SlideShare a Scribd company logo
Kristian Nun 1
BEIRUAL THUZIR 2014
KRISTIAN NUN
Baptist Church of Mizoram
2014 BCM Beirual Thuzir2
KRISTIAN NUN
Beirual Thuzir 2014
Published by
The PublicationBoard.
Baptist ChurchOfMizoram.
Copyrights reserved bythe Publisher
Copies - 15,800.
Printed at
The Baptist Printing Press
Serkawn
Kristian Nun 3
Zirlai Ziaktute
1. Kristiannunawmzia
- Rev. C. Ngurhnema.
2. Kristian Nun- Nun danglam
- Rev. C. Ngurhnema
3. Kristian Nun- Rinnaa nun
- Rev. Dr. V. Laldingliana
4. Kristian Nun -Pathian nena inpawlnun
- Rev. Dr. V. Laldingliana
5. KristianNun- Thianghlimna
- Rev. H. Sangchema
6. Kristian Nun- Taihmakna
- Rev. H. Sangchema
7. KristianNun- Rinawmna
- Rev. F. Ramdinmawia
8. Kristian Nun - Pe chhuak nun
- Rev. Lalbiaksanga Chinzah
9. Kristian Nun- Tuarna
- Rev. F. Ramdinmawia
10. KristianNun- Siamthatu
- Rev. Lalbiaksanga Chinzah
2014 BCM Beirual Thuzir4
CHHUAHTUTHUHMA
Kum 2012 atangin Publication Board-in Beirual
thuzir tur a buatsaih ta a, tun tum hi a tum thumna a ni ta.
Kumina zir atan “Kristian Nun” tih thlan a ni. Zirlai 10-ah
then a ni a, subject hrang hrang ziaktu mi 5 (panga)-ten
theihtawpathainanrawnziakhlawma, ziaktutehnenahPub-
lication Board-in lawmthu kan sawi a ni.
Beirual thuzir hun atan Administrative Commit-
tee-in a lo ruat angin September 21-30 chhungbeirual thu
zir hi neih tur a ni a. Publication Board chuan zirlai 10,
zan tin zir tur a buatsaihta ani. Kumdanga Pathian ni zing
lehzansermoninkhawma kankalpuithin kha,zingahchauh
sermoninkhawmneihtur anitaani.Pathiannizingthusawi
turthupuithenpawh BeirualThupui ZirDanTurtihahhian
tarlan nghal a ni e.
Kum danga kan tih thin angin inkhawm apiangin
Tawngtai Rual neih thin tur a ni e. BCM pum pui tan hian
kan beirual thla hian nasa takin i tawngtai ang u. Rorelna
lamatanga tihdanglama nihhma chuankumtininzirlai 10
zelzir ani rihdawn ani. Zirtuzawngzawnginkristian nuna
thanlenna leh malsawmna changtheuh turin duhsakna kan
hlan a che u. Lalpan beirual thuzir malsawmrawh se.
Rev. H. Lianngaia Rev. P.C. Liandula
General Secretary. General Manager, BLP.
i/c Publication Board.
Kristian Nun 5
HRIATTURPAWIMAWHTE
1. Zirlai tina Bible chhiar tur tar chhuahte hi chhiar vek
kher turtihna ani lova, hruaituteinbuatsaihna atana ni
a. Tar chhuahte bakpawh hruaituin tul atih anga chhiar
mai tur a ni.
2. Inkhawmapiangintawngtaihonaneihturania.Tawngtai
thupui chu hruaitu kutah dah ni sela, thupui thawh tur
neichuanhruaituhnenahtawngkain emawziakinemaw
hrilh ni se, a fel ang.
3. Pathian ni zing zir tur siam a ni lo va, nikumlama kan
kaldan anginzingah sermonneih thina niang. Sermon
thupui tur pawh 2014 Beirual Thupui zir dan tur tihah
dah tel a ni. Hun hmangtuin thupui then hmanga sawi
tumhram tur a ni.
4. Beirual thuzir hi kohhran tinin ngaihpawimawh tum
hram tur a ni a. Programme dang siam loh tur a ni.
5. Kumina kan zirlai hi kohhranten hlawk taka kan zir
theuh a, malsawmna kan chan ngei theih nan
thahnemngai takatawngtaina nenazir turin kan inchah
a ni.
2014 BCM Beirual Thuzir6
2014BEIRUALTHUPUIZIRDAN TUR
September 21 - 30.
Thupui : Kristian Nun.
Date & Day Zirlai Thupui.
21. Pathiannizing Sermon Kristian nun - nun thar.
21. Pathiannizan 1-na Kristian nun awmzia.
22. Thawhtanzan 2-na Nun danglamna
23. Thawhlehzan 3-na Rinnaa nun
24. Nilai zan 4-na Pathian nena inpawlnun
25. Ninga zan 5-na Thianghlimna nun
26. Zirtawp zan 6-na Taihmakna nun
27. Inrinzan 7-na Rinawmna nun
28. Pathiannizing Sermon. Rawngbawlna nun.
28. Pathiannizan 8-na Pe chhuak nun
29. Thawhtanzan 9-na Tuarna nun
30. Thawhlehzan 10-na Siam thatu.
Kristian Nun 7
Zirlai 1
KRISTIAN NUN AWMZIA
Bible chhiar tur: Gal. 2:20; Rom 6: 6-8; 2 Kor. 5: 14-17;
1 Jn. 3:9.
Thuhmahruai:
Kumin Beirual Thuzir atan ‘Kristian Nun’ tih thlan a ni a.
Ziaktu hranghrangte’n Kristiannun zehranghrangan ziak
a. Zanina kan zir tur hi a bul tanna a nih avangin, ‘Kristian
Nunawmzia’ tiha ni. Sawi danchi hranghrangaawmthei
awme. Thilengpawhmaihiannihna zirchiangturchuanan
nihna fun kim thei ang ber leh tawi fel takin sawi fiah a ni
thina, chuchu saptawngin ‘definition’an tia, ‘sawifiahna’
tiinkanhmangzeltawhmaiangchu.Chumihnuahchuanan
sawifiahna chu chipchiar zawkin an sawi fiah leh thin.
Chutiangdeuhchuanzanina kanthuzirtur pawhhiziakani
a, zir anawmphahdeuhte pawha beiseiawme.
Kristian nun awmzia sawifiahna (definition):
Thu hlawm khata sawi fiah dan chi hrang hrangawm thei
karah ‘Kristiannun chu mahni duh dana nung tawh lo
va, Isua Krista rinchhana nun hi a ni’ ti ila a fun kim
thaw khat ang chu maw. He sawifiahna hi Tirhkoh Paula
testimony tlawhchhana siam a ni a, Paula testimony kan
tih chu hei hi a ni:
‘Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela
ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista
chu keimahah a nung zawk a ni; tin, tunah tisaa ka nung
hi rinnaa nung ka ni- Pathian Fapa, min hmangaiha ka
aia inpetu rinnaah chuan’ (Gal. 2:20) tih hi.
2014 BCM Beirual Thuzir8
Paula hian a tawn hriat nun (experience) a tanga a
ziakani a,‘keima duhdaninkanungtawhlo va, Krista duh
danin ka nung tawh zawk a ni’ a tihna a ni. Mi dang sawi
chhawn ni lovin, Lal Isua awka ngei a dawng a ni bawk a,
Paulahian Lal Isua chu a hrechianga, a nunzawng zawng
a fan chhuak vek a, thih thlengin rinawm takin a zui a ni.
Chuvangin atestimony hia ropuiinzir tura tamhle. Jentile-
te tiengtura Pathian bel ruat a ni bawk a (cf. TT. 9:15), tun
khawhnu-ah keini Jentile-te tan pawh kan experience kan
sawi chhuah thiam loh turte pawh fiah tak takin min lo
sawisak a, kristian dik tak (piang thar tawhte) tan chuan
kan sawi tur min sawi khalh ang tlukina pawmawma ni.
He thu hi kristian nun kalphung dik tak tur a nih
avangin Paula testimony bik ni mai lovin, kristian zawng
zawngte testimonytur a ni. Mithenkhat chuankristian nun
sang takah kan ngai mai thei. Mahse, hei aia tein kristian a
nih theih loh ti hial pawhin sawi ila kan sawi sual lo vang.
Kristian nun awmzia kan sawifiahna (definition) khi mi
malin anunpui theihna tur chuanPaula testimonyang hian
hengte hi a nunin a hma chhuah ve a ngai a ni.
1. Kristian nun chu khenbeh/thi tawh nun a ni: Paula
vekin‘..kan mihringhlui chua hnenahkhenbehin aawmve
ta, sualpu taksachu tihboralaa awmtheih nan, tuna chinah
sual bawiha kan awm lohna turin..’ a ti a (Rom 6:6). Kan
pianpui nun (kan mihring hlui), sual lamawn tlat chu kan
nunah thuneitu a nih tawh lohna turin Krista an khenbeh
rual khan khenbeha tihthihin a awmve tawh tihna ani. Hei
hi a hranpa taka kross-a khenbeh ve ni lovin, Isua Krista
kanrinnaavangin,sualthawinana khenbehaa awmlaikhan
keini pawh (amah ringtute) kan sual avanga khenbeh leh
Kristian Nun 9
tihhlum veah Pa Pathianin min chhiar tihna a ni. Chuvang
chuanLal Isuaringtu chuama rualinkhenbeh ani tawha, a
thi tawh a, atawp tawha ni.
