1. PROJEKT REGIONALNE CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ
pó ∏dzielni Socjalnej
iej S
ec k
w il
iK
ajn Spó∏dzielnia Socjalna Tajemniczy Ogród
∏od
ad
ie j
arc
otw e
Uroczyst
EKONOMIA SPOŁECZNA
Vademecum Spó∏dzielni Socjalnej
PROJEKT REGIONALNE CENTRUM CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ
PROJEKT REGIONALNE EKONOMII SPOŁECZNEJ
KO N F E R E N C J A w S P ó ¸ F I N A N S O wA N A Z E Â R O d Kó w U N I I E U R O P E J S K I E J w R A M A C h E U R O P E J S K I E g O F U N d U S Z U S P O ¸ E C Z N E g O

2. Konferencja współfinansowana ze Środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Autor: Anna Cąkała
Korekta: Gina Leśniak
Opracowanie graficzne i druk: Studio Positiv (www.positiv.com.pl)
Copyright by Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka”, Poznań 2009
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji,
niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji,
wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.
Wydawca:
Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka
Ul. Św. Wincentego 6/9
61-003 Poznań
Tel: 0 61 872 02 86
Fax: 0 61 872 90 50
www.barka.org.pl

3. Spis treści:
Słowo wstępne str. 4
I. Wprowadzenie str. 5-15
1. Podstawowe informacje i definicje str. 5-6
2. Doświadczenia europejskie str. 6-13
3. Polska na tle doświadczeń europejskich str. 13-15
II. Jak założyć i zarejestrować spółdzielnię socjalną str. 16-42
1. Założyciele i członkowie str. 16-17
2. Rejestracja spółdzielni socjalnej str. 18-21
3. Struktura organizacyjna spółdzielni socjalnej str. 22-23
4. Przykładowe dokumenty str. 23-42
III. Działalność spółdzielni socjalnej str. 43-47
1. Fundusze spółdzielni socjalnej str. 43
2. Finansowanie spółdzielni socjalnej str. 44-46
3. Łączenie i podział spółdzielni socjalnej str. 46
4. Likwidacja spółdzielni socjalnej str. 46-47
IV. Jak osiągnąć sukces w spółdzielni socjalnej str. 48-49
V. Akty prawne, adresy internetowe str. 50
Załącznik: Ustawa o spółdzielniach socjalnych str. 51-59

4. Słowo wstępne
O spółdzielniach socjalnych ostatnio dużo się celami ekonomicznymi, co decyduje o tym, iż zali-
mówi i chętnie pisze, zwłaszcza w kontekście czane są do podmiotów ekonomii społecznej.
aktywnej polityki rynku pracy i poszukiwania sku-
tecznych sposobów usamodzielniania się osób Niniejszy poradnik jest próbą zestawienia
ze środowisk marginalizowanych. Podejmowane i usystematyzowania najważniejszych informa-
są liczne przedsięwzięcia z pogranicza działalno- cji z zakresu spółdzielczości socjalnej. Zebra-
ści gospodarczej i społecznej z wykorzystaniem ne w nim informacje mają przybliżyć Czytelni-
środków strukturalnych Unii Europejskiej, zaso- kowi zagadnienia związane z - młodą jeszcze
bów tradycyjnych instytucji ekonomii społecznej w naszym kraju - formą, łączącą w sobie funk-
oraz niewykorzystanego dotychczas potencjału cje społeczne, ekonomiczne i gospodarcze,
tzw. trzeciego sektora. jaką stanowią spółdzielnie socjalne.
Cechą charakterystyczną nowej przedsiębiorczo- Znajdą tu Państwo nie tylko zbiór definicji
ści, podejmowanej przez spółdzielnie socjalne, i ogólnych wiadomości, ale przede wszystkim
jest jej szczególnie innowacyjny charakter w po- informacje, jak założyć i zarejestrować spół-
równaniu z tradycyjnymi inicjatywami tego typu. dzielnię socjalną.
Skutkiem nowej przedsiębiorczości w ramach spół-
dzielczości socjalnej są nowe metody organizacji Poradnik składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział
i produkcji dóbr oraz usług społecznych, nowe pierwszy zawiera wprowadzenie do zagadnień
relacje z rynkiem i nowe formy przedsiębiorczo- spółdzielni socjalnych. Przedstawione są podsta-
ści. wowe definicje oraz geneza powstania spółdzielni
socjalnych w Polsce oraz innych krajach europej-
Obecnie skala fenomenu, określanego jako spół- skich. Rozdział drugi prezentuje, co należy zrobić,
dzielnie socjalne, pozwala stwierdzić, że stanowią aby założyć i zarejestrować spółdzielnię socjalną.
one integralną część polityki socjalnej, aktywnej Podane zostały informacje dotyczące założycie-
polityki rynku pracy oraz systemu pomocy spo- li oraz członków, sposób rejestracji spółdzielni
łecznej. W najbliższej przyszłości spółdzielnie socjalnej, a także struktura organizacyjna. W tym
socjalne jeszcze bardziej zaangażują się w plany rozdziale zawarte są także przykładowe dokumen-
rozwoju społeczności lokalnych. Będą one w więk- ty, niezbędne do założenia i rejestracji spółdzielni
szym stopniu współtwórcami polityki społecznej, socjalnej. Na rozdział trzeci składają się informa-
niż zwykłymi wykonawcami usług. Spółdzielnie cje, dotyczące działalności spółdzielni socjalnej:
socjalne mają na celu dobro społeczne, ale jed- finansowanie, łączenie i podział oraz likwidacja
nocześnie ich strategia zarządzania zbliża je do spółdzielni socjalnej. Rozdział czwarty poświę-
organizacji przynoszących zyski: pracują rzetelnie cony jest informacji, co należy zrobić, aby osiąg-
i wydajnie w celu osiągnięcia konkurencyjnej pozy- nąć sukces w spółdzielni socjalnej. Rozdział piąty
cji na rynku. Umożliwia to powiązanie celu prospo- zawiera listę aktów prawnych, ważnych adresów
łecznego z naturą przedsiębiorstwa. Spółdzielnie i stron WWW oraz wykaz istniejących w Polsce
socjalne kierują się zasadą realizacji celów spo- spółdzielni socjalnych. Załącznikiem do publikacji
łecznych, których osiągnięcie stawiane jest przed jest Ustawa o Spółdzielniach Socjalnych.

5. I. WPROWADZENIE
1. Podstawowe informacje i definicje czalną realnością2) Kieruje się następującymi
wartościami: dobrowolne i otwarte członko-
Instytucje ekonomii społecznej, w tym także spół- stwo wspierane przez demokratyczną kontro-
dzielnie socjalne, oprócz funkcji stricte ekono- lę, sprawowaną przez członków, solidarność,
micznych, umożliwiają realizację ważnych zadań odpowiedzialność, autonomiczne zarządzanie
społeczeństwa obywatelskiego wobec grup, spo- i niezależność od władz państwowych oraz
łeczności terytorialnych oraz innych wspólnot: spójność społeczna. Występuje tu prymat
aktywizujących, opiekuńczych, organizujących celów indywidualnych i społecznych nad kapi-
i jednoczących małe jednostki gospodarcze. Dla tałem, połączenie interesów prywatnych człon-
działań ekonomii społecznej podstawowe wartości ków z interesami wspólnymi. Zużycie nadwyż-
społeczeństwa obywatelskiego, takie jak: zaufa- ki przeznaczane jest - w zależności od celów
nie, wzajemność, zakorzenienie w systemie wię- i woli członków - na inwestycje lub dystrybu-
zi i instytucji współpracy, są warunkiem realizacji cję. Ekonomia społeczna kreuje przedsiębior-
misji, a zarazem instrumentami o fundamentalnym stwa społeczne i nową kulturę przedsiębior-
znaczeniu dla skutecznego działania, o czym ża- czości społecznej, dzięki czemu odpowiada na
den spółdzielca socjalny zapominać nie powinien. potrzeby, na które nie umie odpowiedzieć ani
Tylko takie podejście do działalności spółdzielni konwencjonalny rynek, ani sektor publiczny.
socjalnych będzie gwarantem jej skutecznego ********************************************************
działania i rozwoju.
W sektorze ekonomii społecznej rośnie znaczenie
Na liście podmiotów, działających w obszarze eko- organizacji pozarządowych. Wzrasta zaintereso-
nomii społecznej, które przejmują coraz częściej wanie organizacji podejmowaniem działalności
od państwa pewne sfery życia społecznego i go- gospodarczej, a szczególnie, upowszechnia-
spodarczego, znajdują się organizacje non-profit. nym przez ruch nowej gospodarki społecznej
Spółdzielnie socjalne wpisywane są na listę pod- tzw. przedsiębiorstwem społecznym, który łączy
miotów ekonomii społecznej przede wszystkim ze w sobie cechy organizacji pozarządowej i firmy
względu na ich znaczenie w procesie reintegracji rynkowej.
społecznej1).
********************************************************
******************************************************** Spółdzielnia Socjalna to rodzaj przedsię-
Ekonomia społeczna jest to szczególna biorstwa, prowadzonego w oparciu o osobistą
forma przedsiębiorczości, odpowiedzialna spo- pracę członków, działającego na rzecz społecznej
łecznie, ze specyficznymi cechami i niezaprze-
2) Roelants B., Ekonomia społeczna 2002, Dokument
przygotowawczy, CECOP Roelants B., Praga Ekonomia
społeczna 2002, Pierwsza Europejska Konferencja na te-
1) Rymsza M.: Trzeci Sektor Ekonomia Społeczna, War- mat Ekonomii Społecznej w Europie Środkowo-Wschod-
szawa 2005, s.79 niej, dokument przygotowawczy, CECOP, 2002, s.28

