7260 4385 1757 (1)

2
BİLGİNİN NE OLDUĞU VE ÇEŞİTLERİ
 Bilgi:Bilgi: Öznenin amaçlı yönelimi sonucunda, özne ile
nesne arasında kurulan ilişkinin ürünü olan şeydir.
 Bilgi:Bilgi: İnsanın çevresiyle kurduğu ilişkinin
sonucudur.
 KAYNAKLAR 6 çeşit bilgiden söz eder:
1. Gündelik Bilgi
2. Dinsel Bilgi
3. Teknik Bilgi
4. Sanatsal Bilgi
5. Bilimsel Bilgi
6. Felsefî Bilgi

3
Bilimsel bilgi ve özellikleriBilimsel bilgi ve özellikleri
 Bilimsel bilgi; “Test edilerek doğrulanmış
genellemeler” olarak tanımlanır.
 Bilimsel bilginin mahiyeti doğa bilimleri ve sosyal
bilimlerde bazı farklılıklarfarklılıklar gösterir;
 Doğa bilimlerindeki genellemeler daha gerçekçi ve
kalıcı iken sosyal bilimlerdeki bazı genellemeler
zamanla şartların değişmesi, birtakım yapısal
değişmeler nedeniyle geçerliliklerini kaybedebilirler.
 Sosyal bilimlerde genellemelerin hangi koşullarda
geçerli olduğu mutlaka belirtilmelidir.

4
BİLİMİN NE OLDUĞU VE AMACIBİLİMİN NE OLDUĞU VE AMACI
 BilimBilim: Görgül ve nesnel bir konusu olan, aralarında
mantıksal ve olgusal ilişkilerin bulunduğu düzenli,
sistemli bilgiler bütünüdür.
 Latince “science” Grekçe “loji” sözcükleri “bilim”
karşılığında kullanılsa bile, bazı istisnaları olduğunu
savunan bilim insanları da mevcuttur.
 Mesela; gökteki yıldızlar, ay ve güneşin hareketlerine
bakarak ileriye yönelik oluşumlara işaret eden
“astroloji” (falbilim) ile doğaüstü varlık alanına ilişkin
çalışmaları konu edinen “teoloji” nin (tanrıbilim) bilim
olmadığına işret eden görüşler vardır.

5
BİLİMİN NE OLDUĞU VE AMACIBİLİMİN NE OLDUĞU VE AMACI
 İnsanlık tarihi kadar eski olan bilim, başlangıçtan
beri iki temel konuiki temel konu üzerine yoğunlaşmıştır:
1. Evrende olup bitenleri anlama.
2. Olup bitenleri kontrol altına alarak hayatı
kolaylaştırma.
Üzerinde yoğunlaşılan bu iki konu bilime bakışta ikiiki
farklı yaklaşımınfarklı yaklaşımın ortaya çıkmasına neden olmuştur:
1. Kuramsal (teorik) bilgiyi önceleyerek, bilimin anlama
işlevini denetim işlevinin önüne geçiren bilimsel
yaklaşım.
2. Uygulamayı önceleyerek, denetim işlevini anlama
işlevinden önemli gören bilimsel yaklaşım.

6
BİLİMİN AMACIBİLİMİN AMACI
Bu açıdan bakılınca bilimin üç amacıBu açıdan bakılınca bilimin üç amacı
vardır:vardır:
 Betimleme: Olayları tanımlama,
sınıflama ve açıklama.
 Yordama: olaylar arasındaki ilişkileri
ortaya çıkararak ve bunlardan
yararlanarak gelecekle ilgili kestirimde
bulunma.
 Kontrol: Yapılan isabetli tahminlere
dayanarak olayları kontrol altına alma.

7
BİLİMİN ÖZELLİKLERBİLİMİN ÖZELLİKLER
 Evrenseldir.
 Eleştiriye dayanıklıdır.
 Nesneldir, özneler üstüdür.
 Olgusal içerik bakımından doğru ve tutarlıdır
 Birikimli olarak ilerler.
 Sistemleştiricidir.
 Kendi türündeki kuram ve yasalarla çelişmez.
 Akıl ve mantık ilkelerini kullanır, mantıksaldır
 Uygulanabilir.
 Değişebilme ve kendini yenileme özelliğine sahiptir.
 Olgusaldır, ispatlanmadan doğru kabul edilmez
 Tekrarlanma özelliğine sahiptir.
 Pratik sonuçlar doğurmalıdır.

8
Bilimlerin TasnifiBilimlerin Tasnifi
BİLİMLER
Aksiyomatik(formel) bilimler
(matematik ve mantık)
Pozitif bilimler
Tabii bilimler
(doğa bilimleri)
Beşeri bilimler
(sosyal bilimler)

9
Aksiyomatik Bilimler (matematik ve MantıkAksiyomatik Bilimler (matematik ve Mantık)
 Tüm bilimlerin felsefeden ayrılarak bilim olma
niteliğini kazandığı düşünülürse, matematik ve
mantık ilk bilimlerdendir.
 Aksiyomatik bilimler ya da formel bilimler de denilen
matematik ve mantık önceden doğru sayılan bilgilere
(aksiyom) dayalı olarak, tümdengelimsel bir yöntemle
bilgi üreten bilimlerdir.
 Tümelden tikele, genelden özele giderek bilgi üreten
matematikte kesinlik vardır.
 Mantık ise kıyas yoluyla öncül önermelerden çıkarılan
çıkarımların doğruluğunun ve geçerliliğinin koşullarını
ortaya koymaya çalışır.

10
Pozitif BilimlerPozitif Bilimler
 Tümevarımsal yöntemi kullanarak olguların gözlenmesi yoluyla
yeni genellemelere ulaşarak, yeni çıkarımlarda bulunarak bilgi
üreten bilimlerdir.
 Tek tek olgular arasındaki ilişkileri inceleyerek genellemelere
ulaştığı için bu bilimlere “yenilik yaratıcı bilimler” de
denilmektedir.
 Ortaya konulan çıkarımlar yeni ve orijinaldir ve bu bakımdan
aksiyomatik bilimlerdeki gibi yinelemeyineleme söz konusu değildir.
 19. yüzyılın başlarına kadar pozitif bilimler denince doğadoğa
bilimleribilimleri anlaşılmakta iken bu tarihlerden sonra sosyalsosyal
bilimlerbilimler de pozitif bilimler içerisindeki yerini almıştır.

11
Doğa BilimleriDoğa Bilimleri
 Dünyadaki canlı ve cansız varlıkları ve bunlarla ilgili
olayları kendisine konu alan bilimlerdir.
 Doğa bilimlerinin başlıcaları, fizik, kimya, biyoloji,
jeoloji, astronomi, tıp bilimleri, fiziki antropoloji,
arkeoloji v.b. Bilimlerdir.

12
Sosyal (beşeri) BilimlerSosyal (beşeri) Bilimler
 Toplumsal olayların zaman içerisinde değişmezlik
göstermesi, belli koşulların benzer sonuçlar
doğurduğu konusundaki araştırma sonuçları,
sosyal bilimlerin de pozitif bilimler içerisinde yer
almasını sağlamıştır.
 Sosyoloji, psikoloji, tarih, etnoloji, siyaset bilim,
iletişim bilimleri, işletme, ekonomi, hukuk,
pedagoji, gibi bilim dalları sosyal bilimler alanını
oluşturmaktadır.

13
Doğa bilimleri ile sosyal bilimler arasındakiDoğa bilimleri ile sosyal bilimler arasındaki
benzerlikler ve farklarbenzerlikler ve farklar
 BenzerliklerBenzerlikler:
1. Her iki bilim alanında ele alınan konular, tek tek
olaylar ve bunlar arasındaki ilişkiler olduğu için
konuları ele alış biçiminde benzerlikler vardır.
2. Her iki bilim alanında da amaç olaylar arasındaki
ilişkileri bulmak, bunlardan hareketle mümkün
olduğunca kesin sonuçlara varmak ve
genellemelere ulaşmaktır.
3. Her iki ilim alanında da kullanılan yöntem
tümevarımsal akıl yürütme yöntemidir.

14
Doğa bilimleri ile sosyal bilimler arasındakiDoğa bilimleri ile sosyal bilimler arasındaki
benzerlikler ve farklarbenzerlikler ve farklar
 FarklılıklarFarklılıklar:
1. Her iki bilim alanının inceledikleri konular farlıdır
2. Doğa bilimlerinin konusu canlı cansız tüm varlıklardır.
Sosyal bilimlerin konusu ise insan ve onun içerisinde
olduğu her türlü ilişkilerdir.
3. Sonuçların kesinliği açısından bakıldığında, doğa
bilimlerinin bulgularındaki kesinlik, sosyal bilimlere
kıyasla daha yüksektir.
4. Sosyal bilimlerde sonuçlar kontrol edilemeyen pek
çok değişken tarafından etkilenmektedir.

15
SOSYAL BİLİMLERE ÜÇ FARKLI YAKLAŞIMSOSYAL BİLİMLERE ÜÇ FARKLI YAKLAŞIM
Sosyal Bilimler
Pozitivist Sosyal Bilim
Yaklaşımı
Yorumlayıcı Sosyal Bilim
Yaklaşımı
Eleştirel Sosyal Bilim
Yaklaşımı

16
Pozitivist Sosyal Bilim YaklaşımıPozitivist Sosyal Bilim Yaklaşımı
 Pozitivist sosyal bilimcilere göre gerçek mevcuttur ve
keşfedilmeyi beklemektedir.
 Toplumsal gerçekliğe varmak için doğa bilimlerinin kullandığı
bilimsel yöntem ve teknikleri kullanmak kaçınılmazdır.
 Toplumsal fenomenler de tıpkı nesneler dünyası gibi nesnel
olup, onlar gibi ve onların yöntemleriyle incelenmelidir.
 Toplumsal geçerliliğin iki temel yasası; hiçbir mantıksal
çelişkiyi içermemesi ve gözlemlenen olgularla çelişmemesidir.
 Pozitivist sosyal bilimciler bilginin sosyal değerlerden bağımsız
olduğunu savunurlar.
 Bilimsel bilgi doğrulanabilen bilgidir.
 Bilimsel bilgiyi metafizik bilgiden ayıran yegane özelliği
doğrulanabilirliğidir.

