 9 i{B ;t/o/
r[od[nkok ;do, 9 i{B Fkw ~
pyFh g?b/; feqFBk Bro fty/
o{jkBh ;/whBko ns/ tkosk ns/
nkyho ftu 10 i{B ~ ;t/o/
r[od[nkok nkFhnkBk fty/ gq'rokw
eoe/ byBT{ dh ;zrsk ~ fBjkb
ehsk. gzikph ;[wB tb'I frnkB d/
bzro bJh ubkJh rJh w[fjw gqsh r[od[nkok ;do
dh B'itkB Nhw ns/ T[jBK d/ gqXkB ;kfjp ;0 ntsko
f;zx SkpVk ih d/ tXhnk T[gokb/ bJh pj[s pj[s
tXkJh ns/ XzBtkd. r[od[nkok nkFhnkBk ns/
nkbwpkr d/ gqpzXe th tXkJh d/ gkso jB. ;0
jogkb f;zx iZrh ns/ ;0 fBowb f;zx d/ nkg;h skb
w/b Bkb fJj pj[s nZSk gq'rokw ;zg{oB j'fJnk.
f;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZb
eKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkB
r[owfs gqsh fdVsk bJh B"itkBK ~ g/qoD
j/s[ ckTI[v/FB B/ i' T[gokb/ nzoG/ jB T[j Fbkxki'r
jB. fwsh 23 i{B ~ r[od[nkok uzdo Bro fty/ 80
ch;dh s'I tZX Bzpo fbnkT[D tkb/ 10thI ns/ 12thI
ebk; d/ 70 f;Zy pZfunK ~ N/pb/N ezg:{No, ebkJh
xVhnK, feskpk, Nh FoNk ns/ w'w/IN' d/ e/ fBtkfink
frnk. e?gNB nG? f;zx i' wFj{o e/ohno, c/whbh ns/
wB'ftfrnkfBe e'I;bo jB B/ g?o/fNzr ;feZb
v/tbgw/IN ekoFkbk ftu fjZ;k b? e/ pfunK ns/ wkfgnK
~ nkgDh tkosk Bkb tvw[Zbh ikDekoh fdZsh.
ckTI[v/FB d/ gqXkB ;0 irihs f;zx bkbh ns/ ;eZso
;0 tkJh0n?;0 ;kjBh tXkJh d/ gkso jB. gq'rokw
d/ w[y w/jwkB i;fN; e/0n?;0 okyVk B/ gqXkBh ehsh,
;h0n?w0n?;0 ro{g nkc ;e{b; d/ cKT[vo w[yh ;qh
irdhF rKXh B/ th g[Zi e/ gqpzXeK dh j';bk ncikJh
ehsh. r[od[nkok nkFhnkBk d/ gqXkB uZYk ;kfjp ns/
r[od[nkok uzdo Bro d/ ;Zesq ;kfjp vk0 ekbok ih
B/ th pZfunK dh j';bk ncikJh ehsh. ehosB ;wkrw
fiZBQK dk w[y nkeoFD bzro jh j[zdk j? r[owfs d/
gquko tk;s/ n;odkfJe f;ZX BjhI j' oj/ jB. fJ;
bJh fJj' ij/ gq'rokwK Bkb jh BthI ghVQh ~ r[owfs
d/ wkor tZb gq/fonk ik ;edk j?.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(9)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok
eokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbk
fwzdh ih B/ frnkB d/ bzro dh w[fjw ~ nZr/
tXkT[zd/ j'J/ bkigs Bro fBtk;h ;0 uoBihs f;zx
;kjBh d/ g{ofBnK s/ ub e/ nkgD/ wksk fgsk ;0 BZEk
f;zx ns/ ;odkoBh e[btzs e"o dh :kd ftu fwsh 13
i{B s'I 18 i{B se r[od[nkok f;zrko Bro fty/ ehosB
w[ekpbk eokfJnk, fi; ftu 42 pfunK B/ fjZ;k fbnk.
;hBhno ns/ i{Bhno r[o{g d/ 6, 6 pfunK ~ Brd
fJBkw 5100, 3100, 2100 ns/ 1100 o{gJ/ d/ fdZs/ rJ/
ns/ pkeh 30 pfunK ~ th fJBkwK Bkb fBtkfink
frnk. 18 ns/ 19 i{B ~ wksk fgsk dh :kd ftu
ehosB ;wkrw th eokfJnk frnk fi; ftu phph e"bK
GbkJh e/Ido ;qh nfwqs;o s'I nkJ/ gZwk G?D ih B/ ehosB
eoe/ fBjkb ehsk fJj' fij? gq'rokwK ~ eokT[D tkb/
tho fwzdh ih ~ r[o{ wjkoki fjZws ns/ g{oB ekw:kph
pyFB.
gzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiB
d/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[op
gzith gksFkjh ;qh r[o{ noiB d/t ih dk Fjhdh
g[op fwsh 12 i{B ~ byBT{ d/ Bkek fjzv'bk ns/
fJfsjk;e r[od[nkok njhnkrzi nkd eJh
r[od[nkfonK fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu T[Zu e'fN
d/ gqukoeK ns/ okrh iZfEnK B/ fjZ;k fbnk. bzro ns/
Sphbk dk gqpzX th ehsk frnk.
n?s eh gzikph ;[wB dh frnkB d/ bzro dh
w[fjw ~ r[od[nkok bkigs Bro ns/ nkbw pkr B/
gotkB uVQkT[B bJh e'fF; eod/ j'J/ r[o{ wjkoki dh
Fjhdh pko/ ;0 fsob'uB f;zx uzB ns/ Bfozdo f;zx
w'Irk d/ b/y Skg e/ tzv/ ns/ ;zrsK ~ fJFfsjkoK okjh
fJfsjk; dh ikDekoh fdZsh rJh. fJ; T[gokb/ bJh
r[od[nkok bkigs Bro gqpzXe ew/Nh d/ ;0 r[oFoB
f;zx ns/ ykF s"o s/ uzB ih tXkJh d/ gkso jB.
gzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowe
ftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;K
jw/Fk dh soK f;Zy :zr w/B} n?;';hn?FB tb'I
r[o{ s/r pjkdo GtB uzdo Bro fty/ 60 pfunK ~
r[ow[yh fbfg f;ybkJh rJh ns/ Xkowe ftfdnk fdZsh
rJh. fwsh 23 i{B ~ ;wkgB ;wko'j eoe/ pfunK ~
tvwZ[b/ fJBkwK Bkb fBtkfink frnk. ;0 ;[oihs f;zx
okigkb, ;0 T[ikro f;zx ns/ ;0 nihs f;zx B/
f;ykD dh ;/tk ehsh.
;qh ;[ywBh ;kfjp ;/tk ;[;kfJNh tZb'I 8 ;?INok
s/ nbr-nbr r[od[nkfonK ftu 300 pfunK ~
r[ow[yh fbfg ns/ Xkowe ftfdnk dh fFeFk fdZsh
rJh ns/ pfunK ~ fJBkwK Bkb fBtkfink frnk.
r[od[nkok Bkek, nkdoF Bro, f;zrko Bro, r'fpzd
Bro, BkBe fgnkT[, fJzfdokBro, wkbth: Bro,
;do nkd r[od[nkfonk ftu ;0 s/igkb f;zx, ;0
i?gkb f;zx, ;0 ox[pho f;zx, phph irwhs e"o, phph
;opihs e"o, ;0 ewbihs f;zx Grs, phph r[oftzdo
e"o, phph jfozdo e"o GkNhnk B/ f;ybkJh ns/
fJzukoih dh ;/tk ehsh. ;0 ifszdo gkb f;zx wzrk
B/ ;ko/ ;/INok dh dhnK io{osK ~ ;w/I f;o g{ok ehsk.
T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/
rJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xo
j'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJh
byBT{ d/ brGr ;ko/ r[od[nkfonK ftu
T[Zsokyzv ftu j'J/ jkd;/ ekoD wko/ rJ/ b'eK dh
nkswe FKsh bJh nodk; ehsh rJh ns/ nyzv gkm
j'J/. w[;hps idk b'eK bJh okjs Fkwrqh th T[ZsoKyzv
G/ih rJh. n?;/ w'e/ s/ f;Zy ;wki jw/Fk nZr/ tZX e/
;p s'I tX ;/tk eo fojk j?. fpBQK fe;h f;nk;h
;[nkoE d/ ehsh rJh ;/tk jh r[o{ wjkoki dh dorkj
ftu gqtkB j?. r[od[nkok r'fpzd xkN ftu y[d c;/ j'J/
f;Zy iksqhnK B/ th fpBk Xkowe G/d Gkt d/ c;/ j'J/
b'eK dh bzro ubke/ ;/tk ehsh.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(10)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
nk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfs
nihs f;zx, byBT{
fpojk - ftS'V/ T[gozs dhnk :kdK
r[opkDh nB{;ko -
fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.
fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.
(Grs cohd ih)
r[owfs nB[;ko gqG{ fgnko/ dh :kd ftu T[;~
fwbD dhnK noi'JhnK p/BshnK, i'dVhnk jh fpojk
d/ rhs jB.
fJe xVh fdt; w'e' pj[s fdjko/
wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..
ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..
fpojV/ f;ob/y j/m ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu
;qh r[o{ noiB d/t ih wjkoki d/ fsB Fpd nzfes
B/, fijV/ fe nze 431$32 s/ ;[F'fGs jB. fJjBK
Fpdk ~ nk;k okr ftu, Szdk d/ nB{;ko u'E/ xo ftu
rkT{D dh fjdkfJs j?. fJe nekb g[oy d/ wzrbk
uoD ns/ F[eokB/ T[gozs gfjbk Fpd
gkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHH
BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..
r[od/t T[; ;w/I d/ ;wki ftu gqufbs
d[Bhnkth fpoj'I ~ nfXnkfswesk d/ o{g ftu fJ;
;pd okjh ;k~ ;/X d/ oj/ jB fe n;hI T[; gkopqjw
gqw/Fo d/ r[D ;k; frok; fusthJ/ ns/ Bkw o{g ftu
T[; d/ doFB eohJ/ ns/ do;BK s' pfbjko/
ikJhJ/. J/;/ gqG{ gqwkswk fi;d/ f;woB eoB ;dek
d[yK dk Bk; j' ikJ/ ~ fedK ft;kfonk ik ;edk j?.
e'Jh r[ow[y fgnkok T[; gowfgsk Bkb w?~ fwbk d/
sK w?I T[; s'I nkgDh ikB fBT[Skto eo fdnk. fJj
d[Bhnkth fFzrko ns/ fdykt/ T[BQK d/ ;kjwD/ p/b'V/ i/
j/ jB fijV/ gqG[ d/ uoDhI brd/ T[; d/ ozr ftu ozr/
rJ/ jB. T[BQK dk sK
@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##
tkbh nt;Ek j' iKdh j? fiBK ~ jfo o; dk
;[nkd nk frnk fiBK ~ jfo Bkw dh ikr br rJh
T[BK dhnK ;kohnK G[yk w[e iKdhnK jB
fiBhI jfo of; ukfynk ;/ fsqgs oj/ nkxkfJ ihT[..
d[ik Fpd L-
iBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHH
wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..
r[od/t c[owkT[d/ jB - fijV/ iht T[;
gowfgsk d/ uoBK Bkb i[V rJ/ jB, T[BK dk iBw
-woD dk d[y efNnk frnk j? fi;dk fieo epho ih
th eod/ jB L
fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,
nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..
T[j nekb g[oy sK jo fJe b/Jh ;[xV s/
;[ikB j? ns/ jo ;zw/I ;k~ uzr/ ihtD b/Jh ;/X d/Idk
j?. go nGkr/ iht fijV/ T[;dh (gow g[oy) ojwfs
s'I tKM/I jI'd/ jB T[j sK nfwqs ~ th fpy ;wMd/ jB
ns/ fitfdnK th w'fJnk s[b jB ns/ nkgD/ ihtB ~
fBjcb eod/ jB. fiBK ihtK s/ T[; dh ojwfs ns/
fwjo dh Bio j' iKdh j? T[j fJ; gow;[y ~ i[pkB
okjh fpnkB BjhI eod/ pbfe T[jBK dh ihtB ftu
fJe f;ji nt;Ek nk iKdh j? fi; ekoD T[j iht
jw/Fk jo ezw, ;[y d[y xkNk fcnkdk jo fJe ~ GkD/
I ns/ j[ew nB{;ko f;o wZE/ s/ wzBd/ jB, T[jBK dh
gqhs nN[N j[zdh j? ns/ i[rK se ozjdh j?.
J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,
d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..
sh;ok Fpd L
;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH
BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..
r[od/t pyfFF eod/ jB fe eosk g[oy sK
xN-xN dh ikDdk j? fijV/ iht T[; fBzoeko ftu
os/ rJ/ B/, T[BK dh fbt T[BK dh gqhs ed/ xNdh BjhI,
r[ogq;kfd o{g ftu T[j ;p s'I feogk eoe/ ;p ~ dKsk
d/Jh iKdk j?, r[ow[y iht d[y ns/ ;[y ~ s/o/ j[ew ns/
GkD/I d/ o{g wzBd/ jB. T[BK bJh T[j fdB, T[j oksK
;[jktDhnK j' iKdhnK jB fiBK ftu s/ok f;woB
ubdk ofjzdk j?. fijV/ ezw eowkB{;ko X[o'I fby/ jB
n;hI T[jh eoh ik oj/ jK.
nzs r[od/t nekb g[oy nZr/ noi'Jh eod/
jB fe ;k~ ;z;ko o{gh nzXe{g s'I eY e/ nkgDh FoD
ftu b? bt' L
;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..
wjbk L 5
ns/
;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..
(Bkwd/t ih)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(11)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)
;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk wjK tke j? L
wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..
(gzBk 135)
wkx d/ wjhB/ okjhI r[o{ noiB d/t ih pkok
wkjK ftu T[gd/F fdzd/ jB fe ;kX ;zrs Bkb fwb
e/ r[o-uoBK dh X{Vh ftu fJFBkB eo'. Gkt, ;kX-
;zrs dh X{Vh nkgD/ w;se #s/ bkT[. r[o{ noiB
d/t ih dk ;[ywBh ;kfjp ftu tke j? L
;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..
(gzBk 283)
X{Vh ftu fJFBkB dk nzsohth Gkt fBwosk
j?. X{Vh jw/FK wB[Zy d/ g?oK EZb/ j[zdh j? ns/ fJj' X{Vh
fJe fdB g?oK EZfbT[I T[Zm e/ wB[Zy d/ T[Zgo nk iKdh
j?. cohd ;kfjp ih efjzd/ jB L
cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.
ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..
(gzBk 1378)
fi; soQK X{Vh fJe fdB wB[Zy d/ T[Zgo nk e/
tfvnkJh gqkgs eo b?Idh j?, fJ;/ soQK r[o{-uoBK s/
;kX-;zrs dh X{Vh th wB[Zy ~ wjkBsk pyFdh j?. T[;
wB[Zy dh th d[BhnK fJZ}s eoB bZr g?Idh j? i' r[o{ -
uoBK dh X{Vh ~ gqkgs eo b?Idk j?. r[o{-tke j? L
fiT[ Xosh uoD sb/ s/ T{gfo nkt?
fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..
(gzBk 735)
Grs Bkwd/t ih wjKokFNo d/ gqf;ZX Grs
j'J/ jB fiBQK dh pkDh ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi
j?. nkg efjzd/ jB L
w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..
;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..
(gzBk 694)
Gkt w/o/ wZE/ #s/ r'fpzd-uoBK dh X{Vh bZrh j?.
fJj X{Vh tZv/-tZv/ d/ts/ s/ foFh-w[BhnK s'I th d{o ojh
Gkt T[j b'e th r'fpzd-uoBk dh X{V, jzeko d/ ekoB,
gqkgs Bk eo ;e/. ;' fijVh X{Vh tZv/-tZv/ wjKfoFh Bk
b? ;e/ T[j fJe r[of;Zy ~ tZv/ GkrK Bkb o'} gqkgs
j[zdh j?.
GkJh r[odk; ih nB[;ko ;qh r[o{ BkBe d/t
ih br-Gr ;ko/ shoEK s/ rJ/ fit/I L
frnkBh noiB f;zx
pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..
(tko 1 gT[Vh 25)
r[o{ ih B/ pkDh ftu fJFkok ehsk j? fe b'e
shoEK s/ fJ; bJh fJFBkB eoB iKd/ jB fe T[j
shoE-fJFBkB eo e/ nkgD/ gkg d{o eo ;eD. eh
wjKg[oF th fJ; bJh shoEK s/ fJFBkB eoB iKd/
jB fe gkg d{o j' ikD < r[o{ ih fJ; gqFB dk T[Zso
pj[s ;z[do Yzr Bkb fdzd/ jB fit/I L
rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/
eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..
febfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfu
jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..
(gzBk 1263)
Gkt shoE efjzd/ jB fe gkgK dh w?b Bkb Go/
b'e ;kv/ ftu nk e/ fJFBkB eo e/, gkg ;kv/ ftu
T[sko iKd/ jB. ;kvh T[j w?b T[; t/b/ T[sodh j?
id'I fe;/ ;kX{ dh X{Vh iK ;kX{ d/ uoB ;kv/ ftu nk
e/ g?Id/ jB. fJ; tke s'I nzdk}k bk ;ed/ jK fe r[o{-
uoBK dh X{Vh e/tb wB[ZyK dh jh BjhI ;r'I shoEK dh
w?b th T[sko fdzdh j?. fit/I o'rh j;gskb ftu j[zd/
jB ns/ vkeNo th go vkeNo j;gskb ftu j[zfdnK
th o'rhnK ftu BjhI frfDnk iKdk. fit/I fJe
fJz;g?eNo i/bQ ftu j[zdk j? go i/bQ ftu j[zd/ j'J/ th
T[j e?dh BjhI ;wfMnk iKdk. fJZe gq'c?;o iK Nhuo
ebk; ftu j[zfdnK th ftfdnkoEh BjhI wzfBnk iKdk.
fJ;/ soQK r[o{ BkBe d/t tor/ r[o{, shoEK s/ ik e/ th
:kso{ BjhI frD/ iKd/ ;r'I T[j sK :kso{nK s/ shoEK
dk Gbk nkgDh uoD X{Vh Bkb eoB iKd/ jB.
-Grs epho ih pBko; ftu fJe fdB rzrk
d/ feBko/ nkgD/ r[o{ (Grs okwkBzd) d/ o;s/ ftu
bzw/I g? rJ/. Grs okwkBzd ih o'} nzfwqs t/b/ fJFBkB
eoB iKd/ ;B. nZi r[o{ d/ uoB epho ih ~ S[j
rJ/. okwkBzd ih efjD bZr/ L
T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !
T[; r[o{ dh uoD-X{Vh dh S[j B/ epho ih ~
Bhu iksh dk j[zfdnK j'fJnk th gow Grs pDk fdZsk.
fJe foFh u/fbnK ;w/s fes/ ik oj/ ;B. o;s/
ftu e[M fuZeV nk frnk. u/b/ fJXo T[Xo e'Jh fJZN
iK bZeVh b?D bJh d"V/ fi; T[go uoB oZy e/ foFh
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(12)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
fuZeV s'I gko j' ikJ/ go T[dkbe Bkw d/ u/b/ B/ Bk
e'Jh fJZN y/th Bk bZeV, nkgDk ;oho jh bZeVh tKr
fuZeV ftu ftSk fdZsk, fi; #s/ uoB oZy e/ foFh ih
gko j' rJ/. d{i/ u/b/ ni/ bZeV fJZNk bZG oj/ ;B fe
fJXo foFh B/ T[dkbe ~ nkgD/ rb/ Bkb bk fbnk
s/ n;h; fdZsh fe s{z fJe fdB wjkB foFh j't/rk. e[M
;w/I pknd fJj S'Nh T[wo dk itkB fJe gqf;ZX foFh
j'fJnk.
- r[o{ r'fpzd f;zx ih nBzdg[o ;kfjp ftu
fJe EK ik oj/ ;B fe GkJh Bzd bkb ih nukBe r[o{
r'fpzd f;zx ih d/ uoBK ftu b/N rJ/. ebrhXo ih
B/ g[ZfSnk L @Bzd Bkb fJj eh <# sK GkJh Bzd bkb ih
B/ T[Zso fdZsk L-
p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.
p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.
(p?Is GkJh Bzd bkb)
Gkt, ebg fpqS dh Skt/I i' w[okd wzrhJ/ g{oh
j[zdh j? go oZp d/ pzfdnK d/ goSkt/I EZb/ pzdk oZp ~
th gqkgs eo b?Idk j?. sK jh GkJh Bzd bkb ih @f}zdrh
Bkwk# ftu c[owkT[Id/ jB L
]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.
nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.
Gkt r[o{ d/ iK ;kX-;zrs d/ okj dh X{Vh
;kvhnK nZyK dk ;[owk j?. fJj X{Vh jo fJe pkdFkj
iK eho dh fJZ}s ~ tXkT[D tkbh j[zdh j?. sK jh r[o{
noiB d/t ih c[owkT[Id/ jB L
X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..
(;b'e tkoK s/ tXhe, gzBk 1425)
r[o{ BkBe d/t ih efjzd/ jB L
dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[
i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..
(gzBk 468)
- r[o{ noiB d/t ih d/ doFB eoB bJh
ekpb s'I ;zrs ;qh nzfwqs;o ;kfjp gj[zuh. pkjo i'V/
T[sko e/ ;zrs jfowzdo ;kfjp nzdo nkJh. T[E/ r[o{
rqzE ;kfjp ih ns/ ;zrs d/ doFB sK j'J/ go r[o{ ih
d/ doFB Bk j' ;e/. fe;/ ;/tkdko B/ dZf;nk fe r[o{
ih pkjo jB. ;zrs T[Zm e/ pkjo nkJh sK t/fynk L
pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.
;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.
r[o{ noiB dt ih nkgD/ rb/ d/ gftZso eZgV/
Bkb ;kX-;zrs d/ i'V/ ;kc eo oj/ ;B. ;zrs t/y
e/ j?okB ofj rJh s/ d"V e/ r[o{ noiB d/t ih d/
uoBK #s/ wZEk N/fenk. r[o{ ih efjD bZr/ L fijVh
;zrs fJzBh d{o s'I r[o{ okwdk; ih d/ dopko ftu g[Zih
j?, T[; d/ uoBK dh X{Vh i/ dk; noiB ~ fwb ikJ/
sK w/ok th gko fB;skok j' ikJ/ !
r[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fj
jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..
(gzBk 1424)
- r[o{ BkBe d/t ih d/ tZv/ ;kfjp}kd/ pkpk ;qh
uzd ih r[o{ okwdk; ih ~ fwbD bJh nzfwqs;o
nkJ/. r[o{ ih B/ r[o{ g[Zso ;wM e/ ns/ Grsh Gkt ftu
g{oB ;wM e/ pkpk ;qh uzd ih dk nkdo-wkD ehsk,
;/tk ehsh ns/ e[M fdB nkgD/ gk; mfjokfJnk. fJe
fdB puB-fpbk; eofdnK pkpk ;qh uzd ih B/ r[o{
okwdk; ih ~ fejk L
;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.
Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<
r[o{ okwdk; ih B/ i' T[Zso fdZsk T[j fJ;
gqeko fbfynk j? L
okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.
efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.
fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.
fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.
y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.
fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.
FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.
bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.
jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.
;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.
np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.
ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..
r[o{ ih B/ pkpk ;qh uzd ih ~ T[Zso fdZsk fe
fJj dkVQk s[jkv/ tor/ ;zs wjKg[oFK d/ uoB MkVB
bJh tXkfJnk j?. e/tb fJj Fpd ej/ jh BjhI ;r'I
nkgD/ dkVQ/ Bkb pkpk ;qh uzd ih d/ uoB MkVB bZr
gJ/. pkpk ;qh uzd ih B/ y[F j' e/ T[Zso fdZsk, @@s[;K
;kv/ fgsk r[o{ BkBe ih dk xo fJ;/ soQK fBwosk ns/
;/tk eo e/ r[o{ nzrd d/t ih d/ o{g ftu b[ZN fbnk
;h. n;hI r[o{ BkBe d/t ih d/ g[Zso j[zfdnK ykbh ofj
rJ/ go s[;K fBwosk s/ ;/tk Bkb r[orZdh gqkgs eo
bJh. j[D w/o/ e'b i' e[M sgZf;nk, Grsh pkeh puh
;h T[j th s[;hI nZi fBwosk eoe/ y'j bJh j?.## ;'
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(13)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
fJE' gsk brdk j? fe uoB X{Vh, Gkt fBwosk, wB[Zy
~ fezBk wjkB pDk fdzdh j?.
r[o{ BkBe d/t ih gNBk Ffjo gj[zu/. GkJh
wodkBk ih ~ G[Zy bZrD #s/ r[o{ ih B/ fJe ehwsh
gZEo fdZsk fi; ~ t/u e/ T[j gqFkdk Se nkt/. GkJh
wodkBk ih T[j gZEo b? e/ eJh d[ekBK #s/ rJ/ go
fe;/ B/ T[; dk w[Zb g?;k s/ fe;/ B/ Nek dZf;nk. fe;/
B/ T[; gZEo d/ tZN/ ;p}h iK e[M cb d/D bJh fejk.
n]ho T[j fJe i"joh @;kb; okJ/# e'b g[Zik fi; B/
T[; gZEo dh G/Nk ;" o[fgnk oZy e/ wZEk N/fenk s/ fejkL
fJj gZEo fJzBk ehwsh j? fe w?I fJ; dh ehws BjhI gk
;edk. GkJh wodkBk ih T[j gZEo #s/ G/Nk b? e/ r[o{
BkBe ih e'b nkJ/. ;koh tkosk dZ;h. ;kb; okJ/ B/
nkgDk fJe ;/te @nXoZek# r[o{ ih tk;s/ G'iB d/ e/
G/fink. nXoZek r[o{ ih d/ doFB eo e/ oZph-ozr ftu
nk frnk. T[; ~ xo w[VB dh ;[os G[Zb rJh. T[vhe
T[vhe e/ id'I ;kb; okJ/ nXoZe/ ~ bZGD bJh r[o{ ih
e'b gj[zfunk sK d/fynk fe nXoZek Bkw-w;sh d/ ozr
ftu j'o dk j'o pD u[Zek j?. T[; d/ o'w-o'w ftu
gqwkswk dk gqekF j' u[Zek j?. ;kb; okJ/ B/ r[o{ ih ~
wZEk N/e e/ p/Bsh ehsh fe w?~ th T[;/ Bkw dh dks
pyF' i' nkg B/ nXoZe/ ~ pyFh j?. r[o{ BkBe d/t
ih B/ T[Zso fdZsk-;kb; okJ/ ! i/ s{z T[j dks b?Dh j?
sK nXoZe/ ~ wZEk N/e e/ T[;d/ uoBK dh X{V nkgD/
wZE/ s/ bk. r[o{ ih dk Gkt ;h fe ;kb; okJ/ d/ nzdo'I
wkfJnk s/ wkbeh dk jzeko eZfYnk ikJ/. fJj ;[D
;kb; okJ/ B/ nXoZe/ dh uoB-X{V nkgD/ wZE/ s/
bkT[IfdnK nkfynk L @wjKg[oF', fJj sK w/o/ xodk
B"eo j?. w/o/ xo d/ GKv/ wKidk j?, egV/ X'Idk j?,
i[ZshnK ;kc eodk j?. w/o/ eJh ezw ;ztkodk j?. fJj
sK wB[Zy j?, i/ nkg e[Zs/ d/ g?oh g?D bJh th j[ew eo'
sK ;kb; okJ/ jk}o j?. fJj ;[D e/ r[o{ BkBe d/t
ih B/ ;kb; okJ/ d/ f;o w;se #s/ jZE oZy e/ T[; ~
th tkfjr[o{ Bkw dh ozrD ftu ozr fdZsk. r[o{ ih eJh
fdB ;kb; okJ/ d/ xo fNe/. fJ;/ ;kb; okJ/ d/ xo
ns/ tzF d/ ;EkB s/ jh ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih dk iBw
j'fJnk. ;' fJj uwseko X{Vh w;se bkT[D dk j?.
GkJh r[odk; ih nkgDhnK tkoK ftu fbyd/
jB fe wi~ dk b?bk Bkb sK fgnko ;h go T[j b?bk
d/ e[Zs/ ~ th wZEk N/edk s/ T[; d/ g?oK dh fwZNh b? e/
wZE/ ~ bkT[Idk ;h, fit/I L
b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.
e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.
(tko 38 gT[Vh 31)
wi~ ~ t/y e/ b'e jZ;D bZr/ s/ efjD
bZr/ L s{z e[Zs/ ~ wZEk feT[I N/e fojk j? <
gkJ/ ;r p';hd wi~ ]be r[skJh fuj ;{d.
r[sk JhI do e{J/I b?bk, rkj/ rkj/ osk p{d.
Gkt, e[Zs/ d/ g?o u[zwfdnK t/y e/ wi~ ~ b'e
g[ZSD bZr/ fe fJ; dk eh kfJdk j? < T[; B/ nZr'I T[Zso
fdZsk fe fJj e[Zsk edh-edh b?bk d/ xo e{u/ s/ rbh
ftu iKdk ;h. T[; d/ xo dh fwZNh fJ; d/ g?oK ~ bZrh
j'Jh j?. w?I T[; fgnko/ d/ xo'I nkJh fwZNh ~ wZEk N/edk
jK.## feZvh ;[zdo fw;kb j? r[of;Zy bJh, r[o{-dopko
ftu p?m/ r[of;Zy d/ uoBK Bkb bZrh r[o-X{Vh dh
wjkBsk dh. T[j f;Zy ukj/ Bhu iksh dk j't/ go f;Zy
T[; ~ fJZvk wjkB ;wMd/ jB fe r[o{ BkBe d/t ih
d/ ;kEh GkJh wodkBk wok;h s/ opkph dh uoB-X{Vh
th wZE/ ~ bk e/ nkgD/ nkg ~ tvGkr/ ;wMd/ jB.
ojhw fJe wjkB eth ;zs s[b;hdk; ih d/ ;w/
I j' r[}fonk j?. fJe tko ojhw, eth s[b;hdk; ih
~ fwbD bJh T[BQK e'b g[Zik. T[ZE/ fJZe okik th jkEh
s/ ;tko j' e/ s[b;h ih d/ doFB eoB nkfJnk
j'fJnk ;h. e[M d{oh s/ jkEh yVQk ;h ns/ xkj dkD/
Bkb oZi e/ w"i ftu nk e/ nkgDh ;[zv Bkb fwZNh u[Ze
e/ nkgD/ ;h; s/ gk fojk ;h. fJj t/y e/ s[b;h ih B/
nkgD/ e'b p?m/ eth ojhw ~ nkfynk L
X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.
Gkt, j/ ojhw ! dZ; jkEh nkgD/ f;o T[Zs/ fwZNh
feT[I gk fojk j? < ojhw B/ MZN-gN fJj d'jok g{ok
eoB bJh nrbh s[e T[ukoB eo e/ pVk ;[zdo T[Zso
fdZsk. efjD bZrk L
fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.
Gkt, fi; ;qh okwuzdo ih dh uoB-X{Vh Bkb
r"sw foFh dh gsBh gZEo j'Jh so rJh ;h T[j X{Vh
jkEh nkgDh ;[zv Bkb bZG fojk j? sK i' njZfbnk tKr
T[; dk th gko fB;skok j' ikJ/.
;' g[oksB fJfsjk; s/ r[opkDh ftu r[o{-X{Vh
dh ftF/F wjkBsk j?. sK jh r[o{ noiB d/t ih
wjkoki efjzd/ jB L
;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..
;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..
(gzBk 283)
ns/
;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..
gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..
(gzBk 289)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(14)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
Xow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFs
;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I
1935-36 dh rZb j? fe
vkeNo nzp/deo, fjzd{;skB d/ S/ eo'V
dfbsK d/ gqwkDhe B/sk, B/ fJj ;gZFN
s/ y[bQh fJSk gqrN ehsh fe d/; d/ ;ko/
dfbs f;Zy pD ikD sK i[ iks-gks dh
j}kok tfoQnK dh |[bkwh, ftu'I T[BQK dk
S[Nekok j' ikt/. fJ; ftuko Bkb fjzd{
wjk;Gk d/ gqXkB, vkeNo w{zi/ ns/
;BksB fjzd{-irs d/ gqf;ZX B/sk, gzfvs
wkbth: ih, g{oB s"o s/ ;fjws ;B.
vkeNo nzp/deo ns/ fJBQK fjzd{ bhvoK
ftueko i' fuZmh-gZsq fJ; ;wZf;nk dh
g{osh pko/ uZb fojk ;h, T[; dhnK BebK
rKXh ih ~ frnks ti'I G/ihnK ik ojhnK
;B. id'I sZfeU B/ fe fJj ;G ekoi j[D
f;o/ jh uVQB tkbk j?, sK rKXh ih B/,
Fq/FNkuko d/ ;G fB:wK d/ ftoZ[X,d'jK
fXoK dh nkfrnk bJ/ s'I fpBK, fJj fuZmh-
gZsq nkgD/ nypko, @:zr fJzvhnk#, ftu Skg fdZsk ns/
fbfynk fe @dfbsK dk f;Zyh ftu gqt/F fjzd{ Xow s'I
gfss j'D d/ s[b j?.## fJ; s'I fgS'I vkeNo nzp/deo
B/ f;Zy bhvoK Bkb th wjkB ekoi ~ f;o/ ukVQB bJh
f;ZXh rZbpks nkozG fdZsh, ns/ fJj rZb d/F Go ftu
X[zw rJh fe j[D ;ko/ fjzd[;skB d/ dfbs f;Zy wZs
rqfjD eoB jh tkb/ jB. fJj' ;wK j? id'I fe pzpJh
ftu ]kb;k ekbi dh BhIj oyh rJh sK i[ dZyDh
Gkos d/ nS[sK dk fJj ftZfdnk-e/Ido pD
;e/. fJ; ;w/I wjkokik G{fgzdo f;zx gfNnkbk Bo/F
B/ vkeNo nzp/deo d/ xo ngDh G?D dk v"bk d/Dk
se ;theko eo fbnk sK i[ Bt/I pDB tkb/ nS[s
ikshnK d/ f;ZyK dk ;wkih r"ot tX ikt/. go e[M
;w/I fgS'I vkeNo nzp/deo ns/ f;Zy bhvoK ftueko e[M
ni/j/ yoQt/ wsG/d j' rJ/ fe vkeNo nzp/deo ns/ T[;
d/ ;kEhnK B/ f;Zyh s'I T[gokwsk XkoB eo bJh ns/
fgS'I ik e/ p[ZXws ftu gqt/F eo fbnk. fJBQK ;soK dk
fbykoh, f;szpo, ;zB 1964 ftu, fJe fdB
uzvhrVQ jkJhe'oN d/ pkoo{w ftu p?mk ;h
fe ;oeko fJzdo f;zx eotkb, n?vt'e/N,
jkJhe'oN, B/ pj[s ;ko/ ;ZiDk d/ ;kjwD/
fJj eEk ;[DkJh fe, T[BQK fdBK ftu, id'I
fe vkeNo nzp/deo d/ nekbh bhvoK
Bkb wZs-G/d d/ ekoD, dfbsK B/ f;Zy-wZs
ftu dkyb j'D dk f]nkb y[bQw-y[bQk Sv
fdZsk sK T[BQK B/ bkj"o ftu nkgD/ rtKYh,
;odko joBkw f;zx MZbk, n?wHJ/H,
n?bHn?bHph, n?vt'e/N, (jkJhe'oN iZi), i'
fe T[; ;w/I nekbh nkr[nK ftu f;oeZY ;B, e'b'I fJ;
d[oxNBk dk ;jh ekoD g[fSnk sK ;odko joBkw
f;zx ih B/ T[Zso fdZsk L @@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh
;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko
;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V
@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/
wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~
jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.
gqzs{ i' e[S ;0 joBkw f;zx ih B/ ;0 fJzdo
f;zx eotkb ~ dZf;nk, n;bhns s/ ;Zu fJ; Bkb'I
Gh tX/o/ e'Mk s/ fBzdBh: j? ns/ fJBQK ;soK dk fbykoh
fJ; n;bhns s'I, T[;/ ;w/I, Go';/:'r g[ZSfrS eoB
s'I T[gozs, Gbh gqeko ikD{ j' frnk ;h. ;zB 1925 ftu
id'I, r[od[nkok n?eN pDB ;w/I, d' XV/, ;odko
pjkd[o wfjskp f;zx dk ns/ wk;No skok f;zx dk
pD rJ/ ;B, Ud'I jh frnkBh eosko f;zx, wk;No
skok f;zx, JhFo f;zx wM?b nkfd, @@nekbh gkoNh##
(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih I.C.S. ofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyh
d/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQ
e/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkb
f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[
jN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nK
B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?
- ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(15)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
d/ w[yhnK ~ fJj ;gZFN j' frnk ;h, fe f;ZyK ftu i'
@@gVQ/ fby/## nzro/}h ftZfdnk dh T[gi jB, T[j
@Gentleman'sConduct# ~ ;dkuko dh BhIj ep{bd/
jB ns/ x;[zB w[Zeh, rkbQ'-rkbQh gZr bkj[D s/ b[jkT[D
nkfd eosZpK s'I f|nkBh Gh vod/ jB ns/ G?Ghs Gh
jB. fJBQK ~ f;Zy ;Gk ;';kfJNhnK, whfNzrK ns/ gzfEe
;/tk, y/soK ftu'I gZe/ s"o #s/ eZYD dk ;"yk Yzr fJj'
j? fe fJj id'I Gh @@nekbh gkoNh## dh N[uhnK tkfbnK
d/ B/V/ bZrD :k T[BQK dk w[ekpbk eoB, sd T[BQK
Bkb, wK G?D dh, x;[zB-w[Zeh, jZE'gkJh nkfd @@f;zx-
ohsh## dk gq:'r ehsk ikt/, fJj @@gVQ/ fby/## fBg[z;e
MNgN s/ ;dk bJh, gzE dk yfjVk SZv d/Dr/ ns/
@nekbh gkoNh## dh pkbkd;sh s;bhw eo b?Dr/.
fJj' okwpkD tos e/, @@nekbh gkoNh## B/
;odko pjkdo wfjskp f;zx ~ xo ik p?mD #s/
wip{o ehsk, pkpk yVr f;zx ~ gzE s'I d{o ehsk,
@@F/o/ gzikp## tkb/ ;0 nwo f;zx ~ gqki? s/ ][nko ehsk
ns/ nzs ~ f;Zy p[ZXhtkBK ~ gzE s'I T[gokw ehsk ns/
gVQh fbyh f;ZyK dh BthI gBhoh ~ efwT{fB;NK d/ g/N/
gkfJnk.
fJj' okwpkD nEtk pqjw-n;sq ubk e/
@@nekbh## ;{ofwnK B/ vkeNo nzp/deo ns/ T[; d/
S/ eo'V FoXkb{nK ~ f;ZyK s'I T[gokw s/ w[sBZco ehsk.
vkeNo nzp/deo pVk BhsZr: s/ wowr:
ftZdtkB ;h. T[j ;wM frnk ;h fe thjthI ;dh d/ wZX
ftu, nzro/}K d/ fjzd{;skB ftu'I fBeb ikD ekoB f;Zy
wZs d/ f;XKs ns/ skoh]h ftek; jh nS[sK ~ B e/tb
dfbs nt;Ek ftu'I eZY ;ed/ jB, ;r'I dfbsK dh
;odkoh s/ pkbkd;sh ;ko/ fjzd{;skB ftu, nkT[D
tkbhnk ;dhnK bJh ;Ekgs Gh eo ;ed/ jB. go,
fJ; bJh }o{oh j?, fe f;Zy gzE dh bhvoh fe;/
d{odoFh, T[Zu-p[ZXh wB[Zy d/ jZEK ftu j't/. ni/jk f;Zy
gzE dk Fq'wDh bhvo T[j nkg pDB d/ ;[gB, :'r s"o
T[s/ jh, b? fojk ;h.
i/ S/ eo'V dfbs, f;zx ;i iKd/, i' fe vkeNo
nzp/deo, y[bQw-y[bQk ukjz[dk ;h, sd ;zB 1947 ftu
tkfJ;okJ/ dh e"I;b ftu, f;Zy B[wkfJzdk vkeNo
nzp/deo B/ jh pDBk ;h ns/ f;ZyK ~ fjzd{;skB dh
gqG[;Zsk dk shik tko; i' wzfBnk ik u[Zek ;h, T[; dk
:'r s/ Y[ZetK bkG eh ns/ fet/I gqkgs eoBk j?, T[; dk
fBFuk Gh, vkeNo nzp/deo d/ jZEh jh j'Dk ;h ns/
vkeNo nzp/deo, fw;No fiBkj ns/ wjkswk rKXh,
d'jK Bkb'I fet/I th xZN BhshtkB us[o, s/ p[ZXhtkB BjhI
;h.
go, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iD
Bkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDh
r[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dh
;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h
ns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzN
ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.
fJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbh
gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,
;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo
nzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJh
f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.
fJ; w?e/ T[s/ @@gzE d/ fdwkr##, frnkBh
eosko f;zx B/ ;[MkT[ fdZsk fe @@ fJBQK gfVQnK-fbfynK
~ ;{s eoBk eh n?yk j?.f:j ;[;o/ s'I J/e tko eh wko
j?.
fJ; fgS'eV ftu, wk;No ;[ikB f;zx ;ojkbh
~, @fjdkfJsK# d/ e/, pzpJh, vkeNo nzp/deo ~ fwbD
G/fink frnk, fi; B/ nzp/deo ~ ;gZFN efj fdZsk fe
T[j @@u{jVk## j?, ns/ fJj Gh dZ; fdZsk fe T[; dh wksk
d/ gshtqs Xow pkps @@nekbh gkoNh## d/ eh ftuko
jB ns/ c/o nbNhw/Nw fdZsk fe @:k sK 24 xzN/ ftu
nzfwqs Se e/ f;zx ;i ik, BjhI sK gzE s/oh n?;h
eo/rh.
fJj F[ZX @nekbh p'b# ;[D e/, vkeNo nzp/
deo B/, T[j' ?;bk ehsk, i' e'Jh Gh gfVQnk-fbfynk
eodk. T[; B/ wk;No ;[ikB f;zx ih okjh @nekbh
gkoNh## ~ fBFuk dtk fdZsk fe B T[; dk ns/ B jh,
T[; d/ fe;/ FoXkb{ dk, f;Zyh :k f;ZyK d/ B/V/ nkT[D
dk ftuko j?.
fJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/t
f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.
;gskje, @gzikph ;wkuko#, pzpJh d/ 13
nr;s ;zB 1976 d/ ;ck, 17-18 T[s/ ;0 Bo?D f;zx,
;eZso, r[o{ BkBe fwFB, gfNnkbk ns/ ;kpe w?B/io,
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(16)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
r[od[nkok BBekDk ;kfjp dk fJe f;b;b/tko b/yL
@@]kb;k ekbi pzpJh, feT[I s/ fet/I## Sfgnk j?, fi;
ftu T[j fbyd/ jB L
@@n;b go/oBk (vkeNo nzp/deo) ~ T[; dh
fBih f;nk;s d/Idh ;h fe Gkos nzdo f;ZyK dh fJe
S'Nh fijh e"w ;h, fi; ftu i}p j'D dh pikJ/, fJ;
~ T[j nkgD/ nzdo i}p eo ;edk ;h ns/ T[; dk
tkfjd bhvo pD ;edk ;h. HHHHHHH jo e'Jh Xow Bkb'I
skes ~ fgnko eodk ;h ns/ ;koh y/v skes tXkT[D
dh ;h.##
;0 izrpjkdo f;zx, gqfsFN f;zx, gqfsFN
f;y jsktkoh n]pko, @@F/o/ gzikp## d/ n?vhNo fi;
n]pko ~ gfjbK 20-25 toQ/, gqf;ZX f;Zy ftZdtkB s/
f;nk;sdkB, ;0 nwo f;zx ih bkj"o'I eZYd/ oj/ ns/
gkfe;skB pDB fgS'I fJ; ~ ;0 nwo f;zx ih d/
;g[Zso izr ;jkdo f;zx ih pkekfJdk fdZbh s'I eZY oj/
jB, @@F/o/ gzikp## d/ ftF/F nze, @vkfJwzv i[pbh Bzpo#,
(1911-1971) d/ ;ck 99 T[s/, nkgDh ns/ nkgD/ fgsk
dh }ksh tkehns T[s/ fBoGo r[nkjh, vkeNo
nzp/deo ~ f;Zyh wzvb s'I T[gokw eoB pkps fdzd/ j'J/
fbyd/ jB L
@@;zB 1936 ftu ft;kyh tkb/ fdB vkeNo
nzp/deo, ;op fjzd f;Zy fwFB d/ ib;/ ftu ;qh
nzfwqs;o d;sko ;ik e/, nkgD/ ;kEhnK ;w/s Fkwb
j'J/ ns/ ;Zs eo'V dfbsK ~ f;Zyh got/F eotkT[D d/
fBFu/ ti'I nkgD/ Gshi/ ~ nzfwqs Sek e/ f;zx
;ikfJnk. ;0 nwo f;zx ;kfjp B/ nkgD/ ihtB ftu
jh f;ZyK dh frDsh ;Zs eo'V se tX ikD T[s/ fi;
gq;zBsk dk gqrNktk ehsk T[j T[BQK dhnK T; ;w/I dhnK
fbysK ftu ;gZFN j?. go wk;No skok f;zx B/ S/sh
jh ni/jh gkb;h pDk bJh fi; Bkb vk0 nzp/deo
ns/ T[; d/ dfbs ;kEh, f;Zyh s/ f;ZyK d/ B/V/ B nk
;eD. HHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zx
~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/
g?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvo
vkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skok
f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk. ;0 nwo f;zx ih B/
T[; ;w/I @@F/o/ gzikp## ftu fbfynk fe, @fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{
r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/
fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/
d"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkB
eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB. ;zB 1936 ftu jh pzpJh dh
b?fi;b/fNt n;zpbh d/ u[DkU j'D/ ;B. vk0 nzp/deo
s/ f;ZyK ~ nkgDk Xow GkJh ;wM e/ wk0 skok f;zx
~ ;[B/jk fGitkfJnk, fe T[j vk0 nzp/deo ngDh
gkoNh ~ ekw:kp eotk e/ pzpJh ;{p/ dk uh wfB;No
pD ;ed/ jB fJ; bJh gzikp'I gzMh j}ko o[gJ/ dh
;jkfJsk gzE T[BQK dh eo/. wk0 skok f;zx ~ f;Zyh s/
gzE s'I d{o eoB fjs vk0 nzp/deo ~ d{o eoB dk fJj
;[Bfjoh w"ek gqshs j'fJnk. wk0 skok f;zx ih, bkj"o,
@@F/o/ gzikp## d/ dso ftu ;0 nwo f;zx ih e'b nk
e/ efjD bZr/- @fJ; nzp/deo tZb sZe', f;ZyK e'b'I
o[gJhJ/ wzrdk j?.# nwo f;zx ih B/ T[Zso fdZsk,
@wk;No ih, fJj s[;hI eh efj oj/ j' < i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/
deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/
w[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zy
pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-
GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?. T[;
dh Bhs T[s/ FZe eoBk n;k~ F'Gdk BjhI.## wk;No
ih MZN g?Isok gbN e/ p'b/, @@w?~ sK vo ;h fe ebQ ~
s[;hI jh ;op fjzd f;Zy fwFB ftu w/oh w[ykbs eo'r/
fe fJj o[gfJnk feT[I fdZsk. j[D id s[;hI ok}h j' sK
w?I ebQ jh o[gJhJ/ vk0 nzp/deo ~ G/i fdnKrk.# ;0
nwo f;zx ih B/ jZE pzBQ e/ fejk, @d/yDk fes/ x'b B
eo ikDk. 25000 o[gJhJ/ dh EK 50,000 o[gJhnk
G/iDk. y?o o[gJhnK wk;No ih B/ ;op fjzd f;Zy
fwFB d/ yks/ ftu'I eYtk fbnk ns/ vokN :k u?e
d/D dh EK, ;kok o[gJhnK nkgD/ uwu/ wk;No ;[ikB
f;zx ;ojkbh ~ d/ fdZsk. ns/ ;0 nwo f;zx ih ~
ejk G/fink fe o[gJhnK vk0 nzp/deo e'b ubk frnk
j?. fJb?eFBK s'I fgS'I gsk bZrk fe o[gJhnk okj ftu
jh y[od-p[od eo fbnk frnk s/ vk0 nzp/deo e'b
fJe gkJh Gh B g[iD fdZsh rJh. ;r'I vk0 nzp/deo
~ f;Zyh s'I T[gokw eoB bJh T[; ~ w?jD/ wko/ rJ/
fe T[j f;ZyK e'b'I o[gJhJ/ b/Dk ukj[zdk ;h.##
fJj o[gJhJ/ B sK ;op fjzd f;Zy fwFB d/ yks/
ftu tkg; iwQK eotkJ/ rJ/ ns/ B jh vk0 nzp/deo
e'b g[Zi/. wk;No ;[ikB f;zx ;ojkbh ns/ wk0 skok
f;zx ih d/ jZEhI r[o{ b/y/ bZr rJ/.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(17)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
bkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dk
fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI
fw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkosk
fdB ni/ BjhI ;h ufVQnk. w[Mkyok ;h fe ;kX{
f;zx BK dk fJe fpp/eh nXyV T[wo dk f;Zy, yZuo
T[Zs/ eDe dh fJe SZN bZd e/ oktbfgzvh ik fojk ;h.