6. i zawodowej reintegracji członków, zaś dzia- czą, ale też wiele funkcji społecznych.
łania te nie są wykonywane w ramach prowa-
dzonej przez spółdzielnię działalności gospo- Jak wskazują doświadczenia Europy Zachodniej
darczej. i polskie, wprowadzenie do polskiego ustawodaw-
Międzynarodowy Związek Spółdzielczy definiu- stwa nowych typów instytucji społecznych, takich
je spółdzielnię socjalną jako: „Autonomiczne jak: spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa spo-
stowarzyszenie osób dobrowolnie zjednoczo- łeczne, centra integracji społecznej, może zapew-
nych w celu zaspokojenia swoich wspólnych nić nowe miejsca pracy i przyczynić się do zmniej-
potrzeb oraz aspiracji gospodarczych, spo- szenia bezrobocia oraz stanowić siłę napędową
łecznych i kulturalnych poprzez stanowiące dla lokalnej i regionalnej gospodarki w kraju.
wspólną własność i demokratycznie kontrolo-
wane przedsiębiorstwo.”
Spółdzielnia socjalna jest jednym z podmiotów 2. Doświadczenia europejskie
ekonomii społecznej.
******************************************************** W krajach Europy, oraz w innych regionach świa-
ta, instytucje ekonomii społecznej, zwane również
Spółdzielnie socjalne kierują się zasadą realizacji instytucjami gospodarki obywatelskiej stanowią,
celów społecznych, których osiągnięcie stawiane od ponad stulecia, ważny sektor, wytwarzający
jest przed celami ekonomicznymi, co decyduje towary i usługi o charakterze zarówno handlowym
o tym, iż zaliczane są do podmiotów ekonomii jak i niekomercyjnym. Od około ćwierć wieku,
społecznej. w krajach Unii Europejskiej oraz w innych częś-
Podstawowymi kryteriami, definiującymi obszar ciach świata, obserwuje się wyraźny renesans
spółdzielczości socjalnej są: zainteresowania inicjatywami ekonomii społecz-
- orientacja na zaspokojenie potrzeb osób nej. W krajach UE nowe inicjatywy w zakresie
tworzących podmioty ekonomii społecznej, ekonomii społecznej są rozwinięciem idei nowej
a nie na zysk, przedsiębiorczości o zobowiązaniach socjalnych.
- działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju, W przypadku inicjatyw ekonomii społecznej, zysk
- demokratyczna kontrola uczestników nad z inwestycji nie stanowi wyłącznego celu działa-
funkcjonowaniem organizacji,
nia. Instytucje gospodarki obywatelskiej wspierają
- przeznaczanie nadwyżek na rozwój
taki model gospodarki, który poprzez prowadzenie
organizacji,
działania przyczynia się nie tylko do osiągnięcia
- wspieranie demokracji oraz społeczeństwa
obywatelskiego, korzyści ekonomicznych, ale także podtrzymuje
- działania na rzecz rozwoju lokalnego, i rozwija więzi społeczne. Istotny wpływ w kra-
- rozwijanie kapitału społecznego, jach Unii Europejskiej na rozwój zjawiska nowej
przedsiębiorczości o zobowiązaniach socjalnych
Spółdzielczość socjalna nie tylko wpisuje się miała reforma powojennych systemów socjalnych
w politykę walki z bezrobociem, ale stanowi także w zakresie trzech podstawowych kwestii:
1) budżetu,
istotny element ruchu spółdzielczego i jest jednym
2) skuteczności,
z ważniejszych komponentów światowej gospo- 3) wiarygodności świadczeń socjalnych.
darki, który nie tylko spełnia ważną rolę gospodar-

7. Niebagatelny wpływ na rozwój instytucji ekonomii dobroczynnych. Odmówiono między innymi legali-
społecznej miał także fakt dużego wzrostu proble- zacji wielu instytucji tego typu, ograniczając zasięg
mu ubóstwa w krajach UE. Te czynniki dały prze- trzeciego sektora. Pierwszym etapem tego proce-
możny impuls do rozwoju autonomicznych inicja- su była rewizja uprawnień organizacji dobroczyn-
tyw w ramach organizacji ekonomii społecznej, nych, które zostały przekształcone w dobroczynne
mieszczącej w sobie zarówno fundacje, stowarzy- i filantropijne instytucje państwowe (IPAB), do dziś
szenia i związki, jak i spółdzielnie i firmy społecz- kontrolowane przez władze lokalne. W kolejnych
ne. Instytucje i organizacje ekonomii społecznej są latach działania organizacji dobroczynnych i wo-
szczególnie obecne w niektórych dziedzinach, jak lontarystycznych były stopniowo wypierane przez
tworzenie nowych oraz nowatorskich miejsc pracy bezpośrednią interwencję władz publicznych.
w zakresie integracji społeczno-zawodowej osób Po przeszło pół wieku podejrzeń i niechęci wobec
bez kwalifikacji oraz w dziedzinie indywidualnych tych organizacji, pierwszym przejawem odwrotu
usług socjalnych, jak szkolenia zawodowe, centra od negatywnych nastawień było zatwierdzenie
dla młodzieży, usługi dla osób starszych, pomoc Konstytucji Republiki Włoskiej. Dokument ten ofi-
społecznościom o szczególnych problemach jak: cjalnie uznał rolę prywatnych organizacji non-pro-
dzieci - ofiary przemocy, uchodźcy, imigranci. fit, dając im swobodę działania, przede wszystkim
Nowe formy przedsiębiorstw pojawiły się w cią- w sferze socjalnej, zgodnie z modelem, w którym
gu minionego dwudziestolecia w szeregu krajów działania sektora społecznego i państwowego
europejskich3). są ze sobą powiązane, uzupełniając się na wza-
jem. Niemniej, aż do końca lat osiemdziesiątych
Wśród europejskich doświadczeń w ekonomii XX w., pomimo deklaratywnego zapisu Kon-
społecznej na szczególną uwagę zasługuje pań- stytucji, w ustawodawstwie włoskim nie doszło
stwo włoskie. Włochy są przykładem państwa, do faktycznego uznania i ponownego wzmocnie-
w którym można zaobserwować prężnie rozwijają- nia organizacji trzeciego sektora lub też zwięk-
cy się sektor ekonomii społecznej, czego efektem szenia ich roli w polityce społecznej. Sytuacja
jest chociażby modelowa działalność spółdzielni trzeciego sektora zaczęła się zmieniać w latach
socjalnych. Do schyłku XIX w. rynek i państwo siedemdziesiątych. Niedociągnięcia włoskiego
odgrywały bardzo niewielką rolę w produkcji i ge- modelu pomocy społecznej stawały się coraz
nerowaniu dochodu we Włoszech. Dużo większe bardziej widoczne. Spowolnienie rozwoju gospo-
znaczenie miały inne czynniki, głównie gospodar- darczego stało się przyczyną wzrostu bezrobocia
stwa domowe i organizacje typu non-profit. Naji- i zwiększyło zapotrzebowanie na zasiłki socjalne.
stotniejszymi z nich były Opere Pie (organizacje Jednocześnie nastąpił wzrost liczby ludzi starszych,
dobroczynne), Società di Mutuo Soccorso (towa- a także pojawiły się nowe potrzeby związane z tzw.
rzystwa ubezpieczeń wzajemnych) oraz Casse pozamaterialnymi przypadkami zubożenia: cho-
di Risparmio i Monti di Pegno (banki oszczęd- roby psychiczne, bezdomność, narkomania, imi-
nościowe). Od końca XIX w. zaczęło narastać gracja, długotrwałe bezrobocie. Zaczęło rosnąć
podejrzliwe i niechętnie nastawienie do organizacji zapotrzebowanie zarówno na tradycyjne jak i nowe
formy pomocy społecznej. Nie ulegało wątpliwości,
że ówczesny model polityki społecznej nie potrafi
3) Rymsza M.: Trzeci Sektor Ekonomia Społeczna, War- uporać się z nowymi problemami. Oczekiwano,
szawa 2005, s.79

8. że sektor państwowy będzie zaspokajał rosną- w sposób bardziej stabilny, zatrudniając przy tym
ce potrzeby, rozszerzając zakres swoich usług. płatnych pracowników socjalnych. Na drodze tego
Było to jednak niewykonalne z dwóch powodów. rozwoju stanęła jednak przeszkoda prawna - we
Po pierwsze, brak środków finansowych, po drugie Włoszech stowarzyszenia nie mogły trwale an-
zaś złe zarządzanie jednostkami państwowymi. gażować się w działalność, przynoszącą zysk.
Choć wydatki socjalne, głównie na świadczenia Aby ominąć tę przeszkodę, niektóre ugrupowania
emerytalne, rosły, manewry finansowe, mające zaczęły wykorzystywać prawną formę spółdziel-
na celu redukcję wydatków publicznych spo- ni, bowiem spółdzielnia miała status przedsię-
wodowały zamrożenie liczby miejsc w sektorze biorstwa, charakteryzowało ją członkostwo oraz
publicznym, co w rezultacie nie pozwoliło na do- demokratyczne zarządzanie. Można ją było tak-
stosowanie usług socjalnych do nowych potrzeb. że utworzyć dysponując minimalnym kapitałem
W tej sytuacji pewna liczba ugrupowań, z których początkowym. Co więcej, we Włoszech spółdziel-
wiele było związanych z kościołem katolickim nia podlegała przepisom prawnym nie tylko jako
i opierało się głównie na wolontariuszach, spró- alternatywna forma przedsiębiorczości, zbliżo-
bowała wypełnić lukę pomiędzy popytem a poda- na do indywidualnej działalności gospodarczej,
żą usług socjalnych, tworząc rezerwy finansowe zarządzana autonomicznie i demokratycznie,
i testując nowe formy organizacyjne, które z cza- ale również jako struktura mogąca pełnić funkcję
sem uzyskały status prawny. socjalną. W efekcie status prawny spółdzielni
stawiał ją jako hybrydę między firmą a organiza-
Rozwój trzeciego sektora we Włoszech można cją quasi-non-profit, przy założeniu, że była ona
podzielić na trzy etapy: obiektem surowych ograniczeń dystrybucji zysku
1. Faza wstępna, oraz jedyną formą przedsiębiorstwa, zwolnioną
2. Nadanie statusu prawnego, z podatku od niewydatkowanego zysku4)
3. Konsolidacja.
Faza druga, czyli nadanie statusu prawnego,
Faza wstępna trwała od końca lat siedemdziesią- przypada na lata 1988-1991. Uznanie legalności
tych do końca lat osiemdziesiątych, gdy powstały inicjatyw prywatnych w sektorze usług socjalnych
niewielkie organizacje wolontarystyczne. Organi- rozpoczęło się od decyzji Sądu Konstytucyjnego
zacje te, działające na rzecz społeczności lokal- orzekającej, że rozdział I ustawy przekształcającej
nych, zajmowały się głównie młodzieżą z rodzin organizacje dobroczynne w instytucje państwo-
zagrożonych społecznie, ludźmi starszymi, niepeł- we (jednostki IPAB) jest sprzeczny z Konstytucją.
nosprawnymi, bezdomnymi, narkomanami. Były Decyzja ta w pełni zalegalizowała wszelkie inicjaty-
to początkowo luźne stowarzyszenia, opierające wy obywatelskie, dążące do założenia organizacji
się na pracy wolontariuszy. Wsparcie ze strony prywatnych i zarządzania nimi w celu świadczenia
państwa ograniczało się do niewielkiej pomocy usług socjalnych. W 1991 r. przyjęto dwie kolejne
finansowej, nie mającej realnego związku z zakre- ważne ustawy, które zatwierdzały i regulowały
sem świadczonych usług. Sukcesy tych ugrupo- prawnie dwie główne formy działalności non-profit,
wań doprowadziły do ich rozwoju pod względem rozwinięte w poprzednich latach.
liczebności, wielkości oraz stopnia zaangażo-
wania. Wiele z nich zaczęło świadczyć usługi 4) M. Loss, Spółdzielnie socjalne we Włoszech, w: Trze-
ci Sektor, nr 2, 2005r., s.47