2. Kristian nun chu thi tawh hnu, Krista ruala nung
lehnun a ni: ‘Tin, Krista hnena kan thih ve tawh chuan, a
hnenah kannung ve bawk angtih kan ring a ni’(v.8). He ta
‘kan ring’ tih hi ‘mial mahna rinna’ ni lovin, Lal Isua kan
rinna ang bawka thudik pawmna (believe) a ni. He nun hi
sualthihsananuntharneiturathitawhhnukaihthawh/tihnun
leh a nih vangin a zia a dang tawh a, ama thu thuin a nung
theitawh lova, Kristachu anuna roreltuanihtawhavangin,
Paula chuan, ‘Kristachu keimahah a nungzawk a ni’ a ti a
ni.Korinthkhuaamite hnenahchuanhelaithuhi‘Mi zawng
zawngaia Kristaa thihnachhan chuamah avanga nun thar
neite chu mahni tana nung tawh lo va amah Isua Krista, an
thihaia thiatho lehatan chuan an nun tawh zawknaturin a
ni’a ti hial a ni (cf. 2 Kor. 5:15). Asawizui zel a, ‘Chumi
avangchuantunachinahhiankeinizawngintisalamahchuan
tumah kan hre tawh lo vang; tisa lamah Krista chu lo hre
tawh mah ila tunah zawng kan hre leh tawh lo ve. Chumi
avangchuan tupawhKristaa aawmchuanthilsiamthara lo
ni a, thilhluite chu a ral ta a, ngai tehu, a lo tharta’ ati hial
a ni (vv. 16, 17). Chuvangin kristian nun chu tho leh nun,
thilsiamthar, Krista duhzawnga nun a ni.
3. Kristian nun chu Pathian Fapa rinnaa nun a ni:
Kristahnenah tihthihinawmmahsea taksahnukchua chat
chuanglo va, Pathianchhiarnalama thimai ani. Chutianga
tisa taksaa a la dam reng chung chuan mahni (tisa) a
inrinchhan tawhlova, Pathian Fapa Isua Krista rinchhanin
a nung tawh zawk a ni tiin a sawi a ni (Gal 2:20b). Pian
2014 BCM Beirual Thuzir10
tharna/chhandamna chan nanKrista chu kan ringa, chutah
chuan rinna chu a tawp mai tur a ni lo va, ni tina nunzui
zelnaah pawh Krista chu kawng engkimah kan rinchhan
(trust) zui zel tur a ni. Chu chu kristian nunchu a ni.Amah
rinchhantu chu ni tin nunah a hruai zel thin a ni.
4. Kristian nun chu sual hmuna cheng lo nun a ni:
Tirhkoh Johana pawhin Kristian nun heti hian a sawi a-
‘TupawhPathianhrinchuanPathianchiamahahaawmreng
avangin thil a tisual thin lo. Pathian hrin a nih avangin thil
a tisual thei heklo’ tiin. (1 Jn. 3: 9). Kristian nun chu thil
tisual thinlo leh tisual thei lo nuna ni tiin a khaikhawm
theih awm e. He tehna (standard) atang hi chuan mahni
bakah mi dangte pawh teh tlin loh mai a awl awmhle mai.
AmaherawhchuGreek tawngahchuan ‘thil a tisualthin lo’
tih hi ‘a sual chhunzawm zel lo’ tihna tluk a ni a, ‘thil a
tisualthei heklo’ tih hi ‘ sualin anungzuizel thei bawk lo’
tihna tluk a ni (cf. NIV translation).
Heng thu pahnihte hi Pathian hrin chuan thil sual
tih reng chu a nunphung (life style) a ni tawh lo tihna a ni.
Johana hian Gnostic zirtirna – ‘mihring thlarau nun hi
Pathianin tha famkima a siam a nih avangin, pawn lam
(taksa) thiltihin a ti chhe phak lo’ tih pawmtute leh chu
zirtirna avanga duhdah taka khawsa thinte chu hre rengin,
‘Pathian hrin chuan ...thila tisual thin lo... a tisualthei hek
lo’ tiin chiang takin a chhang a ni (see The Expositor’s
Bible Commentary Vol. 12. 1 John 3: 4ff).
Tlangkawmna:
A bul lama sawi tawh angin, zanina kan zir chin chu
‘Kristian nun awmzia’ a ni a, kan sawi tak dan ber chu
Kristian Nun 11
‘Kristiantenihna’tihnizawkawmtakpawhanie. Kristiante
rawngbawlnaleh nunzui zelnalamchuzan dangahkan zir
zel turah ngai ila. Kan han sawi takte hi kan ngaihtuahna
kai harhtu ni thei se a lawmawmngawt ang.
Sawiho tur:
Kristian nun awmzia (definition) kan sawi tak aia
tawi fel zawk leh fun kim zawka sawi dan kan hria em ?
Paula testimony anghi naupangte leh Pathian thu mumal
taka la hre thiam rih lo Mission Field-a ring tharte lakah
te kan beisei ve tur a ni ang em?Anih loh chuan eng vang
ngeni ang?
2014 BCM Beirual Thuzir12
ZIRLAI 2
KRISTIAN NUN CHU NUN DANGLAM A NI
Bible chhiar tur: Rom 12:1-2; Eph. 4: 22-24.
Kol. 3: 9 -11
Zanina kan zir tur thupui chu‘Kristian nunchu nun
danglamani’tih ani a, engatangadanglamngetih zawhna
a awmnghal theiawm e. Eden bawhchhiatna nun, thisena
kan inthlah chhawn zel, sual lam awn tlat nun atanga
danglamnaa ni. He danglamnanun hizawi zawiaamaha lo
awm a ni mai lo va, Lal Isua chhandamna kan chan avang
leh chumi atanga chhungril lama Thlarau Thianghlim
hnathawh avangalo awma ni.Tirhkoh Paulachuankristian
nun hi ‘mihringthar’angin a sawia, ‘... mihring hluichu a
thiltihte chawpin in hlip thla tawh a, mihringthar chuan in
inthuam tawh si a, chu mihring thar chu hriat famkimna
nei turin, a siamtu anpuianga siamtharin a awmmeka ni’
a ti a ni (Kol. 3:9&10). Chuvangin, kristian nun
danglam dan chu a siamtu (Krista) ang tura siam
thara a awm mekna hi a ni. Hla phuahtu pakhatin, ‘Ka
nunah danglamna mak takmai a thlengta, Lal Isuaka neih
chinah chuan...’a tih hi a dik em em a ni. Kristian kan nih
avanga kannuna danglamnalo awmtatechusawi veksen a
ni lo anga, ahlawm liandeuhvin hetianghian a sawi theih
awme.
1. Pathian kan hriat dan a danglam: Thlahtu bul Evi
leh Adama,PathiannenalengdunthinchuanPathianthupek
anbawhchhiat ni-aPathian thawman hlauta tlatang khan,
thianghlimna leh dikna Pathian hi kan nel lo thin. Min
Kristian Nun 13
timualpho tur emaw, kan dinhmun tha min chhuhsak tur
emaw kan ti tlat thin. Chuvangin, kan Pathian hi a theih
chen chena hlaah kan hêl thin a, kan bihruksan bawk thin.
ThlarauThianghlimzarapian tharnakan chanhnuaherawh
chuanPaula’n, ‘...chuthlarauavangchuan“Abba!(Kapa!)”
tiin kan au thin hi. Thlarau ngei chuan keimahni thlarau
nen Pathian fate kan ni tih min hriattir thin...’ (Rom 8:15-
16) a tih angin, Pathian kanhriat dan a lo danglamtawh a,
paangleh hmangaihtuangin kanhre veta a, a tananun hlan
hial pawh kan lo inhuam ta thin a ni. Hla siamtuin, ‘Ka
Pathian ka hmuta, aaw nemchu ka hria.Afa atan min duh
kahlautawhtawplovang’a tihangin, hlauhnaatanginnelna
lehthlakhlelhnaahkanluta, amahfaklehchawimawiduhna
thinlung te kan lo nei ta a ni.
2. Pathian Thu kan hrethiam: Mi piang thar lote tan
chuan Pathian Thu hi ‘ti rawh’ tih leh ‘ti suh’ tih ziak
khawmna ang maiin a hmuh theih thin. Tinungtu Thlarau
puihna tel lo chuan history bu ang emaw, tute chanchin
ziakna bu (biography)ang emaw leka hmuin a awmze hre
tura chhiar a har em em thin a ni (cf. TT. 8: 30-31). Mi a
piantharhnuaherawhchuanThlarautanpuinaazarahawmze
neiina lo chhiar thiamtawh thin a, Samziaktuin, ‘khawizu
leh khawithlar aiin a thlum zawk a ni,’ (Sam 19:10) a tih
angin chhiar nuam a lo ti thin a, Pathian thu atang chuan
thlarau lamchaw ei tur a hmu thin a ni.
3. Sual huatna leh hnehna kan nei: Kan pianpui sual
avang leh ni tina setana bumna avangin sual bawihah kan
tanga.Chutichungchuansualawmziakanhre lova, huatna
taktakpawhkan neithiamlo. Huat ahnekinkan thupa, kan
hriat loh hlanin sual lamah kan tang fo thin. Thlarau
2014 BCM Beirual Thuzir14
Thianghlimin kan nun a chhun en hnuah erawhchuan sual
awmzia kan lo hre ta a, sual huatna leh sual avanga
lungngaihna te kan lo nei ta a (cf. 2 Kor 7:10), sual hnehtu
leh ngaidamtheitu Lal Isua hnenah mintlukluhtir thina ni.