@uhogVk# ftu'I bzxfdnK, y[zdoK-yzvoK ftu'I
fJe w[;bwkB itkB bVeh o'Idh e[obKdh fBebh s/
d"Vdh nk e/ ;kX{ f;zx d/ bZe ~ iZch gk bJh s/ efjD
bZrh,
@@bkbk ! w?~ fJjBK pdwkFK e'b'I puk b?.
(g'm'jko ftu w[;bwkB bVehnK tZv/ GoktK ~ @bkbk#
;ZddhnK ;B.) fJzB/ ~ d' pzd/ j'o T[;/ y[zdo ftu'I
fBeb/ s/ T[; bVeh ~ tkbK s'I cV e/ fco T[;/ y[zdo
ftu b? ikD bJh X{jD bZr/. ;kX{ f;zx B/ T[jBK ~
bVeh ~ X{j b? ikD s'I o'fenk. go T[j sK T[bNk
;kX{ f;zx ~ wkoB-e[ZND bJh fsnko j' gJ/.
;kX{ f;zx dh yZuo okj'I gf;sh fJe gk;/ j' e/
uo ojh ;h. yZuo d/ gbkD/ ftu nVkJh nkgDh vKr
~, u'oK Bkb T[bMD bJh, fbnkT{D tk;s/, ;kX{ f;zx
w[fVnk jh ;h fe e[Vh fco fuubk T[Zmh,
@@bkbk ! bkbk !! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK
dk, fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI (w?~ fJZE/ SZv e/ Bk ubk
ikthI.)##
pkp/ BkBe dk tk;sk ;[D e/ ;kX{ f;zx dk i'F
d{Dk j' frnk, T[j vKr b? e/ bVeh tZb ~ d"fVnk.
fje u'o bVeh d/ tkbK ~ cV e/ s/ d{ik bZsk s'I cV
e/, u[Zeh b? ik oj/ ;B fe ;kX{ f;zx B/ iKfdnK jh tkbK
~ cVh pKj T[Zs/ nkgDh ;zwK tkbh vKr g{o/ }'o Bkb
wko e/ pKj s'V SZvh. N[ZNh pKj tkbk T[E/ jh bzwk g?
e/ e[obkT[D bZr fgnk s/ d{ik BZ; e/ y[zdo ftu
tfVnk.
;kX{ f;zx B/ w"ek ;zGkb e/ e[Vh ~ yZuo T[Zs/
fpmk fbnk s/ nkgd/ okj/ g? frnk. o'Idh-e[obKdh s/
w[V-w[V fgSkjK ~ t/ydh, voh ;fjwh e[Vh ~ ;kX{ f;zx
B/ fejk,
@@G?DK s{z j[D vo Bk, w/oh f;oh c/j e/ jh j[D
s/o/ tZb/ e'Jh nk ;e/rk.##
@@thok ! s{z iht/I bZy ;?, tfojK ! Fkbk oZp s?~
JhwkB B;hp eo/.##
@@go G?DK ! s/ok xo feZE/ j? <##
@@n"j d' whbK s/ ofDnkb w/ok fgzv j?.##
@@s?~ fJj pdwkF fet/I cV fbnkJ/ <##
@@ftjV/ ftu ;[Zsh dk wzik u[Ze fbnkJ/ ;B, id'I
w?~ ikr nkJh, Ud'I w?~ uZ[e e/ fJj fgzS'I pkjo nk rJ/
;B. fco w/o/ w{zj ftu eZgVk d/ fbnk s/ w?~ fJE/
@uhogVk# ftu b? nkJ/.##
@@s/ T[jBK d'jK e'b'I BZ; e/ fco fJ; t/b/ okj
T[Zs/ s{z fet/I nk rJh <##
@@thok ! ;koh oks w?I gho uzB uokr Fkj dhnK
FohDhnK wzBdh ojh, pkp/ BkBe d/ gzi/ T[Zs/ nkNk
uVQkT[D dhnK ;[ZyDk ;[Zydh ojh. pkp/ gzi/ tkb/ B/ w?~
pukT[D bJh thok s?~ G/i fdZsk. id'I s/oh yZuo d/
g?yVK dh nktk} w?I ;[Dh T[d'I fJj ]B}ho (;{o) oks
d/ EZe/ wKd/ j'D eoe/ ;"I rJ/ ;B s/ w?I g'b/ fij/ T[Zm
e/ T[E'I BZ; gJh. go jBQ/o/ ftu w/o/ g?oK Bkb bZr e/
fJe gZEo j/mK ~ foVQ fgnk, foVD dh nktk} s'I fJj
;{o ikr e/ w/o/ fgZS/ GZi nkJ/.##
e[Vh fJj dZ; jh ojh ;h fe @ofDnkb# fgzv
nk frnk s/ ;kX{ f;zx B/ e[Vh ~ yZuo s'I T[sko fdZsk
s/ nkfynk L
@@ikj G?DK ! s{z nkgD/ xo ubh ikj.##
@@Bk thoK ! w?I eZfbQnK BjhI ikDk s{z w/o/ Bkb
uZb.## e[Vh B/ sob/ Bkb nkfynk. go ;kX{ f;zx Bk
wzfBnk.
e[Vh nkgD/ xo ubh rJh. nZr/ fgzv ftu
sVckjN wZuh j'Jh ;h, eJh pzd/ eJh okjK T[Zs/ e[Vh
~ Y{zvD rJ/ j'J/ ;B. id'I ;kX{ f;zx dh rZb e[Vh B/
nkgD/ xo tkfbnK ~ dZ;h, T[jBk fgzvh ~ s[o/ iKd/ ;kX{
f;zx ~ w'VB bJh T[jd/ fgZS/ pzd/ Gik fdZs/. T[j ;kX{
f;zx ~ ik fwb/. T[jdk F[eohnk ehsk s/ w[VB bJh
sobk ehsk go ;kX{ f;zx B/ fejk,
@@w/oh eDe T{mK T[Zs/ bZdh fgzvh gj[zu rJh j?.
;0 s/ik f;zx
;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(18)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
wzvh d/ t/b/ w?I ik e/ eDe t/uDh j?. w[V e/ nkT[Ifdnk
w?I s[jkv/ fgzv nktKrk. nk]o e[Vh d/ GoktK B/ g[fb;
~ Bkb b? ik e/ e[Vh d/ dZ;/ gs/ s'I N[ZNh pKj tkb/ ~
cV fbnKdk, w[eZdwk uZfbnk s/ d't/I pdwkF e?d j'
rJ/.
go ;kX{ f;zx dk e'Jh gsk Bk bZrk. e[Vh d/
ns/ pdwkFK d/ ;kX{ f;zx pko/ fdZs/ fJe' fij/ fpnkBK
T[Zs/ y[F j' e/ vh0;h0 oktb fgzvh B/ fJe ;" o[fgnk ;kX[
f;zx bJh fJBkw wB}{o ehsk. g[fb; ~ ;kX{ f;zx dh
c"oh sbkF bJh j[ew ikoh ehsk. ;kX{ f;zx d/ bZGD
sZe w[eZdwk dk]b dso eok fdZsk.
;kX{ f;zx pko/ g[fb; f;o fJsBk gsk bk ;eh
fe te{J/ tkb/ fdB ;kX{ f;zx BK d/ fJe f;Zy B/ u[zrh
Bz0 22 s'I fJe SZN eDe dk w;{b eNkfJnk ;h.
go T[; d/ fgzv dk BK u[zrh d/ ofi;No ftu
doi BjhI ;h.
;kX{ f;zx e"D ;h <
fgzv @gfVnkb# sfj;hb csj izr dk ofjD
tkbk ;h. @nXtkb# f}bQK oktbfgzvh d/ ;e{b ftu
gzithI ftu gVQd/ ~, usokb s/ r?o fJbke/ dh izr
t/b/, }'oh }poh c"i ftu Gosh eo fbnk frnk ;h.
gfVQnk j'D eoe/ gfjbK fJj~ nzrq/}h f;ykJh
rJh. fco NkJhg f;yK e/ eboe Gosh eo fbnk.
T[d'I eboeK dh pVh ewh j[zdh ;h.
fJ; s'I fgZS'I e'Jh tkdkoh s/ pjkdoh dk
ekoBkwk eoB eoe/ ;kX{ f;zx ~ nzrq/} ewKvo dk
pkvhrkov bk frnk frnk. gfjbK fJj SkT[Dh
uedok (usokb) fco b"okbkJh (pb'fu;skB) s/
pknd ftu eokuh SkT[DhnK ftu ofjzdk fojk. ihtB
fiT{D ftu pVk f;nkDk s/ ;{MtkB ;kps j'fJnk.
;zB 1902 ftu fJj fJe wjhB/ dh S[ZNh xo
nkfJnk. gfVnkb ftu fJe rqfj;sh wjKg[oF ;[Zuh
feos eoe/ fBopkj eod/ ;B. GiB pzdrh eoe/
fjzd{nK w[;bwkBK ftu pj[s ;fseko/ iKd/ ;B.
;kX{ f;zx ~ fJjBK wjKg[oFK, ;zs GkJh ekjB
f;zx ih B/ r[o{ ek nzfwqs SekfJnk s/ nkgD/ tor/
fpp/ehnK d/ ihtB ihT{D dh fJj~ ikr bkJh.
;kX{ f;zx, ;zs GkJh ekjB f;zx ih tork
eko'pkoh rqfj;sh pDBk ukj[zdk ;h. fJjB/ nkgDh
pNkbhnB ftu ik e/ ewKfvzr n;o ~ nkgDh fJZSk
dZ;h ns/ f;oc fJe wjhB/ dh S[ZNh ftu jh fJ; dh
f}zdrh ftu J/vk gfotosB nkfjnk t/ye/ ewKfvzr
n;o B/ fJ; dk n;shck wB}{o eo fdZsk.
c"ih B"eoh dh ewkJh d/ E'VQ/ fizB/ pukJ/ o[fgnK
ftu'I ;kX{ f;zx B/ fJe yZuo b? bJh. yZuo s/ ;tko
j' e/ T[j fJbke/ ftu'I nBki yohd eodk s/ fi; wzvh
ftu Gk dk tkXk j[zdk T[E/ ik e/ t/u nkT{Idk. yohd'
co'ys ftu fJjdh f;nkDh s/ ;[Zuh feos B/ fJjdk
ftjko ekw:kp eo fdZsk. pV/ nkokw fJZ}s Bkb ;kX{
f;zx nkgDk Xkofwe ihtB ihT[IfdnK ns/ f;woB
eofdnK pshs eodk fojk. ofDnkb dh e[Vh dh
;jkfJsk eoB dk nt;o T[j~ nkgDh fJ; feos dh
iZd'-ifjd ftu jh pD frnk.
;kX{ f;zx ~ ;oekoh fJBkw dh gqkgsh
;kb S/ wjhB/ fgS'I, g'm'jko d/ fJe fgzv ftu'I,
eDe yohdD bJh fcodk ;kX{ f;zx T[; fgzv d/
XVE'Jh (nkVQsh) ~ Bkb b? e/, nukBe T[; e[Vh d/
;j[o/ fgzv T[jd/ xo ik gj[zfunk, fi; ~ T[jB/
uhogVk ftu pukfJnk ;h.
d[ZX foVQedh T[j w[;bwkB bVeh ;kX{ f;zx
~ t/y e/ f;RkD e/ T[Zm yV'sh s/ @bkbk# nky e/, nkgD/
;j[o/ gfotko d/ ;kjwD/ jh ;kX{ f;zx d/ bZe ~ ich
gk e/ o' gJh. T[jd/ @bkbk# nkyD s'I ;kX{ f;zx ~ ;G
e[M :kd nk frnk.
e[Vh d/ ;j[fonK B/ ;kX{ f;zx dk pVk nkdo
ehsk s/ T[j~ dZf;nk, @s[jkv/ tk;s/ sK ;oeko B/ fJe
;" o[fgnk fJBkw d/Dk wB}{o ehsk j?.##
;[D e/ ;kX{ f;zx B/ fejk, @@G?DK dh wdd
eoB s/ GoktK B/ th ed/ fJBkw bJ/ jB <##
fco ;kX{ f;zx sK fgzv ftu'I eDe yohd eodk
fojk, go e[Vh d/ ;j[o/ B/ fgzvh vh0;h0 d/ dso ftu
;kX{ f;zx d/ fwb ikD dh ypo ik gj[zukJh.
vh0;h0 B/ g[fb; d/ d' f;gkjh ;kX{ f;zx ~
fgzvh b? nkT[D bJh G/i/ s/ Bkb e[Vh d/ ;j[o/ s/ yktzd
~ th nkT[D dk j[ew G/i fdZsk.
fJbke/ d/ }?bdko, sfj;hbdko ns/ f}bQ/ d/
j'o n;oK d/ ;kjwD/ vh0;h0 dh eufjoh ftu ;kX{
f;zx ~ fJBkw d/D dk gq'rokw ;h. vh0;h0 d/ jZE'I ;"
o[gJ/ dh E?bh cV e/ ;kX{ f;zx B/ gfjbK nkgD/ wZE/
Bkb S[jkJh s/ fco T[;/ soQK d/ ;fseko Bkb e[Vh d/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(19)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
e'b ik e/ T[; dh M'bh gk fdZsh.
vh0;h0 B/ ;kX{ f;zx ~ g[ZfSnK, @@fJj feT[I<##
@iBkp @ fJ; bJh fe fJj w/jh Xow dh G?D
j?, fJ; B/ uhogVk ftu w?~ @bkbk# ;Zfdnk ;h s/
w/o/ nZr/ g{o/ ;fsr[o{ BkBe dk tk;sk gkfJnk ;h.##
p; J/Bk nkyfdnK ;kX{ f;zx dk rbk o[e frnk, T[j
p'b Bk ;fenk, nZyK Go nkJhnK.
vh0;h0 B/ fco g[ZfSnk, @@feT[I ;kX{ f;zx ! eh
rZb j' rJh <##
@@iBkp ! T[; t/b/ dh :kd nk rJh, id'I r[o{
BkBe d/t d/ BK dk tk;sk ;[D e/, r[o{ BkBe w?~
w/o/ ;kjwD/ yVQ's/ fdZ;/, T[jBK B/ w/o/ nzdo i'F s/ pb
g?dk ehsk. sK jh nkgDh fJ; G?D ~ w?I T[jBK
pdwkFK s'I puk ;fenk.##
fJj' fijh GktBk Bkb fi; soQK d/ gq/w s/
f;de d/ i}p/ ftu nk e/, ;kX{ f;zx dk nzdobk ;Zu
vh0;h0 d/ ;kjt/I pkjo gqrN j'fJnk, T[; s'I T[j BtK
BtK tb?s'I nkfJnk nzrq/} w'fjnk frnk. T[; B/ ib;k
po]k;s eoe/ ;kX{ f;zx ~ nkfynk L
@@eZbQ ;t/o/ s[;hI w?~ w/oh e'mh fwbDk.## nkgD/
j?Zv eboe ~ ;kX{ f;zx d/ oks ofjD dk ns/ o'Nh
gkDh dk gqpzX eoB bJh nky e/ T[j vh0;h0 ubk
frnk.
d{ik fdB
d{i/ fdB Bh:s tes T[Zs/, id'I j?Zv eboe
;kX{ f;zx ~ Bkb b? e/ vh0;h0 eh e'mh gj[zfunk,
vh0;h0 nkgD/ bkB ftu e[o;hnK vkj e/ nZr/ fsnko
p?mk ;h.
;kX{ f;zx u{zfe fpp//eh f;zxK tork ihtB
fpskT[Idk ;h fJ; eoe/ T[j ;op b'j dk e[zv/ tkbk
rVtk ns/ y{j ftu'I gkDh fyZuD tkbh v'oh (oZ;h) ;dk
nkgd/ e'b oZydk j[zdk ;h.
fJj ;kwkB t/y e/ vh0;h0 B/ nkgD/ j?Zv
eboe s'I nzrq/}h ftu g[ZfSnk L
@@fJj ;kwkB ;kX{ f;zx nkgD/ Bkb feT[I
fbnkfJnk j? <##
j?Zv eboe B/ nzrq/}h ftu jh itkp fdZsk L
@@iBkp ! fJj b'e pV/ tfjwh s/ nzX-ftFtk;h
j[zd/ jB. d{i/ fe;/ d/ jZE dk fJj BjhI yKd/ ghId/. fJ;
eoe/ gkDh dh b'V bJh fJj ;kwkB ;dk nkgD/ gk;
oZyd/ jB.##
;k-r' s/ ;k-fdb nzr/q} vh0;h0 nkgD/ j?Zv
eboe d/ w{zj'I, ;kX{ f;zx ~ tfjwh s/ nZX-ftFtk;h
nkyD s'I Mzp/b/ fij/ ftu g? frnk L @i/ fJe mhe j? sK
f;Zy Xow pko/ i/ w?I fJ; s'I g[ZSDk ukj[zdk jK T[j ;jh
;{os ftu w?~ fJj fet/I dZ; ;e/rk.##
vh0;h0 s/ T[; d/ eboe B/ ;kX{ f;zx ~
nzrq/}h Bk ikDB tkbk nbgVQ ;wfMnk ;h. go
nzrq/}h d/ NkJhfg;N ;kX{ f;zx B/ id'I nzrq/}h ftu
vh0;h0 d/ wB ftu gkJ/ Fze/ dk YZ[etk itkp fdZsk sK
T[j d't/I e[M Fofwzd/ j' rJ/.
;kX{ f;zx B/ pVh jbhwh Foks, dbhb s/
;fseko Goh nzr/q}h ftu vh0;h0 ~ fejk,
@@iBkp ! fJj oZ;h s/ rVtk e'b oZyDk tfjw
iK nzX-ftFtk; dk fuzBQ BjhI. fJj sK ;r'I ;ohoe
;[Zuw s/ ;kJh oZyD dh ;[y?Bsk ns/ fe;/ pzd/ dh
w[oskihs'Ip/-w[jski j'D j?.
ns/ ;[Zu/ ihtB ;zpzXh r[o{ BkBe d/ dZ;/ fJ;
p[fBnkdh ckow{b/ dk fJj fJe t;hbk s/ fJe ;p{s
j? fit/I fe L
;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..
Gkt L ;oho dh ;[Zuwsk ns/ wB dh gktBsk
fJj d't/I jkbsK, ;ZukJh ns/ y[dkJh gqkgsh dk ;kXB
f;ZX j' iKdhnK jB.
vh0;h0 ;[D e/ ;zs[FN, y[F s/ Fzek-ofjs j'
frnk. fJ; ;zs[FNsk s/ y[Fh dk w{b ekoB fJj ;h
fit/I L
jo fe;/ dk ;[Gkt, Bh:s iK o[uhnK dh
nzdobh n;bhns, pDkJh rJh pBktN dh gSkD,
w{zj-wZE/ T[Zs/ e[dosB nk iKd/ fuzBQK s'I, p'b/ iKd/ FpdK
dh ;ZukJh s'I, gqrN j' ikDh, fJe e[dos nktFZesk j?.
r[opkDh ftu fJ; eoe/ @Fpd# ~ r[o{ nkfynk frnk
j? s/ fJ;/ rZb dh gq'VQsk, ;kfjp r[o{ nwodk; ih th
J/dK eod/ jB L
;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..
ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..
jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..
;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..
(nk;k wjbk 3, n;N L 36)
j{-p-j{ fJ; soQK ;kX{ f;zx dh B/e-fBowkD
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(20)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
F];hns ns/ FpdK (eEB) dh ;ZukJh s'I vh0;h0 dk
wB wzB frnk s/ fco T[; B[esk-o; nzrq/} B/ ;kX{ f;zx
d/ fgSb/ ihtB ;w/I dk, ftfdnk ns/ T[jdh eko-feos
dk jkb ikDBk ukfjnk. ;kX{ f;zx B/ nkgD/ Xow
nkFqs j' e/ pshs ehs/ ihtB dk ;kok feZ;k efj
;[DkfJnk. fJ; t/b/ ;zs GkJh ekjB f;zx ih tork
ihtB ihT{D dh shposk ~ nkgD/ fBZih ihtB dk w[y
wB'oE nkfynk.
fJj ;kok feZ;k ;[D e/ ;Zuh w[uh vh0;h0 dk
wB gq;zB sK j' frnk go T[; B/ fJBh e[ rZb ;kX{
f;zx ~ fco g[ZShfe L
@@f;o fJe wjhB/ dh S[ZNh ftu T[jBK ;zsK
dh ;zrs B/ J/Bh S/sh s[jkv/ wB ftu J/vh tZvh spdhbh
fet/I b? nKdh < s[;K c"i dh fJZ}s, nkokw s/ nkwdB
tkbh B"eoh SZv e/ fJj J/Bh n"yh feos ngDk
bJh <##
@@iBkp ! wkBf;e o[uhnK dk pdb ikDk fBok
nkwdB, ;[Zy-;j{bs, f;Zfynk iK ftZfdnk T[Zs/ jh
nkXkos BjhI j[zdk fJjdk pj[sk fBoGo wB dh jo
t/b/ dh fustBk T[Zs/ th j[zdk j?. ;zs GkJh ekjB f;zx
ih B/ w/o/ wB dh wkVh fe uzrh fustBk ftu fJe
gktB gftZsq ns/ |?o wkw{bh fuzsB obk e/ w/o/ wB dh
ntZ;Ek (nkswe nB[Gtsk) ~ J/dK o"FB s/ o;-
Gog{o eo fdZsk fi; Bkb fe w/ok jo t/b/ dk fustB,
ihtB ihT{D dk F"Ie, ;[y-;fseko dh fJZSk, pj[sh
ewkJh dk bkbu ns/ ihtB dk j'o ;G e[M pdb
frnk.##
;[D e/ vh0;h0 n;uoi j' frnk s/ efjD
bZrk, @@w?I gZ[S ;edk jK s/ s[;hI d; ;ed/ j' fe T[j
r?o-wkw{bh fuzsB eh ;h <##
@@jK ih !## dZ; ;edk s/ dZ;dk jK.
fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..
u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..
;kX{ f;zx B/ fJsBk jh fejk go fJ; wkor
dk ekh frnkB ns/ e[M ;z;eko oZyD tkb/ nzrq/}
vh0;h0 B/ fco g[ZfSnk L
@u/sfj J/e[# dh ftXh fet/I <
fit/I L
;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.
BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.
(;b'e wjbk 9)
s/ iK
epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..
nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..
(;b'e epho 163)
fJj ;[D e/ vh0;h0 dh fBFk j' rJh. ;kX{
f;zx d/ ihtB Bkb T[; dh fdbu;gh tZX rJh s/ pV/
nkdo Bkb T[; B/ ;kX{ f;zx ~ ftdk eo fdZsk.
r[o-g[o tk;h fgqz0 s/ik f;zx ih dZ;d/ ;B fe
fJj nzrq/} vh0;h0 fw;No w?ekfb ;h, fi;B/ f;ZyK
dk fJfsjk; fbfynk ;h. fJj gfjbK gfjb oktbfgzvh
f}bQ/ ftu vh0;h0 bZrk. id'I fJ; B/ r[ioks f}bQ/ ftu
fvgNh efwFBoh ehsh Ud'I fJj nzfwqs;o d/ ftdtkB
r[of;ZyK gk;'I, f;Zy Xow dk frnkB jk;b eoB bJh
frnk s/ ftdtkBK B/ GkJh ekjB f;zx ih BkGk gk;'I
fJjdk wB'oE g{ok eoB dh fpX pDk fdZsh. go f;Zy
ihtB ihT{D ns/ f;Zy Xow dk frnkB gqkgs eoB
bJh w?ekfb d/ fjod/ ftu gfjbh T[s;[esk GkJh ;kX[
f;zx ih d/ nwbh ihtB dh S[j s'I g?dk j'Jh ;h.
nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB
1- ;z;koe ;pzXh fisBk ;[y t/b/ wB[Zy d/ B/V/ nKd/ jB T[sB/ jh d[y t/b/ d{o ub/ iKd/ jB.
2- i' g[oF fe;/ iht dk fdb d[ykt/ T[j fe;/ jkbs ftu th oZph ofjwsK dk gksq BjhI pB ;edk.
3- fi; wB[Zy d/ woB dh EK, tes, ns/ ekoB fJeZm/ j' ikB T[j ed/ th w"s s'I pu BjhI ;edk.
4- fBzdk eoBh fe;/ dh th Gbh BjhI go wB[Zy ngB/ nkg dh fisBh th eo/ T[; d/ gkg xNd/ jB.
5- ;G s'I ysqBke }?jo j? go fJ;sqh iK gokJ/ g[oF dk ;zr, fi; Bkb o{jkBhns wo iKdh j?.
6- fisBk gsh posk Xow fJ;sqh bJh }o{oh j' dk j?, T[sBk jh fJ;sqh pos Xow g[oF bJh.
7- jZE'I sho S[fNnk j'fJnk sK w[V jZE ftu nk th ;edk j?, go phfsnK ;wK ed/ jZE BjhI nk ;edk.
8- i' wksk fgsk dh wfs ftu uZb/ ekw:kp ofjzdk j? s/ i' ngBh wZs s/ wkB eo/ ed/ ;[y BjhI gKdk.
frnkBh T{Xw f;zx ih
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(21)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
ghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/b
;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih
ghoh s/ whoh dk ;[w/b ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp tb'I
e'Jh c'oh s'Io T[s/ uZ[fenk edw BjhI ;h. fJj ;[w/b ekdo
dh e[dos ns/ wB[Zyh ;[Gkn nzdo nkozG ekb s'I jh wB[Zyh
g{oBsk fjZs ufbnk nk fojk j?. r[o{ ih p}kjo fto'Xh
e[dosh sZsk d/ ;[w/b d/ fJ; ;Zu ~ fJT[I ;wMkT[Id/
jB L
gT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G Xosh
ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.
(gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340)
frnkBh i'frzdo f;zx ih sbtkV @@;{ok## wkf;e
gZso wkou 1992 ftu fJ; w[ZY-edhwh f;XKs ~ fJT[I
s;bhw eod/ jB L
@@f;Zy Xow ftu @@ghoh## s/ @@whoh## dk Usg'sh
;[w/b fJe f;XKse ns/ fJfsjk;e ;Zu j?. fJj ;[w/b
f;Zx Xow d/ ;zukbe ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ f;Zyh d/
nkozG-ekb s'I jh ;Ekgs eo fdZsk ;h. nkg ih B/ nkg
d/ T[so-nfXekoh r[o{-ghoK B/ fJj ;[w/b g{oB fBg[zBsk
Bkb fBGkfJnk. @@ghoh## @@whoh## d/ ;[w/b dk fJBebkph
;zxoF gfjb/ gzi ikfwnK se FKswJh fojk. gzit/I r[o{
gho dh Fjkds wro'I fJ; ;zxoF B/ F;so-pZX o{g Xko
fbnk. S/t/I @r[o{ gho## B/ whoh dhnK d' sbtkoK Xko
bJhnK.##
fJe fBy/Vt/I ftdtkB, ;ohoe o{g ftu ;kE'I ftSV
u[e/ ;q0 dbihs f;zx g[;se o{g RecentResearches
in Sikhism ftu j/m fby/ nB[;ko fbyd/ jB L-
There is little doubt that Miri Piri doctrine is an
essential part of the Sikh religion. But a
misunderstandingthatoftenexists,especiallyamong
scholarsfrompacificistreligions,isthatthedoctrine
wasintroducedorcreatedbythesixthMaster-(Guru
HargobindSahib).Becauseofthatmisunderstanding
manyextraneousorenvironmentalinterpretations
havebeendevisedtoexplaintheseemingchangein
ideology.ItisalsosignificantthatitisGuruNanakwho
eliminated the hurdle of "Ahimsa" that stood in the
way of a religious seeker from joining righteous
struggleagainsttyrannyinmostofthesocio-political
systems, organization or societies The greatest
instrumentofinjusticeoroppressionis,manyatime,
thepoliticalestablishment.SinceGuruNanakwanted
ahighsenseofsocialresponsibilityinhissociety,he
veryseriouslytookthefar-sightedstepofremoving
the handicap of "Ahimsa" from the path of religious
menanddescribedhisGodtobetheslayerofvillains
and destroyer of tyrants. It is, thus, plain that Guru
Nanak clearly envisages for his society, a role, if
necessary of confrontation with an unjust
establishment,whethersocialorpolitical."
(P.42)
J/; soQK @@g{oB wB[Zy-]kb;k## fi; B/ @@ghoh-
whoh##, @@;zs-f;gkjh## nEtk @@Grsh s/ Fesh## d/ gktB
gftZso f;XKs ~ oZi e/ ewkfJnk ns/ nZr/ ~ ;dht ekb
bJh @@Xow## wzB e/ ewkT[Dk j?, ;qh r[o{ BkBe d/t ih
tZb'I ;zebg/ s/, jkbks tZ;, fuzBQKswe s"o T[s/ ewkJ/
@@;funko## wB[Zy d/ r[DK dh 239 ;kbK dh ;zg{oBsk dk
;o{g s/ f;yo j?. nkfd ;fsr[o{ ih g{o/ gqG{ dh i'fs ;B.
fJ; bJh @@nkgk## T[; g{o/ gqG{ ~ ;wogs eoe/ nkg th
;zg{oB EhJ/. T[BQK ~ nX{o/gB Bkb Bcos ;h. T[j wB[Zyh
p/fdbh s/ nt/;b/gB dh ew}'oh s'I pky{ph ikD{ ;B.
fJzsFkoh o[uhnK s/ ihtB ~ jo gZXo s/ tzvk Bkb ew}'o
eoB tkb/ Xkofwe, ;wkie, nkofEe s/ oki;h gkfVnK
~ T[BQK ;dk bJh uZbdk ehsk. T[j fJe @@eoDh goXkB
wfs## d/ nbw-podko ;B. T[BQK dk fJj d;- nZyoh
T[gd/F @@;GBk ek dfo b/yk j'fJ-eoDh pkMj[ so? B
e'fJ## ftu dkntk ;h.
bt', fpqsKs ~ ;zg{oB s"o T[s/ ;wMD s/ o{gwkB
eoB fjs j[D tku' ftF/F eoe/ nzdobh s/ pkjobh
(gqrN, ngorN) ghoh s/ whoh d/ ns[ZN ;zrw pko/,
ftF/F eoe/ nkfd r[o{ ih d/ r[opkDh d/ gqwkD L-
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(22)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
1) syfs pj? sys? eh bkfJe..
gzu ;wkJ/ r[owfs gkfJe .. (gzBk 1039)
2) syfs ;bkw[ j't? fdB[ oksh..
fJj[ ;ku[ tvkJh r[owfs fbt iksh.. (gzBk 1039)
3) syfs okik i' pj? fi sys? bkfJe j'Jh..
fiBh ;u[ gSkfDnk ;u[ oki/ ;/Jh.. (gzBk 1088)
4) okik syfs fJe? r[Dh G? gzukfJD os[.. (gzBk 992)
5) syfs pj? ndbh gqG[ nkg/
Gow[ G/d[ GT[ ikJh j/.. (gzBk 1022)
6) syfs p?mk noiB r[o{
;fsr[o ek fyt? uzd'nk.. (gzBk 968)
7) p/mk ;'Yh gkfs;kj[ okwdk;[ ;fsr[o{ ejkt?.
(GkJh r[odk; tko 1, gT[Vh 47)
;' fJj j? ;zy/gs fijk t/otk @@ghoh s/ whoh## d/
ns[ZN ;[w/b, @@;Zu/ s]s nekb## d/ nd[Zsh d/ dkfJwh o'b
dk, fi; dh gqwkfDs rtkjh ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih
d/ dopkoh eth, who npd[b s/ BZEk B/ nfBzB r[o-FoXk
;fjs, s]s-BFhBh t/b/ r[o{ dopko ftu fJT[I rkJh ;hL-
@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.
Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.
oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.
;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.
whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.
d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.
fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.
fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.
Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.
gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <
(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)
;ko L-
u/s/ oj/ L r[o{ gksFkj B/ B e/tb @@ghoh s/ whoh##
d/ @w[ZY-edhwh## ;[w/b dh gqfefonk gqrN eoB fjZs jh
fuzBQkswe s"o (Symbolically) d' sbtkoK ;ikJhnK, ;r'I
;h; T[Zs/ Fkjh ebrh th ;ikJh ns/ ;Zu/ s]s T[Zs/ th
;[GkfJwkB j'J/. jK, gktB ghoh s/ Xowh whoh d/ ;zrw
s'I i' d?th Fesh dk Gzvko gqkgs j'fJnk, T[j ;z;kohnK
dh soQK gdkoEe wZ[bK s/ jkfewkBk ib-ib" d/ ftykt/
tk;s/ BjhI ;h. t/y' r[o{ ih B/ jwkbkto Fkjh c"iK fto[ZX
uko :[ZX ehs/ ns/ fiZs/, gqzs{ sj:kp j'D d/ pti{d fes/
fJzu Go G" T[s/ th ep}k BjhI ehsk. wkfJnk-Xkoh b'eK
dh soQK J/E/ MrVk }whB, i'o{ s/ }o dk BjhI ;h, Xowh
nkdoF dk ;h, ikpo d/ ipo d/ fto'X dk ;h. jfEnko
uZ[eD dh bkukorh dk fJ}jko d;t/I ikw/ ftu
n"ozr}/p ~ ;zws 1762 ftu fby/ }coBkw/ ftu po-jZe
fJT[I ;zp'XB ehsk frnk ;h L-
u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.
jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.
(}coBkwk)
(id wkwbk, ;[bj-;ckJh) d/ ;kfonK :sBK d/
pkti{d fBnK-g{ope jZb B j't/, sK sbtko T[mkT[Dh
(Fesh dk gq:'r eoBk) jZe pikBp j?.
;fsr[o{nK nEtk T[BQK d/ ;kde f;Zyk dk fBFkBk
sK ;w;s ;z;ko T[Zs/ fJe n?;k Xkofwe, ;wkfie,
nkofEe s/ okiBhse Xowh gqpzX ekfJw eoBk ;h, fi;
d[nkok ;qh Grs oftdk; dk @@p/rwg[o/ Ffjo## ns/ gzit/
I ;fsr[oK d/ @@jb/wh oki## dk ;[gBk ;keko j' ;e/.
eh fJj tzrko nZi th @@]kb;k## ih ~ dog/F BjhI
< jK, j?. eh r[o{ ih dk @@yk; o{g ]kb;k## ~ FkfJo d/
fJj Fpd jb{d ;eDr/ L
@@f}whI e' ep j? f:j d;fs e[dos, be e' ep j?
f:j skp' skes <
s{jh (]kb;k) pskJrk ep f:j j'rk, ;keko ;zrw
whoh ghoh <##
;cbsk dh wz}b T[Zs/ gj[zuD bJh GkJh Bzd bkb
r'fJnk dk fJj wFtok th ekpfb-r"o j? L-
@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#
;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##
(r}b 63)
A DIARY OF A UNBORN BABY
15 June - I get attached with mom
17 June - I m a tissue now
30 June - Mom said to Dad, u r going to be a
father
Mom - Dad r very happy
15 July - Share food, my mom eats
14 Sept - I can feel my heart beat
14 October - I have little hands, legs, head in
mom's stomach
13 November -Today I was in a Ultra Scan
Wow, I am a Girl
14 November -I was Dead.
My Mom and Dad Killed me.
Why ?
Is it just becoz i was a girl ?
Ppl love 2 have a
mother, a wife & of course a girl friend
too thn why not a daughter.
Esha Kaur
Class V
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(23)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2
ubdkubdkubdkubdkubdk HHHHHHHH
r[o{ ih d[nkok T[ukoB ehs/ fJ; gftZso eEB
B/ ;w[Zuh wB[Zysk B{z ;[B/jk fdZsk fe Gkt/_ e'Jh frqj;sh j?
iK xo-pko fsnkrh, fe;/ B{z th iBw d/D tkbh wK B{{{z
fBzdDk F'Gk Bjh_ fdzdk. fJj fezs{-ofjs ;ukJh j? fe fiZE/
wK pZu/ B{z iBw d/ e/ T[; dh ;KM ;z;ko Bkb g[nkT[_dh
j? T[ÎE/ T[; dh gfjbh f;Zfynk-dksh th j[zdh j? i' pZu/ B{z{z
p'bDk, s[oBk, ykDkghDk y/vDk, tZfvnK dk ;fseko
eoBk, ;dk ;Zu p'bDk, fe;/ B{z X'yk Bk d/Dk, b'VtzdK dh
wdd eoBh, nkb/-d[nkb/ B{z ;[jDk pDk e/ oZyDk,nkgDk
ezw nkgDh jZEh_ s/ B/e-Bhnsh Bkb eoBk, nkfd nB/eK
F[G r[D f;ykT[_dh j'Jh T[; B{z B/e fJB;kB d/ o{g ftu
gkb-g'; e/ itkB eodh j?. ftFt-fJfsjk; rtkj j? fe
;z;ko d/ r[o{, Grs, dkoFfBe, wjkB :'X/, ftfrnkBh,
p[ZXhihth, wjkB f;nk;sdkB nkfd nkgDh wK tZb'_ fdZsh
rJh w[ZYbh f;Zfynk s/ T[; dh d{o-nzd/Fh ;dek jh wjkB
pD/ jB. wB'ftfrnkBhnK B/ sK fJj th f;ZX eo fdZsk
j? fe id'_ pZuk wK d/ roG ftu gb fojk j[zdk j? sK th
T[j wK dk gqGkt ep{bdk j? s/ T[; dh ;'u-ftuko, ;zrs,
ftT[jko, tksktoB nkfd dk n;o ;[Gkfte jh pZu/ «s/
g?_dk j?. fJ;/ bJh wK pDB tkbh fJ;soh B{z uzr/ FKs
tksktoB ftu ofj e/ Xkofwe rqzEK dk nfXn?B eoB s/
T[;ko{ ;'u oZyD dh f;kfoF ehsh iKdh j?. ;Zu sK fJj
j? fe uzrh wK fpBK uzr/ ;wki dh f;oiDk ;zGt Bjh_ j?.
FkfJd fJ;/ bJh fBg'bhnB B/ fejk ;hL ªw?B{z s[;h_ uzrhnK
wktK fdT[, w?_ s[jkB{z uzrk ;wki fdnKrk.«f;Zy e"w B{z cyo
j? fe f;Zy r[o{ ;kfjpkB dhnK wksktK wjkB s/ nkdoFe
f;Zy fJ;sohnK ;B fiBQK d/ ;z;ekoK s/ ftukoK dk gqGkt
;fji-;[Gk jh f;Zy r[o{-Fy;hnsK B/ ep{fbnk. r[opkDh
d/ wjKtke ¿XB[ iBBh fifB ikfJnkÀ nB[;ko r[o{-wksktK
XzB jB fiBQK B/ r[o{g[ZsoK B{z iBw fdZsk s/ T[BQK B{z ;jh
f;Zfynk d/ e/ r[o{-Fy;hnsK pDB d/ :'r pDkfJnk. wK
d/ o{g ftu gfjbk BK gow g{iBhe wksk fsqgsk ih dk
nkT[_dk j? fiBQK dh gftZso e[Zy s'_ f;Zy Xow d/ ;z;Ekge
;qh r[o{ BkBed/t ih B/ (1469 JhH ftu) iBw fbnk.(XzB
;[ iBBh fiB r[o[ ifDnk wkfJ.) r[o{ ih dh nkwd B{z
GkJh r[odk; ih B/ pV/ nbzfeqs Yzr Bkb j/m fby/ FpdK
ftu fpnkfBnk j?L
;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr
ukBDukBDukBDukBDukBD[[[[[ j'nk.j'nk.j'nk.j'nk.j'nk.
fiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnk
sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.
(tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27)
fejk frnk j?L
ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,
e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.
Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,
ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«
fco wksk fsqgsk ih B/
sK ªnekb o{g« pkbe (BkBe)
B{z iBw d/ e/ nkgDh e[Zy B{z
;koEe eo fdZsk j? feT[_fe irs-r[o{ ;qh r[o{ BkBe d/
t ih Bk e/tb Grs, wjkB dks/ s/ ;{ow/ ;B ;r'_ wod-
J/-ekfwb ;B. r[o{ ih dh f;s eofdnK vkH w[jzwd
fJepkb B/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih ;zpzXh fejk ;hL
fco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dk
s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.
fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/
irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.
wksk fsqgsk ih dh fJ; d/D bJh Bk e/tb f;Zy
e"w s/ Gkos-toF jh foDh j? ;r'_ ;w[Zuk ;z;ko eo}dko
j?. G?D d/ o{g ftu p/p/ BkBeh ih (;qh r[o{ BkBe d/t ih
d/ g{iBhe G?D ih) dh f;Zy Xow B{z fdZsh d/D pko/ e"D
Bjh_ ikDdk< hJfsjk;e fbysK dZ;dhnK jB fe G?D
BkBeh ih B/ ;G s'_ gfjbK ikD fbnk ;h fe T[; dk tho
;kXkoB pkbe Bjh_ j?, fJ;/ bJh nkg B{z gfjbh ªf;Zy«
j'D dk wkD gqkgs j?. p/p/ BkBeh ih (i' ;[bskBg[o b'Xh
fty/ GkJh i? okw ih Bkb ftnkj/ j'J/ ;B) tho B{z nkgD/
gk; b? rJ/ s/ T[ÎE/ nkgD/ gsh B{z efj e/ Btkp d"bs ]kB
b'Xh d/ w'dh]kB/ ftu w'dh d/ nj[d/ «s/ oytk fdZsk. fJZE'_
jh ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ irs B{z skoB d/ T[d/F Bkb
T[dk;hnK nozGhnK ;B. iBw ;kyhnK ftu nB/eK
T[dkjoDK jB fiBQK s'_ gsk bZrdk j? fe G?D B/ nkgD/
tho dhnK T[dk;hnK dh ;cbsk ftu wjkB fjZ;k gkfJnk
j?. fit/_ GkJh wodkBk ih B{z opkp w[jZJhnk eotkT[Dh.
tho d/ ikD s'_ pknd BDd s/ G{nk d/ o{g ftu nkgDh
GoikJh s/ GshfinK dh d/y-o/y dh f}zw/tkoh nkgD/
w'fYnK «s/ b?Dh ns/ tho B{z ;o dhnK j'o ;j{bsK
w[jZJhnk eotkT[DhnK nkfd. Xow-gsBh d/ o{g ftu
wksk ;[bZyDh ih (gfjb/ r[o{, ;qh r[o{ BkBe d/t ih dh
phph ;opihs e"o @ikue#
(pkeh ;ck 28 s/)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(24)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
30H30H30H30H30H okr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGksh (gzBk 1327 s'I 1351)
fJj nzfwqs t/b/ dk okr j? fi; d/ rkT[D Bkb wB gq;zB j[zdk j?, ;fji nt;Ek ftu nkT[Idk j? s/ NekU
gkT[Idk j?. ou/sk wjkB e'F nB[;ko fJj fJe okrDh j?, i' G?ot mkN dh ;zg{oD iksh dh j?.
tzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh L
fd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJh
gkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJh
p'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eosko
c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[ (gzBk - 1329)
gqGksh okr fJt/I rkfJnk iKdk j? L-
no'j L ; o r g g ;I.
nto'j L ;I Bh X Bh g r o ;
tkdh L ; ;ztkdh L g
w[y nzr L g X ;I Bh X Bh g, g X, r g X g X
31H31H31H31H31H okr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzsh (gzBk 352 s'I 1353 se)
fJ; okr[ ftu e/tb ;qh r[o{ s/| pjkdo ;kfjp dh jh pkDh fwbdh j? fijVh uko FpdK s/ nXkos j?.
fJ; soQK ;G s'I xN pkDh r[o{ rqzE ;kfjp ftu fJ;/ okr ftu j? fJj fis ~ do;kT[Idk okr j?. wB ~ fisDk,
;z;ko ~ fisDk j?. gowkswk Bkb nG/dsk wB[yh iht dk beF j?. fJ; dh gqkgsh T[s/ y[Fh d/ dwkw/ tid/ jB.
r[o{ ;kfjp B/ fJ; okr ~ r[opkDh Bkb i'V e/ okrK dhnK tzBrhnK ~ ;zg{oDsk pyFh j?. fj; okr ~ rkD dk
;wK oks dk d{ik gfjo j?.
tzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh L
okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?
wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[
irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[ (gzBk - 1352)
i?iktzsh okr ouD dh i[rs L-
no'j L ;, o r w g, Bh ;I.
nto'j L ;I B[h X g, X w, o r[ o w.
tkdh L o ;ztkdh L g
w[y nzr L Bh o r, o ;, g w/ r, o, ; .
r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10vk0 ;o{g f;zx nbZr
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(25)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7
ni L-ni L-ni L-ni L-ni L- fJe ;{oi-pz;h okik, i' dFoE dk fgsk
ns/ okwuzdq dk dkdk ;h. fJ; B/ ;t:zpo ftu fpdo
d/ oki/ dh g[Zsoh fJzd{wsh ~ ftnkfjnk ;h. @ox{tz;#
ftu f}eo j? fe fi; ;w/I ni, fJzd{wsh ~ u[DB bJh
;t:zpo ftu ik fojk ;h sK T[; B/ o;s/ ftu fJe
wdw;s izrbh jkEh t/fynk, fJj jkEh nmy/bhnK eo
fojk ;h. oki/ B/ fyM e/ jkEh ~ wkoB dk j[ew fdsk
id'I jkEh woB brk sK T[; ftu'I fJe rzXot
fBefbnk. fJj rzXot jkEh d/ ;oho ftu fJ; bJh
nkfJnk ;h feT[Ife fe;/ ;w/I fJe foFh ~ fJ; B/ wy"b
ehsk ;h, fi; ekoB fJj gkrb jkEh pD frnk. fJ;
rzXot dh w[esh ni d/ jZE'I j'Dh ;h. fJ; rzXot B/
ni ~ sho fds/, fiBQK dh ;jkfJsk Bkb oki/ B/
;t:zpo ftu fiZs gqkgs ehsh.
oki/ nZi d/ ihtB dh fJe j'o gqf;ZX xNBk
j?. fJe tko fJe sgZ;Ph pqkjwD fJ; e'b fGZfynk
wzrD nkfJnk. oki/ B/ fyM e/ T[; fGykoh ~ x'V/ dh
fbZd fGfynk ti'I fdsh. fGykoh pqkjwD fGfynk b? e/
nkgD/ fNekD/ tb s[o frnk. fGfynk ftu fwbh fbZd
~ T[; B/ fJe gk;/ Xo fdsk. ;wK gk e/ E'VQh fijh
fbZd fJe tv/ Y/o ftu pdb u[eh ;h. nkgDh gsBh
fJzd{wsh d/ ft:'r ftu okik fsnkrh j' frnk ns/
izrb ftu T[;/ pqkjwD sgZ;Ph Bkb T[jdk w/b j'fJnk.
sgZ;h B/ oki/ ~ T[j' ;KGh j'Jh fbZd B}o ehsh. fJ;
go oki/ ~ Fofwzdrh ekoB eFN j'fJnk ns/ T[j ehs/
eow T[s/ gS'skfJnk.
ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..
n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..
(tko okwebh 3, gzBk 953)
niokJhb LniokJhb LniokJhb LniokJhb LniokJhb L ;kwh ws nB[;ko wzB/ rJ/
cfoFfsnK ftu'I niokJhb, w"s dk cfoFsk j? fJ; ~
@wbe[b w"s# th efjzd/ jB. fJ;dk ezw nZbQk-
;0 fgnkok f;zx @gdw#
gow/Fo s'I T[j gs/ gqkgs eoBk j? fiBQK T[s/ woB
tkfbnK d/ Bkw fby/ j[zd/ jB s/ fJj gs/ b? e/ T[j c"oB
w"s dk ;zd/F fb}Kdk s/ n"X g[rh tkfbnK ~ wko fdzdk
j?.
gfjb/ gfjb id ][dk B/ cfoFsk ;kfink sK
fJ;~ S[gk e/ oZfynk ;h, d{i/ cfoFfsnK fJ; ~ d/yD
dh ukj gqrN ehsh. id ][dk d/ j[ew Bkb fJ; B/
nkgDk nkg fdykfJnk sK fJe tko ;G T[s/ v{zxh BhId
Sk rJh i' j}ko toQ/ se ojh.
fjzd{ fwfEjk; nB[;ko i' eosZt :woki dk
j?, T[j' fJ; dk j? fJ; dh ;]s ekotkJh dk f}eo
fJ; bJh ehsk frnk j? sK fe wB[Zy p[fonkJh s'I
;ktXkB oj/ L-
niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..