9. Były to: ła się jednak bardzo przydatna w promowaniu
• Ustawa nr 266/91 o organizacjach wolonta- i umacnianiu nowych form organizacyjnych,
rystycznych, która uznała rolę zorganizowanej a głównie spółdzielni socjalnych5)
pracy wolontariuszy, uregulowała ją prawnie,
gwarantowała wpis organizacji wolontarysty-
cznych do specjalnych rejestrów oraz Ustawa z 1991 r. definiuje spółdzielnie socjalne
udzieliła im pewnych ulg podatkowych; jako „organizacje mające na celu zaspokojenie
• Ustawa nr 381/91 o spółdzielniach socjalnych, podstawowych potrzeb społeczności lokalnych
która określiła formę spółdzielni, działających i integrację społeczną obywateli”6) i zapewnia wło-
w sektorze usług socjalnych. skim spółdzielniom socjalnym osobowość prawną.
Ustawy te dodają dwie kolejne formy do dwóch
Ustawa przyjęła dwa typy spółdzielni:
tradycyjnych typów organizacji społecznych, uzna-
- spółdzielnia socjalna typu A: świadcząca usługi
nych przez włoski kodeks cywilny, czyli stowarzy- socjalne i edukacyjne,
szeń i fundacji. Uznają prawo osób prywatnych - spółdzielnia socjalna typu B: dotycząca aktyw-
do organizowania się na korzyść strony trzeciej ności społeczno-zawodowej.
oraz organizacji niepublicznych do stałego świad-
czenia usług socjalnych. Różnica między tymi Włoskie spółdzielnie socjalne, pierwotnie nazywa-
dwiema formami polega na tym, że w odróżnieniu ne spółdzielniami solidarności społecznej, mają
od organizacji wolontarystycznych, spółdzielnie na celu świadczenie usług społecznych w miejscu
socjalne mogą również zatrudniać swoich człon- zamieszkania oraz promowanie powrotu na rynek
ków i mieć status przedsiębiorstwa. pracy. Ustawa wprowadza ograniczenia co do po-
ziomu zysku do podziału między członków, który
Faza trzecia, czyli konsolidacja. Od czasu ogło- nie może przekroczyć poziomu 80% całkowitego
szenia w 1991 r. dwóch, wyżej wymienionych zysku, chociaż spółdzielnia może zdecydować,
ustaw ogólnokrajowych, pojawiło się wiele ustaw aby w ogóle nie dystrybuować zysków, ale w ca-
regionalnych, wspierających rozwój nowych form łości przeznaczać je na cele wspólne. Członkami
organizacji świadczących usługi socjalne i regulu- spółdzielni są także wolontariusze i adresaci usług,
jących ich relacje z władzami publicznymi. Zarów- choć nie jest to obligatoryjne. Określając strukturę
no w ustawach ogólnokrajowych jak i regionalnych, zarządzania w spółdzielniach socjalnych ustawa
poczyniono ponadto wiele zapisów ułatwiających stanowi, że wolontariusze mogą być pełnoprawny-
wprowadzenie i finansowanie usług dla poszcze- mi członkami spółdzielni socjalnych, ale ich udział
gólnych kategorii klientów pomocy społecznej, w ogólnym zatrudnieniu nie może przekroczyć
np. osób niepełnosprawnych, starszych, osób 50%. Spółdzielnia socjalna może mieć:
uzależnionych od narkotyków. Jednocześnie 1) członków pracowników – pracowników szere-
w przewidywaniu, że ułatwi to zaspokojenie ros- gowych i kadrę kierowniczą, otrzymujących
nących potrzeb społecznych, władze publiczne, wynagrodzenie w formie pieniężnej lub w na-
turze (wyżywienie i zakwaterowanie),
na szczeblu centralnym i lokalnym, zaczęły kon-
2) członków użytkowników – odbiorców usług,
traktować usługi od spółdzielni socjalnych i orga-
nizacji wolontarystycznych. Praktyka ta rozwinę-
ła się bez jasno określonych podstaw prawnych
5) tamże
i właściwego przygotowania obu stron. Okaza- 6) tamże

10. świadczonych przez spółdzielnię jako użyt- oraz z subsydiów. Kryteria wyboru ofert stanowią:
kowników (np. osoby starsze, niepełnospraw- efektywność finansowa, jakość usług, zdolność do
ni) lub członków ich rodzin, mobilizacji wolontariuszy. Na realizację usług spół-
3) członków wolontariuszy – którzy na podsta- dzielnia podpisuje kontrakt z władzami lokalnymi.
wie ustawy pracują w spółdzielni nieodpłat-
W latach osiemdziesiątych ub. wieku, rozpoczęto
nie, z własnej woli, bez żadnej rekompensaty,
we Włoszech innowacyjne działania, mające na
4) członków subwencjonowanych – ofiarodaw-
ców kapitału, mających ograniczone prawa celu integrację zawodową osób mających utrud-
uczestniczenia w podejmowaniu decyzji niony dostęp do rynku pracy. Inicjatywy te zostały
i strukturach zarządzania organizacji, zapoczątkowane zarówno przez proces rozpadu
5) osoby prawne – zgodnie z ustawą „publiczne instytucji zajmujących się tradycyjnie tymi grupami
lub prywatne osoby prawne, których statuty (zwłaszcza osobami z zaburzeniami psychiczny-
pozwalają na finansowanie i rozwój współ-
mi, ale też młodzieżą mającą problemy rodzinne),
pracy, mogą być wybierane na członków
spółdzielni socjalnych”7). jak i zwiększenie popytu na usługi, ukierunko-
wane na ich integrację zawodową. Należy także
Na mocy prawa, włoskie spółdzielnie socjalne wspomnieć o ograniczeniach ustawy, wspierającej
posiadają szczególne uprzywilejowane miejsce integrację zawodową osób niepełnosprawnych,
w kontaktach z władzami lokalnymi i centralnymi, która ustalała zbyt wysokie kwoty obowiązkowe,
często są to specjalne porozumienia. Obecnie we ponadto nie przewidywała opcji alternatywnych
Włoszech istnieje około 4,5 tysiąca spółdzielni i skutecznych form wspierania integracji zawodo-
socjalnych, z czego 70% świadczy usługi socjal- wej. Ponadto, ustawa ta opierała się na zbyt zbiu-
ne, a 30% prowadzi programy reintegracji spo- rokratyzowanym systemie zarządzania, a wiele jej
łeczno-zawodowej. Spółdzielnie socjalne obu ty- zapisów mogło doprowadzić do nadużyć. Nowe
pów stanowią 4% wszystkich włoskich spółdzielni działania rozwinęły się jako alternatywa dla trady-
i posiadają 10% udziału w zatrudnieniu w włoskiej cyjnej metody integracji zawodowej osób, mają-
spółdzielczości. Przeciętna liczba zatrudnionych cych trudności ze znalezieniem się na rynku pracy,
w spółdzielniach waha się od 40 do 50 osób, polegającej na tworzeniu specjalnych zakładów
z czego ponad połowa to płatni pracownicy. Więk- pracy chronionej. Nowe formy zostały stworzone
szość spółdzielni działa lokalnie, są one zorga- z myślą o zagwarantowaniu takim osobom stałego
nizowane w lokalne konsorcja oraz posiadają miejsca zatrudnienia. W przeciwieństwie do do-
ogólnokrajową reprezentację. Mocnymi strona- tychczasowych zakładów pracy chronionej, udział
mi włoskich spółdzielni jest to, że wyrastają one pracowników niepełnosprawnych był na począt-
z lokalnych społeczności, mają możliwość wyzwo- ku dość niski. Od samego początku najczęściej
lenia i rozwoju kapitału społecznego na swoim występującą formą prawną organizacji była spół-
terenie, angażują wolontariuszy i ludzi zorientowa- dzielnia, a charakter produkcji był zróżnicowany
nych prospołecznie i są pionierami wielu usług we w zależności od potrzeb lokalnych i zaangażowa-
Włoszech. Środki finansowe włoskich spółdzielni nia administracji państwowej. Na ogół działalność
socjalnych pochodzą ze środków publicznych, ekonomiczna spółdzielni polegała na usługach
chociaż te uzyskiwane są w drodze przetargów (pralnie, utrzymywanie terenów zielonych, restau-
racje i ogólne jednostki żywienia zbiorowego) oraz
rzemiośle (usługi szklarskie, prace w drewnie).
7) tamże
10