17
 Kendisi de bir pozitivist olan Karl Popper pozitivist
sosyal bilimcilerin ileri sürdüğü “doğrulanabilirlikdoğrulanabilirlik”
ölçütünü ret ederek;
1. Bilimsel bilginin ölçütünün doğrulanabilirlik değil
“yanlışlanabilirlikyanlışlanabilirlik” olduğunu,
2. Bilimsel bilginin doğruların biriktirilmesiyle değil,
yanlışların ayıklanmasıyla ilerleyebileceğini,
3. Kuramdan bağımsız gözlem olamayacağını
4. Tikel bilgilerin genellenmesiyle tümel bilgi elde
etmenin mantıksal bir kesinlik taşımadığını
İddia etmiştir.

18
 Pozitivist sosyal bilimcilerin savunduğu temel paradigmayıPozitivist sosyal bilimcilerin savunduğu temel paradigmayı
şöyle özetlemek mümkündür:şöyle özetlemek mümkündür:
1. Evren, sistemler topluluğundan oluşan tek düze bir yapı arz
eder.
2. Evrende hiyerarşik bir düzen vardır
3. Evren mekanik yasalara göre yönetilmektedir.
4. Gelecek tahmin edilebilir.
5. Parçalar ve sistemler arasında nedensellik ilişkisi vardır
6. Sistemler birikim yoluyla gelişir.
7. Nedensellik zorunluluktur.
 Pozitivist yaklaşıma göre nitel araştırmalardan uzaknitel araştırmalardan uzak
durulmalıdurulmalı yöntem olarak nicel araştırmalar
benimsenmelidir.

19
Yorumlayıcı Sosyal Bilim YaklaşımıYorumlayıcı Sosyal Bilim Yaklaşımı
 Bilimde sağduyunun kullanılabileceğini, sosyal bilimlerin
insanların günlük yaşamlarını nasıl düzenleyeceklerini incelemesi
ve yorumlaması gerektiğini savunur.
 Genellikle nitel araştırmalarınitel araştırmaları öncelikli olarak kullanırlar
 İnsanları; doğal ortamlarında sergiledikleri davranışları ile
değerlendirmek amacıyla, gözlem ve mülakat teknikleriyle
derinlemesine bilgi edinilmeye çalışılır.
 Bir kuramdan hareketle elde edilen ampirik verilerin
incelenmesiyle elde edilen genellemenin yerine, olguları
derinlemesine inceleyerek kuramlara varmak tercih edilmelidir
(Tümevarımsal Yaklaşım)

20
Yorumlayıcı Sosyal Bilim YaklaşımıYorumlayıcı Sosyal Bilim Yaklaşımı
 Yorumlayıcı sosyal bilimcilerin savunduğu temelYorumlayıcı sosyal bilimcilerin savunduğu temel
paradigmayı şöyle özetlemek mümkündür:paradigmayı şöyle özetlemek mümkündür:
1. İnsanların doğal ortamlarında nasıl bir anlayış
geliştirdiklerini açıklamayı hedefler.
2. “Toplumsal gerçekliğin esas doğası nedir?” sorusunu
cevaplamaya çalışır.
3. Bilimle sağduyu arasındaki ilişkiyi sorgular
4. Doğruluk ve yanlışlık nasıl belirlenir sorusunu yanıtlar

21
Eleştirel Sosyal Bilim YaklaşımıEleştirel Sosyal Bilim Yaklaşımı
 Eleştirel sosyal bilimin amacı sadece sosyal dünyayı
incelemek değil, aynı zamanda onu değiştirmektir.
 Eleştirel sosyal bilim, pozitivist bilimi dar, anti-
demokratik olmakla ve aklın kullanımında hümanist
olmamakla eleştirir.
 İnançlarımız, fikirlerimiz ve ideolojilerimiz,
gözlemlerimizi ve ampirik bulgularımızı etkiler.
 İnsanların düşünme biçimleri; içinde yaşadıkları
toplumsal yapıdan bağımsız değil, ondan büyük ölçüde
etkilenmektedir.
 Bilimin bulguları toplumsal yapıyı değiştirmekte
mutlaka kullanılmalıdır.

22
Eleştirel Sosyal Bilim YaklaşımıEleştirel Sosyal Bilim Yaklaşımı
 Eleştirel sosyal bilimcilerin savunduğu temelEleştirel sosyal bilimcilerin savunduğu temel
paradigmayı şöyle özetlemek mümkündür:paradigmayı şöyle özetlemek mümkündür:
1. Gerçek karmaşıktır. Her sistem kendine özgü
özellikler geliştirir.
2. Hiyerarşik bir düzen yoktur, kaos vardır. Düzen
düzensizlikten doğabilir.
3. Gelecek kestirilemez.
4. Gözlem yapan gözlenenden bağımsız değildir.
5. Nesnellik diye bir şey yoktur. Bakış açısı vardır.
6. Yani hangi bakış açısıyla bakıldığı gözleneni etkiler.
(paradigmanın gücü)

23
DOĞA (TABİİ) BİLİMLERDOĞA (TABİİ) BİLİMLER
İLEİLE
SOSYAL (BEŞERİ)SOSYAL (BEŞERİ)
BİLİMLERBİLİMLER
ARASINDA ÖNEMLİARASINDA ÖNEMLİ
PARADİGMAPARADİGMA
FARKI MEVCUTTURFARKI MEVCUTTUR

24
PARADİGMA NEDİR?PARADİGMA NEDİR?
 Paradigma; araştırmacıya, araştırması boyunca yol
gösteren ve onun hayata bakış açısını belirleyen
penceresidir.
 Bu bakımdan paradigma bir nevi bireysel bir felsefe,
bir bakış açısı, bir değerlendirme biçimidir.
 Benimsenmiş paradigma, araştırmacının kuramsal
kabullerini, araştırma boyunca hem temel sorularının
hem de cevaplarının çerçevesini belirler.

25
Thomas Kuhn’a Göre ParadigmaThomas Kuhn’a Göre Paradigma
KavramıKavramı
 Ona göre paradigma, bilim insanlarının bilimsel
çalışmalarında temel aldığı model, paylaştığı bütün
değerler ve alışkanlıklardır.
 Thomas Kuhn’a göre bilimsel teoriler aslında
paradigma olup, onların doğru veya yanlışlıklarından
söz edilemez.
 Farklı dünya görüşleri ve yerleşik düşünce kalıpları
olan paradigmalar birer karşılaştırma modelleridir.

26
Paradigma KavramıParadigma Kavramı
 Aristo’nun 0-1 (doğru-yanlış) mantığı bir
paradigma, doğru ile yanlışın birlikte
olabileceğini kabullenen Fuzzy mantığı diğer
bir paradigmadır.
 Mesela Newton fiziğinin determinist
yasaları bir paradigma, diğer taraftan
kuantum fiziğinin izafiyet (rölativite)
yasaları diğer bir paradigmadır.

27
 Bunlardan birisinin doğruluğu veya diğerinin
yanlışlığını savunmak imkansız, ancak araştırmamız
için bu paradigmalardan birisini kabullenmemiz
mümkün ve hatta gereklidir.
 Yani Newton mekaniği yanlış olduğu ya da
yanlışlandığı için değil; olayları açıklamada yetersiz
kaldığı için terk edilmiş bir paradigmadır.
 Aynı şekilde, bugünün bilgisayar teknolojisinin
kuramsal temelini de oluşturan ve olasılıklar
üzerine kurulu olan Fazzy mantığı klasik Aristo
mantığının önüne geçmiştir.

28
 Kuhn’a göre, paradigmalar kıyaslanamaz.
 Çünkü farklı kuramları birbirleriyle kıyaslamak için
kullanılabilecek ve kendileri herhangi bir ölçüte bağlı
olmayan nesnel ölçütlere ihtiyaç vardır.
 Oysa bu amaca yönelik nesnel ve evrensel ölçütlerden
söz etmek mümkün değildir.
 Bilim insanlarının içerisinde yaşadığı kavramsal sistem
ve kültür onlara neyi öğretmişse, bilim insanları için
paradigma odur.
 Paradigma değişimleriyle bilim topluluğunun yaşadığı
dünya da değişir.
 Bir konuda yapılan çalışmada aynı olguyu en iyi ve en
tutarlı olarak açıklayan kuram ön plana çıkar ve
paradigma oluşur.

29
 Bir konuda yapılan çalışmada aynı olguyu en iyi ve en
tutarlı olarak açıklayan kuram ön plana çıkar ve
paradigma oluşur.
 Bir kuramın paradigma olarak kabul edilmesi için
rakiplerinden güçlü olması şarttır.
 Her yeni paradigma ortaya çıktıktan sonra, dirençle
karşılaşır, ancak bilimin gelişmesi için de buna bağlıdır.
 Geçerli paradigmanın yerini bir diğerinin alması adeta
bir “devrim”dir.

30
Eğitime de değişik paradigmalar hakim olabilirEğitime de değişik paradigmalar hakim olabilir
 Eğer idealist görüşe sahipseniz, paradigmanız her
insanın zihninde doğuştan bilginin var olduğudur.
 Bu paradigmaya göre yapacağımız eğitim
düzenlemeleri farklıdır.
 Realist görüşü benimserseniz, insan zihninin
doğuştan boş olduğunu kabul edersiniz ve
yapacağınız eğitim-öğretim düzenlemeleri de ona
göre farklılık gösterir.
 Sistemin benimsediği paradigma ise tüm ülkedeki
eğitim uygulamalarını etkiler.