Chumi hnuah chuan Lal Isua avangin sual hnehna kan lo
chang ve ta a, Paula’n ‘sualnain in chungahthu a nei dawn
tawh si lo...’ (Rom6:14) a tih dinhmunah chuan kan lo lut
ta a ni. Hla siamtuin,
‘Katlantu duh tak ka fak ang,
Sualhnehna minpekna kha,
Sual thihna leh hremhmun chungah,
A thiltihtheih ka hril ang’ a tih hi kan hla a lo ni ve
ta thin a ni.
4. Kanthil thlir dan (world view) leh ngaih hlut zawng
(value system) a danglam: Tungchhova-a kal mihring,
Thlarauvinanmitatihvarlohtechumahniindahpawimawh
ber lehmahni pathianainsiamannihavangin, Pathian thuin
a sawi dan aiin anmahni ngaih dan leh rin danin an kal tlat
thin an ni. Pathian thuin, ‘chunglama thil awmahte chuan
in rilru nghat tlat rawh u, leia thil awmahte chuan nghat
lovin’ (cf. Kol. 3: 4) a tih laiin a letlingchiahah an rilru an
nghat a. Pathian thu vekin, ‘A ram leh a felna chu zawng
hmasazawkrawhu’atihlaiinkhawvelthilanzawnghmasa
zawkngarngar thin.An thilthlir danchuanhriatthiamchin,
he khawvel thilah a tawp tihnaa ni. Kristiante thilthlir dan
erawhchuPathianthuinakaihruaia,he khawvelpiahlamah
hian ramtha lehzual a awmtih hriain chuta thil awmte chu
an thlir thin.
Khawvel mite chuan damchhung hun chauh an
ngaihtuahthin avanginhe khawvelthil anduhzawngte neih
Kristian Nun 15
theih nan chuan insumkar leh tih hreh an nei lo tih mai
turin an awmthin. Kristiante erawh chuan, Mosia’n rei lo
te atan sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena
tihduhdah tuar a thlang ta zawk a (cf. Heb. 12:25) tih te,
Paula’n‘Lalpa Krista Isua hriatnaropui bikzia avangin thil
engkim pawh chânnaah ka ruat a ni’ (Phil. 3:8) a tihte chu
an nun kaihruaitu (principle & value) a lo ni ta a ni.
5. Thlarau Thianghlim chenchilhna kan chang:
Khawvel mite laka Kristiante danglamna lian tak chu
Thlarau Thianghlim chenchilhna kan chan hi a ni. A mi
chenchilhna avang hian Pathian thu chuan, ‘... Pathian
Thlarau nangmahniaa awmtakzetchuan tisaaawminnilo
va, Thlarauvaawminni zawke’ ati ani. (Rom8:9). Krista
Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo a ti bawk. Min
chenchilhtu ThlarauThianghlimchuana awkanngaihthlak
ang zia zelin kan nun kawng kipkawi-ah min hruai a, kan
chak lohnaah te min pui thin a, engtia tawngtai tur nge tih
kan hriat loh pawhin rum sawi hleih theih lohvin min
tawngtaisak thin a ni (Rom 8:26). Chu Thlarau vek chuan
Krista duhzawngtemin zirtirinamah chawimawi turin min
tanpui thin a ni. Heng zawng zawng hi thlarau lam
malsawmna a ni a, ringtute vanneihna ropui taka ni.
Kristante nun danglamna hi zirlai pakhatah chuan
sawi sena nih loh bakahzirlai thupuidangah engemaw zat
chu kan la zir dawn a, chuvangin sawi thui zel lo ila. Thil
pawimawh tak chu Kristian nuna danglamna lo awm kan
sawi tak zawng zawngte hi pian thar ruala siamsa
(readymade) a lo thleng mai an ni vek lo tih leh zan hnih/
khata lo piang chhuakmai an ni vek lo tih hi a ni. Tirhkoh
Paula chuan Rom khuaa kristiante hnenah, ‘He khawvel
2014 BCM Beirual Thuzir16
dan ang hian awm suh ula; Pathian duh zawng, a tha leh,
lawm tlak leh, that famkim chu in hriat fiah theih nan, in
rilru a thara awmin lodanglamzawktawh rawh u’ a la ti
fo a ni. Kan inpek dan leh Thlarau hruaia kan awm dana
zirin heng danglamna nunte hi kan neih belh zel tur a ni a.
‘Krista chu a lo inlar hunah chuan amah angin kan awm
dawn tih kan hria a ni’ (cf. 1 Jn. 3:2).
Sawiho tur.
Kristian nun danglamna kan sawi takte hi Mizo
kristiante nunah a dikin kan hria em?Adik kan tih chuan
dik kan tihna chhante sawi ni se la.Adik lo kan tih chuan
kan nunin a tihdik lohna laite sawiho ni se.
Kristian Nun 17
Zirlai 3.
KRISTIAN NUN CHU RINNAA NUN A NI
Bible chhiar tur : Heb. 11:6
Thuhma :
Isua Krista Lal leh Chhandamtua kan pawm ni leh darkar
atanghianKristiannunchukantana ni.Aawmziachu miin
Pathian thlarauva pian tharna a chanhma chuanIsua zuitu
diktaka ni theilo.Amaherawhchu, sual simaKrista hnena
a inpek rualin Pathian hnen ata “fa nihna” diktak chu a lo
changta a ni. Tin, Pathian thilthlawnpekchhandamna leh
Pathian ThlarauThianghlimchen-chilhnachu athlawnin a
lo dawng ta a ni. Chumi azarah chuan Pathian fa nihna
changin ringtu dik tak nun neiin a lo nung tan thei ta a ni.
Ringtu chuan a thlarauchhandamna atanrinnain LalIsua a
pawm a; chutiang bawkin ringtu nuna nun chhoh zel nan
Pathian chua rinnainghahna berah a hmangchho zeltur a
ni. Hemiavanghian, ‘Kristian nunchu rinnaanun ani,’ tia
sawi hi a dik ber awme. Chutianga rinaa nun awmzia chu
sawifiah loh chuan hriat sual palh a awm theih avangin a
hnuaia tarlan anghianzir ila, Pathian thumin zirtirdan ber
pawh ani e.
1. Thuawih nun neih hi a ni (Heb 5:8): Kristian nun
chu rinnaa nun a ni kan tih rualakan hriat tur chu rinna dik
takah chuan thuawihna a awm tih hi. Isua Krista Lal leh
ChhandamtuapawmtuchuanLalpa thuchuadahpawimawh
bertura ni.Heihithuawihna tobulchuani.Amaherawhchu,
ringtu tam takte hian mahni remchan dan ang zel chauva
thuawih kan tum ni tein a lang thin. Mi thenkhat Pathian
2014 BCM Beirual Thuzir18
thuawih inti tam takte chu chan tur leh tawrh tur a awm
chuan ‘Pathian ka ring’ inti tho siin thuawih nun hi
pumpelhnazawnglehmai thinan awmawme. Kristian dik
tak chuan a sualte ngaihdamna atan chauh ni lovin, Isua
Krista chua nuna thuneitu leh lal ber atan a lo pawm tawh
avangin thuawih nun kawng a zawh hram hram thin a ni.
Abrama chuan fiaha a awm lai khan Pathian hmangaihna
leh athiltihtheihna arintlatavanginafapa neihchhunpawh
thuawih takin a hlan phal a ni. Chuvangin ringtu chuan a
chunga thil lo thlengte leh Lalpan ti tura a duhte chu
hrethiam vekkher lo mah se, a thu awih hi a tih tur a ni tih
hriain Pathian a rin tlatna chu thuawihna hmangin a tilang
thin a ni.
2. Siam tharna nun neih hi ani (Rom 12:1-2): Ringtu
dik tak chuan Isua zui tura rilru a siam fel tawh avangin
duhzawnglehngaihhlut zawngtea loinangthei tawh lova;
hei hian khawvel nena inmihranna nun chu a thlen ta a ni.
Chutiangdanglamna(transformation) chuPathian Thlarau
thiltihtheihna zara ringtu chanvo a ni. Chu thlarau
thiltihtheihna zarah chuan ringtu chuan rah a chhuahin
Pathian a chawimawi thei thin a ni. Chutiang nun chu kan
Lalpan amah ringtu nuna a beisei a, amah ringtute chu an
rah atanga ringlo mite laka an danglamna hriat hran theih
turin a sawi. Ringtu nuna Pathian Thlarau Thianghlim
hnathawh chuan keimahniah sual huatna min siama; tin,
sual hnehthei tura thiltihtheihna pawh min pe zel thin a ni.
ChumiazarahchuankanzuiLalpachuathianghlimavangin
kan duhzawngleh ngaihhlut zawngte pawh khawvel mite
nen a danglam hlauh ta a ni. Chu thlarau chuanIsua Krista
anna famkim nuna min hruai chho zel a tum avangin
chhungril lama tihthianghlimna (sanctification) leh siam
Kristian Nun 19
tharna (transformation) churingtu chuan a changchho zel
a ni.