11. Po okresie swobodnego rozwoju działalność tych wych, jako pracodawcy, była niewielka. Jednak
organizacji została prawnie uregulowana ustawą duże bezrobocie w Finlandii w latach dziewięć-
nr 381/1991. dziesiątych, spowodowało ogromny wzrost lokal-
nych inicjatyw obywatelskich na rzecz tworzenia
Zgodnie z ustawodawstwem spółdzielnie socjalne miejsc pracy. W rezultacie, obecnie organizacje
typu B mają za zadanie: społeczne, w tym przedsiębiorstwa społeczne, są
- stworzenie możliwości zatrudnienia osobom pracodawcą dla około 4% zatrudnionych w Finlan-
mającym utrudniony dostęp do rynku pracy. dii. W minionym dziesięcioleciu zorganizowano w
Dotyczy to przede wszystkim grupy osób Finlandii kilka form przedsiębiorstw społecznych,
do której zalicza się: osoby uzależnione od
m.in. przedsiębiorstwa społeczne typu spółdziel-
alkoholu i narkotyków, inwalidów, pracowni-
ków o niskich kwalifikacjach, osoby starsze, czego, tworzone przez fińskie stowarzyszenia
więźniów zwolnionych warunkowo, osób niepełnosprawnych. Część zakładów pracy
- promowanie integracji społecznej pracowników chronionej przekształca się w przedsiębiorstwa
poprzez rozwój zawodowy i osobisty: zatrud- o charakterze społeczno-ekonomicznym. W ca-
nienie w przedsiębiorstwie socjalnym pozwala łej Finlandii około 1500 osób niepełnosprawnych
pracownikom podwyższać kwalifikacje zawo-
znalazło pracę w przedsiębiorstwach społecz-
dowe, ale głównie wywiera pozytywny wpływ
na ich rozwój osobisty (poczucie własnej nych. Przedsiębiorstwa społeczne są najczęściej
wartości i autonomii, stosunki interpersonalne, własnością zainteresowanych udziałowców, nie
zachowania). pracowników. Efekty finansowe wskazują, że spół-
dzielnie te będą wkrótce samowystarczalne. Dru-
W latach dziewięćdziesiątych spółdzielnie socjal- gą formą przedsiębiorstw społecznych w Finlandii
ne, dążące do integracji zawodowej osób, mają- są warsztaty społeczne i lokalne stowarzyszenia
cych utrudniony dostęp do rynku pracy, stawały dla osób bezrobotnych, które zapewniają młodym,
się coraz bardziej wyspecjalizowane, głównie bezrobotnym ludziom półroczne zatrudnienie w
w kategoriach ekonomicznych i zarządzania. rzemiośle (usługi motoryzacyjne, stolarstwo). Lo-
W rezultacie zmienił się także wizerunek zewnętrz- kalne stowarzyszenia bezrobotnych, a jest ich
ny tych przedsiębiorstw i coraz częściej są one po- około 350 w skali kraju, mają swoją reprezentację
strzegane jako specjalistyczne narzędzie polityki ogólnokrajową.
rynku pracy, a nie zwykłe programy, wspierające
integrację społeczną8). Ich główne funkcje to:
- zapewnienie osobom bezrobotnym informacji,
Znamienną rolę w budowaniu sektora ekonomii - umożliwienie kontaktów społecznych,
społecznej odgrywają także, prezentowane poni- - usprawnienie umiejętności zawodowych
żej, doświadczenia Finlandii, które niewątpliwie poprzez uzyskanie bądź zmianę kwalifikacji
wyróżniają się na tle pozostałych państw europej- zawodowych.
skich.
Większość osób, prowadzących przedsiębiorstwa
Finlandia jest państwem, w którym do końca lat
społeczne to wolontariusze, jednak państwo sub-
osiemdziesiątych, rola organizacji pozarządo-
sydiuje część zatrudnienia personelu szkolącego
oraz przewodniczącego stowarzyszenia. Środki
8) M. Loss, Spółdzielnie socjalne we Włoszech, w: Trze-
ci Sektor, nr 2, 2005r., s.55 na te cele wypłacane są przez lokalne biura pra-
11

12. cy, które wypłacają także subsydia bezrobotnym nych, zakładających spółdzielnie socjalne. Szko-
przez okres pół roku, jeśli pozostają bez pracy lenia są organizowane przez Ministerstwo Pracy i
przez okres co najmniej jednego roku. Członkami obejmują m. in. takie zagadnienia jak: ekonomika
- udziałowcami spółdzielni socjalnych w Finlan- biznesu, prawo spółdzielcze, zarządzanie spół-
dii są władze lokalne, lokalne oddziały związków dzielnią, marketing i planowanie rozwoju produk-
zawodowych, parafie, lokalne oddziały banków, cji i usług. Ponadto w Finlandii, do subsydiowania
przedsiębiorcy. Pracownicy spółdzielni nie są zatrudnienia w organizacjach pozarządowych i
udziałowcami ze względu na ograniczenia fińskie- przedsiębiorstwach społecznych, wykorzystuje się
go ustawodawstwa w zakresie bezrobocia. Spół- dochody państwowego monopolu loteryjnego oraz
dzielnie dla osób bezrobotnych, powstałe w latach dochody z gier hazardowych. Muszą one przeka-
dziewięćdziesiątych, przynoszą wymierne efekty zać część swoich zysków na finansowanie zatrud-
ekonomiczne i społeczne oraz psychologiczne nienia młodzieży10).
ponieważ:
- zapewniają dochód osobom bezrobotnym Obecnie skala fenomenu, określanego jako spół-
i ich rodzinom, dzielnie socjalne, pozwala stwierdzić, że stanowią
- utrzymują i rozwijają umiejętności zawodowe one integralną część polityki socjalnej, aktywnej
poprzez prowadzenie szkoleń dla potrzeb polityki rynku pracy oraz systemu pomocy społecz-
rynku pracy,
nej. W najbliższej przyszłości spółdzielnie socjalne
- utrzymują osoby bezrobotne w odpowiedniej
jeszcze bardziej zaangażują się w plany rozwo-
kondycji społecznej, psychicznej i fizycznej9).
ju społeczności lokalnych. Będą on w większym
Fińskie Ministerstwo Pracy szacuje, że w wyniku stopniu współtwórcami polityki społecznej niż zwy-
miejsc pracy, stworzonych przez nowe spółdziel- kłymi wykonawcami usług. Spółdzielnie socjalne
nie socjalne, około 19 tysięcy osób rocznie uzy- mają na celu dobro społeczne, ale jednocześnie
skuje możliwość otrzymania wynagrodzenia. God- ich strategia zarządzania zbliża je do organizacji,
ne podkreślenia jest także to, że nowe inicjatywy w przynoszących zyski: pracują rzetelnie i wydajnie
sferze zatrudnienia, przyczyniają się do pobudze- w celu osiągnięcia konkurencyjnej pozycji na ryn-
nia solidarności w ramach społeczności lokalnych. ku. Umożliwia to powiązanie celu prospołecznego
Wsparcie społeczności lokalnych w Finlandii przy- z naturą przedsiębiorstwa.
biera wiele postaci, m.in. polega na nieodpłatnym
lub poniżej ceny rynkowej, użyczaniu lokali przez Podmioty ekonomii społecznej w krajach Unii Euro-
władze samorządowe, parafie kościoła ewangeli- pejskiej to około 900 000 przedsiębiorstw, wytwa-
ckiego, związki zawodowe, banki lokalne. W Fin- rzających około 10% PKB i dających zatrudnienie
landii pomoc państwa polega na subsydiowaniu 10 % osób w tzw. wieku produkcyjnym. Ekonomia
zatrudnienia przez administrację rządową i samo- społeczna aktywnie uczestniczy w nowoczesnej,
rządową długotrwale bezrobotnych przez okres 6 pluralistycznej gospodarce rynkowej, dopominając
miesięcy oraz bezpłatnych szkoleń dla bezrobot- się - wraz ze swoimi aspektami ekonomicznymi,
społecznymi i obywatelskimi - o swoje prawa, jako
pełnoprawnego partnera w społeczeństwie. Jest
9) E. Leś, Europejskie doświadczenia w sprawie przed-
siębiorczości społecznej na przykładzie Włoch i Finlandii,
w: Pomoc społeczna od klientyzmu do partycypacji, pod
red. E Leś, Warszawa 2002/2003, s.387 10) tamże
12

13. jednym z głównych priorytetów polityki UE i inte- wojną światową dominującego typu ubezpieczalni
gralną częścią modelu społecznego i gospodar- na polskim rynku ubezpieczeniowym. W minionej
czego dla przyszłej Unii Europejskiej11). dekadzie poszukiwano możliwości odbudowania
pozycji towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,
jednej z klasycznych form ekonomii społecznej.
3. Polska na tle doświadczeń Nawiązano współpracę z partnerami francuskimi,
europejskich współtworzącymi europejski ruch ubezpieczenio-
wy, odwołujący się do idei wzajemności. Szansę
W Polsce bogata tradycja i dorobek instytucji eko- dla rozwoju towarzystw upatrywano wówczas w
nomii społecznej na rzecz niezamożnych grup reformie systemu ubezpieczeń społecznych, która
społecznych, sięgające okresu zaborów i rozwija- mogła zawierać zachęty do tworzenia niekomer-
ne w II Rzeczypospolitej i w okresie PRL, zostały cyjnych ubezpieczalni, opartych na idei dobrowol-
zapomniane. Rosnące obecnie zainteresowanie nej solidarności ubezpieczonych. W 1944 r. Bank
gospodarką społeczną, może więc sprawiać wra- Światowy przedstawił jednak odmienną koncepcję
żenie „powracającej fali”. Pierwsza taka „powraca- reformy, która spychała towarzystwa ubezpieczeń
jąca fala” rozbiła się u progu przemian ustrojowych. wzajemnych do tworzenia drugiego filaru kapita-
Po 1989 r. rozpoczęła się stopniowa odbudowa łowych funduszy emerytalnych, jako programów
instytucji ekonomii społecznej, w szczególności przezorności indywidualnej. Niepowodzenie upo-
stowarzyszeń i fundacji. Odbudowa ta przebiegała wszechniania towarzystw ubezpieczeniowych
boleśnie ze względu na odejście od ideałów so- wskazuje, że autorzy reform gospodarczych z lat
lidarności i dominację polityki, opartej głównie na dziewięćdziesiątych nie byli zainteresowani wyko-
rozwijaniu gospodarki wolnorynkowej i koncentro- rzystaniem wzorów gospodarki społecznej okresu
waniu się na poszukiwaniu zysku prywatnego. W międzywojennego12).
latach dziewięćdziesiątych spółdzielczość i inne
formy wspólnotowego gospodarowania trakto- Jednakże warto podkreślić, że nowe inicjatywy w
wane były nieufnie, jako relikt okresu socjalizmu, zakresie rynku pracy na rzecz osób długotrwale
który właśnie się skończył. Z jednej strony widocz- bezrobotnych, są w naszym kraju faktem. Inicjaty-
ne były dramatycznie wzrastające podziały, nie- wy „nowej gospodarki społecznej”, w odróżnieniu
równości, bezrobocie oraz szerzące się ubóstwo, od „starej”, zorientowane są też nie tylko na ko-
z drugiej - niewydolność różnych podmiotów po- rzyść członków (zasada wzajemności), ale także
mocy społecznej, tendencja do działań centrali- na korzyści społeczne, zwłaszcza społeczności lo-
stycznych i biurokratycznych w miejsce kontaktu kalnych i środowisk marginalizowanych. W mniej-
i współpracy, przewaga postaw rywalizacyjnych szym stopniu proces odbudowy niezależnych
nad współdziałaniem. Spektakularnym niepowo- instytucji obywatelskich dotyczy spółdzielczości,
dzeniem zakończyła się zwłaszcza próba odrodze- która w Polsce, jak i w innych krajach, stanowi in-
nia towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, przed II tegralny element instytucji gospodarki społecznej.
W okresie minionych siedemnastu lat transforma-
cji, spośród polskich instytucji spółdzielczych dy-
11) Roelants B., Praga Ekonomia społeczna 2002,
Pierwsza Europejska Konferencja na temat Ekonomii
Społecznej w Europie Środkowo-Wschodniej, dokument 12) M. Rymsza, Stara i nowa ekonomia społeczna, w:
przygotowawczy, CECOP, 2002, s.3 Trzeci sektor, nr2, 2005r., s.3
13