(tko rT[Vh 5, gzBk 315)
nikwb Lnikwb Lnikwb Lnikwb Lnikwb L Gkrts g[okD nB[;ko fJe pqkjwD
i' eB"i dk t;Bhe ;h. fJ; B/ t/Ftk Bkb ftnkj
ehsk fi; s'I d; g[Zso j'J/. id S'N/ g[Zso dk Bkw oZyD
dk ;wK nkfJnk sK fJ;B/, T[; dk Bkw @BkokfJD#
oZfynk. id'I fJ;dk woD-ekb B/V/ nkfJnk sK fJ;B/
nkgD/ g[Zso @BkokfJD# ~ pko pko nktk} wkoh. Bshik
fJj fe fJ; dk fXnkB gow/Fo ftu i[V frnk s/ oZph
r[DK B/ fJ; dh fizd ~ iw-rDK s'I S[vk fbnk s/ fJj
w[es j'fJnk. r[o{ ;kfjp B/ fJ; xNBk tb ;ze/s
eofdnK fbfynk j? L-
nikwb gqhfs g[sq gqfs ehBh
efj BkokfJD p'bko/..
w/o/ mke[o e/ wfB GkfJ GktBh
iw ezeo wkfo fpdko/..
(BN 4, gzBk 981)
nikwb eT[ nzs ekb wfj
BkokfJB ;[fX nkJh..
(okwebh 8, gzBk 902)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(26)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
f;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isoh
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<
T[ZsoL @ikg ;kfjp# ftZu e[b 199 pzd s/ 22 Szd jB.
SzdK d/ e[b 10 gqeko jB fit/I Sg? Szd, ukuoh
Szd, G[izr gq:ks Szd, uogN Szd, o{nkb Szd,
Grtsh Szd, jfop'bwBk Szd, wX[Gko Szd,
o;ktb Szd ns/ J/e nyoh Szd.
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko
ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? <
T[ZsoL ikg[ ;kfjp ftZu pko-pko nekb g[oy ~
Bw;eko ehsk j? i' wkB'I fJT[I th j? fe jo/e e'D
(angle) s'I gowkswk d/ r[DK dh c'N' fyZuh j?,
r[DK dk ft;sko-;fjs fusqD j?.
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh
gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <
T[ZsoL ikg[ ;kfjp ftZu gfjb/ pzd ftZu w{bwzso tKr
nekb g[oy dh gfoGkFk j?, T[;dh ;w[Zuh w[Ybh
ikDekoh j?.
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <
T[ZsoL pj[s tkoh ;'udk ;h fe iks-gks ftu @gks#
fJT[I j? fit/I ukj-Fkj, o'Nh-okNh, fi; ftZu @Fkj#
s/ @okNh# dk nkgDk e'Jh wsbp BjhI j? ;r'I
fJj sk ckbs{ d/ p'b Bkb i[V/ j'J/ jB.
go @tfvnkJh thuko[# d"okB thukfonk sK gsk
brk fe @gks# dk noE j? e[b, pokdoh. eJh
fwbdhnK-i[bdhnK iksK d/ ;w{j ~ e[b iK
pokdoh efjzd/ jB. (ikfs no[ gkfs BjfB
fij..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<
T[ZsoL nfws-Ui. nfws j? nfwDtk i' fwfDnk Bk ik
;e/ ns/ Ui j? - skes, pb. nekb g[oy dk
pb fwfDnk BjhI ik ;edk.
Ui dk wsbp fet/I :kd oyhJ/ < eJh tkoh
- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx
gfVnk go G[b iKdk j?. fJZe tho efjD bZr/
- Ui ~ T{oik ;wM e/ :kd eo bJhJ/. T{oik
th sK pb jh fdzdh j?. (nub w{ofs nBGT[
gqek; nfws'fi[ efjZi?..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <
T[ZsoL rzi dk Gkt j? - fisDk, nr/ tZX ikDk
(surpassing). nrzi/ Gkt fi;~ e'Jh fis Bk
;e/. fdZbh fty/ B"t/I gksFkj dh :kd ftZu
r[od[nkok ;kfjp j? - ;h; rzi Gkt ;h; d/ e/
fiZs fbnk. (Bw;sz nrzi/ .. Bw;sz nGzi/..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh
wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <
T[ZsoL fBqpkw - fBo O tkwk. tkwk Gkt fJ;sqh.
gqG{ fJ;sqh s'I g?dk BjhI j'fJnk. fJfsjk; ftZu
;k~ tkw-wkorh b'eK dk f}eo fwbdk j? i' fe
fJ;sqh dk F'FD eod/ ;B. (B;wsz fBqXkw/ ..
Bw;sz fBqpkw/..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <
T[ZsoL G{gfs - G{ O gfs. G{ Gkt Xosh dk gsh
(fit/I eo'Vgsh, okFNogsh, HHHHH), Xosh dk
wkbe. G{gfs s'I jh pfDnk j? G{g/-okik. (Bw'
;op G{g/..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk
frnk j? <frnk j? <frnk j? <frnk j? <frnk j? <
T[ZsoL d/t Gkt g{iD :'r, ukBD o{g. dhtk ukBD
fdzdk j? s/ d/t iK d/tsk th ukBD fdzdk j?, gqiD
:'r j?. (Bw;s;s[ d/t?.. Bw;sz nG/t?..)
gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? <
T[ZsoL nG{-n O G{. G{ Gkt g?dk j'Dk. gqG{ g?dk BjhI
j[zdk T[j sK iBw s'I ofjs j?. ;?Gz th d' FpdK
s'I pfDnk j? - ;t? O G{. i' ;t? s'I, nkgD/ nkg
s'I g?dk j'fJnk j?. (nG{ j?I..)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(27)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D vk0 phofJzdo f;zx @;ud/tk#
;oQ'I d/ s/b pko/ ;ko/ jh ikDd/ jB fe fJ; ftu
gekJ/ ge"V/, r[br[b/ fezB/ ;tkdh pDd/ jB. ;o'QI dk
s/b ;p}h pDkT[D, f;o d/ tkbK ~ bkT[D s'I fJbktK
j'o th p[js ezw nkT[Idk j? L-
- ;oQ'I d/ s/b ftu b;D eZN e/ gk e/ row eo'.
id'I b;D ibD bZr/ T[d'I T[sko e/ e';/ s/b
dhnK p{zdK ezB ftu gkT[D Bkb ezB dk dod
pzd j' iKdk j?.
- t/;D ns/ jbdh ftu ;oQ'I dk s/b fwbk e/ ;oho
T[s/ wbD Bkb fiE/ ;oho dh ][Feh ]sw j[zdh
j? T[E/ ozr th fByodk j?.
- ;oQ'I d/ s/b ftu E'VQk Bwe fwbk e/ dzdK #s/
wbD Bkb ;[Zi/ w;{V/ mhe j' iKd/ jB. dzdk ~
mzYk sZsk BjhI bZrdk s/ dzdK dk dod th jN
iKdk j?.
- p?IrDK dk GVEk pDkT[D ;w/I p?IrDK ~ nZr ftu
Gz[BD s'I gfjbK ;oQ'I d/ s/b dk b/g eoB Bkb
fSbek nk;kBh Bkb T[so iKdk j?.
- ;o'QI d/ s/b ftu ndoe dk o; fwbk e/ wkbF
eoB Bkb p?-tkdh dk dod d{o j' iKdk j?.
- fwZNh d/ GKfvnK T[s/ ;oQ'I d/ s/b dk b/g eoB
Bkb fwZNh d/ GKv/ tZX ;wK uZbd/ jB.
- bkb fwou e[ZND ;w/I ;oQ'I d/ s/b ftu gkT[D
Bkb XK; BjhI uVQdh.
- po;ksK d/ fdBK ftu ;oQ'I d/ s/b ftu e?o';hB
(fwZNh dk s/b) fwbk e/ bkT[D Bkb b'j/ dhnK
uh}K ~ izrkb bZrD s'I pukfJnk ik ;edk j?.
- dkb pDkT[D s'I gfjbK e[M p{zdK ;oQ'I d/ s/b
dhnK gk e/ jZEK Bkb uzrh soQK w;b e/ XoB
Bkb dkb S/sh ns/ ;tkd pD/rh.
- mzY d/ fdBK ftu ne;o g?oK dhnK T[IrbhnK
~ ;'}F nk iKdh j?. T[j' fijh jkbs ftu ;oQ'I
d/ s/b ftu Bwe fwbk e/ row eo'. c/o mzYk
eoe/ b/g eoe/ }[okpK gk e/ ;" ikt'. ;t/o/
t/b/ row gkDh Bkb X't'. ;'iF mhe j'
ikt/rh.
]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k ;0 wfBzdo f;zx
gowkswk dk o{g ]kb;k.
f;Zyh dk ;Po{g ]kb;k..
fB;jkJ/ dk jfEnko ]kb;k.
d[FwB bJh sbtko ]kb;k..
nekb g[oy dh c"i ]kb;k.
gowksw dh w"i ]kb;k..
;Zu dk XkoBjko ]kb;k.
;Zu dk gkbBjko ]kb;k..
frdV' pD e/ F/o ]kb;k.
rfink jo EK /o ]kb;k.
t?oh fgZS/ bZr/ ]kb;k.
eopkBh ftu nZr/ ]kb;k.
go nZi,
BfFnK ftu v[p frnk ]kb;k.
;PkoEK ftu ][p frnk ]kb;k..
nzfwqs t/bk y[zik ]kb;k.
ojokf; ;'fjbk G[Zbk ]kb;k..
c?FBk fgZS/ bZrk ]kb;k.
G[b frnk fgZSk nZrk ]kb;k..
go fjs th G[b frnk ]kb;k.
;Zu g[ZS' o[bQ frnk ]kb;k..
ed/ ;h r[o{ dh ikB ]kb;k.
ed/ ;h r[o{ d/ gqkB ]kb;k..
eod? w[V nodk; ]kb;k.
nkgDk pDk b? dk; ]kb;k.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(28)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
Xow-gsBh) dk :'rdkB th G[bkfJnk Bjh_ ik ;edk.
T[BQK dk fsnkr fJ;sohnK bJh fJe fw;kb j? fiBQK B/
nkgD/ gsh dhnK (bzzp/ ;w/_ dhnK) T[dk;hnK d"okB Bkb
ikD dh f}d Bk eo e/ irs-r[o{ d/ ªeb skoD« s/
irs-T[XkoB d/ ekoiK ftu e'Jh ftxB Bjh gkfJnk ;r'_
gsh-r[o{ dh :kd B{z nkgD/ fjod/ nzdo ;wk e/, nkgDh
BDd (p/p/ BkBeh ih) e'b ofj e/ d'jK g[ZsoK dh gkbDk-
g';Dk eod/ oj/. fJ;/ soQK wksk yhth ih (d{i/ r[o{ ;qh
r[o{ nzrd d/t ih dh XowgsBh) ;zpzXh f}eo nkT[_dk
j? fe id'_ T[BQK d/ gsh GkJh bfjDk ih d/th d/ doFBK
B{z iEk b? e/ rJ/ go ;zr B{z okj ftu SZv e/ nkg
eoskog[o ub/ rJ/ s/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ doFB
eo e/ T[ZE/ jh ofj rJ/. ;zr tkg; nk frnk sK b'eK
B/ fejkL ¿s/ok gsh s/ok ;kE SZv eoskog[o dk j'
frnk.HHHbfjDk (ih) eoskog[o jh BkBe sg/ gk; ofj
fgnk Jh, ;zr B{z itkp d/ fdsk ;{. nkg ;kX j' e/ pfj
frnk JhHHH.À sK wksk yhth ih B/ f;ol fJj jh nkfynkL
¿i/ T[j r'dVh gkJ/ sK bhoK jzvk;K, fi; jkb oZy/ T[;
jkb jh otKrh.À mzY/ ;[Gkn dh w{os wksk yhth ih
nv'b oj/. id'_ gsh B/ w[V nk e/ d[pkok gZe/ s"o «s/ ikD
dh fsnkoh eo bJh sK fe;/ gqeko dh o'e Bk gkJh ;r'_
o}k ftu ok}h ofj e/ pZfunK dh gkbDk dh f}zw/tkoh
;zGkb bJh. id'_ GkJh bfjDk ih r[orZdh «s/ fpokiwkB
j'J/ sK wksk yhth ih B{z bzro dh ;/tk ;"_gh rJh. fiZE/
fJe gk;/ gsh-r[o{, r[o-Fpd s/ Bkw dh d"bs ;zrsK dh
M'bh ftu gk oj/ ;B T[ÎE/ d{i/ gk;/ wksk yhth ih GKs-
GKs d/ G'iB ns/ fxT[ tkbh yho dk bzro gzrsK ftu
tosk oj/ ;B. bzro s/ gzrs dh gozgok B{z gfogZesk
d/D dh tfvnkJh wksk yhth ih B{z iKdh j? feT[_fe bzro
dk ;w[Zuk gqpzX T[BQK d/ jZE ftu jh ;h. fJZE/ fJj ;gFN
eoBk }o{oh j? fe bzro dh gqEk dk nozG Gkt/_ gfjb/ r[o{
;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ ehsk ;h go fJ; B{z ;z;Eksfwe
o{g ;qh r[o{ nzrd d/t ih d/ ;w/_ jh gqkgs j'fJnk ;h.
;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu wksk yhth ih B{z ªB/e iB« efj
e/ tfvnkJh fdZsh j?L
pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.
bzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHH
wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.
(gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967)
(pkeh nrb/ nze ftZu)
f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
g[o;eko L gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk tb'I vh0fbN0 1971 ftu, gzikph ;kfjs nekdwh tb'I c?b'fFg
r[opkDh ftnkoeD ~ ;q'0r[0gq0 ew/Nh tb'I, @f;Zy f;de[ B jko/# ~ GkFk ftGkr gzikp
tb'I, f;zx ;Gk p?Ieke tb'I.
;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK
1H1H1H1H1H r[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe L ;tZ:/ ;qh w[y tke w0 5 s/ GZNk d/ ;tZJhJ/ ;Nhe (1930), nk;k dh tko ;Nhe (1933),
;d[ ;Nhe (1935), ;[ywBh ;kfjp ;Nhe (1939), ;b'e cohd ih ;Nhe (1946), d; tkoK ;Nhe (1946),
;b'e r[o{ nzrd d/t ih ;Nhe (1948), ;s/ pbtzv dh tko ;Nhe (1949), ;b'e Grs epho ih ;Nhe
(1949), ;Nhe ikg[ ;kfjp s/ d; ;tZJhJ/ (1950), uko tkoK ;Nhe (1951), f;X r';fN ;Nhe (1957),
;qh r[o{ rqzE ;kfjp dogD (d; g'EhnK) (1962-64)
2H2H2H2H2H b/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj L Xkofwe b/y (1946), r[owfs gqekF (1947), ukBD w[Bko/ (1949), Xow s/ ;dkuko (1951),
;ops dk Gbk (1951), f;y f;de[ Bk jko/ (1962), nkfd phV pko/ (1970), ;dkukoe b/y (1971),
f;woB dhnK poesK s/ j'o b/y (1971)
3H3H3H3H3H ftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD L r[opkDh gqp'X, gzikph ;'ji gqekF (1941), r[opkDh ftnkeoD (1950)
4H4H4H4H4H ihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh L ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ nzrd d/t ih (1963), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ nwodk; ih
(1966), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih (1966), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ noiB d/t ih (1967),
ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih (1967), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ jfo okfJ s/ jfofeqFB ih
(1968), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ BkBe d/t ih (1968), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ okwdk; ih (1968), ihtB
fpqsKs - ;qh r[o{ s/r pjkdo ih (1968), w/oh ihtB ejkDh - ;zgkde gq'0 gqhsw f;zx
5H5H5H5H5H j'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK L oZph rZbK (1927), oZph pkD (1929), oZph ibtk (1930), r[opkDh d/ fJfsjk; pko/ (1946),
;[okJh dk Nkeok (1946), gzikph Szd s/ nbzeko (1958), r[o fJfsjk; (1968) oZph G/N (fwshjhD)
gq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHH
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(29)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
-12-12-12-12-12
-HarkrishanSinghPuneet,U.K.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(30)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6
vkx
dSp djuk
pqfV;k
oDrk
lq/k&cq/k u jguk
mrkoyk&iu
?kwe&fQj dj
okfil vkuk
cgqr xeZ
Hkkxuk] VwVuk
Hksn [kksyus okyk
Bksl] Hkjk gqvk
vkus okyk dy
Hkosa
Hkfo";
pDdj [kkus dh voLFkk
gypy] dksykgy
crZu
xhyk gksuk
Nwus ls gksus
okyh vifo=rk
cUn djuk
rax] NksVk
xqCckjk
Hkw[k] I;kl
/kjrh ij
Hkwys&HkVds
xyrh] Hkze
[kq'kh esa dwnuk
[kjkc
rg[kkuk
cgqr FkksM+k] ekewyh
dfBurk ls
fHk[keaxk
g¡lh&etkd
>ks[kk
gYdk] de
vfHkizk;
lkSrsyh
fBxuk
p?;zso
p'uDk
p'dh
p'bkok
p"IdbBk
G;{Vh
GT[IDk
GZydk-GZydk
GZiDK
Gzv
GotK
Gbe/
GotZN/
GftZy
GtKNDh
GVE{
GKvk
fGZiDk
fGZN
GhVBk
GhVk
G[ekBk
G[y, sq/j
G[zi/
G[Zb-G[b/y/
G[b/yk
G[VeBk
G?Vk
G'ok
G'ok e[
w;K
wzrsk
wy"b
wx'ok
wZmk
wspb
wsoJh
wdok
cqthZ
pkoy&xqM+ dk yM~Mw
'kgn
nqcZy] [kjkc
/kwy] xqckj
ukiuk
fuf'pr djuk
fe=rk
feyulkj
can djuk
vkokjk] ew[kZ
psgjs dh cukoV
dpwej fudkyuk
mYVk
vaxwBh
Nsn
xkSuk
Hkze] xyrh
HkSal
lekIr gksuk
;qok yM+dh
vkjEHk
nwljs ij fuHkZj
gtker djuk
ilhuk
gSjkuh esa
izHkkr dk le;
csijokg
xqLrk[k
eq¡g ds cy
ukjkt+xh
'kDy&lwjr] psgjk
isV] veko'k
ew[kZrk
uki
ejk gqvk
da/kk
lewps rkSj ij
:bZ
'kksj
wzwNh
wo{zvk
wkfyU
wkVk
fwZNh-xZNk
fwzDBk
fwEDk
fwsqskJh
fwbkgVk
whuDk, whNDk
w[FNzvk
w[jKdok
fwM eZYDk
w{dk
w[zdoh
w'joh
w[ebktK
w[rkbsk
wZM
w[eDk
w[fNnko
w[ZY
w[Eki
w[zBDk
w[Vek
wz[j-nZvh
w[zj-jB/ok
w[zj u[e e/
w[zj-cZN
wz[j-Gko
w[zj-G[nk e/
w[zj-w[jKdok
w/jdk
w{V-ws
w/u
w'fJnk
w'Yk
w'N/ s'o s/
o{z
o"bk
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(31)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13
21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/
fJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehsh
ikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhI
wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.
T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-
1- xN ;[Ddk j? (2)
2- sysk (2)
5- ok;sk (2)
8- pdBkwh (5)
11- w}jp (3)
13- gkgh (3)
14- T[;ss, GZN (3)
16- fpBk y{B trkJ/ Fjhd
eoD dk sohek (2)
17- fJe r[o{ ih dk r[o{ pBD s'I
gfjbK dk BK GkJh HHH (2)
18- y{B (2)
20- Gok (2)
yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-
1- MkV{ (3)
2- iywh j'Bk (3)
3- F/yh vhIr (2)
4- u[rbh (4)
5- nfjzfbnk ~ w[esh fdZsh (6)
6- fizdrh (3)
7- g[okD (4)
8- gftsq efBnk (4)
9- okr (4)
10- dzd (3)
12- Xo'jo (3)
15- gzvsk dh ftfdnk (3)
19- r[o{ ih dk t/oh HHHHHHHHHHHHHHHH uzd (3)
21- ;wK (3)
G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{
!
BK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHH
gskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk
e'Jh ;jh itkp gqkgs Bjh j'fJnk . d' rbsh tkb/ phph pbftzdo e"o, phph okitho e"o ~ j'Fbk ncikJh bJh
fJe-fJe ;kb dh gfsqek dh cqh w?Ipof;zg dk fJBkw fdZsk ik fojk j? i' fe;h d{;o/ ~ th frcN eo ;ed/ jB.
;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12
dk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zso
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(32)
www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013
nghbnghbnghbnghbnghbi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojh
@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh
j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/
ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/
~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.
;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425
fJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJh Rs.15/-
fJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJh Rs.150/-
cotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'I
w?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/N
(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)
MEMBERSHIP FORM
Dated .........................
Name ..............................................................................................................................................................
Address ...........................................................................................................................................................
District ..................................................Ph./Mobile No.................................................Pincode........................
Email ..............................................................................................................................................................
Yearly Rs. 150/-
Period from ....................................... to ..............................................
Mode of Payment : DD/MO/Deposit in A/c in favour of “PUNJABI SUMAN”, A/c No. CA 30819640926 of State Bank of India,
payable at Lucknow. (Inform postal address by sms, or on phone No 09336044069, 09415561425 or by E-mail :
office@punjabisuman.com)
Sign. of Member
gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/
jo soQK Bkb ;fj:'r d/Dk w[Ybk coi pDkT[. nkgD/ eko'pkoh ndkfonK d/ fJ; ftZu fJFfsjko d/ e/
fiZE/ s[;hI nkgD/ tgko ~ d/FK gqd/FK ftZu tXk oj/ j't/r/, T[ZE/ fJ; @e"wh ndko/# dhnK BhjK th w}p{s eo'r/.
;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-
;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L- ;0 nihs f;zx, nkbwpkr byBT{ (9651592214), ;0 ;toB f;zx, uzdo Bro ByBT{
(9235704316), ;0 wBwhs f;zx, bkigs Bro, byBT{ (9305623150), frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh, r[0
;do byBT{ (9984734498), ;qh nfws no'Vk, wksk e"bK GbkJh e/Ido byBT{ (9335624728) ;0 pbpho f;zx,
yhoh w'No Nq/fvzr ;/INo, byhwg[o o'v, r'bk r'eoBBkE, yhoh (9450255660)
215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004 c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)
E-mail:punjabisuman_media@rediffmail.com,office@punjabisuman.com
visitourwebsiteat:www.punjabisuman.com
;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-
g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.
gzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wB
(i)
lEiknd dh dye ls
tqykbZ 2013o"kZ 1 vad 7 ewY; % vkidk izksRlkgu
tujy txthr flag vjksM+k dks
Hkkjr jRu dk lEeku fn;k tkuk pkfg;s
ikfdLrkuh iatkc izkUr esa >sye unh ds nk;sa fdukjs ij clk
>sye uxj vius Hkhrj ;qukuh lEc)rk ds bfrgkl dks Hkh latks;s gq;s
gSA dgk tkrk gS fd fldUnj egku us vius fiz; ?kksM+s ftldh e`R;q ;gha
gqbZ Fkh dh ;kn esa bl uxj dks clk;k Fkk vkSj mlds tkus ds ckn cM+h
la[;k esa ;qukuh tks ml le; fgUnqvksa dh gh Hkk¡fr nsoh nsorkvksa dh iwtk
djrs Fks ogha cl x;sA ;gh dkj.k gS fd ogk¡ dh fL=;ksa dh lqUnjrk
vrqyuh; dgh tkrh gS rFkk ogk¡ tUes euq";ksa esa ?kqa?kjkys cky vkSj ;qukuh
uSu uD'k vkt Hkh fn[kk;h iM+ tkrs gSaA bl ftys esa tUes yksxksa dh
esgeku uokth Hkh iz'kaluh; dgh tkrh gSA ;g Hkh dgk tkrk gS fd
ik.Mo Hkh vius fuokZlu dky esa bl {ks= esa jgs FksA bl uxj dks
;ks)kvksa] lSfudksa vkSj 'kghnksa dh Hkwfe Hkh dgk tkrk gSA >sye 'kCn ¼iatkch esa tsyg~e½ nks 'kCnksa ty vkSj ge
¼fge½ ls feydj cuk gS ;kuh cQZ dk 'kq) tyA >sye unh ewyr% fgeky; ls d'ehj esa Jh uxj ds chp ls
gksrs gq;s >sye uxj rd igq¡ph gS vkSj unh ds uke ij gh bl uxj dk uke j[kk x;k gSA
Hkkjr ds nks iz/kkueaf=;ksa Jh bUnz dqekj xqtjky vkSj MkDVj eueksgu flag ¼dksgyh½ ds iz/kkuea=h cuus
ij bl ftys dk uke fo'o dh cM+h lqf[kZ;ksa esa vk;k ijUrq Hkkjr ds ,d vkSj egku liwr ftudk tUe Hkh blh
>sye ftys esa gqvk gS cgqr de yksx tkurs gSaA bl egku liwr dk uke gS tujy txthr flag vjksM+k ftUgksaus
iwohZ ikfdLrku ij fot; izkIr dj Hkkjr dks vn~Hkqr xkSjo iznku fd;kA
lfpu rSUnqydj dks Hkkjr jRu nsus dh ek¡x djus okys ns'kokfl;ksa dh vksj ls vPNk gksrk ;fn os
vf}rh; xkSjo ls Hkkjr dks foHkwf"kr djokus okys tujy txthr flag vjksM+k dks Hkh Hkkjr jRu ls vyad`r
djokus dh ek¡x djrsA ftl lsukuk;d us viuh j.kuhfr ls 93 gtkj ikfdLrkuh QkSft;ksa ls gfFk;kj fQadok
dj leiZ.k djok;k ¼Hkys gekjk jktuhfrd usr`Ro bl leiZ.k dk ns'kfgr esa iw.kZ ykHk ugha ys ldk½] ,d u;s
ns'k dk l`tu djk;k] dks ej.kksijkUr Hkh Hkkjr jRu izkIr gks tk;s rks 'kk;n flD[kksa ds ?kkoksa dks ejge Hkh yx
tk;s vkSj pje i¡Fkh ;g eglwl djkus esa lQy u gks fd flD[kksa dks bl ns'k esa] pkgs pkSjklh ds naxs gks ;k
mudk jk"Vª gsrq fn;k x;k cfynku gks mUgsa u dHkh U;k; vkSj mfpr lEeku feyk gS vkSj u dHkh feysxkA
Hkkjrh; lsuk ds rRdkyhu lsuk/;{k lSe ekusd 'kkg us dgk Fkk] ^^thr dk lsgjk tXxh ¼txthr flag½ ds flj
ij c¡/kuk pkfg;s Fkk ij lsuk/;{k gksus ds dkj.k cSVu ¼QhYM ek'kZy in ij izksUufr½ eq>s fey x;kA lksfp;s
ftldk vf/kdkjh Lo;a thr dk Js; vius ekrgr dks ns jgk gks] blls cM+k izek.k i= D;k gks ldrk gSA ij
jktuhfrd usr`Ro dks blls D;k eryc lkjk Js; rks mlh dks pkfg;sA
lEHkor% tujy txthr flag vjksM+k dk uez LoHkko vkSj ekSu jgdj fcuk fn[kkos ds dk;Z djus dh
izo`fr ¼Silent Worker½ vkSj Js; izkIr djus dh ykylk u gksuk gh mudks mfpr lEeku u izkIr gksus dk dkj.k
cukA tjuy lkfgc dk tUe 13 Qjojh 1916 dks iatkc ¼ikfdLrku½ ds >sye ftys ds xk¡o dkyk xqtjk¡ esa
gqvk FkkA tujy vjksM+k dh izkjfEHkd f'k{kk fe'ku gkbZLdwy jkoyfiaMh esa gqbZ] rRi'pkr lsuk esa p;u gksus ij
fo"k; lwph %&
1- tujy txthr flag vjksM+k dks Hkkjr jRu -------- i
2- dfork & dqlhZ ii
3- vn~Hkqr ,oa lPps flD[k] lar lS¸;n fizFkiky flag ----- iii
4- nyHkatu xq: lwjek iv
5- l0 Å/ke flag dh ohjxfr v
6- vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa vii
7- gLr eqnzk viii
(ii)
vkbZ-,e-,s- nsgjknwu ls izf'k{k.kksijkUr 11 tuojh 1939 dks deh'ku izkIr gqvkA tujy vjksM+k iatkc jsthesUV
eas fu;qDr gq;s vkSj lsokdky ds izkjEHk ls gh vR;Ur dq'kkxz cqf) ,oa ;ksX; vf/kdkjh ds :i esa [;kfr izkIr dhA
1947&48 esa ikfdLrku us d'ehj ij geyk fd;k rc Lora=rk izkfIr ds ckn izFke ckj mUgksaus ;q) ds eSnku esa
viuh ;ksX;rk izekf.kr dhA tujy us dekUMj dh gSfl;r ls jktkSjh {ks= esa usr`Ro laHkkyk ,oa ikfdLrkuh lsuk
dks vkxs c<+us ls jksd fn;kA bl ;q) ds ckn tujy vjksM+k lSfud eq[;ky; esa Mk;jsDVj tujy lSfud f'k{kk
ds in ij dk;Zjr jgs vkSj mlds i'pkr mRrjh iwoZ deku ,oa vUrr% iwohZ deku ds dekUMj bu phQ ¼th-
vks-lh-½ cusA
tc fnlEcj 1971 esa Hkkjrh; lsuk us iwohZ ikfdLrku ¼orZeku caxyk ns'k½ esa izos'k fd;k] mUgkasus us xSj
ijEijkxr ubZ j.kuhfr cukdj viuk vfHk;ku izkjEHk fd;kA eq[; ekxksZa ls vius vfHk;ku dks u pyk dj vU;
ekxZ viukus ls ikfdLrkuh lsuk frrj fcrj gks xbZ vkSj mlesa HkxnM+ ep xbZA vius vki dks vyx&vyx cpkus
ds pDdj esa muls jkt/kkuh <kdk dh lqj{kk <+hyh iM+ xbZ vkSj tujy vjksM+k us <+kdk dks pkjks vksj ls ?ksj
fy;kA tujy lkgc us Lo;a fy[kk gs fd viuh j.k ;kstuk ds peRdkfjd ifj.kke ls eSa Lo;a fofLer Fkk fd
mlds dkj.k ikfdLrkuh lsU; usr`Ro <+kdk dh lqj{kk dks gh Hkwy x;kA
;g mudh gh j.kuhfr Fkh fd mUgksaus ek= nks lIrkg esa 93000 ikfdLrkuh lSfudksa ds gfFk;kj fxjok ds
leiZ.k djok fn;k vkSj tujy fu;kth ls leiZ.k ds gLrk{kj djok fy;sA bruh cM+h fot; ds ckn Hkh u rks
bl ;ksX; ,oa Hknz ykSg iq:"k ds psgjs ij vg¡dkj Fkk vkSj u gh eqLdqjkgV Fkh ogha tujy fu;kth ds gkFk dk¡i
jgs FksA viuh fiLrkSy fudky dj tujy vjksM+k dks lefiZr djus dk tksj Hkh muesa ugha jg x;k Fkk vkSj
tujy fu;kth ds ,0Mh0lh0 us viuk gkFk yxkdj mudks fiLrkSy fudkyus esa enn dhA
tgk¡ bl egkure fot; dk Js; iz/kkuea=h Jherh bfUnjk xk¡/kh dks izkIr gqvk] ogha iq:Ldkj Lo:i
QhYM ek'kZy ekusd 'kkg dk lsok dky vkxs c<+k dj bl fot; ds egkuk;d txthr flag vjksM+k tks
ofj"Bre Fks lsuk/;{k in ij izksUufr ls oafpr dj fn;k x;kA
dqlhZ
jkr dks [kkuk [kkus tc est ij vkbZ
dqlhZ c<+kbZ ns[kk] ikl vyekjh esa
,d pwgk v[kckj dqrj jgk gS
eSaus dgk] rq>s vkSj dqN u Hkkrk gS
v[kckj dkV dkV dj dwM+k QSykrk gS
cksyk] vki rks dqlhZ ij gks
vkjke ls [kkvksxs] ekSt eukvksxs
esjs fy;s] ,d fuckyk Hkh] u tehu ij fxjkvksxsA
dqlhZ ij rks vkjke gh vkjke gS
deh'ku] ?kksVkyk] pkjk fQfDlax dqlhZ dk gh uke gS
dqlhZ dk ,d vkSj Qk;nk gS]
ftruk [kkvks] isV u Hkjrk gS
vkSj u vQjrk gS] bu dqlhZ okyksa ds dqrjus ls
ns'k gqvk rkjksrkj gS]
ij blls fdlh dks D;k ljksdkj gS
Lons'kh] fons'kh] efUnj] efLtn dqlhZ okyks dk ukjk gS
ekVh ls tqM+k fdlku fdruk cspkjk gS
dqlhZ LokFkZ dh igpku gS] dqlhZ okyksa dh viuksa ls
Hkh u] tku igpku gS]
eSa dgrk gwa esjs lkFk] tehu ij vkvks]
rqe [kkvks] fdudk Hkkstu] eq>s Hkh djkvks]
eSaus dgk] gS rqPN tho viuh lh
ekufldrk] eq>esa u Mky]
u le> fd fd;k gS deky
;g nqfu;k gS] tgk¡ gS]
;gk¡ gS gj rjg ds bUlku
vkt Hkh ,sls cgqr ls
yksxks ls gS esjh igpku
ftuds ikl lR; gS]
ftUgksusa cspk ugha beku gS
ijksidkj esa tks jr gS
lsok ftudk ozr gS
bUlku ogha dkVrk gS
tks og cksrk gS
;g Bhd gS ,d eNyh ls
lkjk rkykc xUnk gksrk gS
rw mudks Hkh tku
ftuls ns'k curk gS egkuA
pjuthr dkSj
eks0 9336182566
(iii)
vn~Hkqr ,oa lPps flD[k] lar lS¸;n fizFkiky flag
ufjUnj flag eksaxk
lS¸;n fizFkiky flag ftudk iwoZ
uke eq'rkd gqlSu Fkk vius firk lS¸;n
eqt¶Qj gqlSu ds ,d ek= iq= FksA buds
nknk ihj ckdj 'kkg ehjiqj d'ehj ds ,d
izfl) /kkfeZd ,oa lEHkzkUr O;fDr FksA lS¸;n
lkgc dk 1927 ls 1930 rd dk le;
vR;Ur ØkfUrdkjh izekf.kr gqvkA bl vof/
k esa firk lS¸;n eqt¶Qj gqlSu us gt ds
fy;s tkus dk fu.kZ; fy;k vkSj gt ds
nkSjku vius iq= dks mPp bLykfed f'k{kk
izkIr djus ds fy;s eDdk enhuk esa :dus
ds fy, rS;kj dj fy;kA
enhuk fo'o fo|ky; esa bLyke
ij 'kks/k djrs gq, mUgsa iqLrdky; esa Qkjlh vkSj
vjch ds ys[kd rktqn~nhu uD'kcUnh dh gLrfyf[kr
ikaMqfyfi ^^L;kgrksa ckck ukud Qdhj** i<+us dks feyhA
rktqn~nhu xq:ukud nso th dks mudh e/; iwoZ dh
;k=k ds nkSjku ,jkj vkSj cxnkn ds chp maMsyk esa
feys vkSj muds lkFk gks fy;sA bl nkSjku mUgksaus xq:
th dh ;k=k dk fooj.k viuh Mk;jh ^^L;kgrksa ckck
ukud Qdhj** esa vafdr fd;k vkSj enhuk ds iqLrdky;
esa o"kZ 1512 bZ0 esa tek dj fn;kA bl Mk;jh ds
vuqlkj xq: th us 1511 ,oa 1512 bZ0 esa yxHkx Ms<+
ls nks o"kZ mDr {ks= esa xqtkjsA
eq'rkd gqlSu mDr Mk;jh ds xq: ukud nso
th dh ;k=k esa vafdr lEiw.kZ ekuork dh HkykbZ ds
lans'k ls vR;Ur izHkkfor gq;sA bLyke ds uke ij
dkck ds lEekuh; /keZxq: :duqn~nhu tks xq: ukud
nso th ls o"kZ 1511 bZ0 esa feys Fks vkSj mudh f'k{kkvksa
ls izHkkfor gks x;s Fks] dks u`'kalrk ls e`R;q naM fn;s
tkus dk fooj.k fopfyr dj x;kA vUrr% Hkkjr
okfil vkus ij mUgksaus flD[k /keZ dk v/;;u izkjEHk
dj fn;kA ehjiqj d'ehj esa Hkh /keZ ds uke ij gq;s
naxksa esa flD[k /keZ LFkkuksa ij fd;s x;s mRikr mUgsa
vPNs ugha yxs vkSj os ykgkSj pys x;sA ykgkSj esa Msjk
lkfgc xq:}kjs esa tgk¡ ik¡pos xq: 'kghn gq;s Fks] jgdj
mUgksaus flD[k /keZ dk foLrkj ls v/;;u fd;k vkSj
flag lkgc vPNj fla?k th ls o"kZ 1935 bZ0 esa ve`riku
dj viuh iRuh xqytkj ckuks ,oa iq= eksgEen ukft+j
lfgr fl[k cu x;sA
bl izdkj mUgksaus flD[k iaFk dh lsok ds fy;s
viuk vkSj vius ifjokj dk thou lefiZr
dj fn;k vkSj lUr lS¸;n fizFkiky flag ds
uke ls izfl) gq;sA
lUr th us ykgkSj esa tgk¡ flD[k iq:"kksa
vkSj efgykvksa dks 'kghn fd;k x;k Fkk]
LFkku izkIr djds xq:}kjs dk fuekZ.k djok;kA
ns'k ds foHkktu ds le; Hkkjr vkdj vdkyh
dkSj fla?k ds lkFk jgdj Hkkjr vkSj fons'k
esa flD[k /keZ dk izpkj djrs jgsA dqN fnu
xq:}kjk ?kkV lkfgc jksiM+ esa jgdj izpkj
fd;kA rRi'pkr bXyS.M ds lkmFk gky esa
o"kZ 1966 esa xq:}kjs dk fuekZ.k djok;kA
o"kZ 1967 ,oa 1968 esa budk izpkj {ks=
mRrj izns'k Hkh jgk vkSj o"kZ 1967 esa xq:}kjk ukdk
fg.Mksyk y[kuÅ esa Hkh ,d lIrkg jgdj y[kuÅ dh
laxrksa dks xq:efr vkSj xq: bfrgkl fo'ks"kr% eDdk
enhuk esa xq: egkjkt dh ;k=k ds bfrgkl ls voxr
djk;kA o"kZ 1966 esa buds iz;klksa ls xq: xksfcUn flag
th ds ikou 'kL= fczfV'k ljdkj ls okfil izkIr gq;sA
o"kZ 1968 esa tc ;g dkuiqj esa xq: ukud nso th ds
izdk'k mRlo ij vk;s gq;s Fks viuh thou ;k=k iw.kZ
dhA orZeku esa budk ifjokj ;w0ds0 esa vkSj ifV;kyk
esa jg jgk gSA
buds iq= efgUnj iky flag th ls buds }kjk
enhuk izokl esa fd;s x;s 'kks/kksa ds vk/kkj ij fy[kh
x;h rRdkyhu ik¡Mqfyfi dks izkIr djds ifV;kyk ds
ljnkj dq¡ojthr fla?k us iqLrd :i esa izdkf'kr fd;k
gSA mDr iqLrd Guru Nanak's Journey to the Middle
East ¼xq: ukud nso th dh e/; iwoZ ;k=k½ ls izkphu
vjch xzaFkksa ds m)j.kksa lfgr xq: th ds lÅnh vjc]
bjkd vkfn ns'kksa dh ;k=kvksa dk flagkoyksdu izkIr
gksrk gS vkSj reke jgL; mn?kkfVr gksrs gSA vkxkeh
vadksa esa iqLrd ds /kkjkokfgd vuqokn ds izdk'ku dh
O;oLFkk dh tk;sxhA
iatkch lqeu ekfld if=dk
izpkj izlkj gsrq vki lHkh ikBdksa ls fouez vuqjks/k gS
fd vf/kd ls vf/kd la[;k esa iatkch lqeu ds ikBd
cusa vkSj vkSjks dks ikBd cukdj viuh if=dk dks
lEiw.kZ Hkkjr esa iatkch;r dk izpkj ek/;e cuk;saA
(iv)
nyHkatu xq: lwjek
¼Jh xq: gfjxksfoUn lkgc ds izdk'k ioZ ij½
gS le; unh dh /kkj]
ftlesa lc cg tk;k djrs gSaA
ysfdu dqN ,sls gksrs gSa]
bfrgkl cuk;k djrs gSaAA
le; ,oa unh dh /kkjk dks ,d ubZ fn'kk nsus
okys bfrgkl l`tudrkZ] xq: ukud dh NBh T;ksfr
gfjxksfoUn th] fuHkhZd] 'kwjchj] 'kL= dyk esa izoh.k]
dq'ky lSukuk;d ,oa mPp Lrj ds v/;kfRed fl)
iq:"k FksA
vki dk tUe xq: vjtu nso ds x`g esa lu~
1595 bZ0 dks xq: dh oMkyh ftyk ve`rlj esa gqvkA
iUnzgoh 'krkCnh esa eqxy 'kkld ckcj ds
le; flD[k /keZ ds ckuh Jh xq: ukud nso us ml
le; lekt esa O;kIr cqjkb;ksa] dqjhfr;ksa] tkrh; Hksn
Hkko ,oa 'kkld oxZ ds vR;kpkjksa o T;knfr;ksa ds izfr
vke yksxksa dks tkx:d djk;kA QyLo:i yksxksa esa
ijLij I;kj c<+k] fgUnw&eqfLye] Nwr&vNwr] vehj&xjhc
lHkh xq:ukud ds fl)kUrksa ,oa fopkjksa ds dkj.k muds
vuq;k;h cuus yxsA
le;kUrjky esa iape xq: ds le; 'kkld
tgk¡xhj Fkk ftlus dV~Vjoknh eqLyekuksa ,oa xq:
fojksf/k;ksa ds mdlkus ij xq: vjtu nso dks vekuoh;
d"V nsdj 'kghn dj fn;kA
'kgknr ls iwoZ gh xq:nso] viuh nwjnf'kZrk ls
vkus okys le; dh utkdr dks Hkkai x;s Fks rFkk
mUgksaus ckyd gfjxksfoUn th dks 'kkL=ksa ds lkFk gh
'kL=ksa esa fuiq.k djk;k] mUgsa ?kqM+lokjh] rhj vankth]
fu'kkusckth o vU; 'kL= dykvksa dh f'k{kk ckck cq<~<k
th us Lo;a nh FkhA
eqxy dky dk ;g ,slk le; Fkk tc xSj
eqfLye ij cgqr lh ikcfUn;k¡ Fkh] og ?kqM+lokjh ugha
dj ldrk Fkk 'kL= f'k{kk ugh ys ldrk Fkk] 'kL=
/kkj.k ugha dj ldrk FkkA lj ij ixM+h ugha cka/k
ldrk Fkk vkfn&vkfnA
xq:xn~nh lejksg ds le; xq: gfjxksfcUn th
us ,d ds ctk; nks ryokjsa /kkj.k dh] ,d ck;sa nwljh
nk;sa] ftudks ehjh ¼vehj@'kkgh½ rFkk ihjh ¼Qdhjh½
dk uke fn;k blh dkj.k xq:nso dks ^^ehjh ihjh ds
ikr'kkg** ds uke ls Hkh ;kn fd;k tkrk gSA
xq: gfjxksfoUn th us xq: xn~nh ij vklhu
gksrs gh igyk gqdqeukek flD[k laxrksa ds uke tkjh
vthr flag] y[kuÅ
fd;k fd tks Hkh n'kZuksa gsrq vk;s og vPNs 'kL=] vPNs
?kksM+s ,oa toku@;ks)k ysdj vk;saA lSfud f'k{kk ds
fy, lSU; f'k{kk dsUnz [kksys ,oa gfjefUnj lkgc ve`rlj
ifjlj esa ,d egku fla?kklu ¼vdky r[r½ dh LFkkiuk
dh tgk¡ cSBdj xq:nso] xqjflD[kksa esa ohjrk@cy ,oa
tks'k Hkjus gsrq nhoku ltkrs vkSj ohj ;ks)kvksa dh okjksa
dks lqukdj ohj jl HkjrsA
xq:nso ds c<+rs gq, rst ,oa dV~VjiaFkh
¼pqxy[kksjksa½ ds cgdkos esa vkdj tgk¡xhj us vkidks
fxj¶rkj djds Xokfy;j ds fdys esa dSn djok fn;kA
tgk¡ igys gh cgqr ls fgUnw jktk dSn FksA xq:nso ds
vkus ij tsy esa lRlax gksus yxs] lc xq:nso ds f'k";
cu x;sA tYn gh Hkwy dk vglkl gksus ij eqxy
ckn'kkg dks fjgkbZ dk vkns'k nsuk iM+kA ij xq:nso us
Lo;a fjgk gksus ds fy, ,d 'krZ j[k nh fd eSa vdsyk
fjgk ugha gks ldrk tc rd tsy esa dSn lHkh jktk
fjgk ugha gksaA ,slk vkns'k nsuk iM+k xq:nso ds lkFk
ogk¡ dSn 52 jktk fjgk gq, tks ns'k ds fHkUu&fHkUu
jkT;ksa ds FksA rc ls xq: nso dks ^^cUnh NksM+** ikr'kkg
Hkh dgk tkus yxkA Xokfy;j ls tc xq:nso ve`rlj
vk;s ml fnu ve`rlj okfl;ksa us Lokxr gsrq nhiekyk
dh latksx ls ml fnu nhikoyh Hkh Fkh vr% nhikoyh
dks flD[k ^^cUnh NksM+ fnol** ds :i esa eukus yxsA
vR;kpkj ,oa T;knfr;ksa ds fo:) xq:nso dk
eqxyksa ls pkj ckj ;q) gqvk pkjks ckj xq:nso fot;h
gq;sA vkidh lsuk esa fgUnqvksa ds lkFk gh eqfLye lSfud
o flikglykj Hkh FksA
nLrxhj gks, iatihj] gfjxq: gfjxksfcUn vrksykA
nhu nquh nk ikr'kkg] ikr'kkgka ikr'kkg vMksykAA
(v)
l0 Å/ke flag dh ohjxfr
thou esa dbZ ckj ,slh ?kVuk] ?kfVr
gks tkrh gS] tks fd efLr"d ij cgqr cM+h
pksV dj tkrh gS] vkSj euq"; dk lkjk
thou ?kVuk esa O;kIr vR;kpkj dk cnyk
ysuk gh eq[; mn~ns'; cu tkrk gSA
LokfHkekuh O;fDr mlh mn~ns'; dh izfrKk
iwjh djus esa Lo;a dks 'kghn dj nsrk gSA
dHkh fdlh us lkspk Fkk fd ,d
;rhe ckyd] ftldh 3 o"kZ dh vk;q esa ek¡
dk I;kj] 6 o"kZ dh vk;q esa firk dk lk;k
vkSj dqN gh fnu ckn vukFk vkJe esa gh
jgrs gq, cM+s HkkbZ dk lgkjk lnk ds fy,
lekIr gks tk;sxk  xjhch ds dkj.k ftldk
ikyu iks"k.k vukFkky; esa gqvk gks] Hkkjr esa ØkfUrdkjh
bfrgkl esa ehy dk iRFkj izekf.kr gksxk  vukFk vkJe
esa jgdj bl ckyd us dqlhZ fcuuk] dqN vU; dk;Z ds
lkFk gkbZLdwy rd dh f'k{kk Hkh xzg.k dj yhA ;g Hkkjr
ds bfrgkl esa Å/ke flag ds uke ls tkuk tkrk gSA vukFk
vkJe esa gh f'k{kk nsus okys v/;kid ia0 t; pUnz 'kekZ us
ns'k izse dk cht cks fn;k FkkA
13 vizSy 1919] cSlk[kh okys fnu] tfy;k¡ okyk
ckx esa gksus okyh lHkk esa vukFk vkJe dh vksj ls lsok
gsrq ;g 19 o"kZ dk ukStoku m|e flag Hkh mifLFkr FkkA
lka; 5-15 cts ns'k ds HkkX; esa fy[kh [kwuh vka/kh vk xbZ]
ftlus lSdM+ksa funksZ"k] fugRFks] cPps o efgykvksa ds [kwu ls
/kjrh dks jax fn;kA ukS toku m|e flag tks fd ,d o`{k
ij p< x;k Fkk] lc dqN ns[k jgk FkkA xksfy;ksa dh
vkokt can gksus ij dqN yksx viuksa dks <w<+ jgs Fks] b/
kj&m/kj o yk'kksa esaA m|e flag us ns[kk fd ,d efgyk
¼jRuk nsoh½ vius 'kghn gq, ifr dk 'ko vdsyh gh
[khapdj ckgj ykus dk iz;Ru dj jgh gSA m|e flag dh
lgk;rk ls og vius ifr dk 'ko lqjf{kr LFkku ij yk
ldhA ¼m|e flag mldk /keZ HkkbZ cu x;k o vfUre
laLdkj Hkh iwjs djk,½A dqN yk'kksa dks vkokjk dqRrs Hkh
[khapus dk iz;kl dj jgs FksA m|e flag us ;g lc
ns[kdj izfrKk dh fd Hkkjr ekrk rsjh ykt j[kus o bl
vR;kpkj dk cnyk ejus ls igys vo'; yw¡xkA ;gh esjs
thou dk eq[; mn~ns'; gSA vukFk vkJe esa vkdj mlus
;g iz.k viuh Mk;jh esa fy[kkA
gkbZLdwy ikl djus ds i'pkr~ m|e flag us
vukFk vkJe NksM+ fn;kA dqlhZ fcuuk o dqN vU; QuhZpj
dk dk;Z og tkurk Fkk] blfy, thfodk gsrq viuh
nqdku [kksy yhA ,d xSjkt esa dqN fnu dk;Zdj Mªkbojh
Hkh lh[k yhA Økafrdkfj;ksa dh idM+&/kdM+ ds dkj.k
m|e flag Hkh dHkh lquke] fnYyh] lgkjuiqj] dkuiqj]
ckjkewyk] esjB] gfj}kj vkfn LFkkuksa ij vkrk&tkrk jgkA
dHkh v[kckj cspuk]
dHkh gksVy dk cSjk
cudj] dHkh VSDlh
Mªkboj cudj thfodk
ikyu ds lkFk viuh
izfrKk dks dk;Z :i
nsus dh jpuk ij fopkj
djrk jgrkA
y[kuÅ vkdj
,d rkyqDdsnkj ds ;gk¡
Mªkbojh djrk jgkA
rkyqdsnkj f'kdkj dk cM+k 'kkSdhu Fkk] mlds
ikl dbZ izdkj ds gfFk;kj Hkh FksA m|e flag
us lkFk jgdj fu'kkuk yxkuk Hkh lh[k fy;kA
fczfV'k ljdkj us gUVj desVh }kjk fy;s x,
fu.kZ; ds vuqlkj ^dRysvke* dk vkns'k nsus okys iatkc ds
ys¶VhusUV xouZj lj ekbdy mMok;j o fczxsfM;j bZ0,p0
Mk;j] ftlus dRys&vke dks dk;Z :i fn;k Fkk] dks nks"kh
ekurs gq, ukSdjh ls fudky fn;k Fkk] nksuksa yanu pys
x,A yanu esa bu gR;kjksa dk cM+k Lokxr gqvkA ;g
tkudj m|e flag dk [kwu [kkSy mBkA og igys ls gh
ruko iw.kZ thou th jgk FkkA dqN fnu ckn tujy Mk;j
dh ekufld :i ls chekj o ydok ekj tkus ds dkj.k
1927 esa e`R;q gks xbZA m|e flag Lo;a vius gkFkksa ls mls
ekjdj izfrKk iwjh djuk pkgrk Fkk] blfy, o dqN nq%[kh
gks x;kA nwljk fu'kkuk ekbdy mMkok;j ys0 xouZj
iatkc rks vHkh FkkA
izfrKk iwjh djus ds fy, og jkr fnu yUnu
igq¡pus ds tqxkM+ dh lksprk jgrkA fnYyh ls ve`rlj
;k=k djrs le; m|e flag dk ifjp; vÝhdk ds O;kikjh
ljnkj tlaor flag ls gks x;k] tks ve`rlj n'kZu o
O;kikj ds lEcU/k esa ve`rlj tk jgk FkkA ve`rlj ls l0
tloar flag njckj lkgc ds fudV ,d gksVy esa :dsA
jkst njckj lkgc tkrs] ,d fnu m|e flag mls fey
x;kA mls gksVy ys vk,A dgus yxs esjk dk;Z iwjk gks
x;k gS] vxys lIrkg eSa vÝhdk okil tk jgk gw¡A nksuksa
vkil esa vUrfje fopkj o Hkkouk ls iw.kZ :i ls voxr
gks pqds FksA m|e flag dks vius lkFk vÝhdk ys x,A
O;kikj dbZ ns'kksa esa QSyk Fkk bl dkj.k m|e flag Hkh l0
tloar flag ds lkFk dbZ ns'kksa esa tkrs jgsA gj txg og
Hkkjrokfl;ksa fo'ks"kdj flD[k ukStokuksa ls feydj
tfy;kaokyk ckx gR;kdkUM o vU; vR;kpkjksa tks fd
vaxzstksa }kjk Hkkjrh;ksa ij gks jgs Fks] m|e flag yksxksa dks
crkrs vkSj ns'k vktkn djkus dh izsj.kk nsrsA
yanu tkus dk dksbZ jkLrk u lw>rk ns[k os
bZ0 lksoju flag
lh&306 bfUnjk uxj
cfynku fnol 31 tqykbZ
(vi)
vejhdk ls okil vÝhdk vk x,A vejhdk esa ykyk
gjn;ky mu izeq[k lnL;ksa esa ls Fks tgk¡ xnj ikVhZ dh
LFkkiuk gks pqdh FkhA vÝhdk esa lwpuk feyh fd iqfyl
mls <¡w<+ jgh gSA os ve`rlj vkdj QuhZpj dh nqdku
pykus yxs o viuk uke jke eksgEen flag fMlwtk j[k
fy;kA Økafrdkfj;ksa fo'ks"kdj l0 Hkxr flag ftlus Hkh
tfy;kokyk ckx dRysvke 12 o"kZ dh vk;q esa ns[kk Fkk
feyrk jgrkA lu~ 1923 bZ0 esa l0 tloar flag fQj
Hkkjr vk, vkSj mn; flag ds uke ls ikliksVZ cuokdj
m|eflag dks vius lkFk ys x,A fdlh izdkj os yUnu