31
Bilimsel Araştırmaya Güdüleyici FaktörlerBilimsel Araştırmaya Güdüleyici Faktörler
 Merak
 Rahatsız edici durumlar (Problemler)
 Eldeki veriler
 Teknik imkanlar: kaynak ve materyaller
 Ekonomik kaynak
 Güncel yaklaşımlar

32
Bilgi Edinme YollarıBilgi Edinme Yolları
 Otoriteden bilgi almak
 Kişisel deneyimler sonucu bilgi
edinmek
 Bilimsel yöntemle bilgi edinmek

33
Bilimsel araştırmanın amaçlarıBilimsel araştırmanın amaçları
 Olayların tanımlanması,sınıflanması
 Olaylar arasındaki ilişkileri bulmak
 Olayları anlamak ve açıklamak
 Olayların önceden tahmin edilmesi
 Olayların kontrolü
 İlişkilerin arka planındaki nedenleri incelemek

34
Bilimsel Araştırmanın ÖzellikleriBilimsel Araştırmanın Özellikleri
 Araştırma problem çözmeyi amaçlar
 Problemlere güvenilir çözümler bulmalıdır
 Gözlenebilir, ölçülebilir verilere dayalı
olmalıdır
 Yapılan gözlem ve tanımlar doğru olmalıdır
 Kişisel yanlılık yok edilmelidir.
 Araştırma kayıt altına alınmalı ve
raporlaştırılmalıdır.

35
Çalışma alanını
belirle
Çalışma alanı ile ilgili
Kaynaklara ulaş ve
incele
Çalışma konusunu
belirle
Araştırmanın
Amacını tanımla
Ve sınırlarını çiz
Araştırma problemini
Amaca uygun
Olarak tanımla
Araştırma modelini
Ve modele uygun
Hipotezleri kur
Gerekli bilgi
Türlerini belirle ve
topla
Bilgileri analiz
et
Ve yorumla
Sonuçları özetle
Ve
Önerileri sırala
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİBİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

36
BİLİMSEL YÖNTEMBİLİMSEL YÖNTEM
BİLİMSEL YÖNTEMBİLİMSEL YÖNTEM :Bilim insanlarının, bilimsel bir tutumla
gerçeğe ulaşmak için kullandıkları kuralları, teknikleri
ve yaklaşımları içeren bir süreçtir.
Bilimsel yöntemBilimsel yöntem; bir olgu ya da olayı betimlemeyi ve
açıklamayı içeren düşünsel bir süreçtir.
Bir olguyu betimlemek amacıyla incelemek demekBir olguyu betimlemek amacıyla incelemek demek:
 O olgunun içinde yer aldığı sistemi
 Sistem içindeki rol ve işlevini
 Öteki istem elemanları ile olan ilişkilerini
 Oluş sıklığını ve hangi olguları izlediğini
 O olgu ile ilişkili kuram, yasa ve kavramları
Eleştirel bir yaklaşımla ortaya koymayı ifade eder.

37
Bilimsel Yöntemin ÖzellikleriBilimsel Yöntemin Özellikleri
 Düzenlilik göstermesi gerekir
 Verilere dayalı olmalıdır
 Nesnel (objektif) olmalıdır
 Analitik (çözümleyici) olmalıdır

38
Bilimsel yöntemin aşamalarıBilimsel yöntemin aşamaları
 Problemin hissedilmesi, fark edilmesi
 Problemin tanımlanması
 Probleme ilişkin olası çözümlerin ortaya
konulması (Hipotezler-denenceler)
 Verilerin toplanması
 Verilerin çözümlenmesi
 Sonuç,yargı ve raporlaştırma
--------------
 Geri bildirim (feedback)

39
BİLİMSEL YÖNTEMLEBİLİMSEL YÖNTEMLE
İLGİLİİLGİLİ
BAZI KAVRAMLARBAZI KAVRAMLAR

40
KURAMKURAM
 KuramKuram; herhangi bir konuda ileri sürülen, bilime
temel teşkil eden, yön veren, gözlem, deney ve
varsayımlara dayanılarak ispatlanan görüşlerdir.
 KuramKuram; olayları algılama, açıklama ve tanımlama için
geliştirilen bilgi ağıdır.
 Kuram sayesinde hem olaylar arasındaki ilişkiyi
açıklamak hem de gelecekte olabilecekleri
kestirmek mümkün olabilmektedir.
 Bir kuram, test edilip doğrulanmadıkça kuram
olarak kalır. Doğrulandıktan sonra ise YASAYASA olur.
 Geçerli bir kuram, aynı konuda kendisine aykırı bir
başka kuramın ortaya atılmasını asla engelleyemez.

41
KURAMKURAM
 Bazı kuramlar varlıklarını sürdürürken, aykırı
başka kuramlar geliştirilebilir.
 Bunlardan hangisinin doğru olduğunu yapılacak
uygulamalı araştırmalar belirler.
 Kuramlar, bir yandan olaylara açıklama getirirken
diğer taraftan da gelecekteki olaylara ilişkin
bilimsel tahminlerin yapılmasına imkan sağlar.
İyi bir kuramın başlıca özellikleri şunlar olabilir:
1. Gözlemlenip sınanabilir olmalıdır
2. Önceden sınanmış kuramlarla tutarlı olmalıdır
3. Kısa ve yalın anlatımlı olmalıdır
4. Gözlemlenebilir olgu ve ilişkilere dayanmalıdır.

42
KURAMKURAM
 Olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkileri kuramlar
yardımıyla açıklanır. Bu anlamda kuramsız bilim dalı olamaz.
 Bir alanda kuram geliştirebilmek için, o alanla ilgili
kavramlara hakim olmak gerekir.
 Araştırmacı, araştırma alanı ve konusuyla ilgili kavram,
kuram ve yasaları yeterince öğrenmeden araştırmasını
planlamaya kalkışmamalıdır.
 Aksi taktirde araştırması kuramsal bakımdan temelsiz kalır.
 Bu durum ise hem araştırma probleminin doğru olarak
ortaya konulamamasına hem de değişkenlerin doğru
belirlenememesine neden olmaktadır.
 Bir araştırma konusu seçilmeden önce o alanla ilgili literatür
bilgilerine asgari düzeyde sahip olmak gerekir.

43
YASAYASA
 YasaYasa; olaylar arasındaki asli ve sorunlu
bağımlılıkları ortaya koyan, aynı şartlarda hep
aynı sonuçları veren, kendini tekrarlayan, olgusal
içerik bakımından doğruluğu denenip
gözlemlenebilen genellemelerdir.genellemelerdir.
 Doğruluğu test edilerek kanıtlanmış kuramlardır.
Bu bakımdan yasa;
1. İlgili olduğu alanla ilgili bir genellemedir.
2. İlgili olduğu alanla ilgili olgusal içeriklidir.
3. İlgili olduğu alanla ilgili doğruları ifade eder.

44
KURALKURAL
 KuralKural; bilime temel olan, yön veren, bilimin
öğrenilmesinde, öğretilmesinde, bir eylemin
gerçekleştirilmesinde uyulması zorunlu
düzenlemelerdir.
 Kural, ortaya çıkması muhtemel yanlışları önleme
açısından önem taşır.
 Kurallar zorlayıcı gücünü dayandıkları ilkelerden
ya da yasalardan alırlar.
 Her bilim dalının kendisine has kuralları olup,
araştırmacı bu kurallara uymak zorundadır.
 Mesela, araştırmalarda örnekleme belli kurallara
bağlıdır.

45
İLKEİLKE
 İlkeİlke; doğruluğu genel kabullerden ya da yasa veya
kuramlardan anlaşılan ve araştırmacıya yol
gösteren temel dayanak noktasıdır.
 İlkeİlke; nesnel gerçeğin belirgin özelliklerinin ve
yasaların genelleştirilmesi ile elde edilen ve
insana hem teorik çalışmalarda, hem de uygulama
faaliyetlerinde yol gösteren dayanak noktasıdır.
 İlkeler yasa ve kuramlardan doğar ama daha
sonraki kuramların oluşturulmasında yol gösterici
rol oynarlar.
 İlkeler; 1) tasvir edici, 2) kural koyucu ve 3)
neden - sonuç ilişkilerini belirleyici olmak üzere
üç çeşittir.

46
SİSTEM (dizge)SİSTEM (dizge)
 SistemSistem; bilime temel olan, birbiriyle ilişkili ve
bağıntısı olan öğelerin anlamlı ve düzenli olarak
oluşturdukları bütündür. YaniYani;
1. Rastgele bir araya gelen öğelerden sistem olmaz
2. Karşılıklı ilişkisi olmayan öğelerden sistem olmaz
3. Amaca uygun birlikteliği olmayan öğelerden
sistem olmaz.
 Bilimin tanımında da geçen “sistemli oluş”
sistemin bilimdeki önemine işret eder.
 SistemSistem olaylara ve aralarındaki ilişkilere bütünlük
içerisinde bakılmasını sağlar.

47
TEZ (sav)-iddia-TEZ (sav)-iddia-
 TezTez; bilimsel anlamda kanıtlara dayanarak ya da
mantık yoluyla bir fikrin, bir düşüncenin ya da bir
konunun savunularak kanıtlanmasıdır.
 Tezin karşıtı ise antitezantitezdir. SentezSentez ise tez ile
antitezin bileşimidir.
 Master ve doktora çalışmalarına tez denilmesinin
nedeni, ele alınan iddianın ispatlanmasını ya da
çürütülmesini konu aldıkları içindir.
 Araştırmalarda tez cümlesi bir iddia biçiminde
yer almalıdır.
 Bu sayede araştırma problemini okuyucuya
yansıtmak kolaylaşmaktadır.