14. namicznie rozwinęła się spółdzielczość kredytowa łecznej, rozumianej jako sektor gospodarki zdolny
(Kasy oszczędnościowo-kredytowe SKOK im. F. wytworzyć efektywne miejsca pracy dla osób nie-
Stefczyka). Pozostałe branże spółdzielcze nadal atrakcyjnych dla „normalnego” rynku pracy. W tym
nie rozwinęły się dostatecznie dobrze. Nadzieją są zakresie wyróżnia się trzy grupy spraw, mających
nowe, małe spółdzielnie lokalne, które zakładają kluczowe znaczenie:
bezrobotni w regionach o wysokim poziomie bez- - stworzenie prawno-finansowych ram funkcjo-
robocia. nowania sektora ekonomii społecznej – zakre-
su pomocy publicznej i zobowiązań podatko-
wych. W szczególności chodzi tu o znalezienie
Rozwój sektora ekonomii społecznej w Polsce „złotego środka” pomiędzy protekcjonizmem
jest uwarunkowany politycznie i ekonomicznie. ze strony państwa, a przestrzeganiem reguł
W płaszczyźnie politycznej instytucje gospodarki wolnorynkowej konkurencji i ponoszeniem
społecznej przyczyniają się do stabilizacji porząd- ekonomicznego ryzyka,
ku ustrojowego w kraju. Proces ten odbywa się - stworzenie zróżnicowanych form gospodaro-
wania w ramach ekonomii społecznej – form
poprzez łagodzenie społecznych i ekonomicznych
przedsiębiorstw społecznych,
skutków przemian gospodarki obywatelskiej, za-
- stworzenie sieci instytucji, wspierających
pewniającej zdobywanie i podnoszenie kwalifikacji sektor ekonomii społecznej: od doradztwa
oraz rozwijającej miejsca pracy dla osób o niskich technicznego począwszy poprzez doradztwo,
kwalifikacjach, które z różnych powodów nie mogą szkolenie w zakresie zarządzania, na dostępie
podnieść poziomu wykształcenia i są zagrożone do kapitału skończywszy14).
wykluczeniem społecznym. Rozwiązaniem tego
Na rozwój ekonomii społecznej niewątpliwie mają
stanu ma stać się rozwój rynku różnorakich usług
wpływ organizacje pozarządowe, których dyna-
świadczonych na rzecz społeczności lokalnych
miczny rozwój nastąpił na początku lat dziewięć-
oraz tworzenie w ten sposób źródeł zatrudnienia
dziesiątych. Wiele z nich angażowało się w bez-
niewymagających wysokich kwalifikacji. Rozwój
pośrednie działania na rzecz osób, dotkniętych
instytucji ekonomii społecznej w Polsce należy
problemami w okresie zmian ustrojowych. Zaan-
widzieć także w kontekście kryzysu finansów pub-
gażowanie to wynikało z obywatelskiej odpowie-
licznych. Jednym ze sposobów na ograniczenie
dzialności za pokojową zmianę systemu. Działa-
deficytu budżetowego jest poszukiwanie efek-
nia te, aczkolwiek niezmiernie ważne, opierały się
tywniejszych społecznie i ekonomicznie metod
głównie na tradycyjnym modelu pomocy społecz-
realizacji zadań publicznych. Ich realizację można
nej, polegającym na dystrybucji świadczeń i usług
powierzyć organizacjom ekonomii społecznej13).
z naciskiem na komponenty socjalne. Zarówno w
Aktywna polityka społeczna wymaga stworzenia
publicznej pomocy, jak i w organizacjach obywa-
instytucjonalnych mechanizmów, umożliwiają-
telskich, dominowały działania w kategoriach „fi-
cych efektywne, ekonomiczne zatrudnianie osób
lozofii przetrwania”. Toczono także ożywioną dys-
pozostających bez pracy. Z tego punktu widzenia
kusję na temat podziału zakresu zadań pomiędzy
należy zwrócić uwagę na rozwój ekonomii spo-
instytucje administracji państwowej, a instytucje
13) Raport Grupy nr 4 Zespołu Zadaniowego ds. Re-
integracji Społecznej, Ministerstwo Gospodarki Pracy i
Polityki Społecznej: Działalność organizacji pozarządo- 14) T. Kaźmierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej po-
wych w Polsce. Najlepsze praktyki. Szanse i zagrożenia, lityki społecznej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
Warszawa 2003 2003, s. 122
1

15. obywatelskie. Organizacje pozarządowe stały na ich niezrozumienia i odrzucenia przez scentralizo-
stanowisku, że tradycyjna, scentralizowana pomoc wane i tradycyjnie funkcjonujące służby społeczne.
społeczna powinna dokonać reorientacji w kierun- Jednakże ze względu na świadomość znaczenia
ku współpracy z obywatelami i ich organizacjami. tych działań dla budowania zalążków nowych roz-
Oprócz tego powinna również współpracować w wiązań prawnych były one kontynuowane, speł-
dążeniu do rozwijania działań, umożliwiających niając ważne funkcje rekompensujące. Stanowiły
osobom, mającym problemy w obszarze gospo- alternatywę wobec niepowodzeń społecznych i
darki rynkowej, aktywizację poprzez tworzenie gospodarczych wielu grup wykluczonych społecz-
grup samopomocowych, edukacyjnych i rozwija- nie, zabudowywały przestrzenie gdzie nie działało
jących przedsiębiorczość społeczną, również o państwo, samorząd, biznes, tworzyły różne formy
charakterze gospodarczym. Rozważania na temat usług o charakterze samopomocowym, budowały
pomocniczej roli państwa w stosunku do działań nową jakość działań i nowe instytucje. Podstawą
obywatelskich były bardzo ożywione. Zapis kon- realizowanych programów było uczestnictwo, sa-
stytucyjny o pomocniczej roli państwa, niejedno- moorganizacja, samowystarczalność, współdecy-
krotnie interpretowany był niezgodnie z intencją, dowanie i współzarządzanie15).
która zakłada, że problemy lokalne w pierwszym
rzędzie powinny być podejmowane przez oby- Z punktu widzenia rozwoju sektora ekonomii
wateli i ich wspólnoty. Dopiero, gdy one nie są społecznej, a także organizacji pozarządowych,
w stanie rozwiązać własnych problemów, mogą w ostatnich latach w Polsce nastąpił poważny po-
wkroczyć wspólnoty wyższego rzędu. Do dzisiej- stęp w zakresie tworzenia ram prawnych dla roz-
szego dnia w wielu środowiskach, organizacje i woju alternatywnych form przedsiębiorczości oraz
instytucje obywatelskie postrzegane są jako pod- budowania partnerstwa publiczno-społecznego,
mioty wspierające działania państwa. Tymczasem w tym :
obywatele - poprzez swoje instytucje, wspólnoty, - Ustawa o Działalności Pożytku Publicznego
i Wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r. Traktuje
związki, stowarzyszenia, fundacje, przedsiębior-
się ją jak swoistego rodzaju „konstytucję” dla
stwa społeczne - mogą organizować nową jakość organizacji obywatelskich,
życia społecznego, a państwo powinno, zgodnie z - Ustawa o Zatrudnieniu Socjalnym, przyjęta
zasadą pomocniczości, tworzyć jedynie niezbędne przez Sejm w czerwcu 2003 r. Odpowiada
warunki do funkcjonowania różnorodnych przed- na problemy wykluczenia, spowodowanego
sięwzięć obywatelskich. Organizacje pozarządo- niskim poziomem edukacji,
we podejmowały działania, które oprócz aspektu - Ustawa o Spółdzielniach Socjalnych
z 27 kwietnia 2006 r.
socjalnego, zawierały też komponent ekonomiczny
Wszystkie te ustawy dopełniają się, tworząc praw-
i integracyjny. Świadczone były różnorodne usługi
ne podstawy rozwoju ekonomii społecznej w Pol-
i produkcja dóbr na rzecz społeczności lokalnych.
sce.
Podejmowane działania realizowane były w sytu-
acjach ekonomicznego ryzyka np. nieopłacalna
działalność ekonomiczna, brak dostatecznych
kwalifikacji grupy realizującej projekty, brak uregu-
lowań prawnych, dających preferencje organiza-
cjom podejmującym tego typu zadania, czy groźba
15) tamże
1