3. Khawvel nena inmihran nun a ni (Gal. 6:14): Isua
Krista ringtu danglambikna ememchu khawvel(sual) lak
ata chhan chuah kan ni hi ani. He khawvelah awmmah se
Krista thisen, Pa Pathian ta ni tura tlan chhuah a nih tawh
avanginkhawvelinamahahthuaneitheitawhlo.Heihiringtu
nihnathurukchuani.He thurukropuitakhrelohiankristian-
tehikanawmtheithoa ni.Lalpachhandamnakantihhisual
leh hremhmun lak atanga chhandamna mai ni lovin, he
khawvelakan awmlaiatangakhawvel thiltihtheihnalakata
chhanchhuahna pawhhi ani. Hemi avang hianIsua Krista
zuitu chukhawvel (Pathianduh lohzawng) nenan khawsa
dun thei tawh lo. Chutianga inmihranna nun nung, Krista
avangaachanchukhawvelinahmusita,angaisangtheitawh
ngailo.Amaherawhchu,KristaIsuaapiantharnaneitutepawh
hian khawvel ata chhan chhuah kan nih hre tawk lo hian
khawvel nen lungrual (nun in compromise) takin ala len
duntheihavanginPathiankanhnaihleha thuthianghlimkan
chhiarfoatulememani.ChuvanginIsuaKristaapiantharna
changtuchukhawvelnenaaninmihrantawhna avangina ni
tinnunaLalpanadahnachuapuangina nunchhuahpuingei
turani. KristazuituchuanPathianinkhawngaihnaavangaA
Fapaamindahna hinitinapuanchhuahlehnunchhuahpuihi
a ni ber awm e.
4. Beiseina nung neih hi a ni (1Pet. 1:8): Beiseina hi
thlurhnihin sawi ila. Thil awmlo beisei emaw, beisei mah
ila ataka thleng reng rengthei lo tur beisei tlat hian a awm
theih a. Chutiangbeiseina chu beiseina “thi” tiila a dik ber
awm e. Ringtu beiseina erawh chu, Pathian nung
2014 BCM Beirual Thuzir20
engkimtitheiaah anih avanginhe khawvelahhian “beiseina
nung” neiin a awma ni. Chutiang beiseina chuan amahah
Lalpa tana thahnemngaihna leh inpekna nun a siam thin a
ni. Hei hi ringtu hlimna leh hnehna thuruk pawh a ni.
Chutiangbeiseinachuan amahahchhelna te, huaisenna leh
rinnate a siam thin a ni. Hemi avang hian mi thianghlim
tam takte chuan an rinna avangin nasa takin an lo tuar a,
huaisentakinPathiannunganrinna chuannunhmangin an
lo puang ta a ni (Heb). Ringtu beiseina chu he khawvela
tawpmaianih lohavanginharsatnaphena Lalpaaa beiseina
chu rinnain a thlir thin. Chutiang rinna chuan amahah
chhelna te, huaisenna leh Pathian duh zawng tih hram
hramna nun a siam thin; Lalpaa a inpekna chu a thlawn
dawn lotih ahriat avangin.
5. Inpawlho nun neih hi a ni (1 Johan 1:6-7): Pian
tharna hian Lalpa ringtu tawh phawt chu Kristaa unauvah
min siam a ni. Chutiang rinna chuan midangte hmangaih
turin min duh a ni. Kristian nun timawitu leh thaichhetu
churinnaa kan unaute nena kan inlaichhinnaa thatleh that
lohvah hian a ni fo thin. Lalpa nena lendunna nun neitu
chuan a ringtupuite (unaute) pawmtheihloh/biak theihloh
a nei tur a ni lo tihna a ni. Kristian-te hi mi famkim lo
awmkhawmkanla nihtho avanghian sualatlu theileh nun
inhliam tawn theite kan la nih hi kan hai lo awm ve.
Amaherawhchu, Pathianin Kristaa min ngaidam anga
midangte ngaihdam theih loh leh pawl theih loh nun neih
hi ringtununa thilawmfoa ni. Chuvangin, Kristiannun tih
hian Pathianin Kristaa min hmangaihna nun tawmnaa nih
avangin inhmangaih-tawnnahi ringtuinPathian arinna leh
a hmangaihna, a nun chhuahpuina a ni tih hi Pathian thu
min zirtir dan a ni.
Kristian Nun 21
6. Kristian nuna ringtu mawhphurhna: Kan thupuia
kan hmuh angin Kristian nun chu rinnaa nun a ni kan tih
ruala kan theihnghilh loh tur chu hengte hi an ni.
6.1 Ringtu chuan Pathian rinnaa a lo thanlen zelna atan
amah a inchawm (chhem alh) tur a ni (2 Tim 1:6).
Kristian-tehiankeimahnithlaraununkanchawmdana
zirinkan rinnahian puitlinlamapan thin.Pathian Thu
kan zir leh hriatte chu kan nun chhuahpui hian kan
kristiannunhichawminaawmthina ni.Chutiangnun
nei tur chuan Pathian thu kan bih fo a tul a; tin,
tawngtaina nunkanneihthata,Pathianpawlnatha tak
kan neih theih reng pawh a tul hle. Kristian dik tak
chuanPathianleha thua rinnachuanuninatilangthin
tura ni.
6.2 Pian thar hnuah pawhtlu thei kan nih avangin Krista
kanrinna kanvawng nghet tlat tura ni a; ringtu chu a
fimkhurin a inveng tur a ni (1 Kor. 9:24-27).
Pathian thu chuan kan hmelma pa hi sakeibaknei
riltam vak reng ang mai a nih thu min hrilh. Kan
fimkhur tawk lohna hi kan kristian nuna min tidatu
leh ringtu tlu thinte min nihtirtu a ni fo thin awm e.
Rinaanunhikutkuangkuahnunnilovin,Lalpa’ntithei
veaminsiamna zawnahchuantheihtawpaaduhzawng
tia lo tan ve pawh hi rinnaa kan nun dan tur a ni.
Sawiho tur
Kristiante hirinna nunachaklehchaklokanawmin
a langa. Engvang nge ? Kristian nuna rinnaa mi puitling
kan tih hi eng ang nge ? Rinaa mi puitling ni tur hian hun
leh tha a tul em ?
2014 BCM Beirual Thuzir22
Zirlai 4
PATHIAN NENA INPAWL NUN A NI
Bible chhiar tur : Joh 4:23-24; Rom 12:1-2.
Thuhma:
Pathian nena inpawl nun tih hian eng emaw tia thlarau
chan sanna bik sawina a ni lo. Isua Krista Lal leh
Chhandamtua pawmte chu Lalpa chuan mithianghlimah
min lo pawm ta a (Heb. 10:14). Chu mai chu ni lovin,
“Pathian faahte” vuah kan lo ni ta a ni ( 1 Johana 3:1).
Chutiangakhawngaihnaavangafanihnakanchanhnuchuan
amahnena kankhawvel huntechu hmang turinringtu tinte
himin duh a ni. Chuvangin Pathianpawlna nuntih hini tin
Lalpahnaih nunleh amahhmangaih beraneih nuntiinsawi
ila a dik awm e (Thup. 2:4). Afapa thisena tlante kan nih
tawh avangina duh zawng tihleh amah chibai bukchu kan
rawngbawlna awmreng atan Lalpan min lo dahsaktawh a
ni (Rom 12:1-2). Hemi kan sawina ênga hmang hian kan
thupui ‘Kristian nun chu Pathian nena inpawl nun a ni’
tih chu a hnuaia then anghian i lo zir ang u.
1. Lalpa pawl tura Pathian thuin min zirtir avangin
(Jakoba 4:7-8): Kan Lalpa Isua Krista meuh pawhin ni
tin Pa Pathian pawl nan a hun tha ber a pe thin a.Azirtirte
lehmipuitetihbuaihmain tawngtainaaPa Pathianpawl chu
anuna a dah hmasakber a ni. Marileh Marthi chungthuah
pawh khan Marin Isua kebula athu ngaithla tura athut kha
“thil pawimawh, chan tha,” a ti a ni. Pathian hmaa amah
pawlakanhunhmanhiLalpachuana lawmin,chutiangchu
ti turin min duh a ni (Luka 10:42). Israel lal ropui Davida
Kristian Nun 23
chuan LALPAhnena thil pakhat a dil chu LALPAmawizia
hmuh leha damchhungzawngLALPAinaawmrengkha a
ni (Sam 27:4). Pathianin a Fapa hmanga a tlan chhuahte
hianPathianchibaibukaamahkanpawlhikanrawngbawlna
awm reng a ni tih hi Pathian thu min ziritir dan a ni ( Rom
12.1-2; Thupuan 4:11). Chuvangin Pathian pawl nun neih
chu ringtu duhthlannaah a innghat lo va, kan awmdan tur
leh nun dan tura Pathian thu min zirtir dan zawka ni.
1) Pathian pawlna nun atanga malsawmna:
i) Lalpa kan hmangaihna a pung ( 1 John 4:19): Pathian
thuathupekropuiberkanhmuhchukanthinlunglehtheihna
zawngzawnga amah hmangaih hi a ni (Marka 12:29-30).
ApostlePaulachuanamahtlantuIsuaKrista chuahmangaih
avangin hriat chian lehzual a duh a, tan a la a ( Phil.3:10).