48
VARSAYIM (sayıltı)-kabul-VARSAYIM (sayıltı)-kabul-
 VarsayımVarsayım; kaynağı bilimsel bilgiye, deneyimlere,
inançlara, gözlemlere dayanan ve üzerinde tanım
birliğine varılmış doğrulardır.
 Varsayımların yeniden doğrulanmasına gerek
duyulmaz.
 Varsayımlar rastgele kabuller değil, herkesin
mantıklı bulup kabul edeceği doğrular olmalıdır.
 Bazen önceden yapılmış araştırmalarda ulaşılmış
bulgular yeni araştırmaların varsayımı olarak
kabul edilebilir.
 Bu durumda kabul edilen araştırma bulguların
sağlıklı sonuçlar olmasına azami dikkat
gösterilmelidir.

49
HİPOTEZ (denence)HİPOTEZ (denence)
 HipotezHipotez; bir araştırma probleminin çözümü için,
doğrulanması ya da yanlışlanması gereken önermedir.
 Hipotezler henüz doğruluğu veya yanlışlığı test edilmemiş
önermelerdir.
 Araştırmacı bir hipotez önerirken, onun doğrulanacağını
veya yanlışlanacağını önceden bilemez.
 Ancak, hipotez mantık ölçülerinin kabul edemeyeceği türde
önermeler olmamalı, akla-mantığa uygun olmalıdır.
Gözlem:1- Gördüğüm ilk leylek beyazdı
Gözlem:2- Gördüğüm ikinci leylek beyazdı
Gözlem:3- Gördüğüm üçüncü leylek beyazdı
Gözlem:n- Gördüğüm n leylek beyazdı
HipotezHipotez: Tüm leylekler beyazdır

50
HİPOTEZ (denence)HİPOTEZ (denence)
 Ele alınan hipotezin doğrulanması veya aksinin ortaya konması
araştırmacının iddiasını doğrular veya ret eder.
 Bir iddia ile ilgili birden fazla (bazen çok sayıda) hipotez
üretmek mümkündür.
 Hipotezler, ancak ampirik olarak test edildikten sonra
doğrulukları veya yanlışlıkları konusunda konuşabiliriz.
 Hipotezleri doğrudan test etmemiz mümkün değildir.
 Mesela iki öğretim yönteminden birisinin diğerine göre daha
etkin olacağı iddia ediliyorsa, biri deney, diğeri kontrol grubu
olmak üzere iki türdeş grup oluşturmak, deney grubuna bir
yöntem, kontrol grubuna da diğer yöntemle öğretimi sürdürüp,
başarı durumlarının test edilerek karşılaştırılması gerekir.
 Ancak deney sonucunda yöntemlerin etkililiği konusunda
konuşmak mümkün olabilir.

51
AKSİYOMAKSİYOM
 Bilimsel bir kuramın hareket noktasını oluşturan
ve ispata gerek kalmayacak derecede doğru
olduğu kabul edilen önermedir.
 Aksiyomu varsayımdan ayıran fark, varsayımın
aksiyoma göre daha subjektif olmasıdır.
 Varsayımda araştırmacının inisiyatifi daha fazla
iken aksiyom daha geniş kitlelerce doğruluğu
kabul edilmiş önermedir.

52
POSTULAPOSTULA
 Bilimsel bir kuramda, o kuram çerçevesinde
kanıtlamayı gerektirmeyen başlangıç önermesidir.
 Aksiyom ile postula arasındaki fark, aksiyomun
başlangıçtaki mantık ilkelerini, postulanın
başlangıçtaki kuramsal önermeyi ifade
etmesidir.

53
YÖNTEM (metod)YÖNTEM (metod)
YöntemYöntem; bir bilim dalının aradığı gerçeklere varmakta
kullandığı zihinsel işlemlerin tümüdür.
Her bilim dalının kendine has yöntemleri vardır.
Bilimde yöntemin iki anlamı vardırBilimde yöntemin iki anlamı vardır
Bilimsel düşünce yöntemiBilimsel düşünce yöntemi
Bilim insanının akıl yürütme ve
davranışı ile ilgili olarak;
olgulara dayanma, tarafsızlık,
eleştiriye açıklık, yanılma
olasılığını dikkate alma
özelliklerini içerir
Bilimsel araştırma yöntemiBilimsel araştırma yöntemi
Araştırma sürecinde, araştırmanın
amacını ve problemi tanımlama,
problemi çözecek modeli kurma,
modelle ilgili olarak gerekli
hipotezleri formüle etme gibi
birbiri ile ilişkili süreçleri
ifade eder
Bilim insanının her iki anlamda da bilim yöntemine sahip olması gerekir .

54
MANTIKMANTIK
MantıkMantık; akıl yürütme, doğru düşünme anlamına gelir.
Bu bakımdan mantık;
1. Doğru düşünme kural ve biçimlerinin bilgisidir.
2. Düşünme yasalarının bilimidir
3. Doğru önerme biçimlerinin ifade kalıplarını verir
Akıl yürütmeAkıl yürütme; en az iki önerme arasında, bunlardan
birini öbürünün kanıtlayanı olarak kullanıp bir
sonuç çıkarma işlemidir.
Hiçbir önerme tek başına akıl yürütmek için yeterli
değildir.
Öncül önerme ve sonuç önermesine ihtiyaç vardır.

55
MANTIKMANTIK
Öncül önerme akıl yürütmede “kanıt” işlevini görür.
Sonuç önermesi ise “kanıtlanan”dır
 Bütün insanlar ölümlüdür (öncül önerme)
 Sokrates bir insandır (öncül önerme)
 O halde Sokrates ölümlüdür (sonuç önermesi)
Bilimsel bir sonuca ulaşmak için doğru önermelerden
ve varsayımlardan yola çıkılmalıdır.
İçerik bakımından doğru önermeler elde etmek
bilimin başlıca görevlerindendir.
Bilim bu görevini determinizme borçludur.
Sosyal bilimlerde doğru önermeler elde etmek doğa
bilimleri kadar kolay değildir.

56
Mantık İlkeleriMantık İlkeleri
Akıl yürütmede başarılı olabilmek ve doğru sonuçlara
ulaşabilmek için bazı ilkelere uymak gereklidir.
Bunlar:
1. Özdeşlik ilkesi: “Bir şey ne ise odur” sözü
özdeşliği ifade eder. Benzerlik ile özdeşlik farklı
şeylerdir. Benzerler eşit olabilirler ama özdeş olamaz
2. Çelişmezlik ilkesi: Bir şey hem kendisi hem de
başka bir şey olamaz. Aynı anda hem A hem B olamaz.
3. Üçüncü halin olmazlığı ilkesi: Her şey ya A dır ya
da A olmayan bir şeydir. Üçüncü bir hal olamaz.
4. Yeterli sebep ilkesi: Var olan her şeyin bir varoluş nedeni
vardır. Var olan her şey bir nedenin sonucudur.

57
DEĞİŞKEN VE PARAMETREDEĞİŞKEN VE PARAMETRE
 DeğişkenDeğişken: Gözlemden gözleme veya ölçmeden
ölçmeye değişen ve en az iki farklı değer alabilen
nesne veya objelere değişken denir.
 Sosyal Bilimlerde değişkenler, olgular düzeyinde
ölçmeyi planladığımız kavramlardır.
• Değişkenler;deneysel çalışmaların temel kavramıdır
Değişkenler bir bakış açısından ikiye ayrılır
Denek değişkenleri
(yaş, boy, cinsiyet,
meslek, gelir vs)
Çevre değişkenleri
(pekiştireç, deneme programı,
ceza, ilaç vs)

58
Değişkenler bir başka açıdan
da ikiye ayrılır
Bağımsız değişken
Araştırma problemini etkileyen
değişmez çevre ve kişi özellikleri
Bağımlı değişken
Bağımsız değişkenin etkisinin
araştırıldığı, ona göre değişen özellikler
Denetlenebilir
bağımsız
değişken
(ödül, ek eğitim
v.b.
Denetlenemez
bağımsız
değişken
(yaş, zeka
cinsiyet v.b)
Bağımsız değişken, bağımlı
değişken üzerinde etki oluşturduğu
düşünülen değişkendir.
Söz konusu etki kanıtlanana kadar
buna tahmini değişkentahmini değişken, kanıtlandıktan
sonra ise teorik değişkenteorik değişken denir.