16. II. JAK ZAłOżYć I ZAREJEStROWAć
SPółDZIElNIę SOCJAlNą
1. Założyciele i członkowie przepisów o ochronie zdrowia psychicz-
nego,
Ustawa o spółdzielniach socjalnych precyzyjnie f) uchodźcy, mający problemy z integracją,
określa grupę osób, które mogą stworzyć spół- g) niepełnosprawni, w rozumieniu Ustawy
z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
dzielnię socjalną.
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych,
Założycielami spółdzielni socjalnych mogą być 3. inne osoby, pod warunkiem, że ich liczba
zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. Je- nie przekracza 50% ogólnej liczby założycieli.
żeli założycielami spółdzielni socjalnej są osoby
fizyczne, ich liczba nie może być mniejsza niż 5 Członkowie założyciele, w zależności od swojej
i większa niż 50. Jedynym wyjątkiem są spółdziel- sytuacji życiowej, chcąc przystąpić do spółdzielni
nie socjalne, powstałe w wyniku przekształcenia socjalnej powinni uzyskać odpowiednie zaświad-
się spółdzielni inwalidów lub spółdzielni niewido- czenie, potwierdzające, że każdy z nich należy do
mych. jednej z wyżej wymienionych grup:
• osoby niepełnosprawne - orzeczenie o stop-
Według ustawy, w kręgu osób fizycznych, niu niepełnosprawności,
uprawnionych do tworzenia spółdzielni socjalnej, • osoby bezrobotne – zaświadczenie o statusie
znajdują się: osoby bezrobotnej z Powiatowego Urzędu
Pracy,
• osoby uzależnione od alkoholu – zaświad-
OSOBY FIZYCZNE
czenie z zakładu lecznictwa odwykowego
1. osoby bezrobotne, w rozumieniu przepisów po zakończeniu programu psychoterapii
Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji w zakładzie lecznictwa odwykowego,
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• osoby uzależnione od narkotyków lub innych
2. osoby, o których mowa w Ustawie z dnia 13 środków odurzających, po zakończeniu pro-
czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, gramu terapeutycznego w zakładzie opieki
czyli: zdrowotnej
a) osoby uzależnione od alkoholu, po • osoby chore psychicznie - zaświadczenie
zakończeniu programu terapii w zakładzie z zakładu opieki zdrowotnej,
lecznictwa odwykowego,
• uchodźcy, realizujący indywidualny program
b) uzależnione od narkotyków lub innych integracji - zaświadczenie z Powiatowego
środków odurzających, po zakończeniu Centrum Pomocy Rodzinie,
programu terapeutycznego w zakładzie
• osoby bezdomne, realizujące indywidualny
opieki zdrowotnej,
program wychodzenia z bezdomności oraz
c) bezdomni, którzy realizują indywidualny osoby zwalniane z zakładu karnego, mające
program wychodzenia z bezdomności, trudności w integracji ze środowiskiem - za-
d) byli więźniowie, mający trudności świadczenie z Ośrodka Pomocy Społecznej.
w integracji ze środowiskiem,
e) osoby chore psychicznie w rozumieniu
1

17. OSOBY PRAWNE natomiast ktoś, spoza spółdzielni, zechce zostać
Spółdzielnię socjalną mogą również założyć co jej członkiem. Ważne , żeby liczba członków nie
najmniej dwie, spośród następujących kategorii spadła poniżej 5 osób i nie przekroczyła 50 (wyjąt-
osób prawnych: kiem są spółdzielnie socjalne, przekształcone ze
• organizacje pozarządowe w rozumieniu spółdzielni inwalidów lub niewidomych). Poza oso-
Ustawy o działalności pożytku publicznego bami fizycznymi, członkami spółdzielni socjalnej
i o wolontariacie, mogą zostać także osoby prawne, np. organizacje
• jednostki samorządu terytorialnego, pozarządowe.
• kościelne osoby prawne.
Członkostwo spółdzielni socjalnej mogą nabyć:
Osoby prawne, po założeniu spółdzielni socjal- 1. osoby fizyczne:
nej, zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej • zagrożone wykluczeniem społecznym,
5 osób spośród wymienionych w art. 4 ust. 1 Usta- należące do grup mogących założyć spół-
wy o spółdzielniach socjalnych, w terminie 6 mie- dzielnię, (założyciele spółdzielni socjalnej),
sięcy od zarejestrowania spółdzielni w Krajowym • zagrożone wykluczeniem społecznym,
Rejestrze Sądowym. należące do grup mogących założyć
spółdzielnię, ale posiadają ograniczoną
zdolność do czynności prawnych,
Kolejnym warunkiem, który musi zostać spełniony
• fachowcy/specjaliści - osoby spoza grup
przez założycieli, jest posiadanie przez nich pełnej zagrożonych wykluczeniem społecznym
zdolności do czynności prawnych. Każda osoba, pod warunkiem jednak, że ich praca na
która skończyła 18 lat, posiada pełną zdolność do rzecz spółdzielni wymaga szczególne-
czynności prawnych, chyba że zdolność ta zosta- go rodzaju kwalifikacji, których pozostali
ła ograniczona przez sąd. Osoba, której zdolność członkowie spółdzielni nie mają. Liczba
tych osób nie może być jednak większa niż
do czynności prawnych została ograniczona, nie 50% ogólnej liczby członków spółdzielni
może zostać założycielem spółdzielni, ale może socjalnej.
być członkiem spółdzielni. 2. osoby prawne:
• organizacje pozarządowe, o ile statut
******************************************************** spółdzielni socjalnej nie stanowi inaczej
(pojęcie organizacji pozarządowej rozumie
Do założenia spółdzielni socjalnej
się zgodnie z definicją Ustawy o działalno-
potrzeba minimum 5 osób lub co najmniej
ści pożytku publicznego i wolontariacie),
2 podmioty prawne!
• kościelne osoby prawne,
********************************************************
• jednostki samorządu terytorialnego,
• osoby, o których mowa w art. 4 ust. 1 Usta-
CZłONKOWIE wy o spółdzielniach socjalnych, zatrudnione
Liczba członków spółdzielni socjalnej w trakcie jej nieprzerwanie przez okres 12 miesięcy
istnienia i działalności może się zmienić. Osoby, w spółdzielni socjalnej, której założycielami
zakładające spółdzielnię, niekoniecznie muszą były osoby prawne.
w niej działać przez resztę swojego życia zawo-
dowego. Może się zdarzyć, że ktoś zrezygnuje
z członkostwa (lub zostanie go pozbawiony),
1

18. 2. Rejestracja spółdzielni socjalnej cjach, które taką pomoc świadczą, np. Ośrodki
Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej, Inkubatory
KROK NR 1 Gospodarki Społecznej, stowarzyszenia lub fun-
OPRACOWANIE BIZNES PLANU SPÓŁDZIELNI dacje, wspierające spółdzielczość socjalną. Nie-
SOCJALNEJ ocenione dla osób, które chcą założyć spółdziel-
nię socjalną, może być również doświadczenie
Osoby, które zamierzają założyć spółdzielnię so- działających już spółdzielni socjalnych. Warto,
cjalną, muszą tworzyć przynajmniej pięcioosobo- na etapie przygotowań, nawiązać także kontakt z
wą grupę i mieć pomysł na działalność gospodar- Powiatowym Urzędem Pracy, w którym należy się
czą, czyli np. na sprzedaż określonych towarów, dowiedzieć, na jaką pomoc można liczyć, bowiem
świadczenie usług (wykonywanie remontów – pra- założyciele spółdzielni będą potrzebować kapitału
ce malarskie, kładzenie posadzek, glazury; usługi niezbędnego np. do zakupu niezbędnych materia-
hydrauliczne; sprzątanie mieszkań i pomieszczeń łów, narzędzi do realizacji usług lub produkcji dóbr.
biurowych; szkolenia komputerowe, usługi IT, Do Powiatowego Urzędu Pracy możemy się zwró-
usługi opiekuńcze, catering itp.), na które istnieje cić z wnioskiem o przyznanie środków na dofinan-
zapotrzebowanie na lokalnym rynku. sowanie stanowiska pracy z Funduszu Pracy.
Na etapie przygotowań należy rozpoznać umie- Wniosek o przyznanie środków określa:
jętności przyszłych członków spółdzielni socjalnej, • kwotę wnioskowanych środków,
jaką pracę mogliby razem wykonywać i na ile usłu- • rodzaj działalności gospodarczej, którą
gi lub towar, jaki chcą oferować, może znaleźć po- bezrobotny zamierza podjąć,
pyt. Czas, poświęcony na omówienie pomysłów na • kalkulację kosztów związanych z podjęciem
działalności,
działalność gospodarczą i na wstępne rozpoznanie
• źródła ich finansowania,
rynku, czyli przeanalizowanie do kogo chcemy tra-
• wskazanie działań, podjętych na rzecz rozpo-
fić z usługami lub towarami, w jaki sposób można
częcia działalności, dotyczących w szczegól-
być konkurencyjnym dla innych przedsiębiorców, ności pozyskania lokalu, uzyskania niezbęd-
to czas, od którego w dużej mierze może zależeć nych pozwoleń oraz odbycia szkoleń,
sukces tworzonej spółdzielni socjalnej. O tym, jak • szczegółową specyfikację wydatków
zróżnicowany może być profil działalności spół- w ramach wnioskowanych środków,
dzielni socjalnej, świadczą przykłady ponad 165 • przewidywane efekty ekonomiczne prowadze-
już istniejących spółdzielni. Świadczą one: usługi nia działalności gospodarczej,
budowlane, cateringowe, usługi porządkowe i pie- • proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu
środków.
lęgnacji terenów zielonych, usługi opiekuńcze; zaj-
mują się m.in. produkcją zabawek edukacyjnych,
Formami zabezpieczenia są:
renowacją mebli stylowych; prowadzą skup surow-
• poręczenie,
ców wtórnych, prowadzenie kąpielisk strzeżonych,
• weksel z poręczeniem wekslowym,
prowadzenie gospodarstw agroturystycznych.
• gwarancja bankowa,
Stworzenie dobrego biznes planu gwarantuje po-
• zastaw na prawach lub rzeczach,
wodzenie działalności spółdzielni socjalnej. W
• blokada rachunku bankowego,
początkowym etapie przygotowań można uzyskać
• akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez
wsparcie i informacje w instytucjach i organiza- dłużnika.
1