igq¡p x, o 'ksQMZ cq'k xq:}kjs esa jgus yxsA ;gk¡ mudk
ifjp; dbZ flD[k ukStokuksa ls gks x;k tks fd thfodk
ds fy, fHkUu&fHkUu dk;Z djrs FksA xq:}kjs esa mudh
efgyk fe= fel eSjh tks teZuh dh jgus okyh Økafrdkjh
fopkjksa dh Fkh] yanu esa gh bathfu;fjax i<+rs gq, m|e
flag dh fe= cu xbZ Fkh] lkFk jgrh FkhA xq:}kjs dk
lsoknkj cychj flag Hkh m|e flag dk fo'okl ik= cu
x;k Fkk] bl dkj.k mlus xq:}kjs dh VSDlh fdjk, ij
pykus ds fy, m|e flag dks ns j[kh FkhA viuh esgur
lsokvksa] dBksj ifjJe rFkk lPpfj=rk ds izek.k i=ksa ds
vk/kkj ij m|e flag dks mMok;j ds ;gk¡ ukSdjh fey
xbZA
m|e flag us cM+h fu"Bk ls ekbdy vksMok;j ds
;gk¡ Mªkbojh dhA vksMok;j MsoUl'kk;j esa jgrs FksA m|e
flag us mldh csVh fel xksYMh dks dkj }kjk mlds
dkyst ys tkus o ykus dk dk;Z laHkky fy;kA xksYMh
mlds O;ogkj ls cgqr izHkkfor FkhA ifjokj Hkh cgqr
izHkkfor Fkk ukSdjh ekbdy vksMo;j ds ;gk¡ djrs gq, Hkh
fuokl 'ksQMZ cq'k xq:}kjs esa cuk, jD[kk xksYMh m|e
flag ij cgqr fo'okl djrh Fkh] vr% mls ikfjokfjd
xksiuh; ckrsa Hkh LokHkkfod :i ls crk nsrh FkhA m|e
flag us cgqr lh ckrs tku yh Fkh] ftudh mls vko';drk
FkhA mls yxus yxk fd izse okRlY; esa viuk ladYi gh
u Hkwy tk,A jgL; [kqyus dk Hkh Hk; FkkA lkr ekg ckn
mlus ukSdjh NksM+ nhA Lora= :i ls xq:}kjs dh VSDlh
pykus yxkA vksMok;j ds ifjokj ls lEcU/k cuk jgkA
xksYMh xq:}kjs ls Qksu djds VSDlh eaxokdj dkyst
vkrh tkrh FkhA m|e flag] vksMok;j dks ?kj esa gh dHkh
Hkh ekj ldrk Fkk] ijUrq ;g dk;Z mls vuSfrd yxkA
lokZtfud LFkku ij vksMok;j dks ltk nsuk pkgrk FkkA
yanu esa jgrs 7 o"kZ gks x, FksA lu~ 1940 dk o"kZ vk
x;kA
nwljk fo'o ;q) py jgk FkkA ekpZ 11] 1940 dks
yanu ds lekpkj i=ksa esa lwpuk Nih fd 13 ekpZ 1940
dks yanu ds dSDlVu gky esa jk;y lsUVªy ,f'k;u
lkslkbVh vkSj bZLV bf.M;k ,lksfl,'ku vQxkfuLrku
ds lEcU/k esa ,d lHkk vk;ksftr djus tk jgh gSA lHkk esa
iwoZ Hkkjr lfpo ykMZtsV ySaM vkSj lj ekbdy vksMok;j
Hkh Hkk"k.k nsaxsA lkFk esa vkSj Hkh dbZ x.kekU; vius fopkj
j[ksaxsA
m|e flag dks yxk fd le; vk x;k gS] ftldh
izrh{kk 13 vizSy 1919 ds t?kU; dRysvke dk cnyk ysus
ds fy, dj jgk FkkA
lHkk 13 ekpZ 1940 dks lk;a 3-00 cts yUnu ds
foDVksfj;k LVs'ku ds lehi dSDlVu gky ds MwMj d{k esa
gksuh FkhA m|eflag us xq:}kjs tkdj viuh efgyk fe=
fel eSjh dks lsehukj ds fo"k; esa crk;kA fel eSjh us
m|e flag dks iwjk lg;ksx nsus dk vk'oklu fn;kA
lHkk izkjEHk gksus ds vk/ks ?kaVs igys fel eSjh dks
dSDlVu gky ds VwMj d{k ds eq[; }kj ij [kM+s gksus dk
dk;Z lkSaik ftlls dksbZ m|e flag ds dk;Z esa vM+pu u
Mky ldsA ;g Hkh dgk fd ml fnu og ,sls diM+s efgus
ftlls og 'kh?kz ckgj vkdj ljnkj f'ko flag tkSgy dks
lkjh ?kVuk dh lwpuk ns ldsA
12 ekpZ dks fel eSjh ds lkFk dSDlVu gky esa
lHkh jkLrs ns[ks] VwMj d{k] tgka lHkh us cSBuk Fkk] ikfdZax
LFkku ns[kkA LVst vkSj njokts dh nwjh dneksa ls ukihA
fel eSjh dks ,d njoktk fn[kkdj dgk fd rqedks ;gka
[kM+s gksuk gSA turk ij fuxkg j[kuh gSA lkjh ;kstuk
le>kdj nksuksa xq:}kjs vk x,A
vius fe=ksa dks 21 o"kZ iqjkuh izfrKk dk iw.kZ
fooj.k lquk;k vkSj mlds tqEesnkj ekbdy vksMok;j ds
?kj Mªkbojh djus dk edln Hkh crk;kA og Hkkjr esa Øwj
iz'kkld Fkk] yanu esa Hkys gh uez fn[k jgk gksA
13 ekpZ dks m|e flag yxHkx 2 cts] lQsn
deht] dkyh iSaV] yEck dkyk vksoj dksV igus] fel eSjh
ds lkFk VSDlh esa dSDlVu gky igq¡p x;kA vksoj dksV
dh tsc esa 17 dkjrwl] iSUV dh tsc esa 8 dkjrwl] vksoj
dksV dh tsc esa /kkjnkj pkdw] vaxzsth dh fMD'kujh chp
ls dkVdj] Hkjh fiLrkSy fNikbZA fel eSjh us LdVZ] 'kVZ
o iSjksa esa ysMht 'kw] flj ij LdkQZ ck¡/kk FkkA
izksxzke ls vk/ks ?kUVk igys nksuksa gky ds njokts
ij vk x, tk;tk ysdj m|e flag lhV ij vkSj eSjh
njokts ds ikl [kM+h gks xbZA le; ij ekbdy vksMok;j
ifjokj ds lkFk] lfpo ts+V ySM] vU; x.kekU; O;fDr;ksa
ds lkFk vkdj vius LFkku ij cSB x,A gky [kpk&[kp
Hkjk FkkA
lj ekbdy vksMok;j] tks fd v/;{krk dj jgs
Fks us viuk Hkk"k.k vkjEHk fd;kA vQxkfuLrku ij
cksyrs&cksyrs os Hkkjr fojks/k ij vk x,A ;g Hkh dg x,
fd fczfV'k ljdkj dks Hkkjr esa viuh uhfr vkSj dM+h dj
nsuh pkfg,A Hkkjr ds fo:) tgj mxy jgs FksA rHkh
rkfy;ksa dh /ofu esa /kk¡;&/kk¡;A ekbdy vksMok;j dks rhu
xksfy;ka yxhA vkSjksa dks Hkh xksfy;ka yxhaA eSjh dks tkus
dks dgk] m|e flag Lo;a [kM+s jgs] fxj¶rkjh dk fojks/k Hkh
ugha fd;kA
jkrHkj Fkkus iqfyl fgjklr esa j[kus ds ckn ekpZ
¼'ks"k ist (vii) ij½
(vii)
14] 1940 dks m|e flag dks fczXlVu tsy Hkst fn;k] os
glrs gq, pys x,A
Hkkjr ds lekpkj i=ksa esa m|e flag dh ohjrk
lqf[kZ;ksa esa NihA m|e flag dh /keZ cgu jRuk nsoh Qwyh
ugha lekbZ] ftlds dysts esa BaMd iM+ xbZA ifr ds
gR;kjs dh gR;k ls pSu iM+kA
01 vizSy 1940 dks m|e flag ds fo:) eqdnek
'kq: gqvkA fczfV'k gqdqer }kjk ;g Hkh vkns'k fn;k x;k
fd eqdnesa dh dk;Zokgh gYdh jD[kh tk;s] rkfd Hkkjr esa
lekpkj i=ksa esa ;g luluh u cuus ik;sA
fel cFkZ gsfjUx] tks fd p'enhn xokg Fkh] us
m|e flag ls iwNk fd eSaus rqEgs tc xksyh pykus ds fy,
gkFk idM+uk pkgk rks rqe us eq> ij xksyh D;ksa ugha
pykbZ] rqe vklkuh ls ?kVuk LFky ls Hkkx ldrs FksA
m|e flag us dgk ^^fL=;ksa] cPpksa vkSj fugRFks]
fujvijk/k yksxksa ij xksfy;ka vaxzst gh pyk ldrsa gSa]
gekjk /keZ bldh vkKk ugha nsrkA esjh izfrKk iwjh gks xbZ]
y{; iwjk gks x;kA eSaus 1400 funksZ"kksa ds gR;kjs dks ekjk
gSA ns'k ds fy, cfynku esjs fy, xoZ dh ckr gSA
5 twu 1940 dks nks"k;qDr vijk/kh ?kksf"kr djrs]
Qkalh dh ltk lqukbZ xbZA tqykbZ 31] 1940 dks m|e
flag dks Qkalh ds QUns rd yk;k x;kA m|e flag us
Lo;a Qkalh dk QUnk xys esa MkykA 'kkafr&'kkafr&'kkafrA
¼Qkalh ds le; m|e flag dk otu 5 ikSM+ c<+k gqvk FkkA½
vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa !
¼1½ vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa
%&
rkth gok ds fy, vius ?kj dh f[kM+dh [kqyh
j[kuh pkfg,A blh izdkj lalkj ls Kku ysus ds fy,
efLr"d ds dikV [kqys j[kuk pkfg,A ;g ;qx dh ekax gS
vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;saA gekjs
pkjksa vksj izHkq dh efgek dk vkyksd izd`fr ds :i esa
fc[kjk iM+k gSA bls ns[kus ds fy, viuh vka[ksa [kksyus dh
vko';drk gSA vPNkbZ dk izdk'k QSykus ds fy, vius
dks lefiZr djus ds fy, vkxs vk;sA vU/kdkj dk dksbZ
vfLro ugha gksrk izdk'k dk vHkko gh vU/kdkj gSA bZ'oj
ds vkKkdkjh iq= gksus ds ukrs mudh Hkkafr gesa lkjs
lalkjokfl;ksa ls I;kj djuk pkfg, rFkk yksd dY;k.k dh
Hkkouk ls lalkj esa jguk pkfg,A
¼2½ olq/kk dks dqVqEc cukus dk le; vc vk x;k gS %&
orZeku esa lkjk fo'o N% ¼6½ egk}hi :ih N% ¼6½
dejksa ds ?kj rjg fleVrk tk jgk gSA olq/kk dks dqVqEc
cukus dh dYiuk lkdkj gksus tk jgh gSA ,slk ifjokj
ftlesa tkfr] /keZ] šp&uhp] jax&Hksn dk dksbZ vfLrRo
rFkk vFkZ ugha jg x;k gSA vk/kqfud lapkj ek/;eksa us
fo'o dh gtkjksa fdyks ehVj dh nwfj;ksa dks [kRe dj fn;k
gSA ekuo tkfr dks bl rhoz lapkj ek/;eksa dk 'kh?kzrk ds
lkFk olq/kk dks dqVqEc cukus ds fy, lnqi;ksx djuk
pkfg,A
¼3½ rqe le; dh jsr ij NksM+rs pyks fu'kku %&
fdrus gh egku dk;Z lalkj esa lEiUu gq, vkSj
O;kid cus gSa] ftuds ewy esa euLoh yksxksa ds ladYi vkSj
iz;Ru gh dke djrs gSaaA ladYi vkSj fu'p; rks fdrus gh
O;fDr djrs gSa] ysfdu mu ij fVds jguk vkSj var rd
fuokZg djuk gj fdlh dk dke ughaA fojks/k] vojks/k
lkeus vkus ij fdrus gh fgEer gkj cSBrs gSa vkSj fdlh
cgkus ihNs ykSV iM+rs gSa] ij tks gj ifjfLFkfr ls yksgk
ysrs gq, vius iSjksa viuk jkLrk
cukrs gSa vkSj vius gkFkksa viuh
uko [ksdj ml ikj rd ig¡qprs
gSa] ,sls euLoh fojys gh gksrs
gSaA eukscy ,sls eufLo;ksa ds
lkgl dk uke gS] tks
le>&lkspdj dne mBkrs vkSj
mls vius ladYi ls iwjk djrs
gSaA
¼4½ ftUnxh dk lQj djus
okys vius eu dk nh;k rks
tyk ysa %&
ges'kk lksfp,! eSa
Hkkjr ds fy, D;k dj ldrk
gw¡ eSa lkjs fo'o ds fy, D;k dj ldrk gw¡ ,d rjQ
ije firk ijekRek dh vksj tkuk okyk iFk gS] ,d rjQ
lalkj dh vksj tkus okyk iFk gSA lalkj esa lnSo izHkq dh
maxyh idM+dj pyuk pkfg,A rHkh ge HkVdus ls cp
ldrs gSA ftUnxh dk lQj djus okys vius eu dk nh;k
rks tyk ysaA jkr yEch gS xgjk va/ksjk] dkSu tkus dgka gks
losjkA jks'kuh ls Mxj txexk ysa] vius eu dk nh;k rks
tyk ysaA
¼5½ gekjs izR;sd dk;Z izHkq dh lqUnj izkFkZuk cus %&
lHkh ifo= xzUFkksa esa ,d gh ije firk ijekRek
dh vksj ls fnO; Kku vk;k gSA gekjh vkRek dk firk
'kjhj ds firk dh rjg gekjk ekxZn'kZu djrk gSA gj
O;fDr ds vanj ls vkRek dh vkokt mBrh gSA bl
vkokt dk vfLrRo vPNs O;fDr rFkk cqjs O;fDr nksuksa esa
gksrk gSA ftl dke dks djus ls vkRek jksds mls ugha
djuk pkfg, rFkk ftl dk;Z dks djus dks vkRek dgs mls
iwjs euks;ksx ls djrs gq, vius izR;sd dk;Z dks izHkq dh
lqUnj izkFkZuk cukuk pkfg,A
& MkW- txnh'k xka/kh]
f'k{kkfon~ ,oa laLFkkid&izcU/kd]
flVh eksUVsljh Ldwy] y[kuÅ
l0 Å/ke flag dh ohjxfr ------------------
(viii)
vkids lq>ko ,oa jpukvksa gsrq vkdka{kh gSA i<+s vkSj i<+k;s iatkch lqeu dk izlkj c<+k;saA
gLr eqnzk
¼1½ Kku eqnzk % vaxwBk vkSj
rtZuh dks feykus ls curh gSA
ykHk % Lej.k 'kfDr
mUur gksrh gS] ekufld jksx
fpM+fpM+kiu ,oa vfunzk nwj gksrh
gSA blls gksus okyh Lej.k 'kfDr
fo|kfFkZ;ksa ,oa cqf)thfo;ksa ds fy, ojnku ,oa
ekufld jksxksa ds fy, jke ck.k gSA
¼2½ ok;q eqnzk % rtZuh
vaxqyh dks vaxwBs dh tM+ esa
yxkdj mls vaxwBs ls nckus ij
;g eqnzk curh gSA
ykHk % bl eqnzk ls lHkh
izdkj ds ok;q jksx] xfB;k]
dEiu] ydok] ok;q'kwy ,oa jsaxus okyk nnZ fu'p;
gh Bhd gksrs gSaA
¼3½ lw;Z eqnzk % vukfedk
dks vaxwBs dh tM+ esa yxkdj
vaxwBs ls nckus ls curh gSA
ykHk % eksVkik] Hkkjhiu
nwj djrh gSA
uksV % vukfedk vkSj
vaxw"B nksuksa gh rst fo'ks"k fo|qr
izokg djrs gSaA ;kSfxd n`f"V ls yykV ij f}ny
dey dk vKkpØ fLFkr gSA ml ij vukfedk
vkSj vaxw"B ls ,d fo'ks"k fof/k vkSj Hkkouk }kjk
fryd djds dksbZ Hkh L=h vFkok iq:"k viuh
vn`'; 'kfDr dks nwljs esa igq¡pkdj mldh 'kfDr
f}xqf.kr dj ldrk gSA
¼4½ fyax eqnzk % nksuksa gkFkksa
dh vaxqfy;ksa dks ijLij Qalkdj
ck;sa gkFk ds vaxwBs dks lh/kk
j[ksaA
ykHk % lnhZ ds jksx
utyk tqdke bR;kfn nwj gksrs
gSaA
¼5½ i`Foh eqnzk % vukfedk
vkSj vaxq"B ds vxz Hkkx dks
feyk;saA
ykHk % nqcys irys
O;fDr ds fy, ,oa dkfUr vkSj
rst dh deh esa ykHk nsrk gSA
ladqfpr fopkjksa esa ifjorZu gksrk gSA
¼6½
izk.k eqnzk %
dfu"B ,oa
v u k f e d k
nksuksa dks
eksM+dj vaxwBs ls Li'kZ djsaA
ykHk % 'kjhj 'kkjhfjd ekufld n`f"V ls bruk
'kfDr'kkyh gks tkrk gS fd dksbZ Hkh chekjh vkØe.k
ugha dj ldrhA jDr lapkj mUur gksdj mDr
ufydkvksa dh :dkoV dks nwj djrk gSA ru&eu esa
LQwfrZ] vk'kk ,oa mRlkg iznku djrk gSA us= nks"k
nwj gksrs gSaA
¼7½ viku eqnzk % e/;ek ,oa
vukfedk dks ,d lkFk feyk
,oa eksM+dj vaxwBs ls Li'kZ djsaA
ykHk % mnj dh vk;q
dks de dj ogka ds nnZ ,oa
vU; minzo dks nwj djrk gSA
¼8½ 'kwU; eqnzk % e/;ek
vaxqyh dks eksM+dj vaxwBs ls
nck;saA
ykHk % dku ds nnZ esa
ykHk feyrk gSA fujUrj vH;kl
ls dku ds jksx ls cpko] cgjk
gS rks lqukbZ nsxkA ¼tUe ls
xq¡xk&cgjk gS rks vlj ugha gksxkA½
¼9½ vikrok;q eqnzk % rtZuh
vaxqyh dks eksM+dj vaxwBs dh
xn~nh ij yxk nsosa vkSj rc
NksVh vaxqyh dks NksM+dj ckdh
nksuksa vaxqfy;ksa dks vaxwBk ls Nqok
nsosaA
ykHk % ;g
eqnzk fny dk nkSjk jksdus esa bUtsD'ku dh Hkk¡fr
dke djrh gSA fu;fer vH;kl ls ân; jksx Bhd
gks ldrk gSA
¼10½ o:.k eqnzk % lcls NksVh
vaxqyh dks vaxw"B ds vxz Hkkx
ls feykus ij o:.k eqnzk curh
gSA
ykHk % blds vH;kl
ls 'kjhj esa ty rRo dh deh
ls mRiUu gksus okys lHkh jksx
nwj gks tkrs gSaA Ropk ,oa jDr fodkj nwj gksrs gSaA
14 nqxkZiqjh dkEIysDl lsDVj ,p] vyhxat] y[kuÅ
eks0 % 9935887790] E-mail : ssuppal@gmail.com
Mk0 ,l0,l0 mIiy
Combine july 2013 for web
Combine july 2013 for web

Combine july 2013 for web

  • 3.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (1) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 gzikph ;[wB ;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6 nze 3nze 3nze 3nze 3nze 3 i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 BkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktDBkBeFkjh jkV$;ktD ;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde ;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk ;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde ;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx ;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko ;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx ;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx r[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjeko frnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zx frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue# ;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso 215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004 w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886 Email:office@punjabisuman.com http://www.punjabisuman.com gzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;e R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014 LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA lEiknd % ujsUnz flag eksaxk iatkch lqeu gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk, 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk. ;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. gzikph ;[wB gfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgBgfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skehe'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ns/ ;0 jogqhs f;zx, r[0 nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.nkfFnkBk w'0 9918114445 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?. sseoksseoksseoksseoksseok ;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh 33333 e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ 44444 r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 44444 g'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okg'q0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok 55555 gkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jB 66666 nDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sknDyh rhs, nkgDk o;sk 77777 ypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnK 88888 nk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfs 1010101010 X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D) 1111111111 ;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I 1414141414 fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI 1717171717 nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 2020202020 ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 2121212121 f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH2 2323232323 r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh 2424242424 r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7r[opkDh ;ze/s e"F - 7 2525252525 f;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'soh 2626262626 ;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D 2727272727 ]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k 2727272727 nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12nkU gzikph f;yhJ/ - 12 2929292929 wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6 3030303030 ;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13 3131313131 gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'
  • 4.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (2) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544 pkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKM ;ktfD ;o;h ekwDh uoB ewb f;T[ fgnko[. wB[ sB[ osk ;u ozfr fJe' Bkw[ nXko[. fpfynk ozr e{Vkftnk fd;fB ;G/ Sko[. jfo nzfwqs pz{d ;[jktDh fwfb ;kX{ ghtDjko[. tD[ fsD[ gqG ;zfr wT[fbnk ;zwqE g[oy ngko[. jfo fwbD? B' wB[ b'udk eofw fwbktDjko[. fiBh ;yhJ/ gqG[ gkfJnk jzT[ fsB e? ;d pfbjko. BkBe jfo ih wfJnk efo ;pfd ;tkoDjko[. ;ktD[ fsBk ;[jkrDh fiB okw Bkw[ T[fo jko[.6. Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L- fit/I g?bh ftu i' e[M phihJ/ T[jh c;b tZY ;ehdh j?, fst/I fJ; ;oho dh okjhI fij' fij/ eow wB[Zy eodk j? T[j'I fij/ ;z;eko T[; d/ wB ftu fJeZm/ j[zd/ iKd/ jB. ;', d[Bhnk d/ Bk;tzs gdkoEK Bkb gkfJnk j'fJnk fgnko wB[Zy ~ ;koh T[wo e[okj/ gkJh oydk j?, s/ fJjBK gdkoEk tkbk ;kE Gh nk]o w[e iKdk j?. r[o[ dh FoB g? e/ yZfNnk j'fJnk gqG{-uoBK dk fgnko jh n;b ;kEh j?, s/ ;[ydkJh j?. r[og[opr[og[opr[og[opr[og[opr[og[op gqekF ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 5 i[bkJh whoh-ghoh fdt; gksFkjh S/th 21 i[bkJh gqekF ;qh r[o{ jfofeqFB ;kfjp ih 23 i[bkJh fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/ f;oiDk fdt; ;qh nekb s]s ;kfjp 2 i[bkJh Fjhdh GkJh wBh f;zx ih 9 i[bkJh Fjhdh GkJh sko{ f;zx ih 16 i[bkJh ;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/;oekoh S[ZNhnK s/ j'o fdjkV/ Fjhd ;0 T{Xw f;zx 31 i[bkJh
  • 5.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (3) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j?Xkowe ;N/iK ;zGkbD bJh fdqVQsk io{oh j? nZi jkbks nfij/ jB fe ;koh d[BhnK ftu gkyzv, G//y, M{m ns/ ;[nkoE fposh dk p'bpkbk j?. f;Zy ~ r[o{ wjkoki B/ fJ;h gqeko dh fposh ~ ysw eoD bJh ;odkoh pyFh ;h, eh f;Zy g{o/ Gkosh ;wki ~ f;ZX/ okj gkT[D bJh e[opkDhnK s'I fgZS/ BjhI jN/rk ns/ ;wki ~ ojB{wkJh d/Idk oj/rk. r[o{ dopko ftu r[o{ wjkoki B/ f;Zy ~ r[o{ d/ e{eo dh ;zfrnk pyFh ;h. go nZi d/ f;Zy dk feodko fJ; s'I fpbe[b T[bN ikgdk j?. nZid/ Xkowe f;Zy nkr{ oki dopko/ e{eo pBD ftu wkB ;wMd/ jB ns/ T[jBK dh ;odkoh r[od[nkfonK ftu jh f;wN e/ ofj rJh j?. ;odkoh r[o{ xo dh u"yZN s'I pkjo fBebd/ jh ysw j' iKdh j?. e{eoh ftosh doFkT[D bJh oki dopko d/ Bkb Bkb d{i/ XowK dhnK ;z;EktK ;zx ns/ gofFdK th f;Zy nkr{nK ~ ok; nk ojhnK jB. nkgD/ Xow d/ ftgohs d{i/ XowK dh i? i?eko, eow eKvk ~ f;ZyK dk th dZ; d/Bk nkw fdykJh d/Idk j?. f;o'gk rZb ftu gkT[D dk Gkt, fBwosk gqkgs eoBk th ;h. rZb ftu gZbk j'D dk wsbp nkgk ;wogD eoBk jh j?. go ni ;N/ik T[Zs/ f;o'g/ X'BK nkeVkT[IB d/ gqshe pB u[e/ jB. i/ e'Jh fe;h wBws iK ;wkie p[okJh tZb e'Jh fJFkok eo/ s/ T[;d/ fto[X nkr{ M{mk g'qgkrzvk F[o{ eo d/Id/ jB ns/ nkw f;Zy th fpBK ;'u/ ;wM/ fe;/ rb dh sfj se BjhI iKd/ ns/ e/tb ;[Dh ;[DkJh rZb ~ nZr/ s'oh iKd/ jB. Xkowe wB[y bJh n'Iyk j[zdk j? fe nfij? b'eK Bkb T[bM/. i/ ;N/i ;zGkbD tkbk wB wkBhnK eoB tkfbnK dh ih ji{oh eo/, T[BQK dh i? i?eko eoB nEtk nkgDh eokD d/ okj gt/ fco sK T[; dh r[ZvQh nekF s/ uVQ iKdh j?, go i/ fJj ;'u/ fe r[o{ s' p/w[y j' e/ nekF s/ uVQB Bkb'I gkskb jh uzrk j? sK fco GkDk wzB ;G e[M ;fjDk g?Idk j?. fJjh ekoD j? fe r[o{ xoK ftu gqukoe iK ;N/i ;eZsqk B/ th T[jh ftosh ngBkJh j'Jh j? i' nkr{ y[Zd oki dopko ftu ike/ ngBkT[Id/ jB.;N/iK ;zGkbD tkb/ r[o{ d/ uj/s/ B pBe/ nkr{nK d/ uj/s/ pBD ftu nfXe o{uh b?Id/ jB. gqukoeK ns/ ;N/iK d/ ;zukbB eofdnK dh okfJ pB u[eh j? fe @@;wK gSkDBk ns/ nkgDk jkb bkG d/yDk ukjhdk j?, f;yh dk Gko fejVk ;kvQ/ w'fYnK s/ j?. fe;/ dh T[gwk ehshnK i/ nkgDh T[gwk j[zdh j't/ ns/ fe;h ;[nkoEh dk ;[nkoE g{ok eoe/ i/ fto'X s'I pfunK ik ;edk j? sK fJ; ftu eh p[okJh j?. ;w/I dh wzr j? fe b'eK ~ okih oZy' ns/ nkg okih oj[. fJj wfj;{; eoD dh b'V j? fe fe;/ rbs nkdwh dh T[gwk eoBh iK T[; dh Xow fto'Xh joes nkgD/ ;[nkoE fjs ;fj ikDk T[; rbsh dk fjZ;/dko pDBk j?. go ;N/iK s/ yb'D d/ bkbu B/ nZyK s/ gZNh pZBQh j'Jh j?. ;ukJh s/ s[oB tkb/ dk eost j? fe T[j r[owfs f;XKs dk dkwB B SZv/. Xow d/ wkor s/ s[oB tkb/ dk fto'X ;[Gkte jh j?. wBwZsh fe;w d/ b'e ;ZukJh ;[D e/ fsbwbKd/ jh jB ns/ nktki ~ dpkT[D bJh e'Jh e;o BjhI Svd/. fJ; s' xpok e/ nkgDk otZ:k pdb b?Dk iK y[Fkwdh pDe/ ;[nkoE g{osh dh okj/ s[o g?Dk T[fus BjhI j?. r[o{ d/ f;Zy dh d[FwDh wBws Bkb ns/ fwsqsk r[owfs Bkb j'Dh ukjhdh j?, i' fJ; f;XKs dk ftFtk;h BjhI T[j r[o{ dk f;Zy BjhI j?. fijV/ Xkowe b'e ;N/iK s/ ;fsr[o{ Bkb'I gqpzXek dh tX/o/ T[;ss eod/ jB ns/ fijV/ gqpzXe nkgDh T[gwk ~ tX/o/ soihj d/Id/ jB T[j nkgDh nkswk s/ nfijk p'M gk oj/ jB fi; ~ T[j T[Zsko BjhI ;eDr/. fJ; soK dh gowgo ukgb{;h dk jh fJj Bshik j? fe fJ; s'I fxoDk eoB tkb/ ftnesh fgZS/ jN iKd/ jB ns/ fdb jkoe/ f;Zyh n;{bK gqsh gkpzd ofj e/ ;/tk iK r[owfs dk j'Iek d/Dk tkX{ ;ododh ;wM e/ @@fJj iZr fwZmk s/ nrbk fe; fvZmk## dh ejkts nB[;ko ;PkoE g{osh ftu g? iKd/ jB iK r[o{ ;zs pDe/ nkgDh jh g{ik gfsFmk eokT[D ftu br iKd/ jB i' ;w{uh e'w bJh jkBhekoe j?. eJh ;zwgqdk ;z;Ek fJ;h ftosh ekoD g?dk j' e/ f;Zyh ~ xkN gj{zuk ojhnK jB.
  • 6.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (4) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 gow ;fseko :'r pkg{ BkBe ih, tkfjr[o{ ih ek ykb;k tkfjr[o{ ih eh csfj fuZmh d/ B/wK w[skpe sK nkg ih d/ jkb ukb g[SD/ pDd/ jB. go nkg ih sK nkg jh uVdh ebk d/ ;'w/ j'. y[FhnK y/V/ ns/ dksK tzvD tkb/ j'. fJj jkb ukb g[SD/ s/ d;D/ sK ;kv/ eb:[rh ihnK d/ gXo dhnK rbK jB. r[o{ ;kfjp ih fgSbk ;kok wjhBk, nkg ih d/ gzit/I ikw/ ftu fdZsh Fjkds ~ ;wogs ;qh ;[ywBh ;kfjp d/ gkmK dh bVh dhnK o'Dek ftu jh pshs j' frnk. gq;kfd d/ o{g ftu tzB ;' tzBhnK uhiK fwbdhnk jB. tZX s' tZX ;zrsk g[iD fJ; w[ekpb/ ftu tXhnk Menu fes/ fes/ sK fJe' ;w/I ftu g{oh nkb{, g?Nh} ;w';/ yho ns/ eZuh bZ;h nkfd ;kok e[M, fJe' ;w/I BjhI ykdk ik ;edk. go e'Jh rb BjhI r[o{ fgnko/ gbk;fNe d/ fbckc/ dh ;/tk eod/ tzvd/ fwb iKd/ jB Gkt Packing dk tXhnK gqpzX j?. gqpzXek tb'I T[jBK ~ Gift th tzv/ rJ/ i' 40 fdB g{o/ nkJ/. fJUI ;zrsK dh frDsh tX rJh. rb th mhe j?. fJj ukbh fdB gkm ehfsnK r[o{ ;kfjp B/ gsk BjhI Gift d/Dk j? eh BjhI. feT[fe ;k~ Go';k Bjh. go gqpzXeK tb'I sK rkozNh j? tkj pkDh tkj. r[o{ ;kfjp ih t?;/ sK ;w[Zuh pkDh nBw'b j? go T[; ftu th ;qh ;[ywBh ;kfjp Bkb ;zrsk dk ftF/F gq/w j?. fBsB/w Gkt/I ofj ikJ/ ik nX{ok ofj ikJ/ go ;[ywBh ;kfjp dk gkm io{o j[zdk j?. fJ; ~, nkg ih Bkb fgnko ;wfMnk ikJ/ iK d[fBnkth ;[y ;kXB gqkgs eoD dk ;kXB. fJj mhe j? eh pkDh dk gkm th f;woB j? go nkg ih B/ i' r[owzso fdZsk j? tkfjr[o{ i' T[;ss dk Bk:kp ns/ Bt/ebk wzso j? fi; okjh wB[y dh FyFhns ;toBh j?. pkDh dk c[owkB j? @r[D efj r[Dh ;wktfDnk# T[; pko/ e'Jh sVg BjhI j?. ;[ywBh ;kfjp ftu nkg ih fdqV eotk oj/ j' fe Bkw Bkb jh ;G e[M j? fiE/ e'Jh nk;ok BjhI j[zdk T[E/ th Bkw jh ;jkJh j[zdk j?. @Bkw# ;[yK dh wDh j?. fcoGh Bkw BjhI ig oj/ fco sK fJjh rZb j'Jh fe vkeNo dk gouk jh gVQ oj/ jK. dtkJh BjhI yK oj/. r[o{ ;kfjp ih ! nkg ih dh fJ; bk;kBh Fjkds ~ ;wogs j'e/ fgSb/ ;kbK dh soQK eo'Vk o{g? dhnK SphbK brhnK. go fJj SphbK feU[ brhnK fJ; pko/ ;wMkT[D bJh fe;/ B/ e[Me{ o{g? th BjhI you/. ekF n;hI nkg ih tb'I ;j/ s;hj/ dh @sgF# T[; sgF ftu nkg ih dh @mzve# wksk rzrk ih tb'I s;hj/ ns/ Fjkds dh ypo ;[D e/ e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ r[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'Xr[o{ BkBe tb'I whnK fwZmk d/ ftuko dh ;'X GuruNanakCorrectsMianMitha whnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk LwhnK fwZm/ nkfynk L ntfb BkT[ ][dkfJ dk, d{ik BZph o;{b, BkBe ! ebwk i/ gVfj, sK dorfj gtfj ep{b[, MainMithastated: ThefirstnameisthatofGod andthesecondisthatoftheProphet Youwillfindacceptance, ONanak,inthecourtofGod OnlyifyouwillrepeatKalma (i.e.thecreed,theMuslimconfessionoffaith) r[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk Lr[o{ BkBe ih B/ dZf;nk L ntfb BkT[ ][dkfJ dk, dfo dotkB o;{b[, F/]k ! Bhnfs ok; efo, sK dorfj gtfj ep{b iBw;kyh, g[oksB, 78-79 GuruNanakstated: Thefirstname,indeed,isthatofGod. Prophetsaremany andtheyareservingasgate- keepersathisgate. Youwillfindacceptance OSheikh,inHiscourt onlyifyouwillcherishgoodintentions anddovirtuousdeeds Janamsakhi,Puratan,78-79 r[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDkr[o{ BkBe ih dk b'e-uouk pko/ fBoDk GuruNanakDismissesPeople'sCriticism J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I,J/; ebhT[I gzi GhshT[I, feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs <feT[Ieo oyK gs < iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/,iK p'bk sK nkyhJ/, @pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s#@pV pV eo/ pj[s# u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws,u[g eoK sK nkyhJ/, fJ; xN Bkjh ws, i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#,i/ pfj ojK sK nkyhJ/, @p?mk ;ZEo xZs#, T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs#T[m ubk sK nkyhJ/, @Sko frnk f;o xZs# i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#,i/eo fBtK sK nkyhJ/, @vodk eo/ Grs#, ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms <ekJh rbh B w/tBh, fse tb eYK Ms < iBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbkiBw;kyh, GkJh pkbk HowShouldIprotectmyhonour fromthematerialistsoftheKali-age? IfIspeak,theysay, r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
  • 7.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (5) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ;wK bxkT[Dk iK xo'I fpdk eoD dh fjwzs ~ wfj;{; eo ;ed/. ;w[Zuh d[fBnk d/ Xow d/ ;ko ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu fwbktN BjhI j'D d/Dh fJ; gfjo/ s/ yfVnK Fjkds d/ fdsh. ekF T[; pkDh dk n;h g{oB bkG b? ;ed/ nkgD/ nkg ~ f;Zy ejkT[D tkb/ , T[BQK f;zXksk s/ gfjok d/D bJh ssgo ofjzd/ fiBQK s/ gfjok d/fdnK nkg ih B/ Fjkds fdsh. ekF nkgih dk fJj r[D ;kv/ ftu th nk ikJ/. ;ko/ gk;'I fto'Xsk ;jkod/ go/FkBhnK Mbd/. Gok, GoikJh je{ws fcoth jZ; e/ efj fdsk @T[bkjBk w? ekj{ B dhB'# ;kvQ/ Bkb sK iok HHHHHH fij e[M tkgo ikJ/ p; T[bKp/ s/ T[bKpK. pkg{ ih feogk eo' ;k~ fJj fdB wBkT[D dh iku nk ikJ/. csfj gqtkB eoBh ih. nkg ih dk pqfizdo gkb f;zx @feow# w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com "hetalkstoomuch". IfIkeepsilent,theysay, "hehasnothingtosay, "heisabore". IfIgoaway,theysay, "hehasrunawayandhasbroughtdiscredlt tohisfamily". EvenifIshowhumility,theysay, "hedoessoonaccountoffear"! "SinceIcanneverbesafe fromthecriticismofpeople. WhereshouldIgo topassmytimewithoutanxiety"? "TheCreatoraloneprotectsourhonour hereandhereafter". Janamsakhi,BhaiBala phph Btihs e"o Bkw L BZE{ okw (iBw ;w/I) gq'0 ;kfjp f;zx (f;Zy ;iD s/ 14 ;kb dh nk:{ ftu) iBw L 16 cotoh, 1892 ;EkB L fgzv cZs/tkbh, f}bQk f;nkbe'N (gkfe;skB) fgsk dk Bkw L jhok uzd w"s L 20 i[bkJh 1907 wksk dk Bkw L iwBk ih (ftnkj T[gozs fBjkb d/th) w"s L 1917 G?D-Gok L d' Gok, fszB G?DK ftnkj L gfjbk ftnkj L 25 cotoh, 1905 gsBh dk Bkw L d[ork (ftnkj T[gozs nkfrnk e"o) w"s L 1932 d{ik ftnkj L 31 d;zpo 1933, gsBh dk Bkw L osB e"o ;zskB L 6 bVe/, 2 bVehnK, gfjbh ;zskB bVek L ;0 eosko f;zx, 9 ngq?b 1912, d{ih ;zskB bVek L ;0 gqskg f;zx, 7 ;szpo 1915,shih ;zskB bVek L ;0 jofdnkb f;zx, 10 ngq?b 1918, u"Eh ;zskB bVeh L Bfozdo e"o, 23 wJh 1921 (;[gsBh gq'0 gqhsw f;zx) gzithI ;zskB bVek L ;0 nwohe f;zx, 23 d;zpo, 1922, S/thI ;zskB bVek L ;0 e[btzs f;zx, 1 Btzpo, 1926, d{ih gsBh osB e"o s'I ;sthI ;zskB bVek L vk0 dbihs f;zx, 11 nes{po, 1934, nmthI ;zskB bVeh L G[fgzdo e"o, 4 ;szpo 1939. i/bQ :ksok L @r[o{ ek pkr# w'ou/ d"okB 1922 s'I 1923 sZe, @i?s'I dk w'ouk# d"okB 1923 s'I 1926 sZe nekb ubkDk L 29 nes{po 1977 (gkofeB;B o'r Bkb) ftfdnk L w[ZYbh ftfdnk eth jkFw d/ g[Zso whnK j:ks Fkj e'b'I, 1902 ftu gzithI oZJhJ/ s'I, 1905 ftu nmthI, r'sk csjrVQ s'I, 1909 ftu d;thI, jkJh ;e{b g;o{o s'I, 1913 ftu n?H J/H, fdnkb f;zx ekb/i bkj"o, 1915 ftu phHJ/H r"0 ekb/i bkj"o s'I. ftt;kfJ L gfotkfoe ftt;kfJ tgko 1909, ;?ezv wk;No, ;Krbh, 1910, eboe, vkeykBk g;o{o, 1915, Eov wk;No, ykb;k jkJh ;e{b, co{ek, 1954-62, fgqz;hgb, Fjhd f;Zy fwFBoh ekb/i, nzfwqs;o. 1916, gq'c?;o, r[ioKtkbk, r[o{ BkBe ekb/i, r[ioKtkbk, 1921-27, whs ;eZso, ;q'0r[0gq0 ew/Nh, nzfwqs;o, 1954-62, fgqz;hgb, f;Zy fwFBoh ekb/i, nzfwqs;o gq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[okgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok (pkeh ;ck 28 s/)
  • 8.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (6) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHH r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/r[o{ rqzE ;kfjp dk w[y fejV/ gk;/ j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk <j? < w?~ e'Jh ;wMkJ/rk < w/o/ S'N/ Gok d/ xo fJe ;'jDh fijh g'soh B/ iBw fbnk. ;kok gqtko pj[s ][F j'fJnk fe xo ftu o"De tXh j?. n;h g'soh d/ iBw dh ][Fh ftu (XwkD) gkoNh dk gq'rokw pDk fbnk. ;ZG s'I gfjbK n;h ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk gqekF eotk e/, ;[ywBh ;kfjp dk gkm eotkfJnk. ;ko/ foFs/dkoK ~ th p[bktk G/fink. ekh foFs/dko, fJ; ][Fh d/ w"e/ fJeZm/ j'J/. ;[ywBh ;kfjp ih d/ gkm dh ;wkgsh wro'I ehosB th j'fJnk, tXhnK bZrk. nodk; j'Jh, phV ~ ;zs'y e/ r[od[nko/ fbikD dh nodk; j'Jh. pknd ftu Fpd r[o{ ~ f;o T[go uZ[eD bJh n;h Gshi/ ~ fejk. T[; B/ Fpd r[o{ ~ f;o T[go u[e fbnk sK ;zrs B/ o"bk gk fdsk fe fJ; dk w{zj nrb/ gk;/ eo'. w?I ftu'I jh p'b fgnk fe fJ; Bkb e'Jh oe BjhI g?Idk sK ;zrs w/o/ ns/ rqzEh d[nkb/ j' rJh fe Fpd r[o{ dk w{zj nZr/ j[zdk j?. ekh seoko j'fJnk s/ ;zrs GVe gJh. ;w/I dh B}kes ~ ;wMd/ j'J/ w?I |bsh wzB bJh. T[d'I se rqzEh f;Zy r[o{ dk w{zj nZr/ eo e/ r[od[nko/ gj[zu frnk. gkoNh ftu wkj"b mhe jh fojk. ;'funk fe i/ Fpd r[o{ i'fs j? sK T[; dk w{zj BjhI j' ;edk. go w{zj sK (d/jh) ;oho o{gh wBZ[y dk j[zdk j?. n;h ;ko/ nodk; ftu ;[Dd/ jK fe d;K gkfsFkjhnK dh nkswe i'fs ;o{g, ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gkm dhdko dk fXnkB Xo e/ ]kb;k ih p'b/ ih tkfjr[o{ go T[;/ jh ;w/I id'I n;h d'jok gVQd/ jK sK T[; ftu p'bd/ jK @r[o{ rqzE ih wkfBU, gqrN r[oK eh d/j# go fJj BjhI gVQd/ fe @gzE ]kb;k wkfBT[ gqrN r[oK eh d/j##. gzEe ftdtkBK ~ w/o/ tb'I fBwosk ;fjs p/Bsh j? fe T[go fdshnK j'fJnk d't/I fbysK @i'fs# ns/ @d/j# ftu'I fe; ~ wzBhJ/. Bkb jh d;D dh y/ub eoBh fe Fpd r[o{ dk w{zj j[zdk j? < iK nrbk fgSbk fe; soQK oyDk j? < j[D sK ;kvQk Fpd r[o{ ezfgT{No ftu vkT[Bb'v j' ;edk j? s/ Bkb jh ;kok g?ZB vokJht ftu gkfJnk j'fJnk j[zdk j? fi; ~ i/p ftu gk b?Id/ jK s/ id'I ihn ehsk g?ZB vokJht b?gNkg s/ brk e/ gVQ ;ed/ jK. n;h b'e ed'I fJBQK eow-eKvK ftu'I pkjo fBebKr/, ;wM s'I pkjo j?. fJj sK @p'b/ ~ ;zrhs ;[BkT[D# tkbh rZb j'Jh iK wo/ (fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI) j'J/ ;Zg nZr/ phB tikT[D tkbh. mhe rZb g[SD s/ th fJj eow-eKvh b'e wko-e[ZN se T[so nkT[Id/ jB ns/ @o'; Bk ehi? T[so dhi?## d/ r[owfs f;XKs dhnK XZihnK T[vk fdzd/ jB. fJj b'e r[owfs d/ f;XKs nB[;ko T[Zso BjhI d/ ;ed/. wko-XkV s/ T[soBk fejVh f;nkDg j? < fJ; eo e/ ;kvh e"w pdBkw j? fe fJj fBZeh fijh rZb T[go bVB bJh fsnko j' iKd/ jB. f}nkdk Bk fbydk j'fJnk, i/eo fb]s ftu e[ZM |bs fbfynk frnk sK nBikD ;wM e/ w[nk eoBk. go fJj xNBk ][d w/o/ Bkb tkgoh j? i' w? fby fdsk. gzEe ftdtkBK tb'I T[Zso dh T[vhe ftu. pbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zxpbtzs f;zx nkgD/ fgsk Bkb rZbQ eoD bJh T[jDK tb fgZm eoe/ rZbQ eoBk fBokdo j? go T[jh fgsk d{;o/ ewo/ ftZu j? T[; ~ tkiK wkoB bJh f;ZX/ gZ[m/ dk ftuko BjhI eohdk. fJ;h gqeko gqsZy w'i{d r[o{ d/ ;o{g bJh ;ZwkB oyd/ j'J/ g[Zm/ f;ZX/ dk fXnkB oyBk io{oh j?.-;zgkde r[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kbr[od[nkok Xow;kb f;Zy gzE d/ gquko e/Ido ~ r[od[nkok fejk iKdk j? ns/ b'e r[od[nko/ ~ r[o{-xo th efjzd/ jB. r[od[nkok e/tb g{ik n;EkB BjhI ;r'I fJj f;ZyK dk fJe efwT{fBNh ;?INo j?. r[o{-ekb d/ nkozG ftu r[od[nko/ ~ @Xow;kb# fejk iKdk ;h. r[o{ BkBe ;kfjp T[dk;hnK d"okB Xow;kb dh ;EkgBk eod/ iKd/ ;B. @Xow;kb# s'I Gkt Xow ewkT[D dh EK j?. Xow;kb dh ;/tk-;zGkb eoB tkbk Xow;kbk dk ;/tkdko ejkT[Idk ;h. GkJh bkb' gfjbk XowFkbhnK ;h. T[j ;zrs ns/ r[o{ ftueko ftu'b/ dk ezw eodk ;h. ;zrsK tZb'I G/Nk ehs/ XB-gdkoE ~ T[j r[o{ ;kfjp she gj[zukT[dk ;h. Xow;kbhnK ;EkBe ;zrs dk iZE/pzde nkr{ j[zdk ;h, Bk fe g[ikoh. r[o{ nwodk; ih d/ ;w/I wzih gqpzX nkT[D Bkb f;Zyh d/ gquko d/ ezw ~ tX/o/ ekoro pDkfJnk frnk. Gkos ftu pkDh wzihnK ;Ekfgs ehshnK Gkt fe Gkos ~ pkDh }'BK ftu tzv e/ T[BQK dk fJe-fJe w[yh Ekg fdZsk frnk. w[yh ~ @wzihdko# fejk iKdk ;h. fJBQK wzihdkoK ftu fszB fJ;sohnK th ;B. r[o{ okwdk; ih B/ wzih gqEk ftu e[M pdbh eoe/ w;zd gqEk dk nkozG ehsk. @w;zd# s'I Gkt r[o{ d/ @B/Vbk# j?. GkJh r[odk; ih nkro/ d/ w;zd ;B. w;zdK dk pj[s
  • 9.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (7) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ;fseko ;h. pknd ftu w;zd fGqFN j' rJ/ ns/ r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ ]kb;k ;ki e/ fJ; gqEk ~ ;dk bJh ysw eo fdZsk. j[D d/FK-ftd/FK ftu j}koK dh frDsh ftu r[od[nko/ ;Ekfgs jB. r[od[nkfonK dhnK fJwkosK pj[s jh ;[zdo jB ns/ fJj f;Zy e"w dh y[Fjkbh dk gqshe jB. r[od[nkfonK d/ Bkb :ksoh fBtk;, bzro, g[;sekb/, ;e{b ns/ dtkykB/ i[V/ j'J/ jB. fJT[I r[od[nko/ Gkt/I g{ik n;EkB th jB go fJj wzdoK, frofinK ns/ w;hsK s'I fBnko/ jB. jo wZs d/ nB[:kJhnK, tZy-tZy iksk d/ b'eK, tZy-tZy fJbkfenk d/ b'Vtzdk bJh r[od[nkfonK dhnK T[go'es ;/tktK, w[cs iK wkw{bh uzd/ okjhI ubdhnK jB. fJBQK ;/tktK dh jo e'Jh gq;z;k eodk j?. go ni'e/ ;w/I gquko dh ;{M Bk j'D eoe/ fJBQK ;/tktK s'I e"w ~ T[j bkG BjhI fwb fojk, i' fwbDk ukjhdk ;h. ukjhdk sK fJj j? fe fe;/ th pjkB/ e'Jh gqkDh r[od[nko/ nkt/ sK fBFkBk r[o-T[gd/F d/Dk j't/. fJ; ekoi bJh tZy-tZy GkFktK ftu e'Jh ;kfjs j'Dk ukjhdk j?. eo'VK o[gJ/ dk ;zrwowo ns/ ;'B/ T[Zgo you e/, e[M[ e[ g?;k fbNo/uo bJh youDk w[Feb feT[I j? < ekoD fJjh j? fe n;hI nkgD/ co}K dh nDd/Iyh eo oj/ jK. r[od[nko/ d/ ;Nkc bJh ;w/I ;w/I fJ; wzst ~ gqkgs eoB bJh, ftF/F foo?Fo e'o; (A course intended to improve or update your skills or knowledge) bkT[D dh b'V j?. r[od[nko/ d/ ;Nk ~ r[owfs gZy'I @tX/o/ frnkB# Bkb i'VB s'I nbktk tZy-tZy tor d/ f;ZyK bJh ftF/; fdBK s/ ftF/F gq'rokw j"Dk fw;kb tZi'I nfij/ gq'rokwK ~ j/mbh soshp nB[;ko ftT[IspzX ehsk ik ;edk j? L r[owfs ebk; dk gq'rokw ;wK L 4 s'I 5 (Fkw) n?stko - B"eoh$tgko eod/ f;zx - f;zxDhnK. ;'wtko - gzi ;kb s'I fBZeh T[wo d/ pZu/ - pZuhnK. wzrbtko - S/ s'I pkoK ;kb d/ pZu/ - pZuhnK. p[ZXtko - s/oK ;kbK s'I nmkoK ;kb d/ pZu/. thotko - s/oK ;kbK s'I nmkoK ;kbK dhnK pZuhnK. F[eotko - xo/b{ phphnK ns/ nmkoK ;kb s'I tZvhnK pZuhnK. FBhtko - f;zx (nmkoK ;kbK dh T[wo g{oh eo u[Ze/). ;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx;0 r[oFoBihs f;zx nDyh rhsnDyh rhsnDyh rhsnDyh rhsnDyh rhs ioB?b f;zx G'rb f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw. io bt/ e'Jh fet/I, }[bw s/ }[bwh fB}kw.1. nDy bJh T[j ih rJ/, sbhnK s/ ;h; fJek rJ/. nDy bJh wk;{w f}zdK, BhjK ftu fuDtk rJ/. f;o w/ok M[Ze e/ eodk, u'ih gqhsw ~ ;bkw. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw HHHHHH.2. rVQh ftu uwe"o dh, T[j nDy ykso wo rJ/. nkg sK T[j wo rJ/, go e"w f}zdk eo rJ/. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.3. nDy bJh ubtk bJhnK, fJeBk B/ f;o s/ nkohnK. T[;/ d/ ;de/ wkDd/ jK, nkyK nZi ;odkohnK. ihDk j? |?os d/ Bkb, nkT[ gqD eohJ/ swkw. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.4. i' eoB e[opkBhnK, T[j e"w d/ ntsko B/. i' ehs/ ~ BjhI ikDd/, T[j e"w d/ |Zdko B/. ukj[zd/ j' e'wh edo sK, i[V p?m' f;Zyh ntkw. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.5. p'bh s/ fJfsjk; nkgDk, jh sK e"wh FkB j?. pkpkDhnK ejkDhnK ejhJ/, sK nkgDk wkB j?. f;de'I Bk jko' ed/, w[Feb BjhI e'Jh w[ekw. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk BkwHHHHHHHH.6. XzB j? ewkJh dksk, s/o/ gfotko dh. bk;kBh e[opkBh dksk, nihs s/ i[Mko dh. }'okto sfj dk j?, ;G bJh J/j' g?|kw. f}zdrh j? nDy Bkb ihD/ dk Bkw. io bt/ e'Jh fet/I, }[bw s/ }[bwh fB}kw.7. nkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sknkgDk o;sk nzpohB }o nkV/ o;fsnK #u' jN e/ fJZe o;sk ngBkDk J/. ;kfonK ftu ofjzfdnK j'fJnk th w?I y[d ~ n}wkDk J/. fJj :ehB J/ wz}b #s/ ngV e/ T[; ~ SZvDk gt/rk. J/;/ bJh sK gfjbK s'I Jh fJZe tZyok xo pBkDk J/.