59
DEĞİŞKENLER (başka bir sınıflama)DEĞİŞKENLER (başka bir sınıflama)
Nicel DeğişkenNicel Değişken
(Miktar olarak değişim)
Nitel DeğişkenNitel Değişken
(Özellik olarak değişim)

60
ARAŞTIRMA ÇEŞİTLERİARAŞTIRMA ÇEŞİTLERİ
 Araştırmalar amaç, içerik ve kullanılan
yöntem bakımından değişik şekillerde
sınıflandırılabilir.
 En yaygın sınıflamalarEn yaygın sınıflamalar;
A. Konunun ele alınış biçimine göre,
B. Yöntembilime göre
C. Araştırmanın amacına göre
D. Değişkenlerin türüne göre
E. Araştırma için gerek duyulan zamana göre
yapılan sınıflamalardır

61
Konunun Ele Alınış Biçimine GöreKonunun Ele Alınış Biçimine Göre
Konunun Ele Alınış Biçimine Göre Araştırma ÇeşitleriKonunun Ele Alınış Biçimine Göre Araştırma Çeşitleri
Araştırma proble-
mini daha açık ve
anlaşılır kılmayı
amaçlar.
(Yeni bir sınıf içi teknik
uygulanacak, öğrencilerin
hazır bulunuşluğu
araştırılacaksa bu tür
araştırma uygundur)
Bağımsız değişken-
lerin bağımlı değiş-
ken üzerinde etki-
lerini ortaya çıkar-
mayı amaçlar
(Öğrencilerin kopya çekme
davranışlarının bazı değiş-
kenler açısından incelen-
mesi Yaş, cinsiyet, sınıf vb)
Olayı meydana
getiren nedenle-
ri ve hangi olayın
ne gibi sonuçlar
doğurduğunu
anlamaya çalışır
(Enüresis-altını ıslatma-
drvranışının nedenle-
Rinin araştırılması)
İnceleme ve ta-
nımlayıcı araştır-
malar üzerine o-
turan, olgunun
nedenini ortaya
koyan araştırma
(Aile içi şiddetin hangi
türü çocukları hırsızlık
davranışına iter?)
İnceleme Türü
Araştırma
Tanımlayıcı
Araştırma
Neden-sonuç
Türü araştırma
Açıklayıcı
Araştırma

62
Yöntem bilime göreYöntem bilime göre
Yöntembilime göre araştırma çeşitleriYöntembilime göre araştırma çeşitleri
Bilinen genellemelerden
hareketle tikel olay
veya olguları açıklamaya
çalışan yaklaşımdır
Tikel olay veya olgulardan
Birtakım genellemelere
Ulaşmayı amaçlayan
yaklaşımdır
Problemin tarihsel geçmi-
şini ve gelişimini ince-
leyerek ortaya çıkış ne-
denlerini belirlemeye
çalışır
Tümdengelimsel
Yöntem
Tümevarımsal
Yöntem
Tarihsel
Yöntem

63
Araştırmanın amacına göreAraştırmanın amacına göre
Amacına göre araştırma çeşitleriAmacına göre araştırma çeşitleri
Olaylar arasındaki ilişkileri
keşfetmek ve yeni kuramlar
geliştirmek amacıyla
yapılan araştırmalardır.
Bu tür araştırmalarda sonuçları
kısa sürede uygulamaya koyma
zorunluluğu yoktur. Ana amaç
bilime katkı sağlamaktır.
Günlük problemlere çözümler
bulmak, kuramları test etmek,
olayları kontrol altına almak
ve değerlendirme amaçlı
Araştırmalardır. Bu tür
araştırmalar uygulanan bir strateji,
politika veya yöntemlerin beklenen
sonuçları verip vermediğini değer-
lendirmek amacıyla da kullanılır.
Temel AraştırmalarTemel Araştırmalar Uygulamalı AraştırmalarUygulamalı Araştırmalar

64
Değişkenlerin Türüne GöreDeğişkenlerin Türüne Göre
Değişkenlerin türüne göre araştırma çeşitleriDeğişkenlerin türüne göre araştırma çeşitleri
Niceliksel araştırmalarNiceliksel araştırmalar Niteliksel AraştırmalarNiteliksel Araştırmalar
Ne kadar?Ne kadar?
Ne miktarda?Ne miktarda?
Ne kadar sık,Ne kadar sık,
 Ne kadar yaygın?Ne kadar yaygın?
sorularına cevap arayansorularına cevap arayan
araştırmalardır.araştırmalardır.
Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği
ve objektif olarak yapılabildiği
araştırmalar olup sonuçlar
niceliksel (sayısal) veriler
olarak ifade edilir
Daha çok doğa bilimlerinde kullanılır
Niçin?Niçin?
Nasıl?Nasıl?
Ne şekildeNe şekilde
sorularına cevap arayansorularına cevap arayan
araştırmalardır.araştırmalardır.
Ölçümler bize kaç kişinin nasıl
davrandığını gösterir, ama “niçin öyle
davrandığı?” sorusuna cevap veremez.
İnsan ve grup davranışlarının
“niçin”ini anlamaya yönelik
araştırmalara niteliksel
araştırma denir.
Daha çok sosyal bilimlerde kullanılır

65
Gereksinim Duyulan Süreye GöreGereksinim Duyulan Süreye Göre
Gerek duyulan süreye göre araştırma çeşitleriGerek duyulan süreye göre araştırma çeşitleri
Kısa Süreli AraştırmalarKısa Süreli Araştırmalar
(Kesitsel araştırmalar)(Kesitsel araştırmalar)
Uzun Süreli AraştırmalarUzun Süreli Araştırmalar
(Boylamsal araştırmalar)(Boylamsal araştırmalar)
Evrenin dar olması halinde evreninEvrenin dar olması halinde evrenin
tümünde, geniş olması durumundatümünde, geniş olması durumunda
ise belirli kesiminde, aralıklarlaise belirli kesiminde, aralıklarla
yinelenerek yapılan araştırmalardıryinelenerek yapılan araştırmalardır
Aylar hatta bazen yıllar alan buAylar hatta bazen yıllar alan bu
araştırmalarda amaç, araştırmaaraştırmalarda amaç, araştırma
konusu ile ilgili genel bir gelişimkonusu ile ilgili genel bir gelişim
çizgisi ortaya koymaktır.çizgisi ortaya koymaktır.
Evrenin belli kesimlerinde, belli bir
zaman dilimi içerisinde yapılan
araştırmalardır.
Farklı yaş, cinsiyet, eğitim, gelir
düzeyi, meslek gibi özellikler göz
önünde bulundurularak yapılan
araştırmalar bu türden
araştırmalardır.

66
SOSYALBİLİM ARAŞTIRMALARINA ÖZGÜSOSYALBİLİM ARAŞTIRMALARINA ÖZGÜ
BAZI SORUNLARBAZI SORUNLAR
 Sosyal bilim araştırmalarında; birisi bu alanın kendi
özelliğinden, ötekisi de araştırmacının kendi öznel
durumundan kaynaklanabilecek iki temel hata olasılığı
mevcuttur.
Alanın özelliğinden kaynaklanan problemler:Alanın özelliğinden kaynaklanan problemler:
 Öncelikle toplumsal olaylar çok karmaşık nedenlere
bağlıdır ve tüm değişkenleri kontrol etme olasılığıtüm değişkenleri kontrol etme olasılığı
hemen hemen imkansızdır.
 Denetimli deney ortamıDenetimli deney ortamı oluşturmak çok zordur.
 Ayrıca toplumsal olaylarla ilgili ölçme-değerlendirme
yaklaşımlarında da sorun vardır.

67
SOSYALBİLİM ARAŞTIRMALARINA ÖZGÜSOSYALBİLİM ARAŞTIRMALARINA ÖZGÜ
BAZI SORUNLARBAZI SORUNLAR
Araştırmacının kendi öznel durumundanAraştırmacının kendi öznel durumundan
kaynaklanabilecek problemlere gelincekaynaklanabilecek problemlere gelince;
a) Araştırmacının inançları, ideolojileri, önyargıları, ahlak
anlayışları araştırmanın sağlıklı olmasını engelleyebilir
b) Bir olaydaki neden-sonuç ilişkisinin bir başka olayda
aynen geçerli olmama ihtimaline rağmen, araştırmacı
doğal olarak nedensellik ilişkisi kurabilir.
c) “BenzerlikBenzerlik” ve “eşitlikeşitlik” kavramları arasındaki küçücük
nüans bazı sosyal bilim araştırmacılarınca yok
sayılmaktadır. Oysa benzerlik eşitlik değildir.
Mesela, bir sosyal olayda geçerli olan sebep-sonuç ilişkisi
başka benzer bir olayda geçerli olmayabilir.
Koşulları değişmiş ve farklı değişkenler işin içine girmiş
olabilir.

68
Araştırma, bir konu hakkında başkaları tarafından yazılmışAraştırma, bir konu hakkında başkaları tarafından yazılmış
olanları bir araya getirerek raporlaştırmak DEĞİLDİR.olanları bir araya getirerek raporlaştırmak DEĞİLDİR.

69
Araştırma süreci başlangıçta üç aşamalı
bir süreç olarak düşünülebilir:
1. Konu Seçimi
2. Kaynaklara Ulaşma
3. Süreç İçerisindeki Faaliyetler

70
1. KONU SEÇİMİ1. KONU SEÇİMİ
 Araştırma konusu seçmek; ne korkulacak, ne de hafife
alınabilecek bir süreçtir.
 Araştırma konusu seçmeden önce mutlaka alanla ilgili
ön okuma yapılmalıdır.
 Böyle yapmakla araştırmacı, hem alanla ilgili yapılmış
araştırmalardan haberdar olur hem de kendi çalışması
için konu belirlemede fikir edinir.
 Kaynak taraması sayesinde çalışma konusu belirlemenin
yanında konunun nasıl ele alınması gerektiği hususunda
da bilgi edinilmiş olur.

71
Konu Seçimi İki Yolla Gerçekleşir:
1. Tez danışmanının konu önermesi
2. Araştırmacının konuyu kendisinin seçmesi
Hangi yolla gerçekleşirse gerçekleşsin, konu seçimindeHangi yolla gerçekleşirse gerçekleşsin, konu seçiminde
dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardırdikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. BunlarBunlar::
1. Konu araştırmacı için ilgi çekici olmalıdır.
2. Konu, yeni ve orijinal olmalı, bilime katkı sağlamalıdır
3. Konu araştırmacının bilimsel kapasitesini aşmamalıdır
4. Konu sınırlandırılabilmelidir.
5. Konuya ilişkin bilgilere ulaşılabilir olmalıdır. (Mesela,
rüşvet alınıp-verilmesiyle ilgili çok sağlıklı bilgilere
ulaşabilmek çoğunlukla imkansızdır)
6. Konu anlamlı bir başlık ile ifade edilebilir olmalıdır

72
2. KAYNAKLARA ULAŞMA2. KAYNAKLARA ULAŞMA
 Araştırmaya başlamanın ön koşulu alanla ilgili temel
bazı kaynaklara ulaşmak ve okumuş olmaktır.
 Konu alanıyla ilgili kaynaklar o alanda yazılmış
kitaplardan ibaret değildir.
 Kitaplardan daha da önemlisi, konuya ilişkin yapılmış
araştırmalardır.
 Araştırmaların bulunacağı kaynaklar ise, uluslar arası
ve ulusal dergiler başta olmak üzere yüksek lisans ve
doktora tezleridir.
 Araştırmaların en yenilerine ulaşmak akademik bir
ilke ve kuraldır. Bu araştırmaların eskilerin
bulgularına da yer verebileceği düşünülmelidir.