Krista ahriat chian chhoh zelnachuan amahahlawmna leh
inpekna nun a thlen a ni. Keini pawh Lalpa hmangaihnaa
thanglian tur chuan Lalpa nena kan inpawlna nun hi kan
vawn nun a tul hle.Amah kan pawlna hmang chauh hian
Lalpahmangaihnalehkanchungaa thiltihtheihnakanchang
thina ni. Pathian pawlna chu tihtakzeta Pathianthu chhiar
leh tawngtai hi a ni.
Pathian mi ropui tak Richard Wumbrand-a chuan
Romaniatan inaa tan lai pawhaLalpa apawl thute, chumi
azara lawmna leh thlamuanna nasataka chan thuleh amah
vengtu communist sipaite pawhin tan in chhunga Pathian
faka a zai thei chu mak an tih em em thu a thusawi
ngaithlatutehnenaha sawia ni(1977Shillongvisit). Ringtu
chuan Lalpaa pawlnahmang hianamah ahmangaihna leh
rinnaah hmaa sawnthin ani. Kan Pathian hiPathian expe-
rience theih a ni.Amah kan pawl hian a hmangaihna te, a
2014 BCM Beirual Thuzir24
thatnate, a duhawmna te, a khawngaihnatekan chang/tem
thin (Sam 34:8- 10).
ii) Lalpa chu kan thianghlimna a ni (I Thess. 3:13):
Lalpapawlna nunchuan ringtunun atithianghlimthina ni.
Mahni tih dik loh leh sualnate hi hmuh har kan ti theuh
mai.Kantihdiklohvahpawhthiaminchantirmaiduhringtu
kantamin a rinawm. Isaia pawh khan Lalpa pawlna a chan
hmakha chuanamaha khawlohnaawmte chua lohmuh kân
thin a ni ngei ang. Amaherawhchu, Pathian thianghlimna
êngaherawh chuana bawlh-hlawhnatechuthupruallohvin
a lolanga.Tuma nawrngailovin,a duhthlannangeiinsimna
nun neiin a sualte tlenfaina lam chu a pan ta a ni (Isaiah
6:3-6). Chutiang bawkin Lalpa pawltu chuan Lalpa
thianghlimna êngah leh Pathian Thlarau Thianghlim
hnathawh azarah mahni sualnate chu a hmu thin. Kan
sualnaahpawh mahni thiaminchantir thinte kannih chuan
‘Lalpa pawlna nun kan tlachham a ni ang’ ti ila kan sawi
sual loawme. Lalpa pawltuchuan Pathianpawlna changin
mahni a insiam tha thin. Chu mai chu ni lovin ringtu tinte
hi ni tin Isua Krista annaa thang tur kan nih avangin amah
nenkaninpawlhianamahannaah kanthangchhotheichauh
a ni (Gal. 4:19).
iii) Lalpa kan chakna anih avangin (Isaiah 40:29-31):
Lalpa pawltuchuan Lalpachuanghakthina ni.Heta nghak
tih hiPathian awhre turleh thuawihtura keimahnilamkan
inpeihna sawinaa ni. Chutianga ni tinLalpanghaktuchuan
chakna leh thiltihtheihna Lalpa hnen ata a dawngthin. Mi
piang thar, Lalpa pawl nun nei lo chuan a thlarau nunah
thlakchhama neithin a; rinnaah a chaklothin ani (Jakoba
1:22-25). Chutiang michuan Pathiana chawimawithei lo
Kristian Nun 25
va, sual hneh lovin ringtupachhe taknunin a nung thina ni
(Jakoba 1:22-25). Ringtununhi thlarauanun anih avangin
Lalpa hi kan chakna leh kan inhumhimnaa hmanga amah
pawltu chuan Pathian venhimna leh thuamna chu a chang
thin a ni (Sam73:28) Paula hlawhtlinna thuruk chu Lalpa
a pawlnanunah aawmani. Chumiazarah chuan ‘engkima
lungawinanun’ leh‘chhungril nunaPathian duhzawngthil
eng pawh tihtheihna chu a nei a ni ( Phil. 4:13).
2. Engtin nge Lalpa kan pawl ang?
1) Pathian thu thianghlim hmangin (Sam 119:97-104):
Pathian chu a thua a chen avangin Pathian Thu thianghlim
kan chhiarte hmang hian ringtu chuan Pathian pawlna a
changthin. Thuthlunghluihunangkhankanbengakanhriat
theih turin Lalpan kan hnenah thu a sawi tawh lo.AFapa
Isua Krista hmanga a rawn inpuanna chu Bible-ah hian a
awm famkim tawh si a. Chuvangin amah nena inpawl tur
chuan ni tinin Pathian Thu thianghlim kan chhiar tur a ni.
Hemi atanhian hunkan insiamtur ani. Vawi tamtaktihtur
pawimawhzawkneiakaninhriatavanginPathianThupawh
mumaltaka chhiarhman lovinkan nitekan hmangliamleh
mai thin a; chutianga hun hmangtute kan nih chuan Lalpa
minpawlvena lamkan chanfotihnaa ni.Chuvangin ringtu
chuan Pathian nena inpawl nan tan a la tur a ni. Pathian
pawla a thu kan chhiar hian Lalpa duhzawnghre leh a thu
zawmturinkaninbuatsaihatul. Lalpachuanathusawizawm
tuma changtute chu a pawlin a duh zawngte chu a hriattir
thin a ni.
2) Tawngtaina hmangin (I Thes. 5:16-18): Tawngtaina
tih hi dilna mai ni lovin, Lalpa chibai bukna leh lawmthu
sawinaani. KanLalpaIsuantawngtainahmanginPaPathian
2014 BCM Beirual Thuzir26
a pawl thin.Ahun hmasa ber leh pawimawh ber chu hemi
atan hian a hmang niin a lang ( Marka 1:35; Mat 14:23).
Pathianthukan chhiarhianLalpankan hnenahthu asawia,
tawngtaiin a hnenah kan thinlung kan phawrh ve thung a,
thu kan sawi thin. Kan rin leh kan hmangaihte hnena kan
rilru kan phawrh ngam thin ang hian Lalpa pawltu chuan
tawngtaina hmangin Pathian a pawl thin a ni. Tawngtaina
kal tlangin ringtu chuan a duhnate leh Lalpaa a lawmnate
chuthlenin Pathianpawlna anei thin (Phil. 4:4-7). Ringtu,
tawngtaina nun hmangtha chuan Lalpa pawlnaa dawngin
nun hlimna thuruk a chang thin a ni.
Daniela tawngtaina nun kha kan entawn tur
pawimawhtakani.Testimonyropuitaka neihtheihnachhan
pawh kha a tawngtaina nun vanga ni. Lalpa a pawlna nun
kha a tak em avangin chu chuan amahah Pathian
thiltihtheihna a thlentir thin a nih kha (Daniela 2:17-23).
3. Pathian mite nena inpawlna hmangin (T.T. 2:42-47):
Rinnaa kan unaute nena kan inpawlna hi Pa leh Fapa kan
pawlna alo nirengtheia ni. Pathian chuamitezinga cheng
a ni. Pathian Thalarau Thianghlim chuan a kohhrante hi
Krista ni thlengin min chenchilh dawn a; chuvangin Lalpa
pawltu chuankohhran inkhawmnaa ngaipawimawhthin a
ni. A huhova Pathian chibai kan buknaah hian Lalpa a
lungawi em em a; chutiang inkhawmnaah chuan Pathian
ThlarauThianghlimhnathawh a thleng fothin. Chuvangin
ringtu nun chu Lalpa nena inpawl nun tih hian kohhrana
rinawmna leh kohhran hmanga rawngbawlnaa tel sawina
pawh a ni thei.
Kohhran hi Pathian chhungte tiin kan Bible chuan
Kristian Nun 27
min hrilh a, Pathian chhungkua kan ni. Amaherawhchu,
khawvela kan awm chhung chuan mi famkim lo awm
khawmtekan lani miausia. Ringtute kaninhmangaih tawn
hian Lalpa pawlnakan changthin. Inhmangaihlohna hian
Lalpa pawlnaadipinringtu lehPathian karainpawlna nung
chu a tichhe thei thin a ni (1Johana 1:7). Chuvangin kan
Lalpanthupektharmin pekchu, “Keiinka hmangaihche u
ang bawkin, nangni pawh inhmangaih rawh u” tih hi a ni.
Kan inhmangaih tawn hian Lalpa kan pawl thin tihna a ni
(Johana 15:12).
4. Lalpa duh zawnga nungin ( Johana 15:7-8): Kan ni
tin nunah Lalpa duh zawngkan tih hian Lalpa pawlna kan
chang thin a ni. Thenkhat chuan Biak inah emaw Bible
chhiar leh tawngtaina hmangte chauhvin Lalpa kan pawl
theiah kan ngai. Lalpa duh zawngkan nunchhuahpuina hi
Lalpa kan pawlna hlu tak a ni. Chuvangin kan ni tin
hnathawhnaah leh eizawnna hmunahte hian ringtu chuan
Lalpa a pawl thin a ni. Isua Krista chu kan nuna Lal bera
kandahna hiLalpa kanpawlna hnukber chua ni. Kan taksa
hi a ta anih tawh avangin kan awmna hmunapianga Lalpa
tana kan inhlan mawlh mawlh hi a tul a; chu chu kan
rawngbawlnaawmrenga nitih Pathianthuah kanhmu (cf.