  • 10.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (8) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 r[od[nkok ;qh r[o{ BkBe ;fs;zr ;Gk ;do byBT{ d/ ;/tkdkoK gVQh fbyh BthI ghVQh ~ r[owfs d/ wkor d/ fdqV eokTD bJh fgSb/ fdBK s'I nozG/ rJ/ T[gokfbnk dh eVh ftu fJe j'o gq'rokw r[od[nkok nkbwpkr ns/ nkFhnkBk d/ ;fj:'r Bkb eoke/ byBT{ dh ;zrsk dk wB w'j fbnk j?. nzso okFNqh gZXo s/ f;y Xow dh ikBekoh ~ gj[zukD bJh :{0n?;0n?0 ftZu ofj oj/ g/F/ s'I fJzihfBno tho G[fgzdo f;zx B/ ekoi nzofGnk j'fJnk j? fi; bJh T[jBK d[nkok ;/whBko eko;kbk, NkZe F', ehosB BkNe nkd eoke/ gquko ehsk ik fojk j?. byBT{ ftu tho ih nkgDh 45 ftneshnK dh Nhw b?e/ 7 i{B ~ g[Zi/ ns/ 7 i{B Fkw ~ r[od[nkok ;do, 8 i{B ;t/o/ r[od[nkok nzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwBnzsookFNqh fynksh gqkgs tho G[fgzdo f;zx dk byBT{ nkrwB nkbwpkr, 8 i{B Fkw BkZNe ;zrhs ne?vwh r'wsh Bro fty/ o{jkBh ;/whBko ns/ tkosk, 9 i{B ;t/o/ r[od[nkok ;do, 9 i{B Fkw ~ pyFh g?b/; feqFBk Bro fty/ o{jkBh ;/whBko ns/ tkosk ns/ nkyho ftu 10 i{B ~ ;t/o/ r[od[nkok nkFhnkBk fty/ gq'rokw eoe/ byBT{ dh ;zrsk ~ fBjkb ehsk. gzikph ;[wB tb'I frnkB d/ bzro bJh ubkJh rJh w[fjw gqsh r[od[nkok ;do dh B'itkB Nhw ns/ T[jBK d/ gqXkB ;kfjp ;0 ntsko f;zx SkpVk ih d/ tXhnk T[gokb/ bJh pj[s pj[s tXkJh ns/ XzBtkd. r[od[nkok nkFhnkBk ns/ nkbwpkr d/ gqpzXe th tXkJh d/ gkso jB. ;0 jogkb f;zx iZrh ns/ ;0 fBowb f;zx d/ nkg;h skb w/b Bkb fJj pj[s nZSk gq'rokw ;zg{oB j'fJnk. f;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZbf;Zy n?i{e/FBb n?zv t/bc/no ckT{Iv/FB, dnkok g?o/INb ;feZb eKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkBeKT[;fbzr ns/ uzr/ Bzpok Bkb gk; j'J/ pZfunK dk ;BwkB r[owfs gqsh fdVsk bJh B"itkBK ~ g/qoD j/s[ ckTI[v/FB B/ i' T[gokb/ nzoG/ jB T[j Fbkxki'r jB. fwsh 23 i{B ~ r[od[nkok uzdo Bro fty/ 80 ch;dh s'I tZX Bzpo fbnkT[D tkb/ 10thI ns/ 12thI ebk; d/ 70 f;Zy pZfunK ~ N/pb/N ezg:{No, ebkJh xVhnK, feskpk, Nh FoNk ns/ w'w/IN' d/ e/ fBtkfink frnk. e?gNB nG? f;zx i' wFj{o e/ohno, c/whbh ns/ wB'ftfrnkfBe e'I;bo jB B/ g?o/fNzr ;feZb v/tbgw/IN ekoFkbk ftu fjZ;k b? e/ pfunK ns/ wkfgnK ~ nkgDh tkosk Bkb tvw[Zbh ikDekoh fdZsh. ckTI[v/FB d/ gqXkB ;0 irihs f;zx bkbh ns/ ;eZso ;0 tkJh0n?;0 ;kjBh tXkJh d/ gkso jB. gq'rokw d/ w[y w/jwkB i;fN; e/0n?;0 okyVk B/ gqXkBh ehsh, ;h0n?w0n?;0 ro{g nkc ;e{b; d/ cKT[vo w[yh ;qh irdhF rKXh B/ th g[Zi e/ gqpzXeK dh j';bk ncikJh ehsh. r[od[nkok nkFhnkBk d/ gqXkB uZYk ;kfjp ns/ r[od[nkok uzdo Bro d/ ;Zesq ;kfjp vk0 ekbok ih B/ th pZfunK dh j';bk ncikJh ehsh. ehosB ;wkrw fiZBQK dk w[y nkeoFD bzro jh j[zdk j? r[owfs d/ gquko tk;s/ n;odkfJe f;ZX BjhI j' oj/ jB. fJ; bJh fJj' ij/ gq'rokwK Bkb jh BthI ghVQh ~ r[owfs d/ wkor tZb gq/fonk ik ;edk j?.
  • 11.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (9) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok;0 jofwzdo f;zx fwzdh d[nkok eokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbkeokfJnk frnk ehosB w[ekpbk fwzdh ih B/ frnkB d/ bzro dh w[fjw ~ nZr/ tXkT[zd/ j'J/ bkigs Bro fBtk;h ;0 uoBihs f;zx ;kjBh d/ g{ofBnK s/ ub e/ nkgD/ wksk fgsk ;0 BZEk f;zx ns/ ;odkoBh e[btzs e"o dh :kd ftu fwsh 13 i{B s'I 18 i{B se r[od[nkok f;zrko Bro fty/ ehosB w[ekpbk eokfJnk, fi; ftu 42 pfunK B/ fjZ;k fbnk. ;hBhno ns/ i{Bhno r[o{g d/ 6, 6 pfunK ~ Brd fJBkw 5100, 3100, 2100 ns/ 1100 o{gJ/ d/ fdZs/ rJ/ ns/ pkeh 30 pfunK ~ th fJBkwK Bkb fBtkfink frnk. 18 ns/ 19 i{B ~ wksk fgsk dh :kd ftu ehosB ;wkrw th eokfJnk frnk fi; ftu phph e"bK GbkJh e/Ido ;qh nfwqs;o s'I nkJ/ gZwk G?D ih B/ ehosB eoe/ fBjkb ehsk fJj' fij? gq'rokwK ~ eokT[D tkb/ tho fwzdh ih ~ r[o{ wjkoki fjZws ns/ g{oB ekw:kph pyFB. gzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiBgzith gksFkjh ;qh r[o{ noiB d/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[opd/t ih dk Fjhdh g[op gzith gksFkjh ;qh r[o{ noiB d/t ih dk Fjhdh g[op fwsh 12 i{B ~ byBT{ d/ Bkek fjzv'bk ns/ fJfsjk;e r[od[nkok njhnkrzi nkd eJh r[od[nkfonK fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu T[Zu e'fN d/ gqukoeK ns/ okrh iZfEnK B/ fjZ;k fbnk. bzro ns/ Sphbk dk gqpzX th ehsk frnk. n?s eh gzikph ;[wB dh frnkB d/ bzro dh w[fjw ~ r[od[nkok bkigs Bro ns/ nkbw pkr B/ gotkB uVQkT[B bJh e'fF; eod/ j'J/ r[o{ wjkoki dh Fjhdh pko/ ;0 fsob'uB f;zx uzB ns/ Bfozdo f;zx w'Irk d/ b/y Skg e/ tzv/ ns/ ;zrsK ~ fJFfsjkoK okjh fJfsjk; dh ikDekoh fdZsh rJh. fJ; T[gokb/ bJh r[od[nkok bkigs Bro gqpzXe ew/Nh d/ ;0 r[oFoB f;zx ns/ ykF s"o s/ uzB ih tXkJh d/ gkso jB. gzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowegzikph ns/ Xkowe ftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;Kftfdnk dhnk ebk;K jw/Fk dh soK f;Zy :zr w/B} n?;';hn?FB tb'I r[o{ s/r pjkdo GtB uzdo Bro fty/ 60 pfunK ~ r[ow[yh fbfg f;ybkJh rJh ns/ Xkowe ftfdnk fdZsh rJh. fwsh 23 i{B ~ ;wkgB ;wko'j eoe/ pfunK ~ tvwZ[b/ fJBkwK Bkb fBtkfink frnk. ;0 ;[oihs f;zx okigkb, ;0 T[ikro f;zx ns/ ;0 nihs f;zx B/ f;ykD dh ;/tk ehsh. ;qh ;[ywBh ;kfjp ;/tk ;[;kfJNh tZb'I 8 ;?INok s/ nbr-nbr r[od[nkfonK ftu 300 pfunK ~ r[ow[yh fbfg ns/ Xkowe ftfdnk dh fFeFk fdZsh rJh ns/ pfunK ~ fJBkwK Bkb fBtkfink frnk. r[od[nkok Bkek, nkdoF Bro, f;zrko Bro, r'fpzd Bro, BkBe fgnkT[, fJzfdokBro, wkbth: Bro, ;do nkd r[od[nkfonk ftu ;0 s/igkb f;zx, ;0 i?gkb f;zx, ;0 ox[pho f;zx, phph irwhs e"o, phph ;opihs e"o, ;0 ewbihs f;zx Grs, phph r[oftzdo e"o, phph jfozdo e"o GkNhnk B/ f;ybkJh ns/ fJzukoih dh ;/tk ehsh. ;0 ifszdo gkb f;zx wzrk B/ ;ko/ ;/INok dh dhnK io{osK ~ ;w/I f;o g{ok ehsk. T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/T[sokyzv ftu j'J/ G:kBe jkd;/ ftu wko/ rJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xorJ/ b'eK bJh nyzv gkm, nodk; ns/ p/xo j'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJhj'J/ b'eK bJh ;jkfJsk ;kwrqh G/ih rJh byBT{ d/ brGr ;ko/ r[od[nkfonK ftu T[Zsokyzv ftu j'J/ jkd;/ ekoD wko/ rJ/ b'eK dh nkswe FKsh bJh nodk; ehsh rJh ns/ nyzv gkm j'J/. w[;hps idk b'eK bJh okjs Fkwrqh th T[ZsoKyzv G/ih rJh. n?;/ w'e/ s/ f;Zy ;wki jw/Fk nZr/ tZX e/ ;p s'I tX ;/tk eo fojk j?. fpBQK fe;h f;nk;h ;[nkoE d/ ehsh rJh ;/tk jh r[o{ wjkoki dh dorkj ftu gqtkB j?. r[od[nkok r'fpzd xkN ftu y[d c;/ j'J/ f;Zy iksqhnK B/ th fpBk Xkowe G/d Gkt d/ c;/ j'J/ b'eK dh bzro ubke/ ;/tk ehsh.
  • 12.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (10) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 nk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfsnk;k wjbk 5 fpojV/ xo 4 Szdk dh ikfs nihs f;zx, byBT{ fpojk - ftS'V/ T[gozs dhnk :kdK r[opkDh nB{;ko - fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB.fpojk fpojk nkyhn?, fpojk s{z ;[bskB. fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB.fi; sfB fpoj'I B T[gi? ;' szB ikfB w;kB. (Grs cohd ih) r[owfs nB[;ko gqG{ fgnko/ dh :kd ftu T[;~ fwbD dhnK noi'JhnK p/BshnK, i'dVhnk jh fpojk d/ rhs jB. fJe xVh fdt; w'e' pj[s fdjko/ wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/..wB B oj/ e?;/ fwb/ fgnko/.. ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?..ns/ uko fgjo uj[ i[r? ;wkB?.. fpojV/ f;ob/y j/m ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu ;qh r[o{ noiB d/t ih wjkoki d/ fsB Fpd nzfes B/, fijV/ fe nze 431$32 s/ ;[F'fGs jB. fJjBK Fpdk ~ nk;k okr ftu, Szdk d/ nB{;ko u'E/ xo ftu rkT{D dh fjdkfJs j?. fJe nekb g[oy d/ wzrbk uoD ns/ F[eokB/ T[gozs gfjbk Fpd gkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHHgkopqjw gqG f;wohn? fgnko/ HHHH BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1..BkBe G? ;kro gko gokfJ.. 8..1.. r[od/t T[; ;w/I d/ ;wki ftu gqufbs d[Bhnkth fpoj'I ~ nfXnkfswesk d/ o{g ftu fJ; ;pd okjh ;k~ ;/X d/ oj/ jB fe n;hI T[; gkopqjw gqw/Fo d/ r[D ;k; frok; fusthJ/ ns/ Bkw o{g ftu T[; d/ doFB eohJ/ ns/ do;BK s' pfbjko/ ikJhJ/. J/;/ gqG{ gqwkswk fi;d/ f;woB eoB ;dek d[yK dk Bk; j' ikJ/ ~ fedK ft;kfonk ik ;edk j?. e'Jh r[ow[y fgnkok T[; gowfgsk Bkb w?~ fwbk d/ sK w?I T[; s'I nkgDh ikB fBT[Skto eo fdnk. fJj d[Bhnkth fFzrko ns/ fdykt/ T[BQK d/ ;kjwD/ p/b'V/ i/ j/ jB fijV/ gqG[ d/ uoDhI brd/ T[; d/ ozr ftu ozr/ rJ/ jB. T[BQK dk sK @@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[##@@wB nBs B ekj{ ikJ/ ihT[## tkbh nt;Ek j' iKdh j? fiBK ~ jfo o; dk ;[nkd nk frnk fiBK ~ jfo Bkw dh ikr br rJh T[BK dhnK ;kohnK G[yk w[e iKdhnK jB fiBhI jfo of; ukfynk ;/ fsqgs oj/ nkxkfJ ihT[.. d[ik Fpd L- iBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHHiBw woD d[y eNhn? HHHH wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2..wks/ ;fji ;[GkfJ.. 9..2.. r[od/t c[owkT[d/ jB - fijV/ iht T[; gowfgsk d/ uoBK Bkb i[V rJ/ jB, T[BK dk iBw -woD dk d[y efNnk frnk j? fi;dk fieo epho ih th eod/ jB L fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok,fJe d[y okw okfJ ekN' w/ok, nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok..nrB rj? B rop p;/ok.. T[j nekb g[oy sK jo fJe b/Jh ;[xV s/ ;[ikB j? ns/ jo ;zw/I ;k~ uzr/ ihtD b/Jh ;/X d/Idk j?. go nGkr/ iht fijV/ T[;dh (gow g[oy) ojwfs s'I tKM/I jI'd/ jB T[j sK nfwqs ~ th fpy ;wMd/ jB ns/ fitfdnK th w'fJnk s[b jB ns/ nkgD/ ihtB ~ fBjcb eod/ jB. fiBK ihtK s/ T[; dh ojwfs ns/ fwjo dh Bio j' iKdh j? T[j fJ; gow;[y ~ i[pkB okjh fpnkB BjhI eod/ pbfe T[jBK dh ihtB ftu fJe f;ji nt;Ek nk iKdh j? fi; ekoD T[j iht jw/Fk jo ezw, ;[y d[y xkNk fcnkdk jo fJe ~ GkD/ I ns/ j[ew nB{;ko f;o wZE/ s/ wzBd/ jB, T[jBK dh gqhs nN[N j[zdh j? ns/ i[rK se ozjdh j?. J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh,J?;h gqhs r'fpzd f;T[I bkrh, d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh..d{y dod Gqw skek Gkrh.. sh;ok Fpd L ;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH;G fpfX s[w jh ikBs/ HHHHH BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ..BkBe jfo ;oDkfJ.. r[od/t pyfFF eod/ jB fe eosk g[oy sK xN-xN dh ikDdk j? fijV/ iht T[; fBzoeko ftu os/ rJ/ B/, T[BK dh fbt T[BK dh gqhs ed/ xNdh BjhI, r[ogq;kfd o{g ftu T[j ;p s'I feogk eoe/ ;p ~ dKsk d/Jh iKdk j?, r[ow[y iht d[y ns/ ;[y ~ s/o/ j[ew ns/ GkD/I d/ o{g wzBd/ jB. T[BK bJh T[j fdB, T[j oksK ;[jktDhnK j' iKdhnK jB fiBK ftu s/ok f;woB ubdk ofjzdk j?. fijV/ ezw eowkB{;ko X[o'I fby/ jB n;hI T[jh eoh ik oj/ jK. nzs r[od/t nekb g[oy nZr/ noi'Jh eod/ jB fe ;k~ ;z;ko o{gh nzXe{g s'I eY e/ nkgDh FoD ftu b? bt' L ;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[..;/t eohI gb u;k B ftSVk, iB BkBe dk; s[wQko/ ihT[.. wjbk L 5 ns/ ;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk..;z;ko ;wz[d/I, sko r'fpzd/, sko b? pkg phmbk.. (Bkwd/t ih)
  • 13.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (11) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D)X{Vh (uoB o/D) ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk wjK tke j? L wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[..wkfx wiB[ ;zfr ;kX{nk X{Vh efo fJ;BkB[.. (gzBk 135) wkx d/ wjhB/ okjhI r[o{ noiB d/t ih pkok wkjK ftu T[gd/F fdzd/ jB fe ;kX ;zrs Bkb fwb e/ r[o-uoBK dh X{Vh ftu fJFBkB eo'. Gkt, ;kX- ;zrs dh X{Vh nkgD/ w;se #s/ bkT[. r[o{ noiB d/t ih dk ;[ywBh ;kfjp ftu tke j? L ;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[.. (gzBk 283) X{Vh ftu fJFBkB dk nzsohth Gkt fBwosk j?. X{Vh jw/FK wB[Zy d/ g?oK EZb/ j[zdh j? ns/ fJj' X{Vh fJe fdB g?oK EZfbT[I T[Zm e/ wB[Zy d/ T[Zgo nk iKdh j?. cohd ;kfjp ih efjzd/ jB L cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh.cohdk yke[ B fBzdhn? yke{ i/v[ B e'Jh. ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ..ihtfdnk g?ok sb? w[fJnk T[gfo j'fJ.. (gzBk 1378) fi; soQK X{Vh fJe fdB wB[Zy d/ T[Zgo nk e/ tfvnkJh gqkgs eo b?Idh j?, fJ;/ soQK r[o{-uoBK s/ ;kX-;zrs dh X{Vh th wB[Zy ~ wjkBsk pyFdh j?. T[; wB[Zy dh th d[BhnK fJZ}s eoB bZr g?Idh j? i' r[o{ - uoBK dh X{Vh ~ gqkgs eo b?Idk j?. r[o{-tke j? L fiT[ Xosh uoD sb/ s/ T{gfo nkt? fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/..fsT[ BkBe ;kX iBk irs[ nkfD ;G[ g?oh gkJ/.. (gzBk 735) Grs Bkwd/t ih wjKokFNo d/ gqf;ZX Grs j'J/ jB fiBQK dh pkDh ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi j?. nkg efjzd/ jB L w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh..w/o? wky? bkrhb/ X{fo r'fpzd uoBB eh.. ;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo..;[fo Bo w[fB iB fsBj{ s/ d{fo.. (gzBk 694) Gkt w/o/ wZE/ #s/ r'fpzd-uoBK dh X{Vh bZrh j?. fJj X{Vh tZv/-tZv/ d/ts/ s/ foFh-w[BhnK s'I th d{o ojh Gkt T[j b'e th r'fpzd-uoBk dh X{V, jzeko d/ ekoB, gqkgs Bk eo ;e/. ;' fijVh X{Vh tZv/-tZv/ wjKfoFh Bk b? ;e/ T[j fJe r[of;Zy ~ tZv/ GkrK Bkb o'} gqkgs j[zdh j?. GkJh r[odk; ih nB[;ko ;qh r[o{ BkBe d/t ih br-Gr ;ko/ shoEK s/ rJ/ fit/I L frnkBh noiB f;zx pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?..pkpk nkfJnk shoE? shofE g[ofp ;G/ fcfo d/y?.. (tko 1 gT[Vh 25) r[o{ ih B/ pkDh ftu fJFkok ehsk j? fe b'e shoEK s/ fJ; bJh fJFBkB eoB iKd/ jB fe T[j shoE-fJFBkB eo e/ nkgD/ gkg d{o eo ;eD. eh wjKg[oF th fJ; bJh shoEK s/ fJFBkB eoB iKd/ jB fe gkg d{o j' ikD < r[o{ ih fJ; gqFB dk T[Zso pj[s ;z[do Yzr Bkb fdzd/ jB fit/I L rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/rzrk iw[Bk r'dktoh ;o;[sh s/ eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh..eofj T[dw[ X{fo ;kX{ eh skJh.. febfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfufebfty w?b[ Go/ go/ jwo? ftfu jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh..jwoh w?b[ ;kX{ eh X{fo rtkJh.. (gzBk 1263) Gkt shoE efjzd/ jB fe gkgK dh w?b Bkb Go/ b'e ;kv/ ftu nk e/ fJFBkB eo e/, gkg ;kv/ ftu T[sko iKd/ jB. ;kvh T[j w?b T[; t/b/ T[sodh j? id'I fe;/ ;kX{ dh X{Vh iK ;kX{ d/ uoB ;kv/ ftu nk e/ g?Id/ jB. fJ; tke s'I nzdk}k bk ;ed/ jK fe r[o{- uoBK dh X{Vh e/tb wB[ZyK dh jh BjhI ;r'I shoEK dh w?b th T[sko fdzdh j?. fit/I o'rh j;gskb ftu j[zd/ jB ns/ vkeNo th go vkeNo j;gskb ftu j[zfdnK th o'rhnK ftu BjhI frfDnk iKdk. fit/I fJe fJz;g?eNo i/bQ ftu j[zdk j? go i/bQ ftu j[zd/ j'J/ th T[j e?dh BjhI ;wfMnk iKdk. fJZe gq'c?;o iK Nhuo ebk; ftu j[zfdnK th ftfdnkoEh BjhI wzfBnk iKdk. fJ;/ soQK r[o{ BkBe d/t tor/ r[o{, shoEK s/ ik e/ th :kso{ BjhI frD/ iKd/ ;r'I T[j sK :kso{nK s/ shoEK dk Gbk nkgDh uoD X{Vh Bkb eoB iKd/ jB. -Grs epho ih pBko; ftu fJe fdB rzrk d/ feBko/ nkgD/ r[o{ (Grs okwkBzd) d/ o;s/ ftu bzw/I g? rJ/. Grs okwkBzd ih o'} nzfwqs t/b/ fJFBkB eoB iKd/ ;B. nZi r[o{ d/ uoB epho ih ~ S[j rJ/. okwkBzd ih efjD bZr/ L T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b !T[m GkJh, okw e/ okw p'b ! T[; r[o{ dh uoD-X{Vh dh S[j B/ epho ih ~ Bhu iksh dk j[zfdnK j'fJnk th gow Grs pDk fdZsk. fJe foFh u/fbnK ;w/s fes/ ik oj/ ;B. o;s/ ftu e[M fuZeV nk frnk. u/b/ fJXo T[Xo e'Jh fJZN iK bZeVh b?D bJh d"V/ fi; T[go uoB oZy e/ foFh
  • 14.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (12) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 fuZeV s'I gko j' ikJ/ go T[dkbe Bkw d/ u/b/ B/ Bk e'Jh fJZN y/th Bk bZeV, nkgDk ;oho jh bZeVh tKr fuZeV ftu ftSk fdZsk, fi; #s/ uoB oZy e/ foFh ih gko j' rJ/. d{i/ u/b/ ni/ bZeV fJZNk bZG oj/ ;B fe fJXo foFh B/ T[dkbe ~ nkgD/ rb/ Bkb bk fbnk s/ n;h; fdZsh fe s{z fJe fdB wjkB foFh j't/rk. e[M ;w/I pknd fJj S'Nh T[wo dk itkB fJe gqf;ZX foFh j'fJnk. - r[o{ r'fpzd f;zx ih nBzdg[o ;kfjp ftu fJe EK ik oj/ ;B fe GkJh Bzd bkb ih nukBe r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ uoBK ftu b/N rJ/. ebrhXo ih B/ g[ZfSnk L @Bzd Bkb fJj eh <# sK GkJh Bzd bkb ih B/ T[Zso fdZsk L- p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph.p}/fo ;kfJnkfJ s{pk w[okd jk :kph. p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph.p}/o ;kfJnk wodkfB je ][dk :kph. (p?Is GkJh Bzd bkb) Gkt, ebg fpqS dh Skt/I i' w[okd wzrhJ/ g{oh j[zdh j? go oZp d/ pzfdnK d/ goSkt/I EZb/ pzdk oZp ~ th gqkgs eo b?Idk j?. sK jh GkJh Bzd bkb ih @f}zdrh Bkwk# ftu c[owkT[Id/ jB L ]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s.]kfe okjw s[shnkfJ uFfw wk;s. nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s.nkpo{ n}kfJ jo Fkj' rdk;s. Gkt r[o{ d/ iK ;kX-;zrs d/ okj dh X{Vh ;kvhnK nZyK dk ;[owk j?. fJj X{Vh jo fJe pkdFkj iK eho dh fJZ}s ~ tXkT[D tkbh j[zdh j?. sK jh r[o{ noiB d/t ih c[owkT[Id/ jB L X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/..X{Vh ftfu b[vzdVh ;'jK BkBe s? ;j Bkb/.. (;b'e tkoK s/ tXhe, gzBk 1425) r[o{ BkBe d/t ih efjzd/ jB L dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[dkB[ wfjzvk sbh yke[ i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?..i/ fwb? s w;sfe bkJhn?.. (gzBk 468) - r[o{ noiB d/t ih d/ doFB eoB bJh ekpb s'I ;zrs ;qh nzfwqs;o ;kfjp gj[zuh. pkjo i'V/ T[sko e/ ;zrs jfowzdo ;kfjp nzdo nkJh. T[E/ r[o{ rqzE ;kfjp ih ns/ ;zrs d/ doFB sK j'J/ go r[o{ ih d/ doFB Bk j' ;e/. fe;/ ;/tkdko B/ dZf;nk fe r[o{ ih pkjo jB. ;zrs T[Zm e/ pkjo nkJh sK t/fynk L pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/.pkjo nkJ/ s/ eh gJ/ t/yD, jZE jh ofj rJ/ i'V/. ;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/.;sr[o{ noiB nkgDh jZEhI, ;kc eoB gJ/ i'V/. r[o{ noiB dt ih nkgD/ rb/ d/ gftZso eZgV/ Bkb ;kX-;zrs d/ i'V/ ;kc eo oj/ ;B. ;zrs t/y e/ j?okB ofj rJh s/ d"V e/ r[o{ noiB d/t ih d/ uoBK #s/ wZEk N/fenk. r[o{ ih efjD bZr/ L fijVh ;zrs fJzBh d{o s'I r[o{ okwdk; ih d/ dopko ftu g[Zih j?, T[; d/ uoBK dh X{Vh i/ dk; noiB ~ fwb ikJ/ sK w/ok th gko fB;skok j' ikJ/ ! r[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fjr[of;yK eh jfo X{fV d/fj jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj..jw gkgh Gh rfs gKfj.. (gzBk 1424) - r[o{ BkBe d/t ih d/ tZv/ ;kfjp}kd/ pkpk ;qh uzd ih r[o{ okwdk; ih ~ fwbD bJh nzfwqs;o nkJ/. r[o{ ih B/ r[o{ g[Zso ;wM e/ ns/ Grsh Gkt ftu g{oB ;wM e/ pkpk ;qh uzd ih dk nkdo-wkD ehsk, ;/tk ehsh ns/ e[M fdB nkgD/ gk; mfjokfJnk. fJe fdB puB-fpbk; eofdnK pkpk ;qh uzd ih B/ r[o{ okwdk; ih ~ fejk L ;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh.;qh uzd sp frok T[ukoh, @@ekj/ pYkJh dkVQh Gkoh. Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?<Gkt, nkg B/ dkVQk fJsBk bzwk feT[I tXkfJnk j?< r[o{ okwdk; ih B/ i' T[Zso fdZsk T[j fJ; gqeko fbfynk j? L okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I.okwdk; r[o fBwo jP? j?I. efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I.efjU nkg ;/ ;kX[ i' j?I. fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB.fsB e/ uoB g'ISB/ ekoB. fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD.fJw efj uoB br/ sp MkoD. y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok.y[Fh j'J/ ;qh uzd T[ukok. fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok.fJ;h s"o xo b[fNU jwkok. FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk.FoXk Grsh n" efo ;/tk. bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk.bJh r[fonkJh nzrd d/tk. jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/.jw r[o e/ ;[s S{S ojkJ/. ;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/.;/tk s/ s[w w/tk gkJ/. np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?.np pkeh Eh i' e[M w' g?. ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?..ShB bJh :{z jh s[w w' g?.. r[o{ ih B/ pkpk ;qh uzd ih ~ T[Zso fdZsk fe fJj dkVQk s[jkv/ tor/ ;zs wjKg[oFK d/ uoB MkVB bJh tXkfJnk j?. e/tb fJj Fpd ej/ jh BjhI ;r'I nkgD/ dkVQ/ Bkb pkpk ;qh uzd ih d/ uoB MkVB bZr gJ/. pkpk ;qh uzd ih B/ y[F j' e/ T[Zso fdZsk, @@s[;K ;kv/ fgsk r[o{ BkBe ih dk xo fJ;/ soQK fBwosk ns/ ;/tk eo e/ r[o{ nzrd d/t ih d/ o{g ftu b[ZN fbnk ;h. n;hI r[o{ BkBe d/t ih d/ g[Zso j[zfdnK ykbh ofj rJ/ go s[;K fBwosk s/ ;/tk Bkb r[orZdh gqkgs eo bJh. j[D w/o/ e'b i' e[M sgZf;nk, Grsh pkeh puh ;h T[j th s[;hI nZi fBwosk eoe/ y'j bJh j?.## ;'
  • 15.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (13) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 fJE' gsk brdk j? fe uoB X{Vh, Gkt fBwosk, wB[Zy ~ fezBk wjkB pDk fdzdh j?. r[o{ BkBe d/t ih gNBk Ffjo gj[zu/. GkJh wodkBk ih ~ G[Zy bZrD #s/ r[o{ ih B/ fJe ehwsh gZEo fdZsk fi; ~ t/u e/ T[j gqFkdk Se nkt/. GkJh wodkBk ih T[j gZEo b? e/ eJh d[ekBK #s/ rJ/ go fe;/ B/ T[; dk w[Zb g?;k s/ fe;/ B/ Nek dZf;nk. fe;/ B/ T[; gZEo d/ tZN/ ;p}h iK e[M cb d/D bJh fejk. n]ho T[j fJe i"joh @;kb; okJ/# e'b g[Zik fi; B/ T[; gZEo dh G/Nk ;" o[fgnk oZy e/ wZEk N/fenk s/ fejkL fJj gZEo fJzBk ehwsh j? fe w?I fJ; dh ehws BjhI gk ;edk. GkJh wodkBk ih T[j gZEo #s/ G/Nk b? e/ r[o{ BkBe ih e'b nkJ/. ;koh tkosk dZ;h. ;kb; okJ/ B/ nkgDk fJe ;/te @nXoZek# r[o{ ih tk;s/ G'iB d/ e/ G/fink. nXoZek r[o{ ih d/ doFB eo e/ oZph-ozr ftu nk frnk. T[; ~ xo w[VB dh ;[os G[Zb rJh. T[vhe T[vhe e/ id'I ;kb; okJ/ nXoZe/ ~ bZGD bJh r[o{ ih e'b gj[zfunk sK d/fynk fe nXoZek Bkw-w;sh d/ ozr ftu j'o dk j'o pD u[Zek j?. T[; d/ o'w-o'w ftu gqwkswk dk gqekF j' u[Zek j?. ;kb; okJ/ B/ r[o{ ih ~ wZEk N/e e/ p/Bsh ehsh fe w?~ th T[;/ Bkw dh dks pyF' i' nkg B/ nXoZe/ ~ pyFh j?. r[o{ BkBe d/t ih B/ T[Zso fdZsk-;kb; okJ/ ! i/ s{z T[j dks b?Dh j? sK nXoZe/ ~ wZEk N/e e/ T[;d/ uoBK dh X{V nkgD/ wZE/ s/ bk. r[o{ ih dk Gkt ;h fe ;kb; okJ/ d/ nzdo'I wkfJnk s/ wkbeh dk jzeko eZfYnk ikJ/. fJj ;[D ;kb; okJ/ B/ nXoZe/ dh uoB-X{V nkgD/ wZE/ s/ bkT[IfdnK nkfynk L @wjKg[oF', fJj sK w/o/ xodk B"eo j?. w/o/ xo d/ GKv/ wKidk j?, egV/ X'Idk j?, i[ZshnK ;kc eodk j?. w/o/ eJh ezw ;ztkodk j?. fJj sK wB[Zy j?, i/ nkg e[Zs/ d/ g?oh g?D bJh th j[ew eo' sK ;kb; okJ/ jk}o j?. fJj ;[D e/ r[o{ BkBe d/t ih B/ ;kb; okJ/ d/ f;o w;se #s/ jZE oZy e/ T[; ~ th tkfjr[o{ Bkw dh ozrD ftu ozr fdZsk. r[o{ ih eJh fdB ;kb; okJ/ d/ xo fNe/. fJ;/ ;kb; okJ/ d/ xo ns/ tzF d/ ;EkB s/ jh ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih dk iBw j'fJnk. ;' fJj uwseko X{Vh w;se bkT[D dk j?. GkJh r[odk; ih nkgDhnK tkoK ftu fbyd/ jB fe wi~ dk b?bk Bkb sK fgnko ;h go T[j b?bk d/ e[Zs/ ~ th wZEk N/edk s/ T[; d/ g?oK dh fwZNh b? e/ wZE/ ~ bkT[Idk ;h, fit/I L b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk.b?b/ dh dorkj dk e[Zsk wi~ d/fy b[GkDk. e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk.e[s/ dh g?oh gt? jfV jfV j;? b'e ftvkDk. (tko 38 gT[Vh 31) wi~ ~ t/y e/ b'e jZ;D bZr/ s/ efjD bZr/ L s{z e[Zs/ ~ wZEk feT[I N/e fojk j? < gkJ/ ;r p';hd wi~ ]be r[skJh fuj ;{d. r[sk JhI do e{J/I b?bk, rkj/ rkj/ osk p{d. Gkt, e[Zs/ d/ g?o u[zwfdnK t/y e/ wi~ ~ b'e g[ZSD bZr/ fe fJ; dk eh kfJdk j? < T[; B/ nZr'I T[Zso fdZsk fe fJj e[Zsk edh-edh b?bk d/ xo e{u/ s/ rbh ftu iKdk ;h. T[; d/ xo dh fwZNh fJ; d/ g?oK ~ bZrh j'Jh j?. w?I T[; fgnko/ d/ xo'I nkJh fwZNh ~ wZEk N/edk jK.## feZvh ;[zdo fw;kb j? r[of;Zy bJh, r[o{-dopko ftu p?m/ r[of;Zy d/ uoBK Bkb bZrh r[o-X{Vh dh wjkBsk dh. T[j f;Zy ukj/ Bhu iksh dk j't/ go f;Zy T[; ~ fJZvk wjkB ;wMd/ jB fe r[o{ BkBe d/t ih d/ ;kEh GkJh wodkBk wok;h s/ opkph dh uoB-X{Vh th wZE/ ~ bk e/ nkgD/ nkg ~ tvGkr/ ;wMd/ jB. ojhw fJe wjkB eth ;zs s[b;hdk; ih d/ ;w/ I j' r[}fonk j?. fJe tko ojhw, eth s[b;hdk; ih ~ fwbD bJh T[BQK e'b g[Zik. T[ZE/ fJZe okik th jkEh s/ ;tko j' e/ s[b;h ih d/ doFB eoB nkfJnk j'fJnk ;h. e[M d{oh s/ jkEh yVQk ;h ns/ xkj dkD/ Bkb oZi e/ w"i ftu nk e/ nkgDh ;[zv Bkb fwZNh u[Ze e/ nkgD/ ;h; s/ gk fojk ;h. fJj t/y e/ s[b;h ih B/ nkgD/ e'b p?m/ eth ojhw ~ nkfynk L X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki.X{o uYkts FhF go, ej[ ojhw e/ eki. Gkt, j/ ojhw ! dZ; jkEh nkgD/ f;o T[Zs/ fwZNh feT[I gk fojk j? < ojhw B/ MZN-gN fJj d'jok g{ok eoB bJh nrbh s[e T[ukoB eo e/ pVk ;[zdo T[Zso fdZsk. efjD bZrk L fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki.fij oZi fofF gsBh soh, ;' Y{zYs j? rioki. Gkt, fi; ;qh okwuzdo ih dh uoB-X{Vh Bkb r"sw foFh dh gsBh gZEo j'Jh so rJh ;h T[j X{Vh jkEh nkgDh ;[zv Bkb bZG fojk j? sK i' njZfbnk tKr T[; dk th gko fB;skok j' ikJ/. ;' g[oksB fJfsjk; s/ r[opkDh ftu r[o{-X{Vh dh ftF/F wjkBsk j?. sK jh r[o{ noiB d/t ih wjkoki efjzd/ jB L ;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[..;kX eh X{fo eoj[ fJ;BkB[.. ;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[..;kX T{gfo ikJhn? e[opkB[.. (gzBk 283) ns/ ;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo..;kX iBk eh wkrT[ X{fo.. gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo..gkopqjw w/oh ;oXk g{fo.. (gzBk 289)
  • 16.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (14) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 Xow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFsXow gquko ew/Nh ;qh nfwqs;o d[nkok gqekFs ;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I;kuh ;kyh ftZu'I 1935-36 dh rZb j? fe vkeNo nzp/deo, fjzd{;skB d/ S/ eo'V dfbsK d/ gqwkDhe B/sk, B/ fJj ;gZFN s/ y[bQh fJSk gqrN ehsh fe d/; d/ ;ko/ dfbs f;Zy pD ikD sK i[ iks-gks dh j}kok tfoQnK dh |[bkwh, ftu'I T[BQK dk S[Nekok j' ikt/. fJ; ftuko Bkb fjzd{ wjk;Gk d/ gqXkB, vkeNo w{zi/ ns/ ;BksB fjzd{-irs d/ gqf;ZX B/sk, gzfvs wkbth: ih, g{oB s"o s/ ;fjws ;B. vkeNo nzp/deo ns/ fJBQK fjzd{ bhvoK ftueko i' fuZmh-gZsq fJ; ;wZf;nk dh g{osh pko/ uZb fojk ;h, T[; dhnK BebK rKXh ih ~ frnks ti'I G/ihnK ik ojhnK ;B. id'I sZfeU B/ fe fJj ;G ekoi j[D f;o/ jh uVQB tkbk j?, sK rKXh ih B/, Fq/FNkuko d/ ;G fB:wK d/ ftoZ[X,d'jK fXoK dh nkfrnk bJ/ s'I fpBK, fJj fuZmh- gZsq nkgD/ nypko, @:zr fJzvhnk#, ftu Skg fdZsk ns/ fbfynk fe @dfbsK dk f;Zyh ftu gqt/F fjzd{ Xow s'I gfss j'D d/ s[b j?.## fJ; s'I fgS'I vkeNo nzp/deo B/ f;Zy bhvoK Bkb th wjkB ekoi ~ f;o/ ukVQB bJh f;ZXh rZbpks nkozG fdZsh, ns/ fJj rZb d/F Go ftu X[zw rJh fe j[D ;ko/ fjzd[;skB d/ dfbs f;Zy wZs rqfjD eoB jh tkb/ jB. fJj' ;wK j? id'I fe pzpJh ftu ]kb;k ekbi dh BhIj oyh rJh sK i[ dZyDh Gkos d/ nS[sK dk fJj ftZfdnk-e/Ido pD ;e/. fJ; ;w/I wjkokik G{fgzdo f;zx gfNnkbk Bo/F B/ vkeNo nzp/deo d/ xo ngDh G?D dk v"bk d/Dk se ;theko eo fbnk sK i[ Bt/I pDB tkb/ nS[s ikshnK d/ f;ZyK dk ;wkih r"ot tX ikt/. go e[M ;w/I fgS'I vkeNo nzp/deo ns/ f;Zy bhvoK ftueko e[M ni/j/ yoQt/ wsG/d j' rJ/ fe vkeNo nzp/deo ns/ T[; d/ ;kEhnK B/ f;Zyh s'I T[gokwsk XkoB eo bJh ns/ fgS'I ik e/ p[ZXws ftu gqt/F eo fbnk. fJBQK ;soK dk fbykoh, f;szpo, ;zB 1964 ftu, fJe fdB uzvhrVQ jkJhe'oN d/ pkoo{w ftu p?mk ;h fe ;oeko fJzdo f;zx eotkb, n?vt'e/N, jkJhe'oN, B/ pj[s ;ko/ ;ZiDk d/ ;kjwD/ fJj eEk ;[DkJh fe, T[BQK fdBK ftu, id'I fe vkeNo nzp/deo d/ nekbh bhvoK Bkb wZs-G/d d/ ekoD, dfbsK B/ f;Zy-wZs ftu dkyb j'D dk f]nkb y[bQw-y[bQk Sv fdZsk sK T[BQK B/ bkj"o ftu nkgD/ rtKYh, ;odko joBkw f;zx MZbk, n?wHJ/H, n?bHn?bHph, n?vt'e/N, (jkJhe'oN iZi), i' fe T[; ;w/I nekbh nkr[nK ftu f;oeZY ;B, e'b'I fJ; d[oxNBk dk ;jh ekoD g[fSnk sK ;odko joBkw f;zx ih B/ T[Zso fdZsk L @@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh@@UJ/ s?~ fJBQK rZbK dh ;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko;wM BjhI. S/ eo'V dfbs f;Zy pDk e/, dopko ;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V;kfjp u{jfVnK ~ d/ S'vhJ/ <## fJT[I S/ eo'V @ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/@ozxozN/, r[o{ e/ p/N/# r[o{xo d/ do T[s/ nkJ/, XZe/ wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~wko e/ gosk fdZs/ rJ/, fit/I r[o{ s/r pjkdo ~ jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk.jfowzdo ;kfjp ftu tVB BjhI ;h fdZsk frnk. gqzs{ i' e[S ;0 joBkw f;zx ih B/ ;0 fJzdo f;zx eotkb ~ dZf;nk, n;bhns s/ ;Zu fJ; Bkb'I Gh tX/o/ e'Mk s/ fBzdBh: j? ns/ fJBQK ;soK dk fbykoh fJ; n;bhns s'I, T[;/ ;w/I, Go';/:'r g[ZSfrS eoB s'I T[gozs, Gbh gqeko ikD{ j' frnk ;h. ;zB 1925 ftu id'I, r[od[nkok n?eN pDB ;w/I, d' XV/, ;odko pjkd[o wfjskp f;zx dk ns/ wk;No skok f;zx dk pD rJ/ ;B, Ud'I jh frnkBh eosko f;zx, wk;No skok f;zx, JhFo f;zx wM?b nkfd, @@nekbh gkoNh## (;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih(;odko eg{o f;zx ih I.C.S. ofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyhofus g[;se @;kuh ;kyh d/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQd/ gzBk 120 s'I 124 se j/mK fdZsk wiw{B fXnkB Bkb gVQ e/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkbe/ thuko eo' eh vk0 nzp/veo 6 eo'V dfbsK d/ Bkb f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[f;Zy pBD ~ fsnko ;B go nkyhoh ;w?I T[j fgZS/ feT[ jN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nKjN/ fJ; dk e'B fiZw/dko ;h. f;ZyK d/ ;[nkoEh nkr[nK B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j?B/ okiBhse bkG bJh ;dk jh f;Zyh ~ xkN gj[ukJh j? - ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)- ;zgkde)