73
3. SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ FAALİYETLER3. SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ FAALİYETLER
Bilimsel araştırmaların metin kısmıBilimsel araştırmaların metin kısmı::
I. Giriş (kuramsal çerçeve)
II. Yöntem ve
III.Sonuç ve Öneriler
olmak üzere üç ana bölümden oluşur.

74
Araştırma (Tez) ÖnerisiAraştırma (Tez) Önerisi
Geçici çalışma planı hazırlamaGeçici çalışma planı hazırlama
Araştırmacı kaynaklara ulaşma hususunu da göz
önünde bulundurarak çalışma konusunu seçtikten
sonra danışmanının onayını almak üzere geçici bir
plan (Tez Önerisi) hazırlamalıdır.
Araştırma (tez) önerisindeAraştırma (tez) önerisinde bulunması gerekenler:bulunması gerekenler:
1. Araştırmanın adı
2. Araştırmanın konusu
3. Araştırmanın amacı
4. Araştırmanın önemi
5. Araştırmanın yöntemi
a) Kuramsal çerçeve
b) Hipotezler
c) Sayıltılar (Varsayımlar)
d) Sınırlılıklar
6. Araştırmanın evreni
7. Araştırmanın örneklemi
8. Veri toplama araçları
9. Araştırmanın zamanlaması
10. Araştırmanın kaynakçası
11. Araştırmanın bütçesi
12. Çalışma planı
13. Ekler

75
Araştırmanın Adı
 Araştırmanın adı çalışma konusu hakkında açık ve net
bilgi vermelidir.
 Çok uzun ve anlaşılmaz ifadelerden kaçınılmalı, kısa,
net ve anlaşılır ifadeler olmalıdır.
 Araştırma adının soru cümleleri biçiminde ifade
edilmesinden kaçınılmalı, güdüleyici, önyargısız
cümleler seçilmelidir.
Mesela: Kitle iletişim araçlarının çocuklar üzerindeki
olumsuz etkileri nelerdir? (Hem soru hem de
“olumsuz” demek suretiyle bir önyargı belirtisi var)
Bunun yerine: “Kitle iletişim araçlarının çocuklar
üzerindeki etkileri” ifadesi daha uygundur.

76
Araştırmanın Konusu
 Her araştırmanın bir konusu vardır, konusuz olamaz.
 Konuyu oluşturan ise araştırma problemidir.
 Araştırmanın konusu çok gerekli olmadıkça bir veya
birkaç cümle ile ifade edilmelidir.
 Araştırmacının zekası, yaratıcılığı, deneyimi, gözlem
yeteneği gibi bireysel özellikleri ile çalışacağı araştırma
konusu arasında paralellik olmalıdır.
 Her konu araştırılabilir ama her araştırmacı her konuyu
gereği gibi araştıramaz.

77
Araştırmanın Amacı
 Araştırmanın amacı, araştırmanın konusunu oluşturan
problemin ne olduğunun ve araştırmanın hangi amaçla
yapıldığının anlaşılır bir biçimde açıklanmasıdır.
 Amaç; bazen bir durumun tespiti, bazen bir ilişkinin
ortaya çıkarılması, bazen de ortaya koyulan ilişkilerden
hareketle genellemeler yapmak olabilir.
 Çoğunlukla araştırma problemi konuyu ve amacı
belirlerken bazen de amaç konuyu ve problemi belirler.
Bir ÖrnekBir Örnek:
Araştırmanın adıAraştırmanın adı: “Kitle iletişiminin çocuklar üzerindeki etkileri”
Araştırmanın konusuAraştırmanın konusu: “Kitle iletişim araçlarının çocuklar üzerinde olumlu veya olumsuz
birtakım etkilere sahip olup olmadığının araştırılması”.
Araştırmanın amacıAraştırmanın amacı: “Kitle iletişim araçlarının çocukların bilişsel, duyuşsal ve
psikomotor öğrenmeleri üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini ortaya koyarak, kitle
iletişim araçlarından eğitsel amaçlı olarak yararlanılmasını sağlamak”

78
Araştırmanın ÖnemiAraştırmanın Önemi
 Neden başka bir konunun değil de bu konunun
seçildiğinin somut olgularla açıklanmasıdır.
 Bu kısımda araştırmanın konusu ve amacı ile ilgili önemli
çalışmalara değinilerek, bunların önerilen konuyu hangi
boyutları ile ele aldığının üzerinde durulur.
 Ayrıca araştırmanın sonuçlarından teorik ve pratik
açıdan elde edilebilecek muhtemel yararlardan
bahsedilir.
 Mesela, kitle iletişim araçlarından eğitsel amaçlı olarak
yararlanmanın önemine dikkat çekilerek araştırmanın
önemi ortaya koyulabilir.

79
Araştırmanın Yöntemi
 Araştırmanın nasıl bir yol izlenerek gerçekleştirileceği
hakkında bilginin verildiği bölümdür.
 Araştırma konusunun soyuttan somuta dönüştürüldüğü
ve probleminin nasıl çözüme kavuşturulacağının yer
aldığı aşama olarak düşünülebilir.
 Bir araştırmanın yüksek geçerlik ve güvenirliğe sahip
olması, onun yönteminin doğruluğuna bağlıdır.
 Bu Bölümde yer alan alt başlıklar şunlardır:
a) Kuramsal çerçeve
b) Hipotezler
c) Sayıltılar (Varsayımlar)
d) Sınırlılıklar

80
a) Kuramsal Çerçeve)a) Kuramsal Çerçeve)
 Araştırmanın bu bölümü diğer bölümlere kıyasla
daha detaylı ve yoğun olmalıdır.
 Bu bölümde araştırmanın hangi yaklaşım ve modele
göre, hangi yöntem ve tekniklerin kullanılarak ele
alınacağı belirtilmelidir.
 Kuramsal çerçeve, ampirik çalışmanın temellerini
oluşturmalıdır.
 Seçilen yaklaşım ile kuram ya da modelin hangi
gerekçelere göre tercih edildiği belirtilmelidir.
 Kuramsal çerçeve ile ampirik çalışma arasındaki
tutarsızlık araştırmanın değerini olumsuz etkiler.

81
b) Hipotezlerb) Hipotezler
 Araştırmanın amaç ve konusuna bağlı olarak oluşturulan
hipotezler adeta araştırmanın kalbidir.
 Hipotezler henüz doğruluğu veya yanlışlığı test edilmemiş
önermelerdir.
 Araştırmacı bir hipotez önerirken, onun doğrulanacağını veya
yanlışlanacağını önceden bilemez.
 Hipotezler mantıklı, açık, anlaşılır ve uygulanabilir hüküm
cümleleri olmalıdır.
 Hipotezler kuramsal çerçevede belirlenen temellere uygun
olarak belirlenmiş yargı cümleleridir.
 Bir hipotezin oluşturulması süreciBir hipotezin oluşturulması süreci:
Gözlem:1- Gördüğüm ilk leylek beyazdı
Gözlem:2- Gördüğüm ikinci leylek beyazdı
Gözlem:3- Gördüğüm üçüncü leylek beyazdı
Gözlem:n- Gördüğüm n leylek beyazdı
HipotezHipotez: Tüm leylekler beyazdır

82
c) Varsayımlar (sayıltılar)c) Varsayımlar (sayıltılar)
 Araştırmalarda, denemeksizin doğru olarak kabul
edilen ifade ve yargılardır.
 Sayıltılar bir bakıma araştırmanın desteklenmiş
hareket noktasını oluşturmaktadır.
 Araştırma sonuçlarının geçerliliği büyük ölçüde
varsayımların doğruluğuna bağlıdır.
 Bu nedenle varsayımların doğruluğundan ein olmak
gereklidir.
 Kuramsal olarak doğru kabul edilen varsayımlar
gerçekten doğru değilse araştırmanın olumsuz
etkilenmesi kaçınılmazdır.

83
d) Sınırlılıklard) Sınırlılıklar
 Araştırma konusu ile ilgili olmakla birlikte
araştırmanın içinde ele alınmayacak konular
gerekçeli olarak, veri, kaynak, güçlük, zaman ve
varsa maliyet sınırlamaları ve benzeri durumlar
belirtilerek açıklığa kavuşturulur.

84
Araştırmanın Evreni
 Araştırma sonuçlarının genelleneceği büyük kitledir.
 Her araştırmanın bir evreni vardır ve bu evren verilerin
kaynağını oluşturur.
 Evrenin büyüklüğü veya küçüklüğü araştırma konusuna,
araştırmanın amacına ve genellemenin neleri
kapsayacağına bağlıdır.
 Araştırmanın evreni çok geniş olduğu durumlarda
örneklemeörnekleme yapılarak elde edilen örneklemden veri
toplanarak bulgular evrene genellenir.
 Bu durumda, üzerinde çalışılan örneklem grubuna
“çalışma evreniçalışma evreni” geniş kitleye ise “araştırma evreniaraştırma evreni”
denir.

