İletişim Bilimlerinde Araştırma Teknikleri (İBAT) Dersi Bilimi Niteleyen Özellikler konusu Bu sunum, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde verilen İletişim Bilimlerinde Araştırma Teknikleri Dersi için hazırlanmıştır. Yrd. Doç. Dr. Esmeray KARATAŞ ATEŞ ekaratas@comu.edu.tr Mayıs 2016

1. ÇOMÜ İletişim Fakültesi
BİLİMİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER,
BİLİMİN AMAÇLARI,
BİLİMSEL TUTUM VE DEĞERLER
Bu sunum, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde Radyo, Sinema ve Televizyon Bölümü
öğrencilerine verilen İletişim Bilimlerinde Araştırma Teknikleri dersi için hazırlanmıştır.
Yrd. Doç. Dr. Esmeray KARATAŞ ATEŞ ekaratas@comu.edu.tr 2016 Güz

2. Bilimi niteleyen özellikler (1)
Bilimin tanımıyla ilgili farklı görüşler bulunmakla birlikte bilimi
niteleyen özellikler konusunda genel bir görüş birliği bulunmaktadır. Bu
genel görüş çerçevesinde bilimi niteleyen özellikler şunlardır:
1. Bilim, bir bilgi toplama yolu değil, bir analiz yöntemidir.
Bilim, üründen farklı bir etkinlik ya da süreçtir. Bilim olgusal
verilerin bir araya getirilip toplanması değil, onlardan bir anlam
çıkarılması sürecidir. Bu anlamın çıkarılması için toplanan verilerin
belirlenen sorun ve amaç doğrultusunda analiz edilmesi gerekir.

3. Bilimi niteleyen özellikler (2)
2. Bilim, olgusaldır.
Bilimsel önermelerin tümü ya doğrudan ya da dolaylı olarak
gözlenebilir olguları dile getirir. Dolayısıyla doğa-ötesilik ve metafizik
bilimsel alanın dışındadır. Bilimsel bilgilerin doğru kabul edilebilmesi için
olgusal kanıtlarının olması gerekir.
3. Bilim, mantıksaldır.
Bilim, ulaştığı sonuçların her türlü çelişkiden uzak, kendi içinde
tutarlı olmasını ister.
4. Bilim, nesneldir.
Nesnellik, bilimin öznel görüşlerin değil, nesnel bulguların ifadesi
olduğunu anlatır.

4. Bilimi niteleyen özellikler (3)
5. Bilim, eleştiricidir.
Bilim hem bilimsel olmayanı hem de kendini eleştirir. Böylelikle
bilim hatalarını görerek daha doğru olana doğru gelişir.
6. Bilim, genelleyicidir.
Bilimin genelleyici olması, tek tek olgularla değil tüm olguları
içeren genellemelerle uğraşmasını ifade eder ancak bilimin bu özelliği
özellikle sosyal bilimciler tarafından eleştirilen bir konudur.
7. Bilim, seçicidir.
Bilim, her şeyi gelişigüzel araştırmaz. Bilim süreci sonunda
üretilen bilginin bir soruna çözüm getirmesi ya da ona kaynaklık etmesi
beklenir.

5. Bilimi niteleyen özellikler (4)
8. Bilim, evrenseldir.
Bilimsel verilerin yer ve zamana göre değişiklik göstermemesini
ifade eder ki bu da genelleyici özellik gibi eleştirilen bir konudur.
9. Bilim, kayıtlıdır.
Bilimin araştırma bulguları sonunda raporlaştırılması ve
yayınlanması gerekir. Kamuyla paylaşılmayan, sadece bilim insanının
bilgisi olarak kalan bilgi bilim değildir. Ayrıca bilimin birikimli olarak
ilerleyebilmesi için elde edilen bulguların yazılı hale getirilmesi büyük
önem taşımaktadır.