  • 17.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (15) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 d/ w[yhnK ~ fJj ;gZFN j' frnk ;h, fe f;ZyK ftu i' @@gVQ/ fby/## nzro/}h ftZfdnk dh T[gi jB, T[j @Gentleman'sConduct# ~ ;dkuko dh BhIj ep{bd/ jB ns/ x;[zB w[Zeh, rkbQ'-rkbQh gZr bkj[D s/ b[jkT[D nkfd eosZpK s'I f|nkBh Gh vod/ jB ns/ G?Ghs Gh jB. fJBQK ~ f;Zy ;Gk ;';kfJNhnK, whfNzrK ns/ gzfEe ;/tk, y/soK ftu'I gZe/ s"o #s/ eZYD dk ;"yk Yzr fJj' j? fe fJj id'I Gh @@nekbh gkoNh## dh N[uhnK tkfbnK d/ B/V/ bZrD :k T[BQK dk w[ekpbk eoB, sd T[BQK Bkb, wK G?D dh, x;[zB-w[Zeh, jZE'gkJh nkfd @@f;zx- ohsh## dk gq:'r ehsk ikt/, fJj @@gVQ/ fby/## fBg[z;e MNgN s/ ;dk bJh, gzE dk yfjVk SZv d/Dr/ ns/ @nekbh gkoNh## dh pkbkd;sh s;bhw eo b?Dr/. fJj' okwpkD tos e/, @@nekbh gkoNh## B/ ;odko pjkdo wfjskp f;zx ~ xo ik p?mD #s/ wip{o ehsk, pkpk yVr f;zx ~ gzE s'I d{o ehsk, @@F/o/ gzikp## tkb/ ;0 nwo f;zx ~ gqki? s/ ][nko ehsk ns/ nzs ~ f;Zy p[ZXhtkBK ~ gzE s'I T[gokw ehsk ns/ gVQh fbyh f;ZyK dh BthI gBhoh ~ efwT{fB;NK d/ g/N/ gkfJnk. fJj' okwpkD nEtk pqjw-n;sq ubk e/ @@nekbh## ;{ofwnK B/ vkeNo nzp/deo ns/ T[; d/ S/ eo'V FoXkb{nK ~ f;ZyK s'I T[gokw s/ w[sBZco ehsk. vkeNo nzp/deo pVk BhsZr: s/ wowr: ftZdtkB ;h. T[j ;wM frnk ;h fe thjthI ;dh d/ wZX ftu, nzro/}K d/ fjzd{;skB ftu'I fBeb ikD ekoB f;Zy wZs d/ f;XKs ns/ skoh]h ftek; jh nS[sK ~ B e/tb dfbs nt;Ek ftu'I eZY ;ed/ jB, ;r'I dfbsK dh ;odkoh s/ pkbkd;sh ;ko/ fjzd{;skB ftu, nkT[D tkbhnk ;dhnK bJh ;Ekgs Gh eo ;ed/ jB. go, fJ; bJh }o{oh j?, fe f;Zy gzE dh bhvoh fe;/ d{odoFh, T[Zu-p[ZXh wB[Zy d/ jZEK ftu j't/. ni/jk f;Zy gzE dk Fq'wDh bhvo T[j nkg pDB d/ ;[gB, :'r s"o T[s/ jh, b? fojk ;h. i/ S/ eo'V dfbs, f;zx ;i iKd/, i' fe vkeNo nzp/deo, y[bQw-y[bQk ukjz[dk ;h, sd ;zB 1947 ftu tkfJ;okJ/ dh e"I;b ftu, f;Zy B[wkfJzdk vkeNo nzp/deo B/ jh pDBk ;h ns/ f;ZyK ~ fjzd{;skB dh gqG[;Zsk dk shik tko; i' wzfBnk ik u[Zek ;h, T[; dk :'r s/ Y[ZetK bkG eh ns/ fet/I gqkgs eoBk j?, T[; dk fBFuk Gh, vkeNo nzp/deo d/ jZEh jh j'Dk ;h ns/ vkeNo nzp/deo, fw;No fiBkj ns/ wjkswk rKXh, d'jK Bkb'I fet/I th xZN BhshtkB us[o, s/ p[ZXhtkB BjhI ;h. go, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iDgo, S/ eo'V |?o-gzikph dfbs, f;zx ;iD Bkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDhBkb, nkb fJzvhnK r[od[nkok n?eN pD e/, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dhr[od[nkok gqpzXe ew/Nh s'I @nekbh gkoNh## dh ;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h;odkoh s/ nikokdkoh jw/Fk bJh ]sw j[zdh ;h ns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzNns/ ;odko pbd/t f;zx dh ;?INob r"toBfwzN ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h.ftu f;Zy gzE dh B[wkfJzdrh dk Gh G'r g?Idk ;h. fJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbhfJ; ;zeN ns/ nkgsekb ~ id'I @@nekbh gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I,gkoNh## B/ ;wM fbnk sd dhox ftuko fgS'I, ;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo;ot-;zwsh Bkb ?;bk fJj' j'fJnk fe vkeNo nzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJhnzp/deo ns/ T[; d/ FoXkb{ nS[sK ~ jw/Fk bJh f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/.f;Zy gzE ftu nkT[D s'I o'e fdZsk ikt/. fJ; w?e/ T[s/ @@gzE d/ fdwkr##, frnkBh eosko f;zx B/ ;[MkT[ fdZsk fe @@ fJBQK gfVQnK-fbfynK ~ ;{s eoBk eh n?yk j?.f:j ;[;o/ s'I J/e tko eh wko j?. fJ; fgS'eV ftu, wk;No ;[ikB f;zx ;ojkbh ~, @fjdkfJsK# d/ e/, pzpJh, vkeNo nzp/deo ~ fwbD G/fink frnk, fi; B/ nzp/deo ~ ;gZFN efj fdZsk fe T[j @@u{jVk## j?, ns/ fJj Gh dZ; fdZsk fe T[; dh wksk d/ gshtqs Xow pkps @@nekbh gkoNh## d/ eh ftuko jB ns/ c/o nbNhw/Nw fdZsk fe @:k sK 24 xzN/ ftu nzfwqs Se e/ f;zx ;i ik, BjhI sK gzE s/oh n?;h eo/rh. fJj F[ZX @nekbh p'b# ;[D e/, vkeNo nzp/ deo B/, T[j' ?;bk ehsk, i' e'Jh Gh gfVQnk-fbfynk eodk. T[; B/ wk;No ;[ikB f;zx ih okjh @nekbh gkoNh## ~ fBFuk dtk fdZsk fe B T[; dk ns/ B jh, T[; d/ fe;/ FoXkb{ dk, f;Zyh :k f;ZyK d/ B/V/ nkT[D dk ftuko j?. fJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/tfJT[I @gzE dh bhvoh# ns/ ;odko pbd/t f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh.f;zx ih dh u"Xo dh oZfynk j'Jh. ;gskje, @gzikph ;wkuko#, pzpJh d/ 13 nr;s ;zB 1976 d/ ;ck, 17-18 T[s/ ;0 Bo?D f;zx, ;eZso, r[o{ BkBe fwFB, gfNnkbk ns/ ;kpe w?B/io,
  • 18.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (16) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 r[od[nkok BBekDk ;kfjp dk fJe f;b;b/tko b/yL @@]kb;k ekbi pzpJh, feT[I s/ fet/I## Sfgnk j?, fi; ftu T[j fbyd/ jB L @@n;b go/oBk (vkeNo nzp/deo) ~ T[; dh fBih f;nk;s d/Idh ;h fe Gkos nzdo f;ZyK dh fJe S'Nh fijh e"w ;h, fi; ftu i}p j'D dh pikJ/, fJ; ~ T[j nkgD/ nzdo i}p eo ;edk ;h ns/ T[; dk tkfjd bhvo pD ;edk ;h. HHHHHHH jo e'Jh Xow Bkb'I skes ~ fgnko eodk ;h ns/ ;koh y/v skes tXkT[D dh ;h.## ;0 izrpjkdo f;zx, gqfsFN f;zx, gqfsFN f;y jsktkoh n]pko, @@F/o/ gzikp## d/ n?vhNo fi; n]pko ~ gfjbK 20-25 toQ/, gqf;ZX f;Zy ftZdtkB s/ f;nk;sdkB, ;0 nwo f;zx ih bkj"o'I eZYd/ oj/ ns/ gkfe;skB pDB fgS'I fJ; ~ ;0 nwo f;zx ih d/ ;g[Zso izr ;jkdo f;zx ih pkekfJdk fdZbh s'I eZY oj/ jB, @@F/o/ gzikp## d/ ftF/F nze, @vkfJwzv i[pbh Bzpo#, (1911-1971) d/ ;ck 99 T[s/, nkgDh ns/ nkgD/ fgsk dh }ksh tkehns T[s/ fBoGo r[nkjh, vkeNo nzp/deo ~ f;Zyh wzvb s'I T[gokw eoB pkps fdzd/ j'J/ fbyd/ jB L @@;zB 1936 ftu ft;kyh tkb/ fdB vkeNo nzp/deo, ;op fjzd f;Zy fwFB d/ ib;/ ftu ;qh nzfwqs;o d;sko ;ik e/, nkgD/ ;kEhnK ;w/s Fkwb j'J/ ns/ ;Zs eo'V dfbsK ~ f;Zyh got/F eotkT[D d/ fBFu/ ti'I nkgD/ Gshi/ ~ nzfwqs Sek e/ f;zx ;ikfJnk. ;0 nwo f;zx ;kfjp B/ nkgD/ ihtB ftu jh f;ZyK dh frDsh ;Zs eo'V se tX ikD T[s/ fi; gq;zBsk dk gqrNktk ehsk T[j T[BQK dhnK T; ;w/I dhnK fbysK ftu ;gZFN j?. go wk;No skok f;zx B/ S/sh jh ni/jh gkb;h pDk bJh fi; Bkb vk0 nzp/deo ns/ T[; d/ dfbs ;kEh, f;Zyh s/ f;ZyK d/ B/V/ B nk ;eD. HHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zxHHHH gzE d/ wzd Gkr fe wk;No skok f;zx ~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/~ fJj vo g? frnk fe i/ nzp/deo ns/ T[; d/ g?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvog?o'eko nS{s f;zx ;i rJ/, sK gzE d/ tkfjd bhvo vkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skokvkeNo nzp/deo pD ikDr/ ns/ wk;No skok f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk.f;zx dk s/i fYZbk g? ikt/rk. ;0 nwo f;zx ih B/ T[; ;w/I @@F/o/ gzikp## ftu fbfynk fe, @fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{@fi; r[o{ r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/r'fpzd f;zx B/ nkgD/ ;ko/ gfotko ~ ]kb;/ T[s/ fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/fBSkto eo fdZsk, T[; gzE d/ tkX/ bJh skes s/ d"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkBd"bs uh} jh eh j?, n;k~ ngD/ ;opz; Gh e[opkB eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB.eo d/D/ ukjhd/ jB. ;zB 1936 ftu jh pzpJh dh b?fi;b/fNt n;zpbh d/ u[DkU j'D/ ;B. vk0 nzp/deo s/ f;ZyK ~ nkgDk Xow GkJh ;wM e/ wk0 skok f;zx ~ ;[B/jk fGitkfJnk, fe T[j vk0 nzp/deo ngDh gkoNh ~ ekw:kp eotk e/ pzpJh ;{p/ dk uh wfB;No pD ;ed/ jB fJ; bJh gzikp'I gzMh j}ko o[gJ/ dh ;jkfJsk gzE T[BQK dh eo/. wk0 skok f;zx ~ f;Zyh s/ gzE s'I d{o eoB fjs vk0 nzp/deo ~ d{o eoB dk fJj ;[Bfjoh w"ek gqshs j'fJnk. wk0 skok f;zx ih, bkj"o, @@F/o/ gzikp## d/ dso ftu ;0 nwo f;zx ih e'b nk e/ efjD bZr/- @fJ; nzp/deo tZb sZe', f;ZyK e'b'I o[gJhJ/ wzrdk j?.# nwo f;zx ih B/ T[Zso fdZsk, @wk;No ih, fJj s[;hI eh efj oj/ j' < i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/i/ vk0 nzp/ deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/deo ~ XB dh jh fJZSk j't/ sK T[j eo'Vk o[gJ/ w[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zyw[;bwkBK, Jh;kJhnK e'b'I b? ;edk j?, T[; ~ f;Zy pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow-pDB dh eh b'V j? < T[j sK n;k~ nkgD/ Xow- GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?.GkJh ikD e/ fJj s[S fijh oew wzr fojk j?. T[; dh Bhs T[s/ FZe eoBk n;k~ F'Gdk BjhI.## wk;No ih MZN g?Isok gbN e/ p'b/, @@w?~ sK vo ;h fe ebQ ~ s[;hI jh ;op fjzd f;Zy fwFB ftu w/oh w[ykbs eo'r/ fe fJj o[gfJnk feT[I fdZsk. j[D id s[;hI ok}h j' sK w?I ebQ jh o[gJhJ/ vk0 nzp/deo ~ G/i fdnKrk.# ;0 nwo f;zx ih B/ jZE pzBQ e/ fejk, @d/yDk fes/ x'b B eo ikDk. 25000 o[gJhJ/ dh EK 50,000 o[gJhnk G/iDk. y?o o[gJhnK wk;No ih B/ ;op fjzd f;Zy fwFB d/ yks/ ftu'I eYtk fbnk ns/ vokN :k u?e d/D dh EK, ;kok o[gJhnK nkgD/ uwu/ wk;No ;[ikB f;zx ;ojkbh ~ d/ fdZsk. ns/ ;0 nwo f;zx ih ~ ejk G/fink fe o[gJhnK vk0 nzp/deo e'b ubk frnk j?. fJb?eFBK s'I fgS'I gsk bZrk fe o[gJhnk okj ftu jh y[od-p[od eo fbnk frnk s/ vk0 nzp/deo e'b fJe gkJh Gh B g[iD fdZsh rJh. ;r'I vk0 nzp/deo ~ f;Zyh s'I T[gokw eoB bJh T[; ~ w?jD/ wko/ rJ/ fe T[j f;ZyK e'b'I o[gJhJ/ b/Dk ukj[zdk ;h.## fJj o[gJhJ/ B sK ;op fjzd f;Zy fwFB d/ yks/ ftu tkg; iwQK eotkJ/ rJ/ ns/ B jh vk0 nzp/deo e'b g[Zi/. wk;No ;[ikB f;zx ;ojkbh ns/ wk0 skok f;zx ih d/ jZEhI r[o{ b/y/ bZr rJ/.
  • 19.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (17) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 bkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dkbkbk ! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dk fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShIfwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI fw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkoskfw;No w?ekfbc d/ gq/Dk Fo's f;Zyh nkuoD dh tkosk fdB ni/ BjhI ;h ufVQnk. w[Mkyok ;h fe ;kX{ f;zx BK dk fJe fpp/eh nXyV T[wo dk f;Zy, yZuo T[Zs/ eDe dh fJe SZN bZd e/ oktbfgzvh ik fojk ;h. @uhogVk# ftu'I bzxfdnK, y[zdoK-yzvoK ftu'I fJe w[;bwkB itkB bVeh o'Idh e[obKdh fBebh s/ d"Vdh nk e/ ;kX{ f;zx d/ bZe ~ iZch gk bJh s/ efjD bZrh, @@bkbk ! w?~ fJjBK pdwkFK e'b'I puk b?. (g'm'jko ftu w[;bwkB bVehnK tZv/ GoktK ~ @bkbk# ;ZddhnK ;B.) fJzB/ ~ d' pzd/ j'o T[;/ y[zdo ftu'I fBeb/ s/ T[; bVeh ~ tkbK s'I cV e/ fco T[;/ y[zdo ftu b? ikD bJh X{jD bZr/. ;kX{ f;zx B/ T[jBK ~ bVeh ~ X{j b? ikD s'I o'fenk. go T[j sK T[bNk ;kX{ f;zx ~ wkoB-e[ZND bJh fsnko j' gJ/. ;kX{ f;zx dh yZuo okj'I gf;sh fJe gk;/ j' e/ uo ojh ;h. yZuo d/ gbkD/ ftu nVkJh nkgDh vKr ~, u'oK Bkb T[bMD bJh, fbnkT{D tk;s/, ;kX{ f;zx w[fVnk jh ;h fe e[Vh fco fuubk T[Zmh, @@bkbk ! bkbk !! tk;sk Jh pkp/ BkBe d/ BK dk, fwxh JhjK S'Vhe? Bk rZShI (w?~ fJZE/ SZv e/ Bk ubk ikthI.)## pkp/ BkBe dk tk;sk ;[D e/ ;kX{ f;zx dk i'F d{Dk j' frnk, T[j vKr b? e/ bVeh tZb ~ d"fVnk. fje u'o bVeh d/ tkbK ~ cV e/ s/ d{ik bZsk s'I cV e/, u[Zeh b? ik oj/ ;B fe ;kX{ f;zx B/ iKfdnK jh tkbK ~ cVh pKj T[Zs/ nkgDh ;zwK tkbh vKr g{o/ }'o Bkb wko e/ pKj s'V SZvh. N[ZNh pKj tkbk T[E/ jh bzwk g? e/ e[obkT[D bZr fgnk s/ d{ik BZ; e/ y[zdo ftu tfVnk. ;kX{ f;zx B/ w"ek ;zGkb e/ e[Vh ~ yZuo T[Zs/ fpmk fbnk s/ nkgd/ okj/ g? frnk. o'Idh-e[obKdh s/ w[V-w[V fgSkjK ~ t/ydh, voh ;fjwh e[Vh ~ ;kX{ f;zx B/ fejk, @@G?DK s{z j[D vo Bk, w/oh f;oh c/j e/ jh j[D s/o/ tZb/ e'Jh nk ;e/rk.## @@thok ! s{z iht/I bZy ;?, tfojK ! Fkbk oZp s?~ JhwkB B;hp eo/.## @@go G?DK ! s/ok xo feZE/ j? <## @@n"j d' whbK s/ ofDnkb w/ok fgzv j?.## @@s?~ fJj pdwkF fet/I cV fbnkJ/ <## @@ftjV/ ftu ;[Zsh dk wzik u[Ze fbnkJ/ ;B, id'I w?~ ikr nkJh, Ud'I w?~ uZ[e e/ fJj fgzS'I pkjo nk rJ/ ;B. fco w/o/ w{zj ftu eZgVk d/ fbnk s/ w?~ fJE/ @uhogVk# ftu b? nkJ/.## @@s/ T[jBK d'jK e'b'I BZ; e/ fco fJ; t/b/ okj T[Zs/ s{z fet/I nk rJh <## @@thok ! ;koh oks w?I gho uzB uokr Fkj dhnK FohDhnK wzBdh ojh, pkp/ BkBe d/ gzi/ T[Zs/ nkNk uVQkT[D dhnK ;[ZyDk ;[Zydh ojh. pkp/ gzi/ tkb/ B/ w?~ pukT[D bJh thok s?~ G/i fdZsk. id'I s/oh yZuo d/ g?yVK dh nktk} w?I ;[Dh T[d'I fJj ]B}ho (;{o) oks d/ EZe/ wKd/ j'D eoe/ ;"I rJ/ ;B s/ w?I g'b/ fij/ T[Zm e/ T[E'I BZ; gJh. go jBQ/o/ ftu w/o/ g?oK Bkb bZr e/ fJe gZEo j/mK ~ foVQ fgnk, foVD dh nktk} s'I fJj ;{o ikr e/ w/o/ fgZS/ GZi nkJ/.## e[Vh fJj dZ; jh ojh ;h fe @ofDnkb# fgzv nk frnk s/ ;kX{ f;zx B/ e[Vh ~ yZuo s'I T[sko fdZsk s/ nkfynk L @@ikj G?DK ! s{z nkgD/ xo ubh ikj.## @@Bk thoK ! w?I eZfbQnK BjhI ikDk s{z w/o/ Bkb uZb.## e[Vh B/ sob/ Bkb nkfynk. go ;kX{ f;zx Bk wzfBnk. e[Vh nkgD/ xo ubh rJh. nZr/ fgzv ftu sVckjN wZuh j'Jh ;h, eJh pzd/ eJh okjK T[Zs/ e[Vh ~ Y{zvD rJ/ j'J/ ;B. id'I ;kX{ f;zx dh rZb e[Vh B/ nkgD/ xo tkfbnK ~ dZ;h, T[jBk fgzvh ~ s[o/ iKd/ ;kX{ f;zx ~ w'VB bJh T[jd/ fgZS/ pzd/ Gik fdZs/. T[j ;kX{ f;zx ~ ik fwb/. T[jdk F[eohnk ehsk s/ w[VB bJh sobk ehsk go ;kX{ f;zx B/ fejk, @@w/oh eDe T{mK T[Zs/ bZdh fgzvh gj[zu rJh j?. ;0 s/ik f;zx ;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh;Zuh ejkDh
  • 20.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (18) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 wzvh d/ t/b/ w?I ik e/ eDe t/uDh j?. w[V e/ nkT[Ifdnk w?I s[jkv/ fgzv nktKrk. nk]o e[Vh d/ GoktK B/ g[fb; ~ Bkb b? ik e/ e[Vh d/ dZ;/ gs/ s'I N[ZNh pKj tkb/ ~ cV fbnKdk, w[eZdwk uZfbnk s/ d't/I pdwkF e?d j' rJ/. go ;kX{ f;zx dk e'Jh gsk Bk bZrk. e[Vh d/ ns/ pdwkFK d/ ;kX{ f;zx pko/ fdZs/ fJe' fij/ fpnkBK T[Zs/ y[F j' e/ vh0;h0 oktb fgzvh B/ fJe ;" o[fgnk ;kX[ f;zx bJh fJBkw wB}{o ehsk. g[fb; ~ ;kX{ f;zx dh c"oh sbkF bJh j[ew ikoh ehsk. ;kX{ f;zx d/ bZGD sZe w[eZdwk dk]b dso eok fdZsk. ;kX{ f;zx pko/ g[fb; f;o fJsBk gsk bk ;eh fe te{J/ tkb/ fdB ;kX{ f;zx BK d/ fJe f;Zy B/ u[zrh Bz0 22 s'I fJe SZN eDe dk w;{b eNkfJnk ;h. go T[; d/ fgzv dk BK u[zrh d/ ofi;No ftu doi BjhI ;h. ;kX{ f;zx e"D ;h < fgzv @gfVnkb# sfj;hb csj izr dk ofjD tkbk ;h. @nXtkb# f}bQK oktbfgzvh d/ ;e{b ftu gzithI ftu gVQd/ ~, usokb s/ r?o fJbke/ dh izr t/b/, }'oh }poh c"i ftu Gosh eo fbnk frnk ;h. gfVQnk j'D eoe/ gfjbK fJj~ nzrq/}h f;ykJh rJh. fco NkJhg f;yK e/ eboe Gosh eo fbnk. T[d'I eboeK dh pVh ewh j[zdh ;h. fJ; s'I fgZS'I e'Jh tkdkoh s/ pjkdoh dk ekoBkwk eoB eoe/ ;kX{ f;zx ~ nzrq/} ewKvo dk pkvhrkov bk frnk frnk. gfjbK fJj SkT[Dh uedok (usokb) fco b"okbkJh (pb'fu;skB) s/ pknd ftu eokuh SkT[DhnK ftu ofjzdk fojk. ihtB fiT{D ftu pVk f;nkDk s/ ;{MtkB ;kps j'fJnk. ;zB 1902 ftu fJj fJe wjhB/ dh S[ZNh xo nkfJnk. gfVnkb ftu fJe rqfj;sh wjKg[oF ;[Zuh feos eoe/ fBopkj eod/ ;B. GiB pzdrh eoe/ fjzd{nK w[;bwkBK ftu pj[s ;fseko/ iKd/ ;B. ;kX{ f;zx ~ fJjBK wjKg[oFK, ;zs GkJh ekjB f;zx ih B/ r[o{ ek nzfwqs SekfJnk s/ nkgD/ tor/ fpp/ehnK d/ ihtB ihT{D dh fJj~ ikr bkJh. ;kX{ f;zx, ;zs GkJh ekjB f;zx ih tork eko'pkoh rqfj;sh pDBk ukj[zdk ;h. fJjB/ nkgDh pNkbhnB ftu ik e/ ewKfvzr n;o ~ nkgDh fJZSk dZ;h ns/ f;oc fJe wjhB/ dh S[ZNh ftu jh fJ; dh f}zdrh ftu J/vk gfotosB nkfjnk t/ye/ ewKfvzr n;o B/ fJ; dk n;shck wB}{o eo fdZsk. c"ih B"eoh dh ewkJh d/ E'VQ/ fizB/ pukJ/ o[fgnK ftu'I ;kX{ f;zx B/ fJe yZuo b? bJh. yZuo s/ ;tko j' e/ T[j fJbke/ ftu'I nBki yohd eodk s/ fi; wzvh ftu Gk dk tkXk j[zdk T[E/ ik e/ t/u nkT{Idk. yohd' co'ys ftu fJjdh f;nkDh s/ ;[Zuh feos B/ fJjdk ftjko ekw:kp eo fdZsk. pV/ nkokw fJZ}s Bkb ;kX{ f;zx nkgDk Xkofwe ihtB ihT[IfdnK ns/ f;woB eofdnK pshs eodk fojk. ofDnkb dh e[Vh dh ;jkfJsk eoB dk nt;o T[j~ nkgDh fJ; feos dh iZd'-ifjd ftu jh pD frnk. ;kX{ f;zx ~ ;oekoh fJBkw dh gqkgsh ;kb S/ wjhB/ fgS'I, g'm'jko d/ fJe fgzv ftu'I, eDe yohdD bJh fcodk ;kX{ f;zx T[; fgzv d/ XVE'Jh (nkVQsh) ~ Bkb b? e/, nukBe T[; e[Vh d/ ;j[o/ fgzv T[jd/ xo ik gj[zfunk, fi; ~ T[jB/ uhogVk ftu pukfJnk ;h. d[ZX foVQedh T[j w[;bwkB bVeh ;kX{ f;zx ~ t/y e/ f;RkD e/ T[Zm yV'sh s/ @bkbk# nky e/, nkgD/ ;j[o/ gfotko d/ ;kjwD/ jh ;kX{ f;zx d/ bZe ~ ich gk e/ o' gJh. T[jd/ @bkbk# nkyD s'I ;kX{ f;zx ~ ;G e[M :kd nk frnk. e[Vh d/ ;j[fonK B/ ;kX{ f;zx dk pVk nkdo ehsk s/ T[j~ dZf;nk, @s[jkv/ tk;s/ sK ;oeko B/ fJe ;" o[fgnk fJBkw d/Dk wB}{o ehsk j?.## ;[D e/ ;kX{ f;zx B/ fejk, @@G?DK dh wdd eoB s/ GoktK B/ th ed/ fJBkw bJ/ jB <## fco ;kX{ f;zx sK fgzv ftu'I eDe yohd eodk fojk, go e[Vh d/ ;j[o/ B/ fgzvh vh0;h0 d/ dso ftu ;kX{ f;zx d/ fwb ikD dh ypo ik gj[zukJh. vh0;h0 B/ g[fb; d/ d' f;gkjh ;kX{ f;zx ~ fgzvh b? nkT[D bJh G/i/ s/ Bkb e[Vh d/ ;j[o/ s/ yktzd ~ th nkT[D dk j[ew G/i fdZsk. fJbke/ d/ }?bdko, sfj;hbdko ns/ f}bQ/ d/ j'o n;oK d/ ;kjwD/ vh0;h0 dh eufjoh ftu ;kX{ f;zx ~ fJBkw d/D dk gq'rokw ;h. vh0;h0 d/ jZE'I ;" o[gJ/ dh E?bh cV e/ ;kX{ f;zx B/ gfjbK nkgD/ wZE/ Bkb S[jkJh s/ fco T[;/ soQK d/ ;fseko Bkb e[Vh d/
  • 21.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (19) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 e'b ik e/ T[; dh M'bh gk fdZsh. vh0;h0 B/ ;kX{ f;zx ~ g[ZfSnK, @@fJj feT[I<## @iBkp @ fJ; bJh fe fJj w/jh Xow dh G?D j?, fJ; B/ uhogVk ftu w?~ @bkbk# ;Zfdnk ;h s/ w/o/ nZr/ g{o/ ;fsr[o{ BkBe dk tk;sk gkfJnk ;h.## p; J/Bk nkyfdnK ;kX{ f;zx dk rbk o[e frnk, T[j p'b Bk ;fenk, nZyK Go nkJhnK. vh0;h0 B/ fco g[ZfSnk, @@feT[I ;kX{ f;zx ! eh rZb j' rJh <## @@iBkp ! T[; t/b/ dh :kd nk rJh, id'I r[o{ BkBe d/t d/ BK dk tk;sk ;[D e/, r[o{ BkBe w?~ w/o/ ;kjwD/ yVQ's/ fdZ;/, T[jBK B/ w/o/ nzdo i'F s/ pb g?dk ehsk. sK jh nkgDh fJ; G?D ~ w?I T[jBK pdwkFK s'I puk ;fenk.## fJj' fijh GktBk Bkb fi; soQK d/ gq/w s/ f;de d/ i}p/ ftu nk e/, ;kX{ f;zx dk nzdobk ;Zu vh0;h0 d/ ;kjt/I pkjo gqrN j'fJnk, T[; s'I T[j BtK BtK tb?s'I nkfJnk nzrq/} w'fjnk frnk. T[; B/ ib;k po]k;s eoe/ ;kX{ f;zx ~ nkfynk L @@eZbQ ;t/o/ s[;hI w?~ w/oh e'mh fwbDk.## nkgD/ j?Zv eboe ~ ;kX{ f;zx d/ oks ofjD dk ns/ o'Nh gkDh dk gqpzX eoB bJh nky e/ T[j vh0;h0 ubk frnk. d{ik fdB d{i/ fdB Bh:s tes T[Zs/, id'I j?Zv eboe ;kX{ f;zx ~ Bkb b? e/ vh0;h0 eh e'mh gj[zfunk, vh0;h0 nkgD/ bkB ftu e[o;hnK vkj e/ nZr/ fsnko p?mk ;h. ;kX{ f;zx u{zfe fpp//eh f;zxK tork ihtB fpskT[Idk ;h fJ; eoe/ T[j ;op b'j dk e[zv/ tkbk rVtk ns/ y{j ftu'I gkDh fyZuD tkbh v'oh (oZ;h) ;dk nkgd/ e'b oZydk j[zdk ;h. fJj ;kwkB t/y e/ vh0;h0 B/ nkgD/ j?Zv eboe s'I nzrq/}h ftu g[ZfSnk L @@fJj ;kwkB ;kX{ f;zx nkgD/ Bkb feT[I fbnkfJnk j? <## j?Zv eboe B/ nzrq/}h ftu jh itkp fdZsk L @@iBkp ! fJj b'e pV/ tfjwh s/ nzX-ftFtk;h j[zd/ jB. d{i/ fe;/ d/ jZE dk fJj BjhI yKd/ ghId/. fJ; eoe/ gkDh dh b'V bJh fJj ;kwkB ;dk nkgD/ gk; oZyd/ jB.## ;k-r' s/ ;k-fdb nzr/q} vh0;h0 nkgD/ j?Zv eboe d/ w{zj'I, ;kX{ f;zx ~ tfjwh s/ nZX-ftFtk;h nkyD s'I Mzp/b/ fij/ ftu g? frnk L @i/ fJe mhe j? sK f;Zy Xow pko/ i/ w?I fJ; s'I g[ZSDk ukj[zdk jK T[j ;jh ;{os ftu w?~ fJj fet/I dZ; ;e/rk.## vh0;h0 s/ T[; d/ eboe B/ ;kX{ f;zx ~ nzrq/}h Bk ikDB tkbk nbgVQ ;wfMnk ;h. go nzrq/}h d/ NkJhfg;N ;kX{ f;zx B/ id'I nzrq/}h ftu vh0;h0 d/ wB ftu gkJ/ Fze/ dk YZ[etk itkp fdZsk sK T[j d't/I e[M Fofwzd/ j' rJ/. ;kX{ f;zx B/ pVh jbhwh Foks, dbhb s/ ;fseko Goh nzr/q}h ftu vh0;h0 ~ fejk, @@iBkp ! fJj oZ;h s/ rVtk e'b oZyDk tfjw iK nzX-ftFtk; dk fuzBQ BjhI. fJj sK ;r'I ;ohoe ;[Zuw s/ ;kJh oZyD dh ;[y?Bsk ns/ fe;/ pzd/ dh w[oskihs'Ip/-w[jski j'D j?. ns/ ;[Zu/ ihtB ;zpzXh r[o{ BkBe d/ dZ;/ fJ; p[fBnkdh ckow{b/ dk fJj fJe t;hbk s/ fJe ;p{s j? fit/I fe L ;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?..;[fu j't? sk ;u[ gkfJn?.. Gkt L ;oho dh ;[Zuwsk ns/ wB dh gktBsk fJj d't/I jkbsK, ;ZukJh ns/ y[dkJh gqkgsh dk ;kXB f;ZX j' iKdhnK jB. vh0;h0 ;[D e/ ;zs[FN, y[F s/ Fzek-ofjs j' frnk. fJ; ;zs[FNsk s/ y[Fh dk w{b ekoB fJj ;h fit/I L jo fe;/ dk ;[Gkt, Bh:s iK o[uhnK dh nzdobh n;bhns, pDkJh rJh pBktN dh gSkD, w{zj-wZE/ T[Zs/ e[dosB nk iKd/ fuzBQK s'I, p'b/ iKd/ FpdK dh ;ZukJh s'I, gqrN j' ikDh, fJe e[dos nktFZesk j?. r[opkDh ftu fJ; eoe/ @Fpd# ~ r[o{ nkfynk frnk j? s/ fJ;/ rZb dh gq'VQsk, ;kfjp r[o{ nwodk; ih th J/dK eod/ jB L ;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ..;pd" jh Grs ikgd/ fiB eh pkDh ;uh j'fJ.. ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ..ftuj[ nkg rfJnk BkT[ wzfBnk ;fu fwbktk j'fJ.. jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ..jfo jfo Bkw[ ib eh gfs j'fJ.. ;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ..;cb[ fsBk ek iBw[ j? fsB wkB? ;G[ e'fJ.. (nk;k wjbk 3, n;N L 36) j{-p-j{ fJ; soQK ;kX{ f;zx dh B/e-fBowkD
  • 22.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (20) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 F];hns ns/ FpdK (eEB) dh ;ZukJh s'I vh0;h0 dk wB wzB frnk s/ fco T[; B[esk-o; nzrq/} B/ ;kX{ f;zx d/ fgSb/ ihtB ;w/I dk, ftfdnk ns/ T[jdh eko-feos dk jkb ikDBk ukfjnk. ;kX{ f;zx B/ nkgD/ Xow nkFqs j' e/ pshs ehs/ ihtB dk ;kok feZ;k efj ;[DkfJnk. fJ; t/b/ ;zs GkJh ekjB f;zx ih tork ihtB ihT{D dh shposk ~ nkgD/ fBZih ihtB dk w[y wB'oE nkfynk. fJj ;kok feZ;k ;[D e/ ;Zuh w[uh vh0;h0 dk wB gq;zB sK j' frnk go T[; B/ fJBh e[ rZb ;kX{ f;zx ~ fco g[ZShfe L @@f;o fJe wjhB/ dh S[ZNh ftu T[jBK ;zsK dh ;zrs B/ J/Bh S/sh s[jkv/ wB ftu J/vh tZvh spdhbh fet/I b? nKdh < s[;K c"i dh fJZ}s, nkokw s/ nkwdB tkbh B"eoh SZv e/ fJj J/Bh n"yh feos ngDk bJh <## @@iBkp ! wkBf;e o[uhnK dk pdb ikDk fBok nkwdB, ;[Zy-;j{bs, f;Zfynk iK ftZfdnk T[Zs/ jh nkXkos BjhI j[zdk fJjdk pj[sk fBoGo wB dh jo t/b/ dh fustBk T[Zs/ th j[zdk j?. ;zs GkJh ekjB f;zx ih B/ w/o/ wB dh wkVh fe uzrh fustBk ftu fJe gktB gftZsq ns/ |?o wkw{bh fuzsB obk e/ w/o/ wB dh ntZ;Ek (nkswe nB[Gtsk) ~ J/dK o"FB s/ o;- Gog{o eo fdZsk fi; Bkb fe w/ok jo t/b/ dk fustB, ihtB ihT{D dk F"Ie, ;[y-;fseko dh fJZSk, pj[sh ewkJh dk bkbu ns/ ihtB dk j'o ;G e[M pdb frnk.## ;[D e/ vh0;h0 n;uoi j' frnk s/ efjD bZrk, @@w?I gZ[S ;edk jK s/ s[;hI d; ;ed/ j' fe T[j r?o-wkw{bh fuzsB eh ;h <## @@jK ih !## dZ; ;edk s/ dZ;dk jK. fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ..fuzss jh dh;? ;G e'fJ.. u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ..u/sfj J/e[ sjh ;[y[ j'fJ.. ;kX{ f;zx B/ fJsBk jh fejk go fJ; wkor dk ekh frnkB ns/ e[M ;z;eko oZyD tkb/ nzrq/} vh0;h0 B/ fco g[ZfSnk L @u/sfj J/e[# dh ftXh fet/I < fit/I L ;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs.;[nkwh e' frqj fiT[ ;dk ;[nkB sis Bjh fBs. BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus.BkBe fJj fpfX jfo GiT[ fJe wB j[fJ fJfe fus. (;b'e wjbk 9) s/ iK epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs..epho ekw go/ jfo f;wohn? n?;k f;woj[ fBs.. nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps..nwok g[o ;kpk eoj[ jfo rfJnk pj'o? fps.. (;b'e epho 163) fJj ;[D e/ vh0;h0 dh fBFk j' rJh. ;kX{ f;zx d/ ihtB Bkb T[; dh fdbu;gh tZX rJh s/ pV/ nkdo Bkb T[; B/ ;kX{ f;zx ~ ftdk eo fdZsk. r[o-g[o tk;h fgqz0 s/ik f;zx ih dZ;d/ ;B fe fJj nzrq/} vh0;h0 fw;No w?ekfb ;h, fi;B/ f;ZyK dk fJfsjk; fbfynk ;h. fJj gfjbK gfjb oktbfgzvh f}bQ/ ftu vh0;h0 bZrk. id'I fJ; B/ r[ioks f}bQ/ ftu fvgNh efwFBoh ehsh Ud'I fJj nzfwqs;o d/ ftdtkB r[of;ZyK gk;'I, f;Zy Xow dk frnkB jk;b eoB bJh frnk s/ ftdtkBK B/ GkJh ekjB f;zx ih BkGk gk;'I fJjdk wB'oE g{ok eoB dh fpX pDk fdZsh. go f;Zy ihtB ihT{D ns/ f;Zy Xow dk frnkB gqkgs eoB bJh w?ekfb d/ fjod/ ftu gfjbh T[s;[esk GkJh ;kX[ f;zx ih d/ nwbh ihtB dh S[j s'I g?dk j'Jh ;h. nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 1- ;z;koe ;pzXh fisBk ;[y t/b/ wB[Zy d/ B/V/ nKd/ jB T[sB/ jh d[y t/b/ d{o ub/ iKd/ jB. 2- i' g[oF fe;/ iht dk fdb d[ykt/ T[j fe;/ jkbs ftu th oZph ofjwsK dk gksq BjhI pB ;edk. 3- fi; wB[Zy d/ woB dh EK, tes, ns/ ekoB fJeZm/ j' ikB T[j ed/ th w"s s'I pu BjhI ;edk. 4- fBzdk eoBh fe;/ dh th Gbh BjhI go wB[Zy ngB/ nkg dh fisBh th eo/ T[; d/ gkg xNd/ jB. 5- ;G s'I ysqBke }?jo j? go fJ;sqh iK gokJ/ g[oF dk ;zr, fi; Bkb o{jkBhns wo iKdh j?. 6- fisBk gsh posk Xow fJ;sqh bJh }o{oh j' dk j?, T[sBk jh fJ;sqh pos Xow g[oF bJh. 7- jZE'I sho S[fNnk j'fJnk sK w[V jZE ftu nk th ;edk j?, go phfsnK ;wK ed/ jZE BjhI nk ;edk. 8- i' wksk fgsk dh wfs ftu uZb/ ekw:kp ofjzdk j? s/ i' ngBh wZs s/ wkB eo/ ed/ ;[y BjhI gKdk. frnkBh T{Xw f;zx ih
  • 23.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (21) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/bghoh-whoh dk ;[w/b ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ghoh s/ whoh dk ;[w/b ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp tb'I e'Jh c'oh s'Io T[s/ uZ[fenk edw BjhI ;h. fJj ;[w/b ekdo dh e[dos ns/ wB[Zyh ;[Gkn nzdo nkozG ekb s'I jh wB[Zyh g{oBsk fjZs ufbnk nk fojk j?. r[o{ ih p}kjo fto'Xh e[dosh sZsk d/ ;[w/b d/ fJ; ;Zu ~ fJT[I ;wMkT[Id/ jB L gT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G XoshgT[D[ T[gkfJ Xoh ;G Xosh ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk.ib nrBh ek pzX[ ehnk. (gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340)(gzBk 340) frnkBh i'frzdo f;zx ih sbtkV @@;{ok## wkf;e gZso wkou 1992 ftu fJ; w[ZY-edhwh f;XKs ~ fJT[I s;bhw eod/ jB L @@f;Zy Xow ftu @@ghoh## s/ @@whoh## dk Usg'sh ;[w/b fJe f;XKse ns/ fJfsjk;e ;Zu j?. fJj ;[w/b f;Zx Xow d/ ;zukbe ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ f;Zyh d/ nkozG-ekb s'I jh ;Ekgs eo fdZsk ;h. nkg ih B/ nkg d/ T[so-nfXekoh r[o{-ghoK B/ fJj ;[w/b g{oB fBg[zBsk Bkb fBGkfJnk. @@ghoh## @@whoh## d/ ;[w/b dk fJBebkph ;zxoF gfjb/ gzi ikfwnK se FKswJh fojk. gzit/I r[o{ gho dh Fjkds wro'I fJ; ;zxoF B/ F;so-pZX o{g Xko fbnk. S/t/I @r[o{ gho## B/ whoh dhnK d' sbtkoK Xko bJhnK.## fJe fBy/Vt/I ftdtkB, ;ohoe o{g ftu ;kE'I ftSV u[e/ ;q0 dbihs f;zx g[;se o{g RecentResearches in Sikhism ftu j/m fby/ nB[;ko fbyd/ jB L- There is little doubt that Miri Piri doctrine is an essential part of the Sikh religion. But a misunderstandingthatoftenexists,especiallyamong scholarsfrompacificistreligions,isthatthedoctrine wasintroducedorcreatedbythesixthMaster-(Guru HargobindSahib).Becauseofthatmisunderstanding manyextraneousorenvironmentalinterpretations havebeendevisedtoexplaintheseemingchangein ideology.ItisalsosignificantthatitisGuruNanakwho eliminated the hurdle of "Ahimsa" that stood in the way of a religious seeker from joining righteous struggleagainsttyrannyinmostofthesocio-political systems, organization or societies The greatest instrumentofinjusticeoroppressionis,manyatime, thepoliticalestablishment.SinceGuruNanakwanted ahighsenseofsocialresponsibilityinhissociety,he veryseriouslytookthefar-sightedstepofremoving the handicap of "Ahimsa" from the path of religious menanddescribedhisGodtobetheslayerofvillains and destroyer of tyrants. It is, thus, plain that Guru Nanak clearly envisages for his society, a role, if necessary of confrontation with an unjust establishment,whethersocialorpolitical." (P.42) J/; soQK @@g{oB wB[Zy-]kb;k## fi; B/ @@ghoh- whoh##, @@;zs-f;gkjh## nEtk @@Grsh s/ Fesh## d/ gktB gftZso f;XKs ~ oZi e/ ewkfJnk ns/ nZr/ ~ ;dht ekb bJh @@Xow## wzB e/ ewkT[Dk j?, ;qh r[o{ BkBe d/t ih tZb'I ;zebg/ s/, jkbks tZ;, fuzBQKswe s"o T[s/ ewkJ/ @@;funko## wB[Zy d/ r[DK dh 239 ;kbK dh ;zg{oBsk dk ;o{g s/ f;yo j?. nkfd ;fsr[o{ ih g{o/ gqG{ dh i'fs ;B. fJ; bJh @@nkgk## T[; g{o/ gqG{ ~ ;wogs eoe/ nkg th ;zg{oB EhJ/. T[BQK ~ nX{o/gB Bkb Bcos ;h. T[j wB[Zyh p/fdbh s/ nt/;b/gB dh ew}'oh s'I pky{ph ikD{ ;B. fJzsFkoh o[uhnK s/ ihtB ~ jo gZXo s/ tzvk Bkb ew}'o eoB tkb/ Xkofwe, ;wkie, nkofEe s/ oki;h gkfVnK ~ T[BQK ;dk bJh uZbdk ehsk. T[j fJe @@eoDh goXkB wfs## d/ nbw-podko ;B. T[BQK dk fJj d;- nZyoh T[gd/F @@;GBk ek dfo b/yk j'fJ-eoDh pkMj[ so? B e'fJ## ftu dkntk ;h. bt', fpqsKs ~ ;zg{oB s"o T[s/ ;wMD s/ o{gwkB eoB fjs j[D tku' ftF/F eoe/ nzdobh s/ pkjobh (gqrN, ngorN) ghoh s/ whoh d/ ns[ZN ;zrw pko/, ftF/F eoe/ nkfd r[o{ ih d/ r[opkDh d/ gqwkD L-
  • 24.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (22) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 1) syfs pj? sys? eh bkfJe.. gzu ;wkJ/ r[owfs gkfJe .. (gzBk 1039) 2) syfs ;bkw[ j't? fdB[ oksh.. fJj[ ;ku[ tvkJh r[owfs fbt iksh.. (gzBk 1039) 3) syfs okik i' pj? fi sys? bkfJe j'Jh.. fiBh ;u[ gSkfDnk ;u[ oki/ ;/Jh.. (gzBk 1088) 4) okik syfs fJe? r[Dh G? gzukfJD os[.. (gzBk 992) 5) syfs pj? ndbh gqG[ nkg/ Gow[ G/d[ GT[ ikJh j/.. (gzBk 1022) 6) syfs p?mk noiB r[o{ ;fsr[o ek fyt? uzd'nk.. (gzBk 968) 7) p/mk ;'Yh gkfs;kj[ okwdk;[ ;fsr[o{ ejkt?. (GkJh r[odk; tko 1, gT[Vh 47) ;' fJj j? ;zy/gs fijk t/otk @@ghoh s/ whoh## d/ ns[ZN ;[w/b, @@;Zu/ s]s nekb## d/ nd[Zsh d/ dkfJwh o'b dk, fi; dh gqwkfDs rtkjh ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ dopkoh eth, who npd[b s/ BZEk B/ nfBzB r[o-FoXk ;fjs, s]s-BFhBh t/b/ r[o{ dopko ftu fJT[I rkJh ;hL- @@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?.@@;Zuk sys ;[jk:' ;qh r[o gkfJ e?. Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?.Sp poBh Bfj ikfJ ej' fenk rkfJ e?. oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?.oft ;; rJ/ wbhB ;[ do; fdykfJ e?. ;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?.;qh r[o s]s fpoki/ gqG{ fXnkfJ e?. whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?.whoh npd[b n" BEk i; ej? pBkfJ e?. d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh.d' sbtkoh pZXhnK fJe whoh dh fJe ghfo dh. fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh.fJe n}ws dh fJe oki dh fJe okyh eo/ tiho dh. fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh.fjzws pkjK e'N rVQ dotk}k pby pyho dh. Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih.Bkb f;gkjh Bhb Bb wko d[FNK eo/ srho ih. gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh <gr s/oh eh ijKrho dh < (tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I)(tko s]s-BFhBh #u'I) ;ko L- u/s/ oj/ L r[o{ gksFkj B/ B e/tb @@ghoh s/ whoh## d/ @w[ZY-edhwh## ;[w/b dh gqfefonk gqrN eoB fjZs jh fuzBQkswe s"o (Symbolically) d' sbtkoK ;ikJhnK, ;r'I ;h; T[Zs/ Fkjh ebrh th ;ikJh ns/ ;Zu/ s]s T[Zs/ th ;[GkfJwkB j'J/. jK, gktB ghoh s/ Xowh whoh d/ ;zrw s'I i' d?th Fesh dk Gzvko gqkgs j'fJnk, T[j ;z;kohnK dh soQK gdkoEe wZ[bK s/ jkfewkBk ib-ib" d/ ftykt/ tk;s/ BjhI ;h. t/y' r[o{ ih B/ jwkbkto Fkjh c"iK fto[ZX uko :[ZX ehs/ ns/ fiZs/, gqzs{ sj:kp j'D d/ pti{d fes/ fJzu Go G" T[s/ th ep}k BjhI ehsk. wkfJnk-Xkoh b'eK dh soQK J/E/ MrVk }whB, i'o{ s/ }o dk BjhI ;h, Xowh nkdoF dk ;h, ikpo d/ ipo d/ fto'X dk ;h. jfEnko uZ[eD dh bkukorh dk fJ}jko d;t/I ikw/ ftu n"ozr}/p ~ ;zws 1762 ftu fby/ }coBkw/ ftu po-jZe fJT[I ;zp'XB ehsk frnk ;h L- u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs.u[ eko n} jwL jhbs/ dor[}Fs. jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s.jbkb n;s p[odB pFwFho d;s. (}coBkwk) (id wkwbk, ;[bj-;ckJh) d/ ;kfonK :sBK d/ pkti{d fBnK-g{ope jZb B j't/, sK sbtko T[mkT[Dh (Fesh dk gq:'r eoBk) jZe pikBp j?. ;fsr[o{nK nEtk T[BQK d/ ;kde f;Zyk dk fBFkBk sK ;w;s ;z;ko T[Zs/ fJe n?;k Xkofwe, ;wkfie, nkofEe s/ okiBhse Xowh gqpzX ekfJw eoBk ;h, fi; d[nkok ;qh Grs oftdk; dk @@p/rwg[o/ Ffjo## ns/ gzit/ I ;fsr[oK d/ @@jb/wh oki## dk ;[gBk ;keko j' ;e/. eh fJj tzrko nZi th @@]kb;k## ih ~ dog/F BjhI < jK, j?. eh r[o{ ih dk @@yk; o{g ]kb;k## ~ FkfJo d/ fJj Fpd jb{d ;eDr/ L @@f}whI e' ep j? f:j d;fs e[dos, be e' ep j? f:j skp' skes < s{jh (]kb;k) pskJrk ep f:j j'rk, ;keko ;zrw whoh ghoh <## ;cbsk dh wz}b T[Zs/ gj[zuD bJh GkJh Bzd bkb r'fJnk dk fJj wFtok th ekpfb-r"o j? L- @@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs#@@wz}fb fJFe doki n;s, p-gk B-stK ocs# ;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.##;o edw ;ki fe sk do okfjnK ;ko Fth.## (r}b 63) A DIARY OF A UNBORN BABY 15 June - I get attached with mom 17 June - I m a tissue now 30 June - Mom said to Dad, u r going to be a father Mom - Dad r very happy 15 July - Share food, my mom eats 14 Sept - I can feel my heart beat 14 October - I have little hands, legs, head in mom's stomach 13 November -Today I was in a Ultra Scan Wow, I am a Girl 14 November -I was Dead. My Mom and Dad Killed me. Why ? Is it just becoz i was a girl ? Ppl love 2 have a mother, a wife & of course a girl friend too thn why not a daughter. Esha Kaur Class V