Rom.12:1-2).
Chutiangnunneiturchuanringtuchuana duhthlanna
ngeiin Lalpa duh zawngchu a thlang fo tur a ni. Chutiang
taka Pathian pawlna nung nun nei tur chuan Paula chuan
theihtawp a chhuah (nasa taka tang) thu a sawi a ni.
Chuvangin Lalpapawlna nunnei turchuan ringtuchuan a
insenso (sacrifice) a tul ang. Sual dovin a tang tur a ni a;
tin, a tul chuan Lalpa avanga chan pawh a inhuam tur a ni.
2014 BCM Beirual Thuzir28
Chutiangnunah chuan PathianThlarau chua zalenin hna a
thawkthei thin a ni.
Tawpna :
Lalpapawlhiringtutintenkhawngaihna avangaLalpa hnen
ata remchanna (privilege) kan dawn a ni. Kan inpek dan
azirin Lalpa pawlna kan chang thin. Mi piangthar Lalpa
tanahun pe thei lo chuan Lalpa pawlna nun nung anei thei
lo. Pathian chuan keimahni min nghak zawk a, keimahni
lamah inpeihna a awm phawt chuan Pathian pawlna kan
changngei thin a ni.
Sawiho tur
Mipiangthar diktakPathianpawlngailonuna awm
theih em ? Eng nge a chhan? Tun lai khawvel buai takah
hianPathian pawlahun hmangtha lokantamina langa, hei
hian kohhran nun engkawngin ngea nghawnga i rin?
Kristian Nun 29
Zirlai 5
KRISTIAN NUN THIANGHLIMNA
Bible chhiar tur : Johana 17: 17-19. Ephesi 4: 20-24.
A kotu Pathian chu a thianghlim avangin a mite nun
pawh a thianghlim tur a ni, “Nangni in thianghlim tur
a ni kei ka thianghlim si a,”(I Pet. 1:16).
Pathianchauh hi thianghlimani a, thianghlim dang
an awm lo. Kristian nuna thianghlimna chu Pathian
khawngaihnathiltih, Isuanun thianghlima tawmpui chu a
ni. Isua Krista chu kristiantetan finnaah siam a ni, felnaah
te, thianghlimnaah te, tlannaah te nen (cf. IKor. 1:30).
Thianghlimna awmzia.
Thianghlimna awmziachuserhhrang, vantlangzingatanga
la hrang,bawlhhlawh lakathiar fihlima ni. Thianghlimchu
Pathian nenainzawm hi a ni. Pathian zawmtu chu mihring
ani emawthilani emawchetzia ani emaw(people, things,
actions) Pathian thianghlimna avangin a thianghlim a ni.
Pathiannenaaninzawm vanginIsraelchuhnamthianghlim
a ni a, ringtu pawh Isua avangin mi thianghlim a ni (Exo.
19:6; Ephe. 1:1) Pathian tana thianghlim chuAma hnena
hlan, a hman tura serhhran chu a ni.
Thianghlimsawifiah nanathuhmanlar berchuserh
hrangtih ani a, chuchutupualemaw adah hmiah, midang
tan beisei theih loh a ni. Nupui thianghlimchu a pasal tan
chauha nia, pasal thianghlim pawh a nupuitan chauha ni.
Pathian tana pek, a hnen thleng chin zel chu thianghlim a
2014 BCM Beirual Thuzir30
nia,Amatan hnamtheih ani. Thianghlimchu bawlhhlawh
kai lo, eng dang mahin a pawlh loh, a hlang chu a ni;
rangkachakthianghlim chu rangkachak hlanghlak hi a ni.
Hei hian a huam tel chu fiah dawl, endiktu hmaa mualpho
lo a ni.
Thianghlimna emaw thianghlim emaw hi kawng
hranghrangasawifiah thina nia, pakhatchauh sawileh ila.
Thianghlim chu hmantlakhi a ni a, hmantlak mai pawh ni
lovin hmantheih nghala ni, “… bungbelthianghlim, Lalpa
hman tlak, hnathawh tha tinrenga inpeih sa, ngaihhlut tur
mi a ni ang,” (2 Tim 2:21).
1. Mihring hlui hlipa, mihring thara inthuam.
Mihring hlui kan tih thin hi eng dang a ni lo va, pian thar
hma nun sawina a ni. Ephesi-ah chuan mihring hlui sawi
nan‘hmanlaiawmdan’tihahmanga, Galatia-ahchuan‘tisa’
tih a hmang thung. Chu mihring hlui zia leh thiltih chu
hengte hi a ni: inngaihna te, bawlhhlawhna te, hurna te,
milem biakna te, dawithiamna te, huatna te, inhauna te,
thikna te, thinurna te, inkhinna te, awm hranna te, itsikna
te, zuruihna te, zu hmun hlimna te, bumna te, khakna te,
tauhnate, ânnate, sawichhiatnate (Galatia5:19-21; Ephesi
4:23, 31). Setana duh zawng mihring nuna awm leh lo
langchhuakthinzawngzawnghi mihringhlui leh a thiltih
chu a ni a, chumi kalsan chu mihringhlui hlihthlaka ni.
Piang thar lo nunahchuan sualna in thu a nei a, tisa
duh zawng tiin a hmanhlel a, felna lakah a fihlim lo va, a
taksapengte pawhbawhchhiatna hnenahbawihah ape phal
bawkthin.(Rom6:19). Mihring hlui hlip chu chungte laka
fihlim, nun hlui paihthla a ni. Kristian nun thianghlim chu
Kristian Nun 31
mihringhluithihsannunani. Evan.Dokima hla,changtawp
ber hian a sawifiah hle, “Awmihring hlui, hmanah chuan
i tan ka nung thin a, tunah ka thihsan ta che, kum khua
atan ka then ta che,” tiin.
Kristian nun thianghlim chu mihring hlui hlipthla
tihahatawploa, mihringthara inthuama ni.Chumiawmzia
chu taksapengte pawhfelna hriamhreiatan hlan a, Pathian
ralthuamfamkimainthuamani.AdamahmasachuEvipasal
kha a ni a, bawhchhiatna avangin sual bawihah a tang a, a
thlah mihringzawng zawng pawh sualin a bawih ta vek a.
Isua Krista chuAdama hnuhnunga ni a,Amah ringapiang
chu sual bawih ata a tlan chhuak a, chhandamna a pe ta a.
Chu Isua Krista ringtu chu kristian a ni a, Kristaah chuan
mihring thar a lo ni ta; “Tu pawh Kristaa a awmchuan thil
siam thar a lo ni a; thil hluite chu a ral ta a; ngai teh u, a lo
thar ta,” (2 Kor. 5:17). Isua Krista felnaa inthuam chu
mihringthara inthuama nia, kristiannun thianghlimnaani.
Paulan kristiante dinhmun ti hian a sawi, “Mihring
hlui chu a thiltihte chawpin in hlip thla tawh a, mihring
tharchuanininthuamtawh sia,” (Kol. 3:9-10cfGen. 1:26,
Ephe. 4:24). Kristian nun thianghlim chu nun chak, nun
thiltithei, sualkhapbet nuna ni. Hla siamtupawhin ‘Chutin
thianghlim chakzia kan hre thei anga, ngawireng chungin
sual zilhin (khapin) a awm bawk si,’ a ti a ni. Eng hmaah
thimin hmun a chang thei lo a, a che thei lo angin mihring
thara inthuam a nih chuan mihring hlui chu a tlawm der
tawh tihnaa ni.
2. Pathian duh zawng thil tha tih.
Kristian nun thianghlim chu Pathian duh zawng tih mai hi
2014 BCM Beirual Thuzir32
a ni. Isua neitu nun kawng tur hi Pathianin a lo buatsaih
lawk a, chu chu thil tha tih a ni (Ephe 2:9-10). Hetah hian
‘chu thil tha tih chu kan awmna tur’tih a ni; chenna tur in
lo peih sa diam ang hi a ni. He thu hian a sawi chu Krista
Isuaa mihring tharte chuan thil tha tih hi an pianpui,
chhunzawm zel tur chu a ni. Paula hian an tan phurrit ang
ni lovinhahchawlhna angzawkin asawi. Ringtuin Pathian
duhzawngthil tha tia huna hmanhian thianghlimna a keng
zel a lo ni. Thil tha tih hi amaha lo awm ngawt a ni lo, tum
a ngai, “Pathian ring tawhte chuan thil tha ti zel turin
ngaihtuah rawh se,”(Tita 3:8) tih a ni.
Thuhriltu thenkhatin Pathian intum chawpna
thuchah ansawiinanduhthawh ludeuh thina, mihring chu
pawimawhna nei lo leh mawhphur hauh lo, Pathian ring
tawhte pawh thil tha tithei reng renglo dinhmunah an dah
thin. Chutiang chu a ni lo, Lal Isua ngei pawhin a zirtirte
chu thil tha ti turin a duh a, a hlutzia a hriattir, “Chutiang
bawkinin engchu mimit hmuhinengrawhse; chutichuan,
in thiltih thatte an hmu ang a, in Pa vana mi an chawimawi
thei ang,”(Mat. 5:16) a ti a ni.