6. Bilimi niteleyen özellikler (5)
10. Bilim, birikimlidir.
Bilim, daha önceki bilgilerin üzerine, onların tekrar gözden
geçirilmesi sonucu oluşur. Bilim, eski bilgilerin birbirinden kopuk bir
şekilde üst üste eklenmesi değil, eski bilgilerin yeni araştırma
bulgularıyla sentezlenerek değişimidir.
11. Bilim, sistematiktir.
Bilimsel bilgiler birbirinden kopuk bilgiler değildir, tersine bir
bütünü açıklayan birbiriyle ilgili bilgilerin bütünüdür.

7. BİLİMİN AMAÇLARI
 Bilimin temel amacı kuram geliştirmektir.
 Bilim insanları araştırmalar yoluyla doğa ve toplum hakkında olgusal
veriler toplarlar. Ancak bu verilerin tek başına bir anlamı yoktur.
verilerin anlamlı hale getirilmesi, birbirleriyle ilişkilendirilmesi,
sınıflandırılması ve düzenlenmesi gerekir.
 Kuram; Olayları ve olguları açıklamak için birbiriyle ilişkili bilgilerin
bütünleştirildiği sistematik bilgiler bütünüdür.

8. Kuramların özellikleri
 Kuramlar bir sorunla ilgili gözlemlenen olguları açıklayabilme gücüne
sahip olmalıdır.
 Bir kuram daha önce oluşmuş bilgiler bütünüyle ve gözlenen olgularla
tutarlı olmalıdır.
 Bir kuram yeni keşifler doğurmalı ve araştırılması gereken yeni
sorunları belirtmelidir.

9. Kurama ulaşmanın aşamaları
 Betimleme
Betimleme, olguları saptama, sınıflama ve dile getirme gibi işlemleri
kapsar. Daha çok Ne? ve Nedir? Sorularına yanıt arar.
 Açıklama
Bir olgunun oluş biçimini değil, oluş nedenini gösterme sürecidir. Bu
süreçte Niçin? Sorusuna yanıt aranır. Açıklama betimlemeyi de
kapsamakla birlikte neden-sonuç ilişkisi kurmayı gerektirir.
 Yordama
Var olan bilimsel bilgilere dayalı olarak incelenen konu hakkında
geleceğe dönük tahminlerde bulunma sürecidir.
 Denetimleme
Eğer güvenilir bir şekilde açıklama ve yordama yapılabiliyorsa kontrol
etmek de olasıdır.

10. BİLİMSEL TUTUM VE DEĞERLER
Bilim insanları bilimsel araştırma sürecinde bazı bilimsel
tutumlara sahip olmalı ve bu süreci bilimsel etik ilkeleri doğrultusunda
gerçekleştirmelidir. Yapılan işin insanlarla ilgili olması ve toplumu
etkilemesi bu tutum ve ilkelere uymayı zorunlu hale getirmektedir.
Bilimsel tutumun özellikleri şunlardır;
 Bilim insanları bilimsel verilere karşı kuşkucu olmalıdır.
 Bilim insanları nesnel ve tarafsız olmalıdır.
 Bilim insanları değerlerle değil olgularla uğraşır.
 Bilim insanları yalıtılmış olgularla uğraşmaz.
 Bilimsel çalışmaların özünde dürüstlük kavramı yatar.

11. Akademik dürüstlük
Bilim insanları kendilerine duyulan güveni sarsacak
davranışlardan kaçınmalıdır. Bu nedenle bilimsel etkinliklerde uyulması
gereken bazı temel ilkeler vardır. Bunlar üç ana maddede toplanabilir;
1. Araştırmanın tasarımı ve yürütülmesinde en yüksek mesleki
standartlara sahip olmak
2. Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi sırasında özeleştiri,
dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak,
3. Aynı konu üzerinde daha önce araştırma yapmış olan başka
araştırmacıların makalelerinden alıntı yaptığımızda bunu kaynak
göstererek referans vermek.