85
Araştırmanın Örneklemi
 Araştırma evreninin çok geniş olması durumunda,
bütünün tamamı yerine onun temsil edici bir parçası
dikkate alınarak ana kütlenin belirlenmesine
örnekleme yöntemiörnekleme yöntemi denir.
 Araştırma evreninden belirli kural ve kriterlere göre
seçilmiş olan ve seçildiği geniş kitleyi temsil ettiği
kabul edilen küçük kümeye de örneklemörneklem denir.
 Örnekleme yapılırken iki kuralaiki kurala dikkat edilmelidir:
1. Evrendeki her bir parçanın örneklem seçilme şansı eşit olmalıdır.
(Aksi taktirde örneklem grubunun evreni temsil yeteneği kaybolur)
2. İkincisi küme örneklemesidir ki, bu durumda da benzer kümelerin
örneklem olarak alınması söz konusudur.

86
Araştırmanın Veri Toplama TekniğiAraştırmanın Veri Toplama Tekniği
 Bir tez önerisinde bulunması gereken diğer bir husus,
araştırma verilerinin toplanmasında, olgular arasındaki
ilişkiyi araştırmada, bulgulara ulaşmada seçilen
yöntem ve tekniklerdir.
 Veri toplama teknikleri büyük ölçüde araştırmanın
konu ve amacına, evreni ve örnekleminin özelliklerine
ve araştırmacının imkanlarına bağlı olarak belirlenir.
 Araştırmanın hipotezlerini sınamak için hangi veri
toplama tekniklerinin kullanılacağı tez önerisinin bu
bölümünde yer almalıdır.
 Araştırmanın türüne göre gözlem, görüşme, anket,
örnek olay incelemesi v.b. teknikler burada yer alır.

87
Araştırmanın Zamanlaması
 Zamanlama, kaynak (literatür) taraması, veri toplama,
uygulama, değerlendirme ve yazma aşamalarından her
birine ne kadar zaman ayrılacağı; yaklaşık olarak
tarihlerin belirtildiği bölümdür.
 Toplam araştırma süresi mantıksal zaman dilimlerine
bölünerek zamanlama tablosu oluşturulur. MESELAMESELA:
a) Kaynak taraması: Eylül-Ekim (iki ay)
b) Kaynakların okunması ve not alma: Kasım-Ocak (üç ay)
c) Anket uygulama: Şubat-Mart (iki ay)
d) Toplanan verilerin analizi: Nisan-Mayıs (iki ay)
e) Tezin (raporunun) yazılması: Haziran-Temmuz (iki ay)
f) Son kontroller ve teslim: Ağustos (bir ay)

88
Araştırmanın Kaynakçası
 Tez önerisinde bulunması düşünülen yazılı kaynaklar
başta, tüm kaynakçanın yer aldığı kısımdır.
 Bu kısım, araştırma konusunda yeteri kadar kaynağın
bulunup bulunmadığının anlaşılmasında bir ön bilgi
sağlar.
 Eğer yeterli kaynak bulunmayan bir konu seçilmişse
daha başlangıçta konu değişikliğine gitme şansı verir.
 Kaynakçanın, bilimsel kaynak gösterme kurallarına
göre hazırlanması araştırmacının konuya ciddiyetle
eğildiğinin bir göstergesi sayılabilir.
 Araştırma ilerledikçe kaynakça da değişebilir, son
şeklini ise tezin yazım aşamasında alır.

89
Araştırmanın Çalışma Planı
 Çalışma planı başlangıçta “taslak plan” olarak
hazırlanır ve araştırma ilerledikçe çalışma planı da
değişime uğrar.
 Taslak planda konuyla ilgili temel bilgilerin verildiği
girişgiriş bölümü, kuramsalkuramsal ve kavramsal çerçevekavramsal çerçeve,
verilerin değerlenmesine ilişkin bilgiler ve ulaşılan
sonuçlar ayrı bölümler ve başlıklar halinde yer alır.
 Gerekirse “EKLEREKLER” başlığı ile kaynakçada yer almayan
çizelgeler, belgeler, harita, kroki v.b yer alabilir.

90
Bir araştırmanın geçerliği ve güvenirliği,Bir araştırmanın geçerliği ve güvenirliği,
onun yönteminin doğruluğuna bağlıdır.onun yönteminin doğruluğuna bağlıdır.

91
Araştırma YöntemiAraştırma Yöntemi
 YöntemYöntem: Bir bilim dalının aradığı gerçeklere
varmakta kullandığı zihinsel işlemlerin tümüdür.
 YöntemYöntem; araştırmada cevap aranan problemin
çözümü için izlenecek yolları doğru ve tutarlı bir
biçimde ortaya koyan, birbiri ile ilişkili aşamalardan
oluşan bir süreçtir.

92
Araştırma Yönteminin EvreleriAraştırma Yönteminin Evreleri
1. Araştırma Probleminin Tanımı
2. Literatür Çalışması
3. Araştırmanın Modeli
4. Araştırmanın Varsayımları
5. Araştırmanın Hipotezleri (Denenceler)
a) Hipotezlerin Sınanması
1. Ayırım Yöntemi
2. Uygunluk Yöntemi
3. Birlikte Değişim Yöntemi
4. Tortu Yöntemi
5. Matematik ve İstatistiksel Yöntemler

93
1. Araştırma Probleminin Tanımı1. Araştırma Probleminin Tanımı
 Araştırmalar, bilinen bilgilerden hareketle, deneysel
yoldan veya akıl yürütme yoluyla problemlere çözüm(ler)
bulmaya çalışır.
 Bu nedenle araştırmanın amacı ile araştırma problemi
birbiriyle çok yakından ilişkilidir.
 Araştırmanın amacı nereye varılmak istendiğini,
araştırma problemi ise varılmak istenen yere
varabilmek için neyin/nelerin cevaplandırılacağını
gösterir.
 Bu nedenle, araştırmanın amacını açık ve net biçimde
ortaya koymak kadar, araştırma problemini de açık ve
net biçimde ortaya koymak araştırmacının öncelikliöncelikli
görevidir.

94
 Araştırma probleminin net şekilde tanımlanması, onun
çözümü için geliştirilecek modelin de belirleyicisidir.
 Araştırma problemi, araştırmanın amacı ile ilişkili
olduğu kadar araştırmanın konusu ile de yakından
alakalıdır.
 Bir araştırmada ele alınan konunun problem olabilmesi
için;
a) Kararsız (rahatsız edici) bir durumun olması gerekir
b) Birden çok çözüm yolunun olması gerekir.

95
 öğrencilerin tez çalışmaları için araştırma problemi
tespit etmeleri çoğu kez rahatsız edici bir sürece
dönüşebilmektedir.
 Sosyal bilimlerde araştırma problemi bulmakta en
önemli kaynak, günlük toplumsal ve ekonomik olayların
yanı sıra bilimsel kuramlar ve araştırmalardır.
 Özellikle yapılmış araştırmaların “Sonuç ve Öneriler”
bölümü, konuyla ilgili yeni problemler için zengin bir
kaynak olabilmektedir.
 Önceki araştırmanın belirsiz bıraktığı alanlar yeni
araştırmanın problemini oluşturabilir.

96

AraştırmaKonAraştırmaKon
((ÇOCUKSÇOCUKS))
Muhtemel Araştırma ProblemleriMuhtemel Araştırma Problemleri Dikkat gerektiren hususlarDikkat gerektiren hususlar
Suç işleyen çocukların demografikSuç işleyen çocukların demografik
özellikleri ve çocuk nüfusuna oranıözellikleri ve çocuk nüfusuna oranı
nedir?nedir?
Çocukların “çocuk” olarakÇocukların “çocuk” olarak
nitelendirildiği yaşların hanginitelendirildiği yaşların hangi
yaşlar olduğu netleştirilmeli.yaşlar olduğu netleştirilmeli.
Ailelerin sosyo-ekonomik düzeyiAilelerin sosyo-ekonomik düzeyi
çocukların suça yönelmeleriçocukların suça yönelmeleri
üzerinde etkili midir?üzerinde etkili midir?
Ailelerin eğitim düzeyleriAilelerin eğitim düzeyleri
çocukların suça yönelmeleriçocukların suça yönelmeleri
üzerinde etkili midir?üzerinde etkili midir?
Suça yönelik çocukların toplumaSuça yönelik çocukların topluma
kazandırılması mümkün müdür?kazandırılması mümkün müdür?
Araştırmacı fakir çocuklarınAraştırmacı fakir çocukların
suça yatkınlığı önyargısındansuça yatkınlığı önyargısından
kurtulmuş olmalıdırkurtulmuş olmalıdır.
““Suçluluk” davranışına ilişkinSuçluluk” davranışına ilişkin
sağlıklı bilgiler nasıl eldesağlıklı bilgiler nasıl elde
edilebilir?edilebilir?
““Suçluluk” kavramının açık veSuçluluk” kavramının açık ve
net biçimde tanımlanmışnet biçimde tanımlanmış
olmalıdır.olmalıdır.