Kristiannun thianghlimchu chetzialeh thiltha tihin
alangchhuakthin. Chuthil thatihchua thamral mailo, rah
a nei ngei ngei thin. Phar Simona inah Isua a awm laiin
hmeichhe pakhatinhriakrimtuitotaka luaha leihkhan, ‘ka
chungahthilthataka tia ni’Isuanatia.Asawizawmzelnaah
chuanChanchinThahrilnahmunapiangahhehmeichhe thil
tha tihhihriatrenganiangtiinasawiani. Thuhmasalamah
pawhsawitawhanginkristiannunthianghlimna hibanphak
loh tur thil sang tak leh harsa a ni lo, Krista avanga sual
kalsan a, a duhzawngthiltha tihmai hia ni.
Kristian Nun 33
3. Thianghlim deuh deuh.
Kristian nunchu thianghlimnaathangzelnun ani. Theolo-
gian zingah kristian nun chu a thianghlim famkim thei tih
tan an awm a, thenkhat chuan khawvelah hi chuan a
thianghlim famkim thei lo an ti thung. Mizo zingah pawh
thianghlim famkima inchhal, mahse paltlang zo ta lo an
awmnualtawhani.Thianghlimdeuhdeuhawmzialehchan
theihdan turkan sawi chhunzawmdawna ni.
Upa Ruata chu kohhran Treasurer atan chauh hman
theihania, officebearerhnadangchuachelhduhhauhlova.
Hunaloinher a,secretary nihpawh aduhtaa, hmantheih a
nihnaapunga;nakinahpheichuanchairmannihpawhaduhta
ani.KohhrantanRuatainpeknachuasangzela,hmantheiha
nihnapawha pungzel ani;chumiawmzia chukohhran mit
hmuhahRuata chuathianghlimdeuhdeuhani.Kristiannun
thianghlimnaahmasawnnathlentuchuLalpatanainpekzelna,
Pathianhnenainpektamdeuhdeuh,thinlungpindanhawnbelh
zelani.Hetiangpawhhiansawitheihani.
Thana chua pianthar hmaanun hmanguluklotaka
nihavangin alo pianthar takhnuah pawhkalsan tura ngah
hle a. (ie. Zu in, drugs, inngaih, hlepruk, pawisa khelh, mei
zuk, khainihmuam, kuvaei, hlimhlawp, etc). Thana chuan
zu ina sima, drugsa bansana, ahlep ruduh tawhlo. Thana
kristian nun chu a thanga, a thianghlim deuh deuh tihna a
ni.Athilchinthalodangtepawhhnehzelturaainbuatsaihna
chu thianghlimdeuh deuh tura inbuatsaihnaa ni.
Sawiho tur.
Kristian nun thianghlimin rah a chhuah thinte leh
thianghlim lohnain pawi a thlente sawiho ula, a point te
teindah chhuakrawh u.
2014 BCM Beirual Thuzir34
Zirlai 6
KRISTIAN NUN TAIHMAKNA
Bible chhiartur : Thuf. 31:15-20. I Tim. 4:10. Tita 3:14.
Kristian chu a awm mai mai tur a ni lo. Tun hmaa
rukhmang a nih pawhin ringtu a nih takavangin a ru tawh
loanga,a kutathilthathawkinarimzawkdawnani. Paulan
ti hian thu a pe, “Tu pawhin hna a thawh duh loh chuan ei
pawh ei suh se,” (II Thess.3:10) tiin.
1. Taihmakna awmzia.
Taihmakna emaw taima tih thu hi Bible-ah kan nei tam lo;
a tlukpuithulehtaihmakhlutziaerawhchutamtakachuang.
I Korinth 13-a Paulan hmangaihna a sawifiah ang khan
taihmakna hisawifiah vethain kahria. Taimachu thatchhe
lo, dawngdahlo,ti maimailo,zuzilo,alaklawhlaiabansan
lo hia ni. Taihmakna chu peih taka thawksauhsauh, nuam
ti tak leh hlim zeta thawk hi a ni. He thu hi mihring nun
sawina a nia, chhel, tuar hramhram, fuatnei, tangfan fan,
a tawp thlenga thawk a ni. Mizo upa tawngah ‘lu pan
hnathawh’tiha awm,thawkvesia thawkthapeihlo, sulhnu
pawr takhi a ni. Taima chu lu pan hnathawh lo hi a ni.
Thufingte 31-ah nupui fel chanchin kan hmu a,
hmeichhe khawsak tha a vuah a, hmeichhe taima tia koh
thin pawh a ni; he hmeichhe iaiawm loh tak chetzia hi
taihmakna hrilhfiah nan i hmang mai teh ang: Khawvar
hmaina tho;Zanah pawha khawnvar a mit ngai lo;Akutin
lungawi takin a thawkthin; Ramhla takata ei tur a la thin;
Kristian Nun 35
Ama kutkawih ngeiin grep huan a siamthin;Akutin hmui
kut a chelh; A chhungte ei tur a pe thin; A kut mi rethei
lamah a phar a, A ni, renchhamte thlengin a ban phak; A
pasal thinlungchuan aring;Aman chu lunghlu senmi aiin
a sangzawkdaiha ni.
2. Taihmakna thlentu.
Hlawhtling turin taihmak a tul; taihmakna nei tura thil
pawimawhthenkhat kanzirho dawna ni.
(1) Pathian thu pawm dan dik.
Bible hian ringtu chu taima turin a zirtir mawlh mawlh
ani. Mizokristianzingahthuthluangtheologya innghat,
tlakchhiatnakawngakalthahnemtakkanawmtawh, hei
hi a pawi em em a ni. Hetiang mite hi mi dang tana
tangkaitaklehmalsawmna thlentuanningailoa, mahni
pawh intodelh zo lo an ni zawkthin. Pathian nung chu
kanrin avanginkan thawkrima, kan beihramhrama ni
si a (I Tim 4:10).
(2) Taksa hrisel.
Hnam fing leh puilting apiangin hriselna an ngai
pawimawh; mizo kristiante hian kan la la run lo hle
thung si!Taksa ahrisel loh chuan taihmaktheih ani lo,
rilruin duh hle mahse a theih chuang lo. Chuvangin mi
tupawhin hlawhtlina tumataihmakaduh chuana taksa
a duat ang a, tichhe thei lakah a veng him tur a ni.
Khawvelin zofate min hriat dan lungchhiat thlak leh
zahthlakbawksi chucancer veiahpercent sangber kan
hauh hi a ni. Tunah chuan mi tamtak an thangharh ta;
hriselna hi hausaknaaiin a hlu tihan hria, ei leh in, zuk
2014 BCM Beirual Thuzir36
leh hmuam taksa tana tha lo an bansan a, la khawih ve
lote pawhin ti hauh lo turin rilru an siam a ni (he mi
group-ah hian tel ve ngei tum tlat ang che). Taksa
hriselte chu an taima thin a, tisa leh thlarau lamah mi
hlawhtling an ni nge nge thin a ni.
(3) Beiseina.
Kristiannuna taihmaknathlentu pawimawh takpakhat
chu hmalam beiseina hi a ni veleh a. Tunlaia tuarna te
hi nakina kan chunga ropuina tihlan tur nen chuan
tehkhin thama nilo (Rom8:18). Khawvelami vanduai
ber, hlauhawmber ni bawk chu mi beidawnghi a ni e,
an ti. Kristiante erawh chu beiseina nung nei tura hrin
thar leh thin kan ni a, chu beiseina chuan chhelna,
taihmakna asiamsak ani. Loneitu taima chuan ruahtui
hmasa leh hnuhnung beisei takin a nghak a, a tawpah
rah hlu tak a seng thin a ni. Kristian beisei fo rawh tih
hla hian mahni i infuih thin ang u.
(4) Tuina.
Nu leh pa thenkhat chuan an fate tui zawng ngaihtuah
lovinanmahniduhzawnghnathawhtirantuma,antisual
thin. Mahni tuina leh nuam tih zawng thawh hian
taihmaknaa thlen thin. Chutihlaiin nuamtihzawng tak
hnahmuhmaitheihanilofo.Chuvanginmahnihnavawn
takhitui chilhtumhramhramatha. Mithenkhat chuan
hotute tirhzin leh hnathawh tamhlauvin hna thiamnih
an tum lo. Chutiang tur a ni lo a, mahni hnathiamhneh
hiantuinalehtaihmaknaathlenthin.Thawhturngaihtuah
leh thlan kawngah hian mi ngaihdan emaw mi tha tih
emawnilovinmimalin atuina lehnuamtihzawng, peih
taka athawhtheihturvuanrawhse.
Kristian Nun 37
(5) Neitu rilru.
Mo chakna ber chu in danna tur chak lakah hian a ni e,
an ti a. A dik em tih ka hre lo. Mahni in tur bungraw
phurhahchuantupawh anchakangchu. Kanramzimte
heti taka kan nghaisa thin hi neitu rilru put loh vang a
ni, a pawi ngawt mai. Neitu rilru put a tul, hei ai hian
neitu nih inhriat ti ila a thuk hret mahna. Hei hian
taihmakna a thlen thin. Kan ram, kan hnam, kan
kohhran, kan chhungkua etc.-ah hian mikhual emaw
pawn lam mi emaw kan ni lo asin, ka ta tih hriain kan
thawktheuh tur a ni.
(6) Tumna.