19. ******************************************************** łów, które członek obowiązany jest zadeklaro-
wać, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki
Wniosek do PUP należy złożyć przed za-
niewniesienia udziału w terminie,
rejestrowaniem spółdzielni, najlepiej wówczas,
• możliwość wnoszenia wkładów.
gdy składamy wniosek o rejestrację spółdziel-
ni do krajowego rejestru sądowego
********************************************************
********************************************************
Na spotkaniu założycielskim, statut,
przyjęty poprzez uchwałę, musi zostać pod-
KROK NR 2
pisany przez wszystkich członków założycieli
STATUT SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ
spółdzielni socjalnej.
********************************************************
Kolejnym etapem w tworzeniu spółdzielni socjalnej
jest opracowanie statutu, czyli dokumentu, okre-
KROK NR 3
ślającego podstawowe zasady funkcjonowania
ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE
oraz cele spółdzielni socjalnej.
Kolejny etap to zorganizowanie oficjalnego spot-
Statut spółdzielni socjalnej musi zawierać niezbęd-
kania założycielskiego, na którym zostanie powo-
ne elementy, którymi są:
łana spółdzielnia. Po zakończeniu tego spotkania,
• nazwa spółdzielni, zawierająca oznaczenie
„Spółdzielnia Socjalna”, rozpoczyna się proces rejestracji w sądzie i dopie-
• przedmiot działalności spółdzielni (działania ro po nim można faktycznie rozpocząć działalność
wykonywane w ramach działalności gospo- na rynku.
darczej, wymienione zgodnie z kategoriami Na zebraniu założycielskim zostaje założona spół-
opisanymi w Polskiej Klasyfikacji Działalności dzielnia socjalna – podmiot, który do momentu za-
oraz informacja, że spółdzielnia działa na
rejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym nie
rzecz reintegracji społecznej i zawodowej),
posiada jeszcze osobowości prawnej.
• teren działania,
Na początku zebrania członkowie założyciele pod-
• czas trwania, o ile spółdzielnia została założo-
na na czas określony, pisują listę obecności, zawierającą imię i nazwisko,
• prawa, obowiązki oraz zasady przyjmowania, adres zamieszkania lub zameldowania, nr PESEL
odwoływania, wykreślania czy wykluczania oraz podpisy członków założycieli. Pierwszym do-
członków spółdzielni socjalnej, kumentem, który powinien być przedstawiony na
• zasady wyboru, odwoływania oraz kompeten- zebraniu założycielskim jest porządek obrad. Po-
cje władz spółdzielni socjalnej, w tym: Zarzą- rządek obrad powinien zawierać wszystkie uchwa-
du, Walnego Zgromadzenia Członków oraz
ły, które mają być podejmowane na zebraniu.:
Rady Nadzorczej (organ kontroli wewnętrznej
wybierany, jeśli liczba członków jest większa uchwałę o powołaniu spółdzielni, przyjęciu statutu
niż 15 osób), oraz o wyborze władz spółdzielni. Po przedstawie-
• zasady wprowadzania zmian w statucie, niu celu zebrania i zatwierdzeniu porządku obrad
• sposób podziału, łączenia się, a także likwida- zostaje wybrany Przewodniczący oraz Sekretarz
cji spółdzielni socjalnej, zebrania. Kandydaci mogą być zgłaszani przez
• zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz uczestników zebrania lub zgłosić się sami. Wybory
pokrywania strat, dokonywane są w trybie jawnym. Przewodniczący
• wysokość wpisowego, wysokość i ilość udzia-
1

20. zebrania prowadzi spotkanie, natomiast sekretarz spółdzielni.
odpowiedzialny jest za sporządzenie protokołu z Kompletną dokumentację, potrzebną do zareje-
zebrania. Na protokół składają się informacje doty- strowania spółdzielni, należy złożyć w ciągu 7 dni
czące przebiegu zebrania, podjętych uchwał, spo- w Krajowym Rejestrze Sądowym.
sobu głosowania, liczby głosów oraz streszczenia
dyskusji. Wykaz niezbędnych dokumentów z zebrania za-
Następnie należy podjąć uchwałę o powołaniu łożycielskiego:
spółdzielni socjalnej. • Lista obecności
Kolejnym etapem zebrania jest praca nad statutem, • Lista członków założycieli z pełnymi danymi
przedstawienie uwag i poprawek, po czym należy osób
podjąć uchwałę o przyjęciu statutu spółdzielni. Po • Statut Spółdzielni Socjalnej
przyjęciu statutu wybierana jest Komisja Skrutacyj- • Protokół z Zebrania Założycielskiego
na, której głównym zadaniem jest liczenie głosów • Protokół Komisji Uchwał i Wniosków
oddawanych w głosowaniach tajnych. Następnie, • Protokół Komisji Mandatowo-Skrutacyjnej
spośród zgłoszonych kandydatów na członków • Uchwała o powołaniu Spółdzielni Socjalnej
Zarządu, wybierany jest w głosowaniu tajnym, Za- • Uchwała o przyjęciu statutu
rząd spółdzielni. • Uchwała o powołaniu Zarządu Spółdzielni
• Deklaracja członkowska
******************************************************* • Oświadczenie członkowskie w sprawie wpiso-
wego i udziałów
Na walnym zgromadzeniu, przy wyborze
• Regulamin Walnego Zgromadzenia
zarządu, warto wcześniej zastanowić się, kto bę-
dzie kandydował. Kandydat na członka zarządu
KROK NR 4
nie może być w komisji skrutacyjnej – nie może
REJESTRACJA
liczyć głosów oddanych na siebie.
********************************************************
Druki rejestracyjne Krajowego Rejestru Sądowego
(do pobrania w KRS lub w Internecie):
W przypadku, gdy liczba członków założycieli
• KRS-W5 – zgłoszenie, rejestracja podmiotu
przekracza 15 osób, należy powołać Radę Nad-
• KRS-WK – załącznik, służący do zgłaszania
zorczą, która następnie powołuje Zarząd. Należy organów podmiotu
pamiętać, iż osoba, będąca członkiem Rady Nad- • KRS-WM – załącznik, służący do zgłaszania
zorczej, nie może być spokrewniona z członkiem zakresy działalności podmiotu
Zarządu. Po wybraniu władz spółdzielni następują • Wzory podpisów członków Zarządu. Wzór
wolne wnioski, następnie Przewodniczący zamyka podpisów składany jest przed pracownikiem
zebranie. Przewodniczący i sekretarz podpisują sądu lub poświadczony notarialnie.
się pod wszystkimi podjętymi uchwałami oraz pod
protokołem. Uchwały powinny być ponumerowane Wykaz dodatkowych dokumentów, składanych do
w odpowiedniej kolejności, zawierać datę podjęcia Krajowego Rejestru Sądowego:
oraz tytuł. Wszyscy członkowie założyciele po- Członkowie-założyciele, w zależności od swojej
winni być podpisani na liście obecności z zebra- sytuacji, powinni uzyskać odpowiednie zaświad-
nia oraz powinni podpisać statut nowopowołanej czenie potwierdzające, że każdy z nich należy do
20

21. jednej z grup, uprawnionych do założenia spół- zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
dzielni socjalnej, np.: • zaświadczenie z Centrum Integracji Społecz-
• zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej nej potwierdzające, że osoba, zamierzająca
potwierdzające, że osoba zamierzająca założyć spółdzielnię socjalną, jest osobą,
założyć spółdzielnię socjalną, jest osobą o której mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 1-4, 6 i 7
bezdomną realizującą indywidualny program Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrud-
wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu nieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143 z
przepisów o pomocy społecznej, lub osobą późn. zm.),
zwalnianą z zakładu karnego, mającą trud- • zaświadczenie z Powiatowego Centrum
ności w integracji ze środowiskiem, o których Pomocy Rodzinie potwierdzające, że osoba,
mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 i pkt 6 Ustawy z zamierzająca założyć spółdzielnię socjalną,
dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjal- jest osobą niepełnosprawną w rozumieniu
nym (Dz.U. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilita-
• zaświadczenie z zakładu lecznictwa odwyko- cji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
wego potwierdzające, że osoba, zamierzają- osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2008 r.,
ca założyć spółdzielnię socjalną, jest osobą Nr 14, poz. 92).
uzależnioną od alkoholu, po zakończeniu
programu psychoterapii w zakładzie leczni- KROK NR 5
ctwa odwykowego, o której mowa w art. 1 ust. POZOSTAŁE FORMALNOŚCI
2 pkt 2 Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o
zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. Nr 122, poz.
Po uzyskaniu rejestracji w Krajowym Rejestrze
1143 z późn.zm.),
Sądowym, by móc rozpocząć działalność, spół-
• zaświadczenie z zakładu opieki zdrowotnej
potwierdzające, że osoba, zamierzająca dzielnia socjalna musi uzyskać jeszcze:
założyć spółdzielnię socjalną, jest osobą uza- 1. numer REGON (należy wypełnić druk RG-1
leżnioną od narkotyków lub innych środków wraz z załącznikiem, dostępny wraz z instruk-
odurzających, po zakończeniu programu tera- cją na stronie Głównego Urzędu Statystycz-
peutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, nego www.stat.gov.pl i przesłać go lub złożyć
lub osobą chorą psychicznie, w rozumieniu osobiście we właściwym, ze względu na
przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, miejsce działalności, Wojewódzkim Urzędzie
o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 3 i pkt 4 Statystycznym),
Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnie- 2. Numer Identyfikacji Podatkowej – NIP z właś-
niu socjalnym (Dz.U. Nr 122, poz. 1143 ciwego Urzędu Skarbowego,
z późn. zm.), 3. oraz otworzyć rachunek bankowy.
• zaświadczenie z Powiatowego Centrum
Pomocy Rodzinie potwierdzające, że osoba,
Należy także pamiętać o obowiązku zgłoszenia
zamierzająca założyć spółdzielnię socjalną,
jest uchodźcą realizującym indywidualny w ciągu 7 dni od zatrudnienia pracowników od-
program integracji, w rozumieniu przepisów o powiednich informacji do Zakładu Ubezpieczeń
pomocy społecznej, o którym mowa w art. 1 Społecznych (poprzez wypełnienie odpowiednich
ust. 2 pkt 7 Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. druków, np. ZUS ZUA, ZUS ZZA).
o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. Nr 122, poz.
1143 z późn. zm.),
• zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy
potwierdzające, że osoba, zamierzająca
założyć spółdzielnię socjalną, jest osobą bez-
robotną, w rozumieniu przepisów o promocji
21