97
 Araştırma probleminin açık ve net şekilde ortaya
konulamaması, problemin gerçek nedenlerini gizleyebilir.
Geçmiş yıllardaGeçmiş yıllarda
öğretmenlerin tayinöğretmenlerin tayin
ve nakillerinde enve nakillerinde en
çok tercih ettikleri Xçok tercih ettikleri X
ili öğretmenlerceili öğretmenlerce
artık pek tercihartık pek tercih
edilmemektedir.edilmemektedir.
1. İlde can güvenliği1. İlde can güvenliği
sorunu yaşanmaktadırsorunu yaşanmaktadır
2. Okullarında öğrenci2. Okullarında öğrenci
sayısı artmış, sınıflarsayısı artmış, sınıflar
çok kalabalık olmuşturçok kalabalık olmuştur
İlde geçim koşullarıİlde geçim koşulları
giderek zorlaşmıştırgiderek zorlaşmıştır
Araştırma problemiAraştırma problemi Görünen nedenlerGörünen nedenler Gerçek nedenGerçek neden

98
 Araştırma problemini tanımlamanın etkili yollarından
birisi, problemi aşamalar halinde ele almaktır.
MESELA:
1. Önce, genel problem alanı, belli bir bütünlük içinde ele
alınarak dilimlenir ve her biri genel çizgileri ve bir
biriyle olan ilişkileri açısından kısaca tanıtılır.
2. Daha sonra, araştırılmak istenen problem dilimi, bütün
içindeki yerinden alınarak tanıtılır.
3. Bu aşamada, sınırlandırılmış olan problem alanı etraflı
bir biçimde ve ayrıntılı olarak tanıtılır (Karasar,
1984:61 den Akt.İslamoğlu,2009:73).

99
 Araştırma problemi bazen alt problemlere inilerek
tanımlanabilir. MESELAMESELA:
 Araştırma problemi “Tüketicilerin marka tercihlerini
etkileyen faktörler” olduğunu düşünelim.
Bu problemi:
a) Pazarlamaya ilişkin faktörler
b) Tüketici özelliklerine ilişkin faktörler olarak alt
problemler olarak ele almamız mümkündür. Hatta;Hatta;
Tüketici özelliklerini (b şıkkını)
1. Demografik faktörler
2. Yaşam tarzı tercihleri
3. Kişilik özellikleri gibi alt problemlere ayırabiliriz.

100
Araştırma alanıAraştırma alanı Araştırma konusuAraştırma konusu Araştırmanın problemiAraştırmanın problemi
Tarım kesiminin
etkileri
Tarımı geliştirmeden
hızlı sanayileşme
sağlanabilir mi?
Tarımsal gelişme ile hızlı
sanayileşme arasında bir ilişki
var mıdır?
A grubu seyahat
acenteleri
A grubu seyahat
acentelerinin büyüme
lerinde etkili olan
faktörler nelerdir?
Pazarlama kökenli faktörler A
grubu seyahat acentelerinin
büyümelerinde etkili midir?
Ortaöğretimde
çocuğun başarısı
Ortaöğretimde anne-
baba çocuğun
başarısında etkili
midir?
Ortaöğretimi anne-babasının
yanında okuyan çocukların
başarısı anne-babasının yanında
okumayan çocukların
başarısından düşük müdür?
Kentsel aile Kentsel ailenin ortak
özellikleri nelerdir?
Kentsel ve kırsal aileleri bir
birinden ayıran özellikler
nelerdir?

101
Araştırma problemini açık ve net biçimde tanımlayabilmek
için, araştırmanın giriş bölümünün çok iyi hazırlanmış ve
problem alanı ile ilgili hazırlık çalışmalarının dikkatli ve
özenli biçimde yürütülmüş olması gerekir. BÖYLECE:
1. Problem alanının sistematik bütünlüğü sağlanır
2. Konu alanı ile problem arasındaki ilişkiler açığa çıkar
3. Probleme etki edebilecek değişkenler ortaya çıkar
4. Problemle ilgili belirsizlikler ortadan kaldırılır
5. Yapılmış çalışmaların zayıf-güçlü ve farklı yönleri
ortaya çıkarılabilir.

102
 Araştırmanın problem cümlesi kurulurken kavramlara
hakim olmak, ifadelendirmede mantıklı olmak, ve nasıl
çözüleceğine dikkat çekmek gerekir. MESELAMESELA:
 “Hırsızlık alışkanlığına sahip çocuklar niçin fakir
ailelere sahiptirler?”
Yukarıdaki problem cümlesi son derece anlamsızdır.ÇünküÇünkü:
1. Kavramlar net değildir, çünkü çocuklar fakir ailelere
sahip değil, aileler çocuklara sahiptir.
2.2. Mantıksal yetersizlik mevcutturMantıksal yetersizlik mevcuttur, çünkü hırsızlık
davranışı fakir aileye sahip olma sonucunu doğurmaz,
belki fakir aileden gelmek hırsızlık davranışının nedeni
olabilir.
3. Bu haliyle probleme çözüm bulmak imkansız gibidirprobleme çözüm bulmak imkansız gibidir.

103
Araştırmanın probleminin tanımlanmasında dikkatAraştırmanın probleminin tanımlanmasında dikkat
edilmesi gereken hususlar şunlar olabiliredilmesi gereken hususlar şunlar olabilir:
1. Problemle araştırmanın amacı arasında tutarlılık olmalı
2. Problem ve alt problem cümleleri açık ve net olmalı
3. Problem sınanabilir (test edile bilir) olmalıdır
4. Problem teorik bir temele dayandırılmalıdır
5. Problem bir bağıntıyı, uygunluğu ya da ilişkiyi ortaya
koyabilecek nitelikte olmalıdır.
6. Problem değişkenler arası ilişkiye dikkat çekmelidir
7. Problem araştırmaya yön verici nitelikte olmalıdır.

104
2, Literatür Çalışması2, Literatür Çalışması
 Araştırma sürecinde; araştırmanın başarısı kullanılan
yönteme, yöntemin başarısı ise, konuya ilişkin elde
bulunan teorik bilgiye bağlıdır.
 Araştırmanın giriş bölümündeki kuramsal alt yapı için
yapılan çalıma ile burada sözü edilen literatür
çalışması farklıdır.
 Buradaki literatür çalışması, problemin nasıl çözüme
kavuşturulacağına ilişkin bilgi edinilmesini amaçlar.
 Giriş bölümündeki çalışma ise, problemi tanımlamaya,
genel problem alanı içerisindeki yerini belirlemeye,
ilgili değişkenleri tanımlamaya ve ilgili kavramları
açıklamaya yöneliktir.

105
 Literatür çalışması, problemin detaylı tanıtılmasına,
çözüme kavuşturulmasına ve cevaplanmasına
yardımcı olan teorik bilgileri sunmak için yapılır.
 Alanla ilgili literatüre hakim olmak araştırmacının;
a) Araştırmasını bilimsel temele oturtmasında,
b) Daha sonra yapılacak araştırmalara katkı
sağlamasına yardımcı olur.
 Literatür taramasına alanla ilgili kitaplar ve
makaleler okunarak başlanır ve konuyla ilgili temel
kavramlar kazanılır.
 Daha sonra problemi analiz etmeye yönelik bilgiler
edinilmelidir.

106
 Literatür çalışmasının en yaygın biçimi “okumakokumak”tır.
 Okuma aşağıdaki dört biçimde yapılabilir:Okuma aşağıdaki dört biçimde yapılabilir:
1.1. Göz gezdirmekGöz gezdirmek: Yayın hakkında genel bilgi edinilir.
2.2. ÖğrenmekÖğrenmek: Yayındaki bilgilere hakim olmak ve
anlamak için yapılır. Yayının özelliğine göre yapılır.
3.3. DüşünmekDüşünmek: Problemi çözmek için düşünce üretmek
amacıyla yapılır.
4.4. Not tutmakNot tutmak: Görüş ve düşünceleri desteklemek,
çözüm önerileri geliştirmek, değişkenler arasındaki
kuramsal bağlantıları saptamak amacıyla bilgi
kartlarına notlar alarak okumaktır.

107
3. Araştırmanın Modeli3. Araştırmanın Modeli
 Araştırmanın Modeli; araştırma probleminin en
güvenilir bilimsel yolla nasıl çözüleceğini gösteren
mantıksal yoldur. Model araştırmanın mantığıdır.
 Model ile teknik birbirine karıştırılmamalıdır.
 Site kuracak bir mimarın, kuracağı sitenin maketini
oluşturduğu gibi, araştırmacı araştırmasına başlarken
bir model oluşturmalıdır.
HİPOTEZHİPOTEZ:
““Tarımda mekanizasyon işgücünün tarımdan kopmasınaTarımda mekanizasyon işgücünün tarımdan kopmasına
neden olur”neden olur”
Bu hipotez için bir model şöyle olabilir:

108
3. Araştırmanın Modeli3. Araştırmanın Modeli
Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken
Tarımda Mekanizasyon Nüfusun başka alanlara kayması
Yukarıdaki modele göre, nüfusun başka alanlara kaymasının tek nedeni
tarımdaki mekanizasyon gibi anlaşılmaktadır.
Oysa bu nispeten doğru olsa bile, başka nedenler de nüfusun başka alanlara
kaymasına neden olabilir.
Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken
Mekanizasyonun girdiği
tarım alanları
A
Mekanizasyonun girmediği
tarım alanları
B
NOTNOT: Diğer bütün koşullar aynı kalmak koşuluyla bağımlı değişken olarak A
değeri B değerinden büyük ise yukarıdaki hipotezimiz doğrulanmış olur.

109
Model Kurmada Değişik YaklaşımlarModel Kurmada Değişik Yaklaşımlar
1.1. Tarama modelleriTarama modelleri: Eğer bir araştırma geçmişteki
veya mevcut bir olayı aynen betimlemeye yönelikse
tarama modelleri uygun modeldir.
2.2. Deneme modelleriDeneme modelleri: Neden-sonuç ilişkilerini belirlemek
amacıyla deneyi yapanın kontrolü altında, bağımsız
değişkenin bağımlı değişkene etkisinin
gözlemlenmesine dayanır.
3.3. Karşılaştırma modelleriKarşılaştırma modelleri: Bağısız değişkenin olaya etki
ettiği durum ile etki etmediği durumun
karşılaştırılmasında kullanılır.

7260 4385 1757 (1)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 7260 4385 1757 (1)

Similar to 7260 4385 1757 (1) (20)

7260 4385 1757 (1)