Hei hiduhna tiadah theih pawh a ni. Thil hi atak thlen
hmain tumna leh duhna a awmhmasa thin. Taihmakna
chungchangahpawh adikthotur a ni. Tumtlatna, beih
hramna, taimagroup-ah inregister duhnatak takneih a
pawimawhani. ThianpaDenga’nkum10kataimatawh,
a sawt chuanglo, kum10 ka thatchhe dawn a ti a, kum
1 tlinhmain amualpho maidawn tiha inhriaa, asim a,
a taima leh ta thuai a, a lawmpui awmhle mai.
(7) Inpekna.
Hei hi sawi tampawh tul lo, a dangte pawh huam hial
lehkhaikhawmnaangahmantheihaniawme.Tuarhuam,
a man tam mahse pe zel tura inphalna a ni. Martar
Vanlallianahlaphuah,‘Nun huam,thih huaminka rawn
pan che’tih hian a sawifiah hle. Achunga taihmakna
thlen theitute hian taihmak hi chhung lama intan,
thlarau lamthil a ni tih an tarlang a ni.
2014 BCM Beirual Thuzir38
3. Taihmakna rah te.
Taihmakna chuan rah hlu tam tak a chhuah a, tlem chauh
kan tarlang dawna ni.
(1) Mahni intodelhna.
Paula chuan kohhran member-te tan entawn tlaknih a
tum a, tumah ti hautak lovin mahni a intodelh thin (II
Thess.3:8-9).Tita hnenahpawh kristianhmasate chuan
engmah tlachham lova an awm theih nan hna tangkai
thawka inhmang rengturin fuihsauh sauh ang che, a ti
a ni (Tita 3:14). Mi neiha innghat te, mi dangte tanpui
ngai reng mai te, kut dawh te hi an huaisen tak tak thei
lo. Upa pakhat chuan, “Mahni intodelh lo reng renga
khawsakchu Pathian thu pawh a awih theihloh,” ati, a
dik viau awm e. Mahni intodelh theite chu an nun a
zalen a, an rilru a hahchawl a, an thla a muang, an nun
pawh ahlima, an huaisenbawkthin.
(2) Mi dang tan malsawmna.
Hmeichhetaimachanchinkansawiahkhanrenchhamte
thlengin a ban phak tih kan hmu. PathianinAbrahama
mal a sawm chhan pawh mi dangte tana malsawmna a
nih theih nan a ni (Gen 12). Dik tak chuan hamthatna
lehmalsawmnakan chanzawngzawnghi mitaima, rim
taka thawktute zar kan zo vek a ni. Kristian nun leh
taihmakna chu thil inzawmtlat ani a, mi dangtetana pe
chhuaknuna ni.
(3) Lawmman.
Taima taka thil tha titu chuan a hun takah a thawhrim
rah a sengdawn ani.Alo kalleh hunahmi tinan thiltih
angzelin Lal Isuan lawmman a pe dawn(Thup 22:12).
Kristian Nun 39
Rinna intlansiakna chhel taka bei, taima taka hlen
chhuaktuchuanfelnalallukhumadawngang.Mitaimate
hnena lawmmanpeklehhamthatna khumtirhi khawvel
nihphungpangngaipawhani. Hethuhiram, khawtlang,
chhungkua, pawlho, kohhran leh mimal chungchangah
pawh a thlengdik zel dawn a ni. Taihmaknahi mihring
ro hlu, kristian nuna awm rengtur chu a ni.
Sawiho tur
Pathian thuawih tho si, kristian thatchhe taka awm
theih ang em ? Thatchhiat pawizia leh taihmakna hlutzia
kawnghranghranga sawihoin ziaka dah chhuahni se.
2014 BCM Beirual Thuzir40
Zirlai 7
KRISTIAN NUN – RINAWMNA
Bible chhiar tur : Heb 3:1-2; 5-6.
Thu hma:
IsuaKristachukawngengkimaharinawmanginamahzuitu
kristiante pawh hi kawng tinrengah kan rinawm tur a ni.
Kristian nun leh rinawmna hithenhran theih pawh a ni tak
tak lo. Kristian lote pawh hian kristian kan ni tih an hriat
hian anni aia rinawm zawk turah min ngai tlat zel a ni.
Chutianga ring lotute pawhin min beisei laiin Mizoram
kristiante kan rinawm lo lutuk erawh hi chu thil zahthlak
taka ni.
Rinawmna awmzia:
Rinawmnachurintlak, innghahnatlak, thutiamadingnghet,
tih tur ti tihna a ni (deserving trust, keeping your prom-
ises, doing what you are supposed to do - Merriam
Webster Dictionary).
Rinawmna bul:
Rinawmna chuPathiankanrinna hianmin neihtira. Pathian
chu a awm ngei a ni tih leh a fapa Isua Kristaah chuan
ngaihdam leh chhandam kan ni tih kan rin tlatna chuan a
laka rinawm let ve duhna min neihtir a ni. Miin Pathian a
rin angzia zelin thil dangah pawh a rinawmthina ni.
Rinawmna pawimawhna:
Rinawmna hi hlawhtlinna bul a nih avangin a pawimawh
emema, atel lochuan Kristiannun pawhhian awmzia tak
tak a nei thei lo a ni.
Kristian Nun 41
Kristian nuna rinawmna tur thenkhat tarlang ila:-
Kristian chhungkaw dinnaah:
Chhungkaw din kawnga rinawm turin hengte hi
ngaipawimawh ila:-
Kawppui zawn:
Pathian leh kohhran duh dan rinawm taka zawmin inneih
hmaasex hmanloh ni se. Ruihtheih thila fihlim, piangthar
ngei nise. Sawrkarhnalianthawkemaw, chhungkaw hausa
emawringawtenlovinkristianchhungkua dinpuitheihngei
zawngila. Chhungteduhzawngpawhngaih-pawimawh ni
se. Mi nu, mi pa-te chhuhsaka chhungkua din loh nise.
Nupa inkar thuah:
Pathian hmaa Inneih Thutiamhre rengin kawppuite lakah
rinawm tur. Pawm lai nei renga mi dang kawp hi nun
tenawmber, kawppui leh fate laka rinawmlohna, Pathian
lehkohhranlaka rinawmlohna ani. JosefachuanPotiphara
nupuiin mutpui tura a thlem khan ‘Engtinnge he sual lian
tak hi tiin Pathian chungah thil ka tihsual theih ang?”
(Gen.39:9) a ti thei tlat a ni.
Fate enkawlnaah:
Fanaute hi Lalpa laka kan rochan an ni (Sam 127:3). Nau
hlan laia kan thutiam kha rinawm taka zawmin kan fate hi
Lal Isua hnena hruai tur leh kohhran inkaihhruaina anga
enkawl tur te, Lalpa duh dan leh zirtirnaa kaihruai tur te,
kawngdika hruai tur tein theihtawp kan chhuah tur a ni.
Nu leh pate chawimawi leh thuawi kawngah:
Nuleh patethuawih lehchawimawi hikristiante rinawmna
2014 BCM Beirual Thuzir42
tur, he leia dam reina tur ni bawk a ni a (Eph. 6: 1-3).
Mizo kristiante zingah nu leh pate, chenna in atanga
hnawhchhuah ching, kutthlak ching, an nunna hial pawh
laksak hreh lo kan tam ta viau mai hi a rapthlak hle. Kan
thalai tam takdam rei lo lutukte hi nu leh patethuawih loh
vanga ni ngei ang.
Eizawnnaah:
Ram changkang zelah hian sawrkar, company, kohhran,
NGO lehmi hausaterawih senloh mithiamkan lo awm ve
ta. Nitinainhlawhfa tanpawh thawhturhmuhrengalo har
ta. Engpawhnise, kan eizawnna theuhah hian rinawm leh
taima taka kan thawh chuan kawng chu a la inhawng zel
ang. Hengah te hian rinawmtum ila:-
Ni tin hna a rinawm:
“Tupawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh
se,” (2Thes3:10). Kannitineizawnnaahrinawmlehtaima
takathawkpeihmangsilo, hlawhlakerawh hman-hmawh
hle si, hna tan dawna tlai taka kal a, haw hma leh emem si
kristiante zingah kan tamta hlemai. Heihi min ruaitu laka
rinawm lohna lian tak a ni. Pathian laka kan dinhmun
tichiangtu tha tak chu kan ni tin hnaa kan rinawm leh
rinawm loh hi a ni. Pathianah mi a rinawm chuan a hnaah
pawh a rinawm thin. Kristiante hi kan ni tin hnaah mite
hmuh theih turin kan eng chhuak tur a ni (Mat. 5:16).
Hun hman dik kawngah kan rinawm tur a ni:
USAPresident hmasa ber George Washington khanApril
30, 1789-ah Office a luah a. President a nih hlim a, a Sec-
retary minute tlem te-a office rawn tlai chua chhan a zawt
a. A Secretary chuan a Sona chiangkuan loh vanga tlai a
Kristian Nun 43
nih leh pawi a tih thu a han sawi chuan, President chuan
eng danga chhang ta lo chuan, “Sona thar i lei dawn nge
Secretary thar ka nei dawn?” tiin a zawt let a ni, an ti.
Hun vawn dik loh hi programme leh mi dangte tihbuaina,
hlohna leh eirukna a ni a, vawn dikchu mi dangte hruaina
hmanraw tha ber (best policy) a ni. Hun vawn dikah i
rinawmangu.
Thawhonaah kan rinawm tur a ni:
Kol. 3: 22; Tita 3:1,2; Sam 37:28 thuahte chuan Bawihte
chu