22. 3. Struktura organizacyjna działalnością spółdzielni socjalnej, w tym za podej-
spółdzielni socjalnej mowanie decyzji niezastrzeżonych dla innych or-
ganów oraz reprezentowanie jej na zewnątrz, jest
Najważniejszym organem spółdzielni socjalnej Zarząd spółdzielni. Liczbę członków Zarządu oraz
jest Walne Zgromadzenie. Członkowie spółdzielni sposób ich wybierania określa statut spółdzielni.
socjalnych biorą udział w Walnym Zgromadzeniu W spółdzielniach liczących więcej niż 15 człon-
osobiście, natomiast osoby prawne, poprzez usta- ków nadzór nad działalnością spółdzielni socjalnej
nowionego w tym celu pełnomocnika. Co ważne, sprawuje Rada Nadzorcza, która składa się z co
każdemu z nich przysługuje jeden głos bez wzglę- najmniej trzech członków spółdzielni socjalnej. Je-
du na liczbę posiadanych udziałów. Do wyłącznych dynie w przypadku, gdy członkiem spółdzielni jest
kompetencji Walnego Zgromadzenia należy m.in.: osoba prawna, dopuszcza się wybór osoby nie
1) uchwalanie kierunków rozwoju działalności będącej członkiem spółdzielni, wskazanej przez
gospodarczej oraz społecznej i kulturalnej, osobę prawną. Zakres działań Rady Nadzorczej
2) rozpatrywanie sprawozdań finansowych oraz obejmuje m.in.:
podejmowanie uchwał odnośnie wniosków 1) uchwalanie planów gospodarczych i progra-
członków spółdzielni, Rady lub Zarządu mów działalności społecznej i kulturalnej,
w tych sprawach i udzielanie absolutorium
2) nadzór i kontrola działalności spółdzielni
członkom Zarządu,
poprzez:
3) rozpatrywanie wniosków, wynikających
a) badanie okresowych sprawozdań oraz
z przedstawionego protokołu polustracyjnego
sprawozdań finansowych;
z działalności spółdzielni oraz podejmowanie
uchwał w tym zakresie, b) dokonywanie okresowych ocen wykonania
przez spółdzielnię jej zadań gospodar-
4) podejmowanie uchwał w sprawie podziału
czych, ze szczególnym uwzględnieniem
nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego)
przestrzegania przez spółdzielnię praw jej
lub sposobu pokrycia strat,
członków;
5) podejmowanie uchwał w sprawie zbycia
c) przeprowadzanie kontroli nad sposobem
nieruchomości, zbycia zakładu lub innej
załatwiania przez Zarząd wniosków orga-
wyodrębnionej jednostki organizacyjnej,
nów spółdzielni i jej członków;
6) podejmowanie uchwał w sprawie przystępo-
3) podejmowanie uchwał w sprawie nabycia
wania do innych organizacji gospodarczych
i obciążenia nieruchomości oraz nabycia
oraz występowania z nich,
zakładu lub innej jednostki organizacyjnej,
7) oznaczanie najwyższej sumy zobowiązań,
4) podejmowanie uchwał w sprawie przystępo-
jaką spółdzielnia może zaciągnąć,
wania do organizacji społecznych oraz wy-
8) podejmowanie uchwał w sprawie połączenia stępowania z nich,
się spółdzielni, podziału spółdzielni oraz
5) zatwierdzanie struktury organizacyjnej
likwidacji spółdzielni,
spółdzielni,
9) uchwalanie zmian statutu,
6) rozpatrywanie skarg na działalność Zarządu,
10) podejmowanie uchwał w sprawie przystąpie-
7) składanie Walnemu Zgromadzeniu sprawo-
nia lub wystąpienia spółdzielni ze związku
zdań, zawierających w szczególności wyniki
oraz upoważnienie Zarządu do podejmowa-
kontroli i ocenę sprawozdań finansowych,
nia działań w tym zakresie.
8) podejmowanie uchwał w sprawach czynności
prawnych, dokonywanych między spółdziel-
Organem, odpowiedzialnym za bieżące kierowanie nią a członkiem Zarządu lub dokonywanych
22

23. przez spółdzielnię w interesie członka
Zarządu oraz reprezentowanie spółdzielni Sekretarz zebrania:…………………………………
przy tych czynnościach; do reprezentowania Przewodniczący zebrania:…………………………
spółdzielni wystarczy dwóch członków Rady
Nadzorczej przez nią upoważnionych.
UCHWAłA O POWOłANIU ZARZąDU SPół-
Jeśli w spółdzielni nie ma Rady Nadzorczej wów-
DZIElNI ...
czas jej kompetencje przejmuje Walne Zgroma-
dzenie.
Zebrani na spotkaniu założycielskim Spółdzielni
Istnieje także możliwość powoływania innych or-
Socjalnej ... w dniu ... określają liczbę członków
ganów, w skład których wchodzą członkowie spół-
Zarządu na trzy osoby.
dzielni socjalnej, pod warunkiem, że przewiduje to
Zebrani zgłosili następujące kandydatury na Pre-
statut spółdzielni, który jednocześnie powinien w
zesa Zarządu:
takim przypadku określić zakres uprawnień tych
...................................................
organów wraz z zasadami wyboru i odwoływania
...................................................
ich członków.
...................................................
W wyniku tajnego głosowania kandydaci na Preze-
4. Przykładowe dokumenty
sa Zarządu otrzymali następującą liczbę głosów:
....................................................-....... głosów
1. Uchwała o powołaniu Spółdzielni Socjalnej.
....................................................-....... głosów
2. Uchwała o powołaniu Zarządu Spółdzielni.
....................................................-....... głosów
3. Uchwała o przyjęciu statutu Spółdzielni
Socjalnej. Zebrani zgłosili następujące kandydatury na człon-
4. Regulamin Walnego Zgromadzenia Spółdzielni ków Zarządu:
Socjalnej. .........................................................
5. Protokół z zebrania założycielskiego. .........................................................
6. Protokół Komisji Uchwał i Wniosków. W wyniku tajnego głosowania kandydaci na człon-
7. Protokół Komisji Mandatowo-Skrutacyjnej. ków Zarządu otrzymali następującą liczbę głosów:
8. Lista członków założycieli Spółdzielni Socjalnej. ....................................................- .... głosów
9. Deklaracja członkowska przystąpienia do Spół- .....................................................- ... głosów
dzielni Socjalnej. .....................................................- ... głosów
10. Przykładowy statut spółdzielni socjalnej. Stosownie do powyższego zebrani powołują na
członków Zarządu Spółdzielni następujące osoby:
..................................- Prezes Zarządu
UCHWAłA NR … O POWOłANIU SPółDZIEl- ..................................- Zastępca Prezesa Zarządu
NI SOCJAlNEJ … ..................................- Zastępca Prezesa Zarządu
Zebrani w dniu ... postanawiają założyć Spółdziel- ..............................................- Sekretarz zebrania
nię Socjalną, której pełna nazwa brzmieć będzie: ..................................- Przewodniczący zebrania
Spółdzielnia Socjalna .... z siedzibą w ...
Uchwała niniejsza została przyjęta przez zebra-
nych jednogłośnie.
23

24. UCHWAłA O PRZYJęCIU StAtUtU SPół- §4
DZIElNI SOCJAlNEJ ... W Walnym Zgromadzeniu mają prawo uczest-
Zebrani na spotkaniu założycielskim Spółdzielni niczyć z głosem doradczym osoby zaproszone
Socjalnej ... w dniu ... podjęli uchwałę o przyjęciu przez Zarząd lub w uzgodnieniu z Zarządem.
Statutu Spółdzielni.
Uchwała została podjęta jednogłośnie. §5
Walne Zgromadzenie jest ważne i zdolne do po-
Sekretarz zebrania: ……………………………….. dejmowania uchwał, gdy zostało zwołane zgodnie
Przewodniczący zebrania: ………………… ze Statutem i gdy uczestniczy w nim:
• w pierwszym terminie, co najmniej połowa
członków,
REGUlAMIN WAlNEGO ZGROMADZENIA • w drugim terminie bez względu na liczbę
obecnych członków.
SPółDZIElNI SOCJAlNEJ ...
§6
§ 1.
1. Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd raz
Walne Zgromadzenie obraduje na podstawie Sta-
w roku. O terminie, miejscu i porządku obrad
tutu Spółdzielni Socjalnej ... i niniejszego Regula- Walnego Zgromadzenia członkowie Spółdzielni
minu. powinni być zawiadamiani listem poleconym
§ 2. lub w inny skuteczny sposób, co najmniej na
1. Do uprawnień Walnego Zgromadzenia należy: 14 dni przed terminem Walnego Zgromadze-
nia.
• Uchwalenie Regulaminu Walnego Zgroma-
dzenia. 2. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje
Zarząd w razie ważnej potrzeby:
• Wybór członków Zarządu i Komisji Rewizyj-
nej. • na podstawie własnej uchwały
• Rozpatrywanie odwołań od uchwał Zarządu • na pisemny wniosek co najmniej połowy
wniesionych przez członków Spółdzielni. członków Spółdzielni.
• Rozpatrywanie skarg członków Spółdzielni Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie obraduje
na działalność Zarządu. wyłącznie nad sprawami, dla których zastało
• Uchwalenie wysokości składek członkow- zwołane.
skich na kolejny rok kalendarzowy.
• Rozstrzyganie w sprawach, w których statut §7
nie określa kompetencji innych władz Spół- Otwierający obrady zarządza wybór Przewodni-
dzielni.
czącego i Sekretarza Walnego Zgromadzenia.
2. Uchwały Walnego Zgromadzenia sprzeczne
z przepisami prawa i postanowieniami Statutu
Spółdzielni podlegają zaskarżeniu na drodze §8
sądowej. Walne Zgromadzenie powołuje w miarę potrzeby:
1. Komisję Mandatowo-Skrutacyjną w składzie
§3 3 osób, której zadaniem jest:
Każdy członek dysponuje tylko jednym mandatem • sprawdzenie kompletności obecności człon-
ków Spółdzielni,
do głosowania.
• obliczanie i ogłaszanie wyników głosowania,
2