  • 25.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (23) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB-2 ubdkubdkubdkubdkubdk HHHHHHHH r[o{ ih d[nkok T[ukoB ehs/ fJ; gftZso eEB B/ ;w[Zuh wB[Zysk B{z ;[B/jk fdZsk fe Gkt/_ e'Jh frqj;sh j? iK xo-pko fsnkrh, fe;/ B{z th iBw d/D tkbh wK B{{{z fBzdDk F'Gk Bjh_ fdzdk. fJj fezs{-ofjs ;ukJh j? fe fiZE/ wK pZu/ B{z iBw d/ e/ T[; dh ;KM ;z;ko Bkb g[nkT[_dh j? T[ÎE/ T[; dh gfjbh f;Zfynk-dksh th j[zdh j? i' pZu/ B{z{z p'bDk, s[oBk, ykDkghDk y/vDk, tZfvnK dk ;fseko eoBk, ;dk ;Zu p'bDk, fe;/ B{z X'yk Bk d/Dk, b'VtzdK dh wdd eoBh, nkb/-d[nkb/ B{z ;[jDk pDk e/ oZyDk,nkgDk ezw nkgDh jZEh_ s/ B/e-Bhnsh Bkb eoBk, nkfd nB/eK F[G r[D f;ykT[_dh j'Jh T[; B{z B/e fJB;kB d/ o{g ftu gkb-g'; e/ itkB eodh j?. ftFt-fJfsjk; rtkj j? fe ;z;ko d/ r[o{, Grs, dkoFfBe, wjkB :'X/, ftfrnkBh, p[ZXhihth, wjkB f;nk;sdkB nkfd nkgDh wK tZb'_ fdZsh rJh w[ZYbh f;Zfynk s/ T[; dh d{o-nzd/Fh ;dek jh wjkB pD/ jB. wB'ftfrnkBhnK B/ sK fJj th f;ZX eo fdZsk j? fe id'_ pZuk wK d/ roG ftu gb fojk j[zdk j? sK th T[j wK dk gqGkt ep{bdk j? s/ T[; dh ;'u-ftuko, ;zrs, ftT[jko, tksktoB nkfd dk n;o ;[Gkfte jh pZu/ «s/ g?_dk j?. fJ;/ bJh wK pDB tkbh fJ;soh B{z uzr/ FKs tksktoB ftu ofj e/ Xkofwe rqzEK dk nfXn?B eoB s/ T[;ko{ ;'u oZyD dh f;kfoF ehsh iKdh j?. ;Zu sK fJj j? fe uzrh wK fpBK uzr/ ;wki dh f;oiDk ;zGt Bjh_ j?. FkfJd fJ;/ bJh fBg'bhnB B/ fejk ;hL ªw?B{z s[;h_ uzrhnK wktK fdT[, w?_ s[jkB{z uzrk ;wki fdnKrk.«f;Zy e"w B{z cyo j? fe f;Zy r[o{ ;kfjpkB dhnK wksktK wjkB s/ nkdoFe f;Zy fJ;sohnK ;B fiBQK d/ ;z;ekoK s/ ftukoK dk gqGkt ;fji-;[Gk jh f;Zy r[o{-Fy;hnsK B/ ep{fbnk. r[opkDh d/ wjKtke ¿XB[ iBBh fifB ikfJnkÀ nB[;ko r[o{-wksktK XzB jB fiBQK B/ r[o{g[ZsoK B{z iBw fdZsk s/ T[BQK B{z ;jh f;Zfynk d/ e/ r[o{-Fy;hnsK pDB d/ :'r pDkfJnk. wK d/ o{g ftu gfjbk BK gow g{iBhe wksk fsqgsk ih dk nkT[_dk j? fiBQK dh gftZso e[Zy s'_ f;Zy Xow d/ ;z;Ekge ;qh r[o{ BkBed/t ih B/ (1469 JhH ftu) iBw fbnk.(XzB ;[ iBBh fiB r[o[ ifDnk wkfJ.) r[o{ ih dh nkwd B{z GkJh r[odk; ih B/ pV/ nbzfeqs Yzr Bkb j/m fby/ FpdK ftu fpnkfBnk j?L ;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr;fsr[o[ BkBe[ gqrfNnk fwNh X[zX[ ifr ukBDukBDukBDukBDukBD[[[[[ j'nk.j'nk.j'nk.j'nk.j'nk. fiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnkfiT[ efo ;{oi[ fBefbnk sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk.sko/ Sg/ nzX/o[ gb'nk. (tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27)(tko 1L27) fejk frnk j?L ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB,ªiBBh iB/ sK Grs iB, e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o.e? dksk e? ;{o. Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/,Bjh_ sK iBBh pKM oj/, ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.«ekj/ rtktfj B{o.« fco wksk fsqgsk ih B/ sK ªnekb o{g« pkbe (BkBe) B{z iBw d/ e/ nkgDh e[Zy B{z ;koEe eo fdZsk j? feT[_fe irs-r[o{ ;qh r[o{ BkBe d/ t ih Bk e/tb Grs, wjkB dks/ s/ ;{ow/ ;B ;r'_ wod- J/-ekfwb ;B. r[o{ ih dh f;s eofdnK vkH w[jzwd fJepkb B/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih ;zpzXh fejk ;hL fco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dkfco T[mh nkfyo ;dk s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/.s"jhd eh gzikp ;/. fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/fjzd e' fJe wod-J/-ekfwb B/ irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/.irkfJnk fco ]±kp ;/. wksk fsqgsk ih dh fJ; d/D bJh Bk e/tb f;Zy e"w s/ Gkos-toF jh foDh j? ;r'_ ;w[Zuk ;z;ko eo}dko j?. G?D d/ o{g ftu p/p/ BkBeh ih (;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ g{iBhe G?D ih) dh f;Zy Xow B{z fdZsh d/D pko/ e"D Bjh_ ikDdk< hJfsjk;e fbysK dZ;dhnK jB fe G?D BkBeh ih B/ ;G s'_ gfjbK ikD fbnk ;h fe T[; dk tho ;kXkoB pkbe Bjh_ j?, fJ;/ bJh nkg B{z gfjbh ªf;Zy« j'D dk wkD gqkgs j?. p/p/ BkBeh ih (i' ;[bskBg[o b'Xh fty/ GkJh i? okw ih Bkb ftnkj/ j'J/ ;B) tho B{z nkgD/ gk; b? rJ/ s/ T[ÎE/ nkgD/ gsh B{z efj e/ Btkp d"bs ]kB b'Xh d/ w'dh]kB/ ftu w'dh d/ nj[d/ «s/ oytk fdZsk. fJZE'_ jh ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ irs B{z skoB d/ T[d/F Bkb T[dk;hnK nozGhnK ;B. iBw ;kyhnK ftu nB/eK T[dkjoDK jB fiBQK s'_ gsk bZrdk j? fe G?D B/ nkgD/ tho dhnK T[dk;hnK dh ;cbsk ftu wjkB fjZ;k gkfJnk j?. fit/_ GkJh wodkBk ih B{z opkp w[jZJhnk eotkT[Dh. tho d/ ikD s'_ pknd BDd s/ G{nk d/ o{g ftu nkgDh GoikJh s/ GshfinK dh d/y-o/y dh f}zw/tkoh nkgD/ w'fYnK «s/ b?Dh ns/ tho B{z ;o dhnK j'o ;j{bsK w[jZJhnk eotkT[DhnK nkfd. Xow-gsBh d/ o{g ftu wksk ;[bZyDh ih (gfjb/ r[o{, ;qh r[o{ BkBe d/t ih dh phph ;opihs e"o @ikue# (pkeh ;ck 28 s/)
  • 26.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (24) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 30H30H30H30H30H okr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGkshokr[ gqGksh (gzBk 1327 s'I 1351) fJj nzfwqs t/b/ dk okr j? fi; d/ rkT[D Bkb wB gq;zB j[zdk j?, ;fji nt;Ek ftu nkT[Idk j? s/ NekU gkT[Idk j?. ou/sk wjkB e'F nB[;ko fJj fJe okrDh j?, i' G?ot mkN dh ;zg{oD iksh dh j?. tzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh L fd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJhfd;fN fpekoh pzXfB pKX? fs; e? pfb ikJh gkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJhgkg gz[B eh ;ko B ikD? G{bk fco? nikJh p'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eoskop'bj[ ;u[ Bkw eosko c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[c[fB pj[fV B nktD tko-ojkT[ (gzBk - 1329) gqGksh okr fJt/I rkfJnk iKdk j? L- no'j L ; o r g g ;I. nto'j L ;I Bh X Bh g r o ; tkdh L ; ;ztkdh L g w[y nzr L g X ;I Bh X Bh g, g X, r g X g X 31H31H31H31H31H okr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzshokr[ i?iktzsh (gzBk 352 s'I 1353 se) fJ; okr[ ftu e/tb ;qh r[o{ s/| pjkdo ;kfjp dh jh pkDh fwbdh j? fijVh uko FpdK s/ nXkos j?. fJ; soQK ;G s'I xN pkDh r[o{ rqzE ;kfjp ftu fJ;/ okr ftu j? fJj fis ~ do;kT[Idk okr j?. wB ~ fisDk, ;z;ko ~ fisDk j?. gowkswk Bkb nG/dsk wB[yh iht dk beF j?. fJ; dh gqkgsh T[s/ y[Fh d/ dwkw/ tid/ jB. r[o{ ;kfjp B/ fJ; okr ~ r[opkDh Bkb i'V e/ okrK dhnK tzBrhnK ~ ;zg{oDsk pyFh j?. fj; okr ~ rkD dk ;wK oks dk d{ik gfjo j?. tzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh LtzBrh L okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j?okw[ f;wo okw[ f;wfo fJj? s/o? ekfi j? wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[wkfJnk e' ;zr[ fsnkr[ gqG i{ eh ;ofB bkr[ irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[irs ;[y wkB[ fwfEnk M{m' ;G ;ki[ j? - ojkT[ (gzBk - 1352) i?iktzsh okr ouD dh i[rs L- no'j L ;, o r w g, Bh ;I. nto'j L ;I B[h X g, X w, o r[ o w. tkdh L o ;ztkdh L g w[y nzr L Bh o r, o ;, g w/ r, o, ; . r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-10vk0 ;o{g f;zx nbZr
  • 27.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (25) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7r[opkDh ;ze/s e"F-7 ni L-ni L-ni L-ni L-ni L- fJe ;{oi-pz;h okik, i' dFoE dk fgsk ns/ okwuzdq dk dkdk ;h. fJ; B/ ;t:zpo ftu fpdo d/ oki/ dh g[Zsoh fJzd{wsh ~ ftnkfjnk ;h. @ox{tz;# ftu f}eo j? fe fi; ;w/I ni, fJzd{wsh ~ u[DB bJh ;t:zpo ftu ik fojk ;h sK T[; B/ o;s/ ftu fJe wdw;s izrbh jkEh t/fynk, fJj jkEh nmy/bhnK eo fojk ;h. oki/ B/ fyM e/ jkEh ~ wkoB dk j[ew fdsk id'I jkEh woB brk sK T[; ftu'I fJe rzXot fBefbnk. fJj rzXot jkEh d/ ;oho ftu fJ; bJh nkfJnk ;h feT[Ife fe;/ ;w/I fJe foFh ~ fJ; B/ wy"b ehsk ;h, fi; ekoB fJj gkrb jkEh pD frnk. fJ; rzXot dh w[esh ni d/ jZE'I j'Dh ;h. fJ; rzXot B/ ni ~ sho fds/, fiBQK dh ;jkfJsk Bkb oki/ B/ ;t:zpo ftu fiZs gqkgs ehsh. oki/ nZi d/ ihtB dh fJe j'o gqf;ZX xNBk j?. fJe tko fJe sgZ;Ph pqkjwD fJ; e'b fGZfynk wzrD nkfJnk. oki/ B/ fyM e/ T[; fGykoh ~ x'V/ dh fbZd fGfynk ti'I fdsh. fGykoh pqkjwD fGfynk b? e/ nkgD/ fNekD/ tb s[o frnk. fGfynk ftu fwbh fbZd ~ T[; B/ fJe gk;/ Xo fdsk. ;wK gk e/ E'VQh fijh fbZd fJe tv/ Y/o ftu pdb u[eh ;h. nkgDh gsBh fJzd{wsh d/ ft:'r ftu okik fsnkrh j' frnk ns/ izrb ftu T[;/ pqkjwD sgZ;Ph Bkb T[jdk w/b j'fJnk. sgZ;h B/ oki/ ~ T[j' ;KGh j'Jh fbZd B}o ehsh. fJ; go oki/ ~ Fofwzdrh ekoB eFN j'fJnk ns/ T[j ehs/ eow T[s/ gS'skfJnk. ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ..ni? ;[ o't? Ghfynk ykfJ.. n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ..n?;h dorj fwb? ;ikfJ.. (tko okwebh 3, gzBk 953) niokJhb LniokJhb LniokJhb LniokJhb LniokJhb L ;kwh ws nB[;ko wzB/ rJ/ cfoFfsnK ftu'I niokJhb, w"s dk cfoFsk j? fJ; ~ @wbe[b w"s# th efjzd/ jB. fJ;dk ezw nZbQk- ;0 fgnkok f;zx @gdw# gow/Fo s'I T[j gs/ gqkgs eoBk j? fiBQK T[s/ woB tkfbnK d/ Bkw fby/ j[zd/ jB s/ fJj gs/ b? e/ T[j c"oB w"s dk ;zd/F fb}Kdk s/ n"X g[rh tkfbnK ~ wko fdzdk j?. gfjb/ gfjb id ][dk B/ cfoFsk ;kfink sK fJ;~ S[gk e/ oZfynk ;h, d{i/ cfoFfsnK fJ; ~ d/yD dh ukj gqrN ehsh. id ][dk d/ j[ew Bkb fJ; B/ nkgDk nkg fdykfJnk sK fJe tko ;G T[s/ v{zxh BhId Sk rJh i' j}ko toQ/ se ojh. fjzd{ fwfEjk; nB[;ko i' eosZt :woki dk j?, T[j' fJ; dk j? fJ; dh ;]s ekotkJh dk f}eo fJ; bJh ehsk frnk j? sK fe wB[Zy p[fonkJh s'I ;ktXkB oj/ L- niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh..niokJhb co/;sk fsb ghV/ xkDh.. (tko rT[Vh 5, gzBk 315) nikwb Lnikwb Lnikwb Lnikwb Lnikwb L Gkrts g[okD nB[;ko fJe pqkjwD i' eB"i dk t;Bhe ;h. fJ; B/ t/Ftk Bkb ftnkj ehsk fi; s'I d; g[Zso j'J/. id S'N/ g[Zso dk Bkw oZyD dk ;wK nkfJnk sK fJ;B/, T[; dk Bkw @BkokfJD# oZfynk. id'I fJ;dk woD-ekb B/V/ nkfJnk sK fJ;B/ nkgD/ g[Zso @BkokfJD# ~ pko pko nktk} wkoh. Bshik fJj fe fJ; dk fXnkB gow/Fo ftu i[V frnk s/ oZph r[DK B/ fJ; dh fizd ~ iw-rDK s'I S[vk fbnk s/ fJj w[es j'fJnk. r[o{ ;kfjp B/ fJ; xNBk tb ;ze/s eofdnK fbfynk j? L- nikwb gqhfs g[sq gqfs ehBh efj BkokfJD p'bko/.. w/o/ mke[o e/ wfB GkfJ GktBh iw ezeo wkfo fpdko/.. (BN 4, gzBk 981) nikwb eT[ nzs ekb wfj BkokfJB ;[fX nkJh.. (okwebh 8, gzBk 902)
  • 28.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (26) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 f;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isohf;Zy Xkowe gqFB'Isoh gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB<@ikg[ ;kfjp# ftZu fezB/ pzd s/ fezB/ Szd jB< T[ZsoL @ikg ;kfjp# ftZu e[b 199 pzd s/ 22 Szd jB. SzdK d/ e[b 10 gqeko jB fit/I Sg? Szd, ukuoh Szd, G[izr gq:ks Szd, uogN Szd, o{nkb Szd, Grtsh Szd, jfop'bwBk Szd, wX[Gko Szd, o;ktb Szd ns/ J/e nyoh Szd. gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko@ikg[ ;kfjp* ftZu fe; ~ pko-pko Bw;eko ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? <ehsk j? < T[ZsoL ikg[ ;kfjp ftZu pko-pko nekb g[oy ~ Bw;eko ehsk j? i' wkB'I fJT[I th j? fe jo/e e'D (angle) s'I gowkswk d/ r[DK dh c'N' fyZuh j?, r[DK dk ft;sko-;fjs fusqD j?. gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh@ikg[ ;kfjp# d/ gfjb/ pzd ftZu fejVh gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? <gfoGkFk j? < T[ZsoL ikg[ ;kfjp ftZu gfjb/ pzd ftZu w{bwzso tKr nekb g[oy dh gfoGkFk j?, T[;dh ;w[Zuh w[Ybh ikDekoh j?. gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? <@gks# dk noE eh j? < T[ZsoL pj[s tkoh ;'udk ;h fe iks-gks ftu @gks# fJT[I j? fit/I ukj-Fkj, o'Nh-okNh, fi; ftZu @Fkj# s/ @okNh# dk nkgDk e'Jh wsbp BjhI j? ;r'I fJj sk ckbs{ d/ p'b Bkb i[V/ j'J/ jB. go @tfvnkJh thuko[# d"okB thukfonk sK gsk brk fe @gks# dk noE j? e[b, pokdoh. eJh fwbdhnK-i[bdhnK iksK d/ ;w{j ~ e[b iK pokdoh efjzd/ jB. (ikfs no[ gkfs BjfB fij..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?<@nfws'i# dk noE fet/I :kd ofj ;edk j?< T[ZsoL nfws-Ui. nfws j? nfwDtk i' fwfDnk Bk ik ;e/ ns/ Ui j? - skes, pb. nekb g[oy dk pb fwfDnk BjhI ik ;edk. Ui dk wsbp fet/I :kd oyhJ/ < eJh tkoh - o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx- o/D{ek ;opihs f;zx gfVnk go G[b iKdk j?. fJZe tho efjD bZr/ - Ui ~ T{oik ;wM e/ :kd eo bJhJ/. T{oik th sK pb jh fdzdh j?. (nub w{ofs nBGT[ gqek; nfws'fi[ efjZi?..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? <@nrzi/# dk eh Gkt j? < T[ZsoL rzi dk Gkt j? - fisDk, nr/ tZX ikDk (surpassing). nrzi/ Gkt fi;~ e'Jh fis Bk ;e/. fdZbh fty/ B"t/I gksFkj dh :kd ftZu r[od[nkok ;kfjp j? - ;h; rzi Gkt ;h; d/ e/ fiZs fbnk. (Bw;sz nrzi/ .. Bw;sz nGzi/..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh@ikg ;kfjp# ftZu @Bw;sz fBqpkw/# dk eh wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? <wsbp fbnk j? < T[ZsoL fBqpkw - fBo O tkwk. tkwk Gkt fJ;sqh. gqG{ fJ;sqh s'I g?dk BjhI j'fJnk. fJfsjk; ftZu ;k~ tkw-wkorh b'eK dk f}eo fwbdk j? i' fe fJ;sqh dk F'FD eod/ ;B. (B;wsz fBqXkw/ .. Bw;sz fBqpkw/..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? <@G{g/# dk eh Gkt j? < T[ZsoL G{gfs - G{ O gfs. G{ Gkt Xosh dk gsh (fit/I eo'Vgsh, okFNogsh, HHHHH), Xosh dk wkbe. G{gfs s'I jh pfDnk j? G{g/-okik. (Bw' ;op G{g/..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk@d/t?# dk ikg ;kfjp ftZu eh noE fbnk frnk j? <frnk j? <frnk j? <frnk j? <frnk j? < T[ZsoL d/t Gkt g{iD :'r, ukBD o{g. dhtk ukBD fdzdk j? s/ d/t iK d/tsk th ukBD fdzdk j?, gqiD :'r j?. (Bw;s;s[ d/t?.. Bw;sz nG/t?..) gqFBgqFBgqFBgqFBgqFB LLLLL @nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? <@nG{# eh j? < T[ZsoL nG{-n O G{. G{ Gkt g?dk j'Dk. gqG{ g?dk BjhI j[zdk T[j sK iBw s'I ofjs j?. ;?Gz th d' FpdK s'I pfDnk j? - ;t? O G{. i' ;t? s'I, nkgD/ nkg s'I g?dk j'fJnk j?. (nG{ j?I..)
  • 29.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (27) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D;oQ'I d/ s/b d/ r[D vk0 phofJzdo f;zx @;ud/tk# ;oQ'I d/ s/b pko/ ;ko/ jh ikDd/ jB fe fJ; ftu gekJ/ ge"V/, r[br[b/ fezB/ ;tkdh pDd/ jB. ;o'QI dk s/b ;p}h pDkT[D, f;o d/ tkbK ~ bkT[D s'I fJbktK j'o th p[js ezw nkT[Idk j? L- - ;oQ'I d/ s/b ftu b;D eZN e/ gk e/ row eo'. id'I b;D ibD bZr/ T[d'I T[sko e/ e';/ s/b dhnK p{zdK ezB ftu gkT[D Bkb ezB dk dod pzd j' iKdk j?. - t/;D ns/ jbdh ftu ;oQ'I dk s/b fwbk e/ ;oho T[s/ wbD Bkb fiE/ ;oho dh ][Feh ]sw j[zdh j? T[E/ ozr th fByodk j?. - ;oQ'I d/ s/b ftu E'VQk Bwe fwbk e/ dzdK #s/ wbD Bkb ;[Zi/ w;{V/ mhe j' iKd/ jB. dzdk ~ mzYk sZsk BjhI bZrdk s/ dzdK dk dod th jN iKdk j?. - p?IrDK dk GVEk pDkT[D ;w/I p?IrDK ~ nZr ftu Gz[BD s'I gfjbK ;oQ'I d/ s/b dk b/g eoB Bkb fSbek nk;kBh Bkb T[so iKdk j?. - ;o'QI d/ s/b ftu ndoe dk o; fwbk e/ wkbF eoB Bkb p?-tkdh dk dod d{o j' iKdk j?. - fwZNh d/ GKfvnK T[s/ ;oQ'I d/ s/b dk b/g eoB Bkb fwZNh d/ GKv/ tZX ;wK uZbd/ jB. - bkb fwou e[ZND ;w/I ;oQ'I d/ s/b ftu gkT[D Bkb XK; BjhI uVQdh. - po;ksK d/ fdBK ftu ;oQ'I d/ s/b ftu e?o';hB (fwZNh dk s/b) fwbk e/ bkT[D Bkb b'j/ dhnK uh}K ~ izrkb bZrD s'I pukfJnk ik ;edk j?. - dkb pDkT[D s'I gfjbK e[M p{zdK ;oQ'I d/ s/b dhnK gk e/ jZEK Bkb uzrh soQK w;b e/ XoB Bkb dkb S/sh ns/ ;tkd pD/rh. - mzY d/ fdBK ftu ne;o g?oK dhnK T[IrbhnK ~ ;'}F nk iKdh j?. T[j' fijh jkbs ftu ;oQ'I d/ s/b ftu Bwe fwbk e/ row eo'. c/o mzYk eoe/ b/g eoe/ }[okpK gk e/ ;" ikt'. ;t/o/ t/b/ row gkDh Bkb X't'. ;'iF mhe j' ikt/rh. ]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k]kb;k ;0 wfBzdo f;zx gowkswk dk o{g ]kb;k. f;Zyh dk ;Po{g ]kb;k.. fB;jkJ/ dk jfEnko ]kb;k. d[FwB bJh sbtko ]kb;k.. nekb g[oy dh c"i ]kb;k. gowksw dh w"i ]kb;k.. ;Zu dk XkoBjko ]kb;k. ;Zu dk gkbBjko ]kb;k.. frdV' pD e/ F/o ]kb;k. rfink jo EK /o ]kb;k. t?oh fgZS/ bZr/ ]kb;k. eopkBh ftu nZr/ ]kb;k. go nZi, BfFnK ftu v[p frnk ]kb;k. ;PkoEK ftu ][p frnk ]kb;k.. nzfwqs t/bk y[zik ]kb;k. ojokf; ;'fjbk G[Zbk ]kb;k.. c?FBk fgZS/ bZrk ]kb;k. G[b frnk fgZSk nZrk ]kb;k.. go fjs th G[b frnk ]kb;k. ;Zu g[ZS' o[bQ frnk ]kb;k.. ed/ ;h r[o{ dh ikB ]kb;k. ed/ ;h r[o{ d/ gqkB ]kb;k.. eod? w[V nodk; ]kb;k. nkgDk pDk b? dk; ]kb;k.
  • 30.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (28) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 Xow-gsBh) dk :'rdkB th G[bkfJnk Bjh_ ik ;edk. T[BQK dk fsnkr fJ;sohnK bJh fJe fw;kb j? fiBQK B/ nkgD/ gsh dhnK (bzzp/ ;w/_ dhnK) T[dk;hnK d"okB Bkb ikD dh f}d Bk eo e/ irs-r[o{ d/ ªeb skoD« s/ irs-T[XkoB d/ ekoiK ftu e'Jh ftxB Bjh gkfJnk ;r'_ gsh-r[o{ dh :kd B{z nkgD/ fjod/ nzdo ;wk e/, nkgDh BDd (p/p/ BkBeh ih) e'b ofj e/ d'jK g[ZsoK dh gkbDk- g';Dk eod/ oj/. fJ;/ soQK wksk yhth ih (d{i/ r[o{ ;qh r[o{ nzrd d/t ih dh XowgsBh) ;zpzXh f}eo nkT[_dk j? fe id'_ T[BQK d/ gsh GkJh bfjDk ih d/th d/ doFBK B{z iEk b? e/ rJ/ go ;zr B{z okj ftu SZv e/ nkg eoskog[o ub/ rJ/ s/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ doFB eo e/ T[ZE/ jh ofj rJ/. ;zr tkg; nk frnk sK b'eK B/ fejkL ¿s/ok gsh s/ok ;kE SZv eoskog[o dk j' frnk.HHHbfjDk (ih) eoskog[o jh BkBe sg/ gk; ofj fgnk Jh, ;zr B{z itkp d/ fdsk ;{. nkg ;kX j' e/ pfj frnk JhHHH.À sK wksk yhth ih B/ f;ol fJj jh nkfynkL ¿i/ T[j r'dVh gkJ/ sK bhoK jzvk;K, fi; jkb oZy/ T[; jkb jh otKrh.À mzY/ ;[Gkn dh w{os wksk yhth ih nv'b oj/. id'_ gsh B/ w[V nk e/ d[pkok gZe/ s"o «s/ ikD dh fsnkoh eo bJh sK fe;/ gqeko dh o'e Bk gkJh ;r'_ o}k ftu ok}h ofj e/ pZfunK dh gkbDk dh f}zw/tkoh ;zGkb bJh. id'_ GkJh bfjDk ih r[orZdh «s/ fpokiwkB j'J/ sK wksk yhth ih B{z bzro dh ;/tk ;"_gh rJh. fiZE/ fJe gk;/ gsh-r[o{, r[o-Fpd s/ Bkw dh d"bs ;zrsK dh M'bh ftu gk oj/ ;B T[ÎE/ d{i/ gk;/ wksk yhth ih GKs- GKs d/ G'iB ns/ fxT[ tkbh yho dk bzro gzrsK ftu tosk oj/ ;B. bzro s/ gzrs dh gozgok B{z gfogZesk d/D dh tfvnkJh wksk yhth ih B{z iKdh j? feT[_fe bzro dk ;w[Zuk gqpzX T[BQK d/ jZE ftu jh ;h. fJZE/ fJj ;gFN eoBk }o{oh j? fe bzro dh gqEk dk nozG Gkt/_ gfjb/ r[o{ ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ ehsk ;h go fJ; B{z ;z;Eksfwe o{g ;qh r[o{ nzrd d/t ih d/ ;w/_ jh gqkgs j'fJnk ;h. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu wksk yhth ih B{z ªB/e iB« efj e/ tfvnkJh fdZsh j?L pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh.pbtzv yhth B/e iB fi;[ pj[sh SkT[ gsqkbh. bzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHHbzro dT[bfs tzvhn? o;[ nzfwqs[ yhfo fxnkbh.HHH wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh.wksk yhth ;j[ ;'fJ fifB r'fJ T[mkbh. (gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967)(gzBk 967) (pkeh nrb/ nze ftZu) f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH g[o;eko L gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk tb'I vh0fbN0 1971 ftu, gzikph ;kfjs nekdwh tb'I c?b'fFg r[opkDh ftnkoeD ~ ;q'0r[0gq0 ew/Nh tb'I, @f;Zy f;de[ B jko/# ~ GkFk ftGkr gzikp tb'I, f;zx ;Gk p?Ieke tb'I. ;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK;kfjse gqkgshnK 1H1H1H1H1H r[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe Lr[opkDh ;Nhe L ;tZ:/ ;qh w[y tke w0 5 s/ GZNk d/ ;tZJhJ/ ;Nhe (1930), nk;k dh tko ;Nhe (1933), ;d[ ;Nhe (1935), ;[ywBh ;kfjp ;Nhe (1939), ;b'e cohd ih ;Nhe (1946), d; tkoK ;Nhe (1946), ;b'e r[o{ nzrd d/t ih ;Nhe (1948), ;s/ pbtzv dh tko ;Nhe (1949), ;b'e Grs epho ih ;Nhe (1949), ;Nhe ikg[ ;kfjp s/ d; ;tZJhJ/ (1950), uko tkoK ;Nhe (1951), f;X r';fN ;Nhe (1957), ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dogD (d; g'EhnK) (1962-64) 2H2H2H2H2H b/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj Lb/y ;zrqfj L Xkofwe b/y (1946), r[owfs gqekF (1947), ukBD w[Bko/ (1949), Xow s/ ;dkuko (1951), ;ops dk Gbk (1951), f;y f;de[ Bk jko/ (1962), nkfd phV pko/ (1970), ;dkukoe b/y (1971), f;woB dhnK poesK s/ j'o b/y (1971) 3H3H3H3H3H ftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD LftnkeoD L r[opkDh gqp'X, gzikph ;'ji gqekF (1941), r[opkDh ftnkeoD (1950) 4H4H4H4H4H ihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh LihtBh$;P? ihtBh L ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ nzrd d/t ih (1963), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ nwodk; ih (1966), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih (1966), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ noiB d/t ih (1967), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih (1967), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ jfo okfJ s/ jfofeqFB ih (1968), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ BkBe d/t ih (1968), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ okwdk; ih (1968), ihtB fpqsKs - ;qh r[o{ s/r pjkdo ih (1968), w/oh ihtB ejkDh - ;zgkde gq'0 gqhsw f;zx 5H5H5H5H5H j'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK Lj'o g[;seK L oZph rZbK (1927), oZph pkD (1929), oZph ibtk (1930), r[opkDh d/ fJfsjk; pko/ (1946), ;[okJh dk Nkeok (1946), gzikph Szd s/ nbzeko (1958), r[o fJfsjk; (1968) oZph G/N (fwshjhD) gq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHHgq'0 ;kfjp f;zx - ihtB fpT[ok HHHHHHHHHHHHHHHHH
  • 31.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (29) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 -12-12-12-12-12 -HarkrishanSinghPuneet,U.K.
  • 32.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (30) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-6 vkx dSp djuk pqfV;k oDrk lq/k&cq/k u jguk mrkoyk&iu ?kwe&fQj dj okfil vkuk cgqr xeZ Hkkxuk] VwVuk Hksn [kksyus okyk Bksl] Hkjk gqvk vkus okyk dy Hkosa Hkfo"; pDdj [kkus dh voLFkk gypy] dksykgy crZu xhyk gksuk Nwus ls gksus okyh vifo=rk cUn djuk rax] NksVk xqCckjk Hkw[k] I;kl /kjrh ij Hkwys&HkVds xyrh] Hkze [kq'kh esa dwnuk [kjkc rg[kkuk cgqr FkksM+k] ekewyh dfBurk ls fHk[keaxk g¡lh&etkd >ks[kk gYdk] de vfHkizk; lkSrsyh fBxuk p?;zso p'uDk p'dh p'bkok p"IdbBk G;{Vh GT[IDk GZydk-GZydk GZiDK Gzv GotK Gbe/ GotZN/ GftZy GtKNDh GVE{ GKvk fGZiDk fGZN GhVBk GhVk G[ekBk G[y, sq/j G[zi/ G[Zb-G[b/y/ G[b/yk G[VeBk G?Vk G'ok G'ok e[ w;K wzrsk wy"b wx'ok wZmk wspb wsoJh wdok cqthZ pkoy&xqM+ dk yM~Mw 'kgn nqcZy] [kjkc /kwy] xqckj ukiuk fuf'pr djuk fe=rk feyulkj can djuk vkokjk] ew[kZ psgjs dh cukoV dpwej fudkyuk mYVk vaxwBh Nsn xkSuk Hkze] xyrh HkSal lekIr gksuk ;qok yM+dh vkjEHk nwljs ij fuHkZj gtker djuk ilhuk gSjkuh esa izHkkr dk le; csijokg xqLrk[k eq¡g ds cy ukjkt+xh 'kDy&lwjr] psgjk isV] veko'k ew[kZrk uki ejk gqvk da/kk lewps rkSj ij :bZ 'kksj wzwNh wo{zvk wkfyU wkVk fwZNh-xZNk fwzDBk fwEDk fwsqskJh fwbkgVk whuDk, whNDk w[FNzvk w[jKdok fwM eZYDk w{dk w[zdoh w'joh w[ebktK w[rkbsk wZM w[eDk w[fNnko w[ZY w[Eki w[zBDk w[Vek wz[j-nZvh w[zj-jB/ok w[zj u[e e/ w[zj-cZN wz[j-Gko w[zj-G[nk e/ w[zj-w[jKdok w/jdk w{V-ws w/u w'fJnk w'Yk w'N/ s'o s/ o{z o"bk
  • 33.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (31) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 ;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13;[wB tor gj/bh - 13 21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/21 i[bkJh se fwbD tkb/ ;jh itkp s/ 500 o{0 d/ fJBkw fdZs/ ikDr/. fJe s'I finkdk ;jh itkp j'D s/ fJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehshfJBkw pokpo-pokpo tzfvnk ikJ/rk. ;g/fbzr dh rbsh, efNzr ns/ n'to okJhfNzr ;theko BjhI ehsh ikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhIikJ/rh. gfsqek ftZu Sg/ ;jh T[Zso Bkb jh j{pj{ fwbkB io{oh j? ns/ c'N' ekgh tkb/ ckow s/ T[Zso BjhI wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB.wzB/ ikDr/. fJ; gj/bh d/ itkp gzikph ;[wB d/ fgSb/ nze ftZu w"i{d jB. T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L-T[Zs'I fEZb/ L- 1- xN ;[Ddk j? (2) 2- sysk (2) 5- ok;sk (2) 8- pdBkwh (5) 11- w}jp (3) 13- gkgh (3) 14- T[;ss, GZN (3) 16- fpBk y{B trkJ/ Fjhd eoD dk sohek (2) 17- fJe r[o{ ih dk r[o{ pBD s'I gfjbK dk BK GkJh HHH (2) 18- y{B (2) 20- Gok (2) yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L-yZp/ s'I ;Zi/ L- 1- MkV{ (3) 2- iywh j'Bk (3) 3- F/yh vhIr (2) 4- u[rbh (4) 5- nfjzfbnk ~ w[esh fdZsh (6) 6- fizdrh (3) 7- g[okD (4) 8- gftsq efBnk (4) 9- okr (4) 10- dzd (3) 12- Xo'jo (3) 15- gzvsk dh ftfdnk (3) 19- r[o{ ih dk t/oh HHHHHHHHHHHHHHHH uzd (3) 21- ;wK (3) G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{G/iD dk gsk L gzikph ;[wB, 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ ! BK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHHBK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgfsqek d/ w?Ipo jK$BjhI jK (fNe eo')HHHHHHHH gskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHc'B$w'0HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH ;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk;[wB tor gj/bh - 12 d/ fti/sk e'Jh ;jh itkp gqkgs Bjh j'fJnk . d' rbsh tkb/ phph pbftzdo e"o, phph okitho e"o ~ j'Fbk ncikJh bJh fJe-fJe ;kb dh gfsqek dh cqh w?Ipof;zg dk fJBkw fdZsk ik fojk j? i' fe;h d{;o/ ~ th frcN eo ;ed/ jB. ;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12 dk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zsodk ;jh T[Zso
  • 34.
    gzikph ;[wB wkf;egzikph;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (32) www.punjabisuman.com i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013i[bkJh 2013 nghbnghbnghbnghbnghbi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojhi[bkJh 2012 s'I BthI ;zgkdeh Nhw d[nkok g/F ehsh ik ojh @@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh@@gzikph ;[wB## tZb' gkmeK, b/yeK, tkgkohnK nZr/ jZE i'V p/Bsh j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/j?, ;kvQh j';bk ncikJh tk;s/ pj[frDsh ftZu w/Ipo pD'I ns/ ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ftfrnkgB d/ e/ nkoEe ;fj:'r eo' skeh n;h s[jkvh gzikph fto;/ ~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/.~ fjod/ ftZu t;kJ/ oyD dh ukjs ~ g{ok eo ;ZehJ/. ;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425;zgkde, w'0 L 9415561425 fJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJhfJe ekgh bJh Rs.15/- fJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJhfJe ;kb bJh Rs.150/- cotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'Icotoh 2013 s'I w?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/Nw?r}hB d/ o/N (vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s)(vke you ;w/s) MEMBERSHIP FORM Dated ......................... Name .............................................................................................................................................................. Address ........................................................................................................................................................... District ..................................................Ph./Mobile No.................................................Pincode........................ Email .............................................................................................................................................................. Yearly Rs. 150/- Period from ....................................... to .............................................. Mode of Payment : DD/MO/Deposit in A/c in favour of “PUNJABI SUMAN”, A/c No. CA 30819640926 of State Bank of India, payable at Lucknow. (Inform postal address by sms, or on phone No 09336044069, 09415561425 or by E-mail : office@punjabisuman.com) Sign. of Member gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/gzikph ;[wB s[jkvk nkgDk w?r}hB j? fJ; ~ ngBkT[ ns/ jo soQK Bkb ;fj:'r d/Dk w[Ybk coi pDkT[. nkgD/ eko'pkoh ndkfonK d/ fJ; ftZu fJFfsjko d/ e/ fiZE/ s[;hI nkgD/ tgko ~ d/FK gqd/FK ftZu tXk oj/ j't/r/, T[ZE/ fJ; @e"wh ndko/# dhnK BhjK th w}p{s eo'r/. ;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L-;dZ;sk F[be iwk eoD ns/ ikBekoh bJh ;wgoe eo' L- ;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L-;kv/ fBFekw ;fj:'rh L- ;0 nihs f;zx, nkbwpkr byBT{ (9651592214), ;0 ;toB f;zx, uzdo Bro ByBT{ (9235704316), ;0 wBwhs f;zx, bkigs Bro, byBT{ (9305623150), frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh, r[0 ;do byBT{ (9984734498), ;qh nfws no'Vk, wksk e"bK GbkJh e/Ido byBT{ (9335624728) ;0 pbpho f;zx, yhoh w'No Nq/fvzr ;/INo, byhwg[o o'v, r'bk r'eoBBkE, yhoh (9450255660) 215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004215$295 e, ;[GkF wkor, d[rktK, byBT{ - 226004 c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe)c'B L 09415561425 (;zgkde), 09336044069 (gqekFe) E-mail:punjabisuman_media@rediffmail.com,office@punjabisuman.com visitourwebsiteat:www.punjabisuman.com ;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L-;zgkdeh dcso L- g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'.g{o/ :{0gh0 ftZu n?i/IN pDB ns/ ftfrnkgB bJh ;zgkdeh dcso ftZu ;wgoe eo'. gzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wBgzikph ;[wB
  • 35.
