Lokale bedrijfsgeschiedenis aan de hand van bronnen in het gemeentearchief. Derde les van de Cursusreeks 'Hoe schrijf ik een historisch verantwoorde tekst' te Turnhout door Bart Sas

1. Lokale bedrijfsgeschiedenis
Hoe schrijf ik een
historisch
verantwoorde tekst (3)
Bart Sas, adviseur archief,
bart.sas@turnhout.be

2. Bronnen uit het gemeentearchief:
ruimtelijke ordening, milieu en
openbare gezondheid
Gemeentelijke bevoegdheden:
 Bouwaanvragen (1836-)
 Milieuvergunningen (1810- )
 Openbare gezondheid (1790- )

3. Bouwaanvragen
 Fabrieksgebouwen, winkelpanden, magazijnen,
uithangborden, ...
 Tot 1962: enkel gemeentelijke bouwreglementen
 Gemeentewet 1836 en wet van 1844: bouwaanvragen
langs de wegen in verstedelijkte kernen van gemeenten
vanaf 2000 inwoners
 1897: alle bouwaanvragen “in de kom der gemeente”
 1914: wijziging van wet van 1844

4. Bouwreglementen in Turnhout
 1821 en 1823: politiereglement
 1838: enkel gevels “straetwaers”, inclusief
uithangborden, ontwerptekening
 1898: alle bouwwerken, volledige tekeningen
(plattegrond, doorsnede en gevel), straat en
huisnummer
 1903: aansluiting op stadsriolering
 1920: voorgedrukte formulieren, blauwdrukken

7. Bouwaanvragen als bron
• Registers van besluiten of steekkaarten
• Getrouwe weergave van de werkelijkheid?
• Centrum versus buitengebied
• Enkel privé-gebouwen
• Enkel eigenaars
• Lokalisering, oude straatnamen, huidig adres
• Bewaarplaats: dienst Ruimtelijke Ordening

8. Oefening: bouwgeschiedenis
• August Peeters, brouwerij De Arend:
– 1903/3686
– 1903/3742
– 1903/3831
– 1910/578 (rioolaansluiting)
– 1924/9746

9. Oefening: bouwgeschiedenis
• Benedikt Leflot-Helsen, fotograaf:
– 960 (1893)
– 1912/5054
– 1913/5195
– 1913/5213
– 1936/3320

10. Oefening: bouwgeschiedenis
• Joseph Van Pelt-Hannoset:
– 1903/3661 en 3686 (Henri Dierckx)
– 1905/3897
– 1910/4610
– 1910/4613
– 1911/4786
– 1913/772 (rioolaansluiting)
– 1919/5579
– 1919/5580

11. Milieuvergunningen: wetgeving
• Fabrieken, opslagplaatsen, bakkers, slagers, ketels, motoren,…
• Nationale wetgeving:
• 1810: Gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen
• 1946: Algemeen Reglement Arbeidsbescherming (ARAB)
• 1985: Milieuvergunningsdecreet
• Bedrijvigheden onderverdeeld in klassen:
• 1810-1863: 3 klassen
• 1863-1985: 2 klassen
• 1985- : 3 klassen
• Gemeente geeft vergunning + geeft advies

12. Milieuvergunningen: speciale vergunningen
• Groeven en mijnen
• Springstoffen en gevaarlijke producten
• Stoommachines (gemeentelijke vergunning: 1884-1919)
• Beheer van afvalstoffen

13. Milieuvergunningen als bron
• Vergunningsdossiers: bevatten aanvraag, bouwtekening, plan
van de inplanting, proces-verbaal van onderzoek (de commodo
et incommodo), adviezen, vergunning
• Registers van besluiten en steekkaarten, brievenkopieboeken
• Registers van verleende machtigingen
• Afkondigingen “de commodo et incommodo”
• Ook info over machinepark, fabricageprocédés, grondstoffen,
aantal werknemers
• Bewaarplaats: dienst Milieu

15. Openbare gezondheid
• Afvalwater en beerputten
• Leegstand en verkrotting
• Toezicht op verkoop van voedsel, bv. vlees, melk
• Lokale geneeskundige commissie (1818-1895)
• Commissie voor volksgezondheid
• Gemeentepolitie: milieuhinder
• Klachten van inwoners, actiecomités, petities

18. Opdracht: eigen bronnenonderzoek
Korte powerpoint:
1. Onderzoeksvraag
2. Korte bibliografie
3. Informatie uit gedrukte en online bronnen
4. Informatie uit het gemeentearchief
5. Beeldmateriaal
• Let op juiste bronvermelding
• Pas historische kritiek toe