    (i) lEiknd dh dyels tqykbZ 2013o"kZ 1 vad 7 ewY; % vkidk izksRlkgu tujy txthr flag vjksM+k dks Hkkjr jRu dk lEeku fn;k tkuk pkfg;s ikfdLrkuh iatkc izkUr esa >sye unh ds nk;sa fdukjs ij clk >sye uxj vius Hkhrj ;qukuh lEc)rk ds bfrgkl dks Hkh latks;s gq;s gSA dgk tkrk gS fd fldUnj egku us vius fiz; ?kksM+s ftldh e`R;q ;gha gqbZ Fkh dh ;kn esa bl uxj dks clk;k Fkk vkSj mlds tkus ds ckn cM+h la[;k esa ;qukuh tks ml le; fgUnqvksa dh gh Hkk¡fr nsoh nsorkvksa dh iwtk djrs Fks ogha cl x;sA ;gh dkj.k gS fd ogk¡ dh fL=;ksa dh lqUnjrk vrqyuh; dgh tkrh gS rFkk ogk¡ tUes euq";ksa esa ?kqa?kjkys cky vkSj ;qukuh uSu uD'k vkt Hkh fn[kk;h iM+ tkrs gSaA bl ftys esa tUes yksxksa dh esgeku uokth Hkh iz'kaluh; dgh tkrh gSA ;g Hkh dgk tkrk gS fd ik.Mo Hkh vius fuokZlu dky esa bl {ks= esa jgs FksA bl uxj dks ;ks)kvksa] lSfudksa vkSj 'kghnksa dh Hkwfe Hkh dgk tkrk gSA >sye 'kCn ¼iatkch esa tsyg~e½ nks 'kCnksa ty vkSj ge ¼fge½ ls feydj cuk gS ;kuh cQZ dk 'kq) tyA >sye unh ewyr% fgeky; ls d'ehj esa Jh uxj ds chp ls gksrs gq;s >sye uxj rd igq¡ph gS vkSj unh ds uke ij gh bl uxj dk uke j[kk x;k gSA Hkkjr ds nks iz/kkueaf=;ksa Jh bUnz dqekj xqtjky vkSj MkDVj eueksgu flag ¼dksgyh½ ds iz/kkuea=h cuus ij bl ftys dk uke fo'o dh cM+h lqf[kZ;ksa esa vk;k ijUrq Hkkjr ds ,d vkSj egku liwr ftudk tUe Hkh blh >sye ftys esa gqvk gS cgqr de yksx tkurs gSaA bl egku liwr dk uke gS tujy txthr flag vjksM+k ftUgksaus iwohZ ikfdLrku ij fot; izkIr dj Hkkjr dks vn~Hkqr xkSjo iznku fd;kA lfpu rSUnqydj dks Hkkjr jRu nsus dh ek¡x djus okys ns'kokfl;ksa dh vksj ls vPNk gksrk ;fn os vf}rh; xkSjo ls Hkkjr dks foHkwf"kr djokus okys tujy txthr flag vjksM+k dks Hkh Hkkjr jRu ls vyad`r djokus dh ek¡x djrsA ftl lsukuk;d us viuh j.kuhfr ls 93 gtkj ikfdLrkuh QkSft;ksa ls gfFk;kj fQadok dj leiZ.k djok;k ¼Hkys gekjk jktuhfrd usr`Ro bl leiZ.k dk ns'kfgr esa iw.kZ ykHk ugha ys ldk½] ,d u;s ns'k dk l`tu djk;k] dks ej.kksijkUr Hkh Hkkjr jRu izkIr gks tk;s rks 'kk;n flD[kksa ds ?kkoksa dks ejge Hkh yx tk;s vkSj pje i¡Fkh ;g eglwl djkus esa lQy u gks fd flD[kksa dks bl ns'k esa] pkgs pkSjklh ds naxs gks ;k mudk jk"Vª gsrq fn;k x;k cfynku gks mUgsa u dHkh U;k; vkSj mfpr lEeku feyk gS vkSj u dHkh feysxkA Hkkjrh; lsuk ds rRdkyhu lsuk/;{k lSe ekusd 'kkg us dgk Fkk] ^^thr dk lsgjk tXxh ¼txthr flag½ ds flj ij c¡/kuk pkfg;s Fkk ij lsuk/;{k gksus ds dkj.k cSVu ¼QhYM ek'kZy in ij izksUufr½ eq>s fey x;kA lksfp;s ftldk vf/kdkjh Lo;a thr dk Js; vius ekrgr dks ns jgk gks] blls cM+k izek.k i= D;k gks ldrk gSA ij jktuhfrd usr`Ro dks blls D;k eryc lkjk Js; rks mlh dks pkfg;sA lEHkor% tujy txthr flag vjksM+k dk uez LoHkko vkSj ekSu jgdj fcuk fn[kkos ds dk;Z djus dh izo`fr ¼Silent Worker½ vkSj Js; izkIr djus dh ykylk u gksuk gh mudks mfpr lEeku u izkIr gksus dk dkj.k cukA tjuy lkfgc dk tUe 13 Qjojh 1916 dks iatkc ¼ikfdLrku½ ds >sye ftys ds xk¡o dkyk xqtjk¡ esa gqvk FkkA tujy vjksM+k dh izkjfEHkd f'k{kk fe'ku gkbZLdwy jkoyfiaMh esa gqbZ] rRi'pkr lsuk esa p;u gksus ij fo"k; lwph %& 1- tujy txthr flag vjksM+k dks Hkkjr jRu -------- i 2- dfork & dqlhZ ii 3- vn~Hkqr ,oa lPps flD[k] lar lS¸;n fizFkiky flag ----- iii 4- nyHkatu xq: lwjek iv 5- l0 Å/ke flag dh ohjxfr v 6- vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa vii 7- gLr eqnzk viii
  • 36.
    (ii) vkbZ-,e-,s- nsgjknwu lsizf'k{k.kksijkUr 11 tuojh 1939 dks deh'ku izkIr gqvkA tujy vjksM+k iatkc jsthesUV eas fu;qDr gq;s vkSj lsokdky ds izkjEHk ls gh vR;Ur dq'kkxz cqf) ,oa ;ksX; vf/kdkjh ds :i esa [;kfr izkIr dhA 1947&48 esa ikfdLrku us d'ehj ij geyk fd;k rc Lora=rk izkfIr ds ckn izFke ckj mUgksaus ;q) ds eSnku esa viuh ;ksX;rk izekf.kr dhA tujy us dekUMj dh gSfl;r ls jktkSjh {ks= esa usr`Ro laHkkyk ,oa ikfdLrkuh lsuk dks vkxs c<+us ls jksd fn;kA bl ;q) ds ckn tujy vjksM+k lSfud eq[;ky; esa Mk;jsDVj tujy lSfud f'k{kk ds in ij dk;Zjr jgs vkSj mlds i'pkr mRrjh iwoZ deku ,oa vUrr% iwohZ deku ds dekUMj bu phQ ¼th- vks-lh-½ cusA tc fnlEcj 1971 esa Hkkjrh; lsuk us iwohZ ikfdLrku ¼orZeku caxyk ns'k½ esa izos'k fd;k] mUgkasus us xSj ijEijkxr ubZ j.kuhfr cukdj viuk vfHk;ku izkjEHk fd;kA eq[; ekxksZa ls vius vfHk;ku dks u pyk dj vU; ekxZ viukus ls ikfdLrkuh lsuk frrj fcrj gks xbZ vkSj mlesa HkxnM+ ep xbZA vius vki dks vyx&vyx cpkus ds pDdj esa muls jkt/kkuh <kdk dh lqj{kk <+hyh iM+ xbZ vkSj tujy vjksM+k us <+kdk dks pkjks vksj ls ?ksj fy;kA tujy lkgc us Lo;a fy[kk gs fd viuh j.k ;kstuk ds peRdkfjd ifj.kke ls eSa Lo;a fofLer Fkk fd mlds dkj.k ikfdLrkuh lsU; usr`Ro <+kdk dh lqj{kk dks gh Hkwy x;kA ;g mudh gh j.kuhfr Fkh fd mUgksaus ek= nks lIrkg esa 93000 ikfdLrkuh lSfudksa ds gfFk;kj fxjok ds leiZ.k djok fn;k vkSj tujy fu;kth ls leiZ.k ds gLrk{kj djok fy;sA bruh cM+h fot; ds ckn Hkh u rks bl ;ksX; ,oa Hknz ykSg iq:"k ds psgjs ij vg¡dkj Fkk vkSj u gh eqLdqjkgV Fkh ogha tujy fu;kth ds gkFk dk¡i jgs FksA viuh fiLrkSy fudky dj tujy vjksM+k dks lefiZr djus dk tksj Hkh muesa ugha jg x;k Fkk vkSj tujy fu;kth ds ,0Mh0lh0 us viuk gkFk yxkdj mudks fiLrkSy fudkyus esa enn dhA tgk¡ bl egkure fot; dk Js; iz/kkuea=h Jherh bfUnjk xk¡/kh dks izkIr gqvk] ogha iq:Ldkj Lo:i QhYM ek'kZy ekusd 'kkg dk lsok dky vkxs c<+k dj bl fot; ds egkuk;d txthr flag vjksM+k tks ofj"Bre Fks lsuk/;{k in ij izksUufr ls oafpr dj fn;k x;kA dqlhZ jkr dks [kkuk [kkus tc est ij vkbZ dqlhZ c<+kbZ ns[kk] ikl vyekjh esa ,d pwgk v[kckj dqrj jgk gS eSaus dgk] rq>s vkSj dqN u Hkkrk gS v[kckj dkV dkV dj dwM+k QSykrk gS cksyk] vki rks dqlhZ ij gks vkjke ls [kkvksxs] ekSt eukvksxs esjs fy;s] ,d fuckyk Hkh] u tehu ij fxjkvksxsA dqlhZ ij rks vkjke gh vkjke gS deh'ku] ?kksVkyk] pkjk fQfDlax dqlhZ dk gh uke gS dqlhZ dk ,d vkSj Qk;nk gS] ftruk [kkvks] isV u Hkjrk gS vkSj u vQjrk gS] bu dqlhZ okyksa ds dqrjus ls ns'k gqvk rkjksrkj gS] ij blls fdlh dks D;k ljksdkj gS Lons'kh] fons'kh] efUnj] efLtn dqlhZ okyks dk ukjk gS ekVh ls tqM+k fdlku fdruk cspkjk gS dqlhZ LokFkZ dh igpku gS] dqlhZ okyksa dh viuksa ls Hkh u] tku igpku gS] eSa dgrk gwa esjs lkFk] tehu ij vkvks] rqe [kkvks] fdudk Hkkstu] eq>s Hkh djkvks] eSaus dgk] gS rqPN tho viuh lh ekufldrk] eq>esa u Mky] u le> fd fd;k gS deky ;g nqfu;k gS] tgk¡ gS] ;gk¡ gS gj rjg ds bUlku vkt Hkh ,sls cgqr ls yksxks ls gS esjh igpku ftuds ikl lR; gS] ftUgksusa cspk ugha beku gS ijksidkj esa tks jr gS lsok ftudk ozr gS bUlku ogha dkVrk gS tks og cksrk gS ;g Bhd gS ,d eNyh ls lkjk rkykc xUnk gksrk gS rw mudks Hkh tku ftuls ns'k curk gS egkuA pjuthr dkSj eks0 9336182566
  • 37.
    (iii) vn~Hkqr ,oa lPpsflD[k] lar lS¸;n fizFkiky flag ufjUnj flag eksaxk lS¸;n fizFkiky flag ftudk iwoZ uke eq'rkd gqlSu Fkk vius firk lS¸;n eqt¶Qj gqlSu ds ,d ek= iq= FksA buds nknk ihj ckdj 'kkg ehjiqj d'ehj ds ,d izfl) /kkfeZd ,oa lEHkzkUr O;fDr FksA lS¸;n lkgc dk 1927 ls 1930 rd dk le; vR;Ur ØkfUrdkjh izekf.kr gqvkA bl vof/ k esa firk lS¸;n eqt¶Qj gqlSu us gt ds fy;s tkus dk fu.kZ; fy;k vkSj gt ds nkSjku vius iq= dks mPp bLykfed f'k{kk izkIr djus ds fy;s eDdk enhuk esa :dus ds fy, rS;kj dj fy;kA enhuk fo'o fo|ky; esa bLyke ij 'kks/k djrs gq, mUgsa iqLrdky; esa Qkjlh vkSj vjch ds ys[kd rktqn~nhu uD'kcUnh dh gLrfyf[kr ikaMqfyfi ^^L;kgrksa ckck ukud Qdhj** i<+us dks feyhA rktqn~nhu xq:ukud nso th dks mudh e/; iwoZ dh ;k=k ds nkSjku ,jkj vkSj cxnkn ds chp maMsyk esa feys vkSj muds lkFk gks fy;sA bl nkSjku mUgksaus xq: th dh ;k=k dk fooj.k viuh Mk;jh ^^L;kgrksa ckck ukud Qdhj** esa vafdr fd;k vkSj enhuk ds iqLrdky; esa o"kZ 1512 bZ0 esa tek dj fn;kA bl Mk;jh ds vuqlkj xq: th us 1511 ,oa 1512 bZ0 esa yxHkx Ms<+ ls nks o"kZ mDr {ks= esa xqtkjsA eq'rkd gqlSu mDr Mk;jh ds xq: ukud nso th dh ;k=k esa vafdr lEiw.kZ ekuork dh HkykbZ ds lans'k ls vR;Ur izHkkfor gq;sA bLyke ds uke ij dkck ds lEekuh; /keZxq: :duqn~nhu tks xq: ukud nso th ls o"kZ 1511 bZ0 esa feys Fks vkSj mudh f'k{kkvksa ls izHkkfor gks x;s Fks] dks u`'kalrk ls e`R;q naM fn;s tkus dk fooj.k fopfyr dj x;kA vUrr% Hkkjr okfil vkus ij mUgksaus flD[k /keZ dk v/;;u izkjEHk dj fn;kA ehjiqj d'ehj esa Hkh /keZ ds uke ij gq;s naxksa esa flD[k /keZ LFkkuksa ij fd;s x;s mRikr mUgsa vPNs ugha yxs vkSj os ykgkSj pys x;sA ykgkSj esa Msjk lkfgc xq:}kjs esa tgk¡ ik¡pos xq: 'kghn gq;s Fks] jgdj mUgksaus flD[k /keZ dk foLrkj ls v/;;u fd;k vkSj flag lkgc vPNj fla?k th ls o"kZ 1935 bZ0 esa ve`riku dj viuh iRuh xqytkj ckuks ,oa iq= eksgEen ukft+j lfgr fl[k cu x;sA bl izdkj mUgksaus flD[k iaFk dh lsok ds fy;s viuk vkSj vius ifjokj dk thou lefiZr dj fn;k vkSj lUr lS¸;n fizFkiky flag ds uke ls izfl) gq;sA lUr th us ykgkSj esa tgk¡ flD[k iq:"kksa vkSj efgykvksa dks 'kghn fd;k x;k Fkk] LFkku izkIr djds xq:}kjs dk fuekZ.k djok;kA ns'k ds foHkktu ds le; Hkkjr vkdj vdkyh dkSj fla?k ds lkFk jgdj Hkkjr vkSj fons'k esa flD[k /keZ dk izpkj djrs jgsA dqN fnu xq:}kjk ?kkV lkfgc jksiM+ esa jgdj izpkj fd;kA rRi'pkr bXyS.M ds lkmFk gky esa o"kZ 1966 esa xq:}kjs dk fuekZ.k djok;kA o"kZ 1967 ,oa 1968 esa budk izpkj {ks= mRrj izns'k Hkh jgk vkSj o"kZ 1967 esa xq:}kjk ukdk fg.Mksyk y[kuÅ esa Hkh ,d lIrkg jgdj y[kuÅ dh laxrksa dks xq:efr vkSj xq: bfrgkl fo'ks"kr% eDdk enhuk esa xq: egkjkt dh ;k=k ds bfrgkl ls voxr djk;kA o"kZ 1966 esa buds iz;klksa ls xq: xksfcUn flag th ds ikou 'kL= fczfV'k ljdkj ls okfil izkIr gq;sA o"kZ 1968 esa tc ;g dkuiqj esa xq: ukud nso th ds izdk'k mRlo ij vk;s gq;s Fks viuh thou ;k=k iw.kZ dhA orZeku esa budk ifjokj ;w0ds0 esa vkSj ifV;kyk esa jg jgk gSA buds iq= efgUnj iky flag th ls buds }kjk enhuk izokl esa fd;s x;s 'kks/kksa ds vk/kkj ij fy[kh x;h rRdkyhu ik¡Mqfyfi dks izkIr djds ifV;kyk ds ljnkj dq¡ojthr fla?k us iqLrd :i esa izdkf'kr fd;k gSA mDr iqLrd Guru Nanak's Journey to the Middle East ¼xq: ukud nso th dh e/; iwoZ ;k=k½ ls izkphu vjch xzaFkksa ds m)j.kksa lfgr xq: th ds lÅnh vjc] bjkd vkfn ns'kksa dh ;k=kvksa dk flagkoyksdu izkIr gksrk gS vkSj reke jgL; mn?kkfVr gksrs gSA vkxkeh vadksa esa iqLrd ds /kkjkokfgd vuqokn ds izdk'ku dh O;oLFkk dh tk;sxhA iatkch lqeu ekfld if=dk izpkj izlkj gsrq vki lHkh ikBdksa ls fouez vuqjks/k gS fd vf/kd ls vf/kd la[;k esa iatkch lqeu ds ikBd cusa vkSj vkSjks dks ikBd cukdj viuh if=dk dks lEiw.kZ Hkkjr esa iatkch;r dk izpkj ek/;e cuk;saA
  • 38.
    (iv) nyHkatu xq: lwjek ¼Jhxq: gfjxksfoUn lkgc ds izdk'k ioZ ij½ gS le; unh dh /kkj] ftlesa lc cg tk;k djrs gSaA ysfdu dqN ,sls gksrs gSa] bfrgkl cuk;k djrs gSaAA le; ,oa unh dh /kkjk dks ,d ubZ fn'kk nsus okys bfrgkl l`tudrkZ] xq: ukud dh NBh T;ksfr gfjxksfoUn th] fuHkhZd] 'kwjchj] 'kL= dyk esa izoh.k] dq'ky lSukuk;d ,oa mPp Lrj ds v/;kfRed fl) iq:"k FksA vki dk tUe xq: vjtu nso ds x`g esa lu~ 1595 bZ0 dks xq: dh oMkyh ftyk ve`rlj esa gqvkA iUnzgoh 'krkCnh esa eqxy 'kkld ckcj ds le; flD[k /keZ ds ckuh Jh xq: ukud nso us ml le; lekt esa O;kIr cqjkb;ksa] dqjhfr;ksa] tkrh; Hksn Hkko ,oa 'kkld oxZ ds vR;kpkjksa o T;knfr;ksa ds izfr vke yksxksa dks tkx:d djk;kA QyLo:i yksxksa esa ijLij I;kj c<+k] fgUnw&eqfLye] Nwr&vNwr] vehj&xjhc lHkh xq:ukud ds fl)kUrksa ,oa fopkjksa ds dkj.k muds vuq;k;h cuus yxsA le;kUrjky esa iape xq: ds le; 'kkld tgk¡xhj Fkk ftlus dV~Vjoknh eqLyekuksa ,oa xq: fojksf/k;ksa ds mdlkus ij xq: vjtu nso dks vekuoh; d"V nsdj 'kghn dj fn;kA 'kgknr ls iwoZ gh xq:nso] viuh nwjnf'kZrk ls vkus okys le; dh utkdr dks Hkkai x;s Fks rFkk mUgksaus ckyd gfjxksfoUn th dks 'kkL=ksa ds lkFk gh 'kL=ksa esa fuiq.k djk;k] mUgsa ?kqM+lokjh] rhj vankth] fu'kkusckth o vU; 'kL= dykvksa dh f'k{kk ckck cq<~<k th us Lo;a nh FkhA eqxy dky dk ;g ,slk le; Fkk tc xSj eqfLye ij cgqr lh ikcfUn;k¡ Fkh] og ?kqM+lokjh ugha dj ldrk Fkk 'kL= f'k{kk ugh ys ldrk Fkk] 'kL= /kkj.k ugha dj ldrk FkkA lj ij ixM+h ugha cka/k ldrk Fkk vkfn&vkfnA xq:xn~nh lejksg ds le; xq: gfjxksfcUn th us ,d ds ctk; nks ryokjsa /kkj.k dh] ,d ck;sa nwljh nk;sa] ftudks ehjh ¼vehj@'kkgh½ rFkk ihjh ¼Qdhjh½ dk uke fn;k blh dkj.k xq:nso dks ^^ehjh ihjh ds ikr'kkg** ds uke ls Hkh ;kn fd;k tkrk gSA xq: gfjxksfoUn th us xq: xn~nh ij vklhu gksrs gh igyk gqdqeukek flD[k laxrksa ds uke tkjh vthr flag] y[kuÅ fd;k fd tks Hkh n'kZuksa gsrq vk;s og vPNs 'kL=] vPNs ?kksM+s ,oa toku@;ks)k ysdj vk;saA lSfud f'k{kk ds fy, lSU; f'k{kk dsUnz [kksys ,oa gfjefUnj lkgc ve`rlj ifjlj esa ,d egku fla?kklu ¼vdky r[r½ dh LFkkiuk dh tgk¡ cSBdj xq:nso] xqjflD[kksa esa ohjrk@cy ,oa tks'k Hkjus gsrq nhoku ltkrs vkSj ohj ;ks)kvksa dh okjksa dks lqukdj ohj jl HkjrsA xq:nso ds c<+rs gq, rst ,oa dV~VjiaFkh ¼pqxy[kksjksa½ ds cgdkos esa vkdj tgk¡xhj us vkidks fxj¶rkj djds Xokfy;j ds fdys esa dSn djok fn;kA tgk¡ igys gh cgqr ls fgUnw jktk dSn FksA xq:nso ds vkus ij tsy esa lRlax gksus yxs] lc xq:nso ds f'k"; cu x;sA tYn gh Hkwy dk vglkl gksus ij eqxy ckn'kkg dks fjgkbZ dk vkns'k nsuk iM+kA ij xq:nso us Lo;a fjgk gksus ds fy, ,d 'krZ j[k nh fd eSa vdsyk fjgk ugha gks ldrk tc rd tsy esa dSn lHkh jktk fjgk ugha gksaA ,slk vkns'k nsuk iM+k xq:nso ds lkFk ogk¡ dSn 52 jktk fjgk gq, tks ns'k ds fHkUu&fHkUu jkT;ksa ds FksA rc ls xq: nso dks ^^cUnh NksM+** ikr'kkg Hkh dgk tkus yxkA Xokfy;j ls tc xq:nso ve`rlj vk;s ml fnu ve`rlj okfl;ksa us Lokxr gsrq nhiekyk dh latksx ls ml fnu nhikoyh Hkh Fkh vr% nhikoyh dks flD[k ^^cUnh NksM+ fnol** ds :i esa eukus yxsA vR;kpkj ,oa T;knfr;ksa ds fo:) xq:nso dk eqxyksa ls pkj ckj ;q) gqvk pkjks ckj xq:nso fot;h gq;sA vkidh lsuk esa fgUnqvksa ds lkFk gh eqfLye lSfud o flikglykj Hkh FksA nLrxhj gks, iatihj] gfjxq: gfjxksfcUn vrksykA nhu nquh nk ikr'kkg] ikr'kkgka ikr'kkg vMksykAA
  • 39.
    (v) l0 Å/ke flagdh ohjxfr thou esa dbZ ckj ,slh ?kVuk] ?kfVr gks tkrh gS] tks fd efLr"d ij cgqr cM+h pksV dj tkrh gS] vkSj euq"; dk lkjk thou ?kVuk esa O;kIr vR;kpkj dk cnyk ysuk gh eq[; mn~ns'; cu tkrk gSA LokfHkekuh O;fDr mlh mn~ns'; dh izfrKk iwjh djus esa Lo;a dks 'kghn dj nsrk gSA dHkh fdlh us lkspk Fkk fd ,d ;rhe ckyd] ftldh 3 o"kZ dh vk;q esa ek¡ dk I;kj] 6 o"kZ dh vk;q esa firk dk lk;k vkSj dqN gh fnu ckn vukFk vkJe esa gh jgrs gq, cM+s HkkbZ dk lgkjk lnk ds fy, lekIr gks tk;sxk xjhch ds dkj.k ftldk ikyu iks"k.k vukFkky; esa gqvk gks] Hkkjr esa ØkfUrdkjh bfrgkl esa ehy dk iRFkj izekf.kr gksxk vukFk vkJe esa jgdj bl ckyd us dqlhZ fcuuk] dqN vU; dk;Z ds lkFk gkbZLdwy rd dh f'k{kk Hkh xzg.k dj yhA ;g Hkkjr ds bfrgkl esa Å/ke flag ds uke ls tkuk tkrk gSA vukFk vkJe esa gh f'k{kk nsus okys v/;kid ia0 t; pUnz 'kekZ us ns'k izse dk cht cks fn;k FkkA 13 vizSy 1919] cSlk[kh okys fnu] tfy;k¡ okyk ckx esa gksus okyh lHkk esa vukFk vkJe dh vksj ls lsok gsrq ;g 19 o"kZ dk ukStoku m|e flag Hkh mifLFkr FkkA lka; 5-15 cts ns'k ds HkkX; esa fy[kh [kwuh vka/kh vk xbZ] ftlus lSdM+ksa funksZ"k] fugRFks] cPps o efgykvksa ds [kwu ls /kjrh dks jax fn;kA ukS toku m|e flag tks fd ,d o`{k ij p< x;k Fkk] lc dqN ns[k jgk FkkA xksfy;ksa dh vkokt can gksus ij dqN yksx viuksa dks <w<+ jgs Fks] b/ kj&m/kj o yk'kksa esaA m|e flag us ns[kk fd ,d efgyk ¼jRuk nsoh½ vius 'kghn gq, ifr dk 'ko vdsyh gh [khapdj ckgj ykus dk iz;Ru dj jgh gSA m|e flag dh lgk;rk ls og vius ifr dk 'ko lqjf{kr LFkku ij yk ldhA ¼m|e flag mldk /keZ HkkbZ cu x;k o vfUre laLdkj Hkh iwjs djk,½A dqN yk'kksa dks vkokjk dqRrs Hkh [khapus dk iz;kl dj jgs FksA m|e flag us ;g lc ns[kdj izfrKk dh fd Hkkjr ekrk rsjh ykt j[kus o bl vR;kpkj dk cnyk ejus ls igys vo'; yw¡xkA ;gh esjs thou dk eq[; mn~ns'; gSA vukFk vkJe esa vkdj mlus ;g iz.k viuh Mk;jh esa fy[kkA gkbZLdwy ikl djus ds i'pkr~ m|e flag us vukFk vkJe NksM+ fn;kA dqlhZ fcuuk o dqN vU; QuhZpj dk dk;Z og tkurk Fkk] blfy, thfodk gsrq viuh nqdku [kksy yhA ,d xSjkt esa dqN fnu dk;Zdj Mªkbojh Hkh lh[k yhA Økafrdkfj;ksa dh idM+&/kdM+ ds dkj.k m|e flag Hkh dHkh lquke] fnYyh] lgkjuiqj] dkuiqj] ckjkewyk] esjB] gfj}kj vkfn LFkkuksa ij vkrk&tkrk jgkA dHkh v[kckj cspuk] dHkh gksVy dk cSjk cudj] dHkh VSDlh Mªkboj cudj thfodk ikyu ds lkFk viuh izfrKk dks dk;Z :i nsus dh jpuk ij fopkj djrk jgrkA y[kuÅ vkdj ,d rkyqDdsnkj ds ;gk¡ Mªkbojh djrk jgkA rkyqdsnkj f'kdkj dk cM+k 'kkSdhu Fkk] mlds ikl dbZ izdkj ds gfFk;kj Hkh FksA m|e flag us lkFk jgdj fu'kkuk yxkuk Hkh lh[k fy;kA fczfV'k ljdkj us gUVj desVh }kjk fy;s x, fu.kZ; ds vuqlkj ^dRysvke* dk vkns'k nsus okys iatkc ds ys¶VhusUV xouZj lj ekbdy mMok;j o fczxsfM;j bZ0,p0 Mk;j] ftlus dRys&vke dks dk;Z :i fn;k Fkk] dks nks"kh ekurs gq, ukSdjh ls fudky fn;k Fkk] nksuksa yanu pys x,A yanu esa bu gR;kjksa dk cM+k Lokxr gqvkA ;g tkudj m|e flag dk [kwu [kkSy mBkA og igys ls gh ruko iw.kZ thou th jgk FkkA dqN fnu ckn tujy Mk;j dh ekufld :i ls chekj o ydok ekj tkus ds dkj.k 1927 esa e`R;q gks xbZA m|e flag Lo;a vius gkFkksa ls mls ekjdj izfrKk iwjh djuk pkgrk Fkk] blfy, o dqN nq%[kh gks x;kA nwljk fu'kkuk ekbdy mMkok;j ys0 xouZj iatkc rks vHkh FkkA izfrKk iwjh djus ds fy, og jkr fnu yUnu igq¡pus ds tqxkM+ dh lksprk jgrkA fnYyh ls ve`rlj ;k=k djrs le; m|e flag dk ifjp; vÝhdk ds O;kikjh ljnkj tlaor flag ls gks x;k] tks ve`rlj n'kZu o O;kikj ds lEcU/k esa ve`rlj tk jgk FkkA ve`rlj ls l0 tloar flag njckj lkgc ds fudV ,d gksVy esa :dsA jkst njckj lkgc tkrs] ,d fnu m|e flag mls fey x;kA mls gksVy ys vk,A dgus yxs esjk dk;Z iwjk gks x;k gS] vxys lIrkg eSa vÝhdk okil tk jgk gw¡A nksuksa vkil esa vUrfje fopkj o Hkkouk ls iw.kZ :i ls voxr gks pqds FksA m|e flag dks vius lkFk vÝhdk ys x,A O;kikj dbZ ns'kksa esa QSyk Fkk bl dkj.k m|e flag Hkh l0 tloar flag ds lkFk dbZ ns'kksa esa tkrs jgsA gj txg og Hkkjrokfl;ksa fo'ks"kdj flD[k ukStokuksa ls feydj tfy;kaokyk ckx gR;kdkUM o vU; vR;kpkjksa tks fd vaxzstksa }kjk Hkkjrh;ksa ij gks jgs Fks] m|e flag yksxksa dks crkrs vkSj ns'k vktkn djkus dh izsj.kk nsrsA yanu tkus dk dksbZ jkLrk u lw>rk ns[k os bZ0 lksoju flag lh&306 bfUnjk uxj cfynku fnol 31 tqykbZ
  • 40.
    (vi) vejhdk ls okilvÝhdk vk x,A vejhdk esa ykyk gjn;ky mu izeq[k lnL;ksa esa ls Fks tgk¡ xnj ikVhZ dh LFkkiuk gks pqdh FkhA vÝhdk esa lwpuk feyh fd iqfyl mls <¡w<+ jgh gSA os ve`rlj vkdj QuhZpj dh nqdku pykus yxs o viuk uke jke eksgEen flag fMlwtk j[k fy;kA Økafrdkfj;ksa fo'ks"kdj l0 Hkxr flag ftlus Hkh tfy;kokyk ckx dRysvke 12 o"kZ dh vk;q esa ns[kk Fkk feyrk jgrkA lu~ 1923 bZ0 esa l0 tloar flag fQj Hkkjr vk, vkSj mn; flag ds uke ls ikliksVZ cuokdj m|eflag dks vius lkFk ys x,A fdlh izdkj os yUnu igq¡p x, o 'ksQMZ cq'k xq:}kjs esa jgus yxsA ;gk¡ mudk ifjp; dbZ flD[k ukStokuksa ls gks x;k tks fd thfodk ds fy, fHkUu&fHkUu dk;Z djrs FksA xq:}kjs esa mudh efgyk fe= fel eSjh tks teZuh dh jgus okyh Økafrdkjh fopkjksa dh Fkh] yanu esa gh bathfu;fjax i<+rs gq, m|e flag dh fe= cu xbZ Fkh] lkFk jgrh FkhA xq:}kjs dk lsoknkj cychj flag Hkh m|e flag dk fo'okl ik= cu x;k Fkk] bl dkj.k mlus xq:}kjs dh VSDlh fdjk, ij pykus ds fy, m|e flag dks ns j[kh FkhA viuh esgur lsokvksa] dBksj ifjJe rFkk lPpfj=rk ds izek.k i=ksa ds vk/kkj ij m|e flag dks mMok;j ds ;gk¡ ukSdjh fey xbZA m|e flag us cM+h fu"Bk ls ekbdy vksMok;j ds ;gk¡ Mªkbojh dhA vksMok;j MsoUl'kk;j esa jgrs FksA m|e flag us mldh csVh fel xksYMh dks dkj }kjk mlds dkyst ys tkus o ykus dk dk;Z laHkky fy;kA xksYMh mlds O;ogkj ls cgqr izHkkfor FkhA ifjokj Hkh cgqr izHkkfor Fkk ukSdjh ekbdy vksMo;j ds ;gk¡ djrs gq, Hkh fuokl 'ksQMZ cq'k xq:}kjs esa cuk, jD[kk xksYMh m|e flag ij cgqr fo'okl djrh Fkh] vr% mls ikfjokfjd xksiuh; ckrsa Hkh LokHkkfod :i ls crk nsrh FkhA m|e flag us cgqr lh ckrs tku yh Fkh] ftudh mls vko';drk FkhA mls yxus yxk fd izse okRlY; esa viuk ladYi gh u Hkwy tk,A jgL; [kqyus dk Hkh Hk; FkkA lkr ekg ckn mlus ukSdjh NksM+ nhA Lora= :i ls xq:}kjs dh VSDlh pykus yxkA vksMok;j ds ifjokj ls lEcU/k cuk jgkA xksYMh xq:}kjs ls Qksu djds VSDlh eaxokdj dkyst vkrh tkrh FkhA m|e flag] vksMok;j dks ?kj esa gh dHkh Hkh ekj ldrk Fkk] ijUrq ;g dk;Z mls vuSfrd yxkA lokZtfud LFkku ij vksMok;j dks ltk nsuk pkgrk FkkA yanu esa jgrs 7 o"kZ gks x, FksA lu~ 1940 dk o"kZ vk x;kA nwljk fo'o ;q) py jgk FkkA ekpZ 11] 1940 dks yanu ds lekpkj i=ksa esa lwpuk Nih fd 13 ekpZ 1940 dks yanu ds dSDlVu gky esa jk;y lsUVªy ,f'k;u lkslkbVh vkSj bZLV bf.M;k ,lksfl,'ku vQxkfuLrku ds lEcU/k esa ,d lHkk vk;ksftr djus tk jgh gSA lHkk esa iwoZ Hkkjr lfpo ykMZtsV ySaM vkSj lj ekbdy vksMok;j Hkh Hkk"k.k nsaxsA lkFk esa vkSj Hkh dbZ x.kekU; vius fopkj j[ksaxsA m|e flag dks yxk fd le; vk x;k gS] ftldh izrh{kk 13 vizSy 1919 ds t?kU; dRysvke dk cnyk ysus ds fy, dj jgk FkkA lHkk 13 ekpZ 1940 dks lk;a 3-00 cts yUnu ds foDVksfj;k LVs'ku ds lehi dSDlVu gky ds MwMj d{k esa gksuh FkhA m|eflag us xq:}kjs tkdj viuh efgyk fe= fel eSjh dks lsehukj ds fo"k; esa crk;kA fel eSjh us m|e flag dks iwjk lg;ksx nsus dk vk'oklu fn;kA lHkk izkjEHk gksus ds vk/ks ?kaVs igys fel eSjh dks dSDlVu gky ds VwMj d{k ds eq[; }kj ij [kM+s gksus dk dk;Z lkSaik ftlls dksbZ m|e flag ds dk;Z esa vM+pu u Mky ldsA ;g Hkh dgk fd ml fnu og ,sls diM+s efgus ftlls og 'kh?kz ckgj vkdj ljnkj f'ko flag tkSgy dks lkjh ?kVuk dh lwpuk ns ldsA 12 ekpZ dks fel eSjh ds lkFk dSDlVu gky esa lHkh jkLrs ns[ks] VwMj d{k] tgka lHkh us cSBuk Fkk] ikfdZax LFkku ns[kkA LVst vkSj njokts dh nwjh dneksa ls ukihA fel eSjh dks ,d njoktk fn[kkdj dgk fd rqedks ;gka [kM+s gksuk gSA turk ij fuxkg j[kuh gSA lkjh ;kstuk le>kdj nksuksa xq:}kjs vk x,A vius fe=ksa dks 21 o"kZ iqjkuh izfrKk dk iw.kZ fooj.k lquk;k vkSj mlds tqEesnkj ekbdy vksMok;j ds ?kj Mªkbojh djus dk edln Hkh crk;kA og Hkkjr esa Øwj iz'kkld Fkk] yanu esa Hkys gh uez fn[k jgk gksA 13 ekpZ dks m|e flag yxHkx 2 cts] lQsn deht] dkyh iSaV] yEck dkyk vksoj dksV igus] fel eSjh ds lkFk VSDlh esa dSDlVu gky igq¡p x;kA vksoj dksV dh tsc esa 17 dkjrwl] iSUV dh tsc esa 8 dkjrwl] vksoj dksV dh tsc esa /kkjnkj pkdw] vaxzsth dh fMD'kujh chp ls dkVdj] Hkjh fiLrkSy fNikbZA fel eSjh us LdVZ] 'kVZ o iSjksa esa ysMht 'kw] flj ij LdkQZ ck¡/kk FkkA izksxzke ls vk/ks ?kUVk igys nksuksa gky ds njokts ij vk x, tk;tk ysdj m|e flag lhV ij vkSj eSjh njokts ds ikl [kM+h gks xbZA le; ij ekbdy vksMok;j ifjokj ds lkFk] lfpo ts+V ySM] vU; x.kekU; O;fDr;ksa ds lkFk vkdj vius LFkku ij cSB x,A gky [kpk&[kp Hkjk FkkA lj ekbdy vksMok;j] tks fd v/;{krk dj jgs Fks us viuk Hkk"k.k vkjEHk fd;kA vQxkfuLrku ij cksyrs&cksyrs os Hkkjr fojks/k ij vk x,A ;g Hkh dg x, fd fczfV'k ljdkj dks Hkkjr esa viuh uhfr vkSj dM+h dj nsuh pkfg,A Hkkjr ds fo:) tgj mxy jgs FksA rHkh rkfy;ksa dh /ofu esa /kk¡;&/kk¡;A ekbdy vksMok;j dks rhu xksfy;ka yxhA vkSjksa dks Hkh xksfy;ka yxhaA eSjh dks tkus dks dgk] m|e flag Lo;a [kM+s jgs] fxj¶rkjh dk fojks/k Hkh ugha fd;kA jkrHkj Fkkus iqfyl fgjklr esa j[kus ds ckn ekpZ ¼'ks"k ist (vii) ij½
  • 41.
    (vii) 14] 1940 dksm|e flag dks fczXlVu tsy Hkst fn;k] os glrs gq, pys x,A Hkkjr ds lekpkj i=ksa esa m|e flag dh ohjrk lqf[kZ;ksa esa NihA m|e flag dh /keZ cgu jRuk nsoh Qwyh ugha lekbZ] ftlds dysts esa BaMd iM+ xbZA ifr ds gR;kjs dh gR;k ls pSu iM+kA 01 vizSy 1940 dks m|e flag ds fo:) eqdnek 'kq: gqvkA fczfV'k gqdqer }kjk ;g Hkh vkns'k fn;k x;k fd eqdnesa dh dk;Zokgh gYdh jD[kh tk;s] rkfd Hkkjr esa lekpkj i=ksa esa ;g luluh u cuus ik;sA fel cFkZ gsfjUx] tks fd p'enhn xokg Fkh] us m|e flag ls iwNk fd eSaus rqEgs tc xksyh pykus ds fy, gkFk idM+uk pkgk rks rqe us eq> ij xksyh D;ksa ugha pykbZ] rqe vklkuh ls ?kVuk LFky ls Hkkx ldrs FksA m|e flag us dgk ^^fL=;ksa] cPpksa vkSj fugRFks] fujvijk/k yksxksa ij xksfy;ka vaxzst gh pyk ldrsa gSa] gekjk /keZ bldh vkKk ugha nsrkA esjh izfrKk iwjh gks xbZ] y{; iwjk gks x;kA eSaus 1400 funksZ"kksa ds gR;kjs dks ekjk gSA ns'k ds fy, cfynku esjs fy, xoZ dh ckr gSA 5 twu 1940 dks nks"k;qDr vijk/kh ?kksf"kr djrs] Qkalh dh ltk lqukbZ xbZA tqykbZ 31] 1940 dks m|e flag dks Qkalh ds QUns rd yk;k x;kA m|e flag us Lo;a Qkalh dk QUnk xys esa MkykA 'kkafr&'kkafr&'kkafrA ¼Qkalh ds le; m|e flag dk otu 5 ikSM+ c<+k gqvk FkkA½ vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa ! ¼1½ vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;sa %& rkth gok ds fy, vius ?kj dh f[kM+dh [kqyh j[kuh pkfg,A blh izdkj lalkj ls Kku ysus ds fy, efLr"d ds dikV [kqys j[kuk pkfg,A ;g ;qx dh ekax gS vU/kdkj dks D;ksa f/kDdkjs vPNk gS ,d nhi tyk;saA gekjs pkjksa vksj izHkq dh efgek dk vkyksd izd`fr ds :i esa fc[kjk iM+k gSA bls ns[kus ds fy, viuh vka[ksa [kksyus dh vko';drk gSA vPNkbZ dk izdk'k QSykus ds fy, vius dks lefiZr djus ds fy, vkxs vk;sA vU/kdkj dk dksbZ vfLro ugha gksrk izdk'k dk vHkko gh vU/kdkj gSA bZ'oj ds vkKkdkjh iq= gksus ds ukrs mudh Hkkafr gesa lkjs lalkjokfl;ksa ls I;kj djuk pkfg, rFkk yksd dY;k.k dh Hkkouk ls lalkj esa jguk pkfg,A ¼2½ olq/kk dks dqVqEc cukus dk le; vc vk x;k gS %& orZeku esa lkjk fo'o N% ¼6½ egk}hi :ih N% ¼6½ dejksa ds ?kj rjg fleVrk tk jgk gSA olq/kk dks dqVqEc cukus dh dYiuk lkdkj gksus tk jgh gSA ,slk ifjokj ftlesa tkfr] /keZ] Å¡p&uhp] jax&Hksn dk dksbZ vfLrRo rFkk vFkZ ugha jg x;k gSA vk/kqfud lapkj ek/;eksa us fo'o dh gtkjksa fdyks ehVj dh nwfj;ksa dks [kRe dj fn;k gSA ekuo tkfr dks bl rhoz lapkj ek/;eksa dk 'kh?kzrk ds lkFk olq/kk dks dqVqEc cukus ds fy, lnqi;ksx djuk pkfg,A ¼3½ rqe le; dh jsr ij NksM+rs pyks fu'kku %& fdrus gh egku dk;Z lalkj esa lEiUu gq, vkSj O;kid cus gSa] ftuds ewy esa euLoh yksxksa ds ladYi vkSj iz;Ru gh dke djrs gSaaA ladYi vkSj fu'p; rks fdrus gh O;fDr djrs gSa] ysfdu mu ij fVds jguk vkSj var rd fuokZg djuk gj fdlh dk dke ughaA fojks/k] vojks/k lkeus vkus ij fdrus gh fgEer gkj cSBrs gSa vkSj fdlh cgkus ihNs ykSV iM+rs gSa] ij tks gj ifjfLFkfr ls yksgk ysrs gq, vius iSjksa viuk jkLrk cukrs gSa vkSj vius gkFkksa viuh uko [ksdj ml ikj rd ig¡qprs gSa] ,sls euLoh fojys gh gksrs gSaA eukscy ,sls eufLo;ksa ds lkgl dk uke gS] tks le>&lkspdj dne mBkrs vkSj mls vius ladYi ls iwjk djrs gSaA ¼4½ ftUnxh dk lQj djus okys vius eu dk nh;k rks tyk ysa %& ges'kk lksfp,! eSa Hkkjr ds fy, D;k dj ldrk gw¡ eSa lkjs fo'o ds fy, D;k dj ldrk gw¡ ,d rjQ ije firk ijekRek dh vksj tkuk okyk iFk gS] ,d rjQ lalkj dh vksj tkus okyk iFk gSA lalkj esa lnSo izHkq dh maxyh idM+dj pyuk pkfg,A rHkh ge HkVdus ls cp ldrs gSA ftUnxh dk lQj djus okys vius eu dk nh;k rks tyk ysaA jkr yEch gS xgjk va/ksjk] dkSu tkus dgka gks losjkA jks'kuh ls Mxj txexk ysa] vius eu dk nh;k rks tyk ysaA ¼5½ gekjs izR;sd dk;Z izHkq dh lqUnj izkFkZuk cus %& lHkh ifo= xzUFkksa esa ,d gh ije firk ijekRek dh vksj ls fnO; Kku vk;k gSA gekjh vkRek dk firk 'kjhj ds firk dh rjg gekjk ekxZn'kZu djrk gSA gj O;fDr ds vanj ls vkRek dh vkokt mBrh gSA bl vkokt dk vfLrRo vPNs O;fDr rFkk cqjs O;fDr nksuksa esa gksrk gSA ftl dke dks djus ls vkRek jksds mls ugha djuk pkfg, rFkk ftl dk;Z dks djus dks vkRek dgs mls iwjs euks;ksx ls djrs gq, vius izR;sd dk;Z dks izHkq dh lqUnj izkFkZuk cukuk pkfg,A & MkW- txnh'k xka/kh] f'k{kkfon~ ,oa laLFkkid&izcU/kd] flVh eksUVsljh Ldwy] y[kuÅ l0 Å/ke flag dh ohjxfr ------------------
  • 42.
    (viii) vkids lq>ko ,oajpukvksa gsrq vkdka{kh gSA i<+s vkSj i<+k;s iatkch lqeu dk izlkj c<+k;saA gLr eqnzk ¼1½ Kku eqnzk % vaxwBk vkSj rtZuh dks feykus ls curh gSA ykHk % Lej.k 'kfDr mUur gksrh gS] ekufld jksx fpM+fpM+kiu ,oa vfunzk nwj gksrh gSA blls gksus okyh Lej.k 'kfDr fo|kfFkZ;ksa ,oa cqf)thfo;ksa ds fy, ojnku ,oa ekufld jksxksa ds fy, jke ck.k gSA ¼2½ ok;q eqnzk % rtZuh vaxqyh dks vaxwBs dh tM+ esa yxkdj mls vaxwBs ls nckus ij ;g eqnzk curh gSA ykHk % bl eqnzk ls lHkh izdkj ds ok;q jksx] xfB;k] dEiu] ydok] ok;q'kwy ,oa jsaxus okyk nnZ fu'p; gh Bhd gksrs gSaA ¼3½ lw;Z eqnzk % vukfedk dks vaxwBs dh tM+ esa yxkdj vaxwBs ls nckus ls curh gSA ykHk % eksVkik] Hkkjhiu nwj djrh gSA uksV % vukfedk vkSj vaxw"B nksuksa gh rst fo'ks"k fo|qr izokg djrs gSaA ;kSfxd n`f"V ls yykV ij f}ny dey dk vKkpØ fLFkr gSA ml ij vukfedk vkSj vaxw"B ls ,d fo'ks"k fof/k vkSj Hkkouk }kjk fryd djds dksbZ Hkh L=h vFkok iq:"k viuh vn`'; 'kfDr dks nwljs esa igq¡pkdj mldh 'kfDr f}xqf.kr dj ldrk gSA ¼4½ fyax eqnzk % nksuksa gkFkksa dh vaxqfy;ksa dks ijLij Qalkdj ck;sa gkFk ds vaxwBs dks lh/kk j[ksaA ykHk % lnhZ ds jksx utyk tqdke bR;kfn nwj gksrs gSaA ¼5½ i`Foh eqnzk % vukfedk vkSj vaxq"B ds vxz Hkkx dks feyk;saA ykHk % nqcys irys O;fDr ds fy, ,oa dkfUr vkSj rst dh deh esa ykHk nsrk gSA ladqfpr fopkjksa esa ifjorZu gksrk gSA ¼6½ izk.k eqnzk % dfu"B ,oa v u k f e d k nksuksa dks eksM+dj vaxwBs ls Li'kZ djsaA ykHk % 'kjhj 'kkjhfjd ekufld n`f"V ls bruk 'kfDr'kkyh gks tkrk gS fd dksbZ Hkh chekjh vkØe.k ugha dj ldrhA jDr lapkj mUur gksdj mDr ufydkvksa dh :dkoV dks nwj djrk gSA ru&eu esa LQwfrZ] vk'kk ,oa mRlkg iznku djrk gSA us= nks"k nwj gksrs gSaA ¼7½ viku eqnzk % e/;ek ,oa vukfedk dks ,d lkFk feyk ,oa eksM+dj vaxwBs ls Li'kZ djsaA ykHk % mnj dh vk;q dks de dj ogka ds nnZ ,oa vU; minzo dks nwj djrk gSA ¼8½ 'kwU; eqnzk % e/;ek vaxqyh dks eksM+dj vaxwBs ls nck;saA ykHk % dku ds nnZ esa ykHk feyrk gSA fujUrj vH;kl ls dku ds jksx ls cpko] cgjk gS rks lqukbZ nsxkA ¼tUe ls xq¡xk&cgjk gS rks vlj ugha gksxkA½ ¼9½ vikrok;q eqnzk % rtZuh vaxqyh dks eksM+dj vaxwBs dh xn~nh ij yxk nsosa vkSj rc NksVh vaxqyh dks NksM+dj ckdh nksuksa vaxqfy;ksa dks vaxwBk ls Nqok nsosaA ykHk % ;g eqnzk fny dk nkSjk jksdus esa bUtsD'ku dh Hkk¡fr dke djrh gSA fu;fer vH;kl ls ân; jksx Bhd gks ldrk gSA ¼10½ o:.k eqnzk % lcls NksVh vaxqyh dks vaxw"B ds vxz Hkkx ls feykus ij o:.k eqnzk curh gSA ykHk % blds vH;kl ls 'kjhj esa ty rRo dh deh ls mRiUu gksus okys lHkh jksx nwj gks tkrs gSaA Ropk ,oa jDr fodkj nwj gksrs gSaA 14 nqxkZiqjh dkEIysDl lsDVj ,p] vyhxat] y[kuÅ eks0 % 9935887790] E-mail : ssuppal@gmail.com Mk0 ,l0,l0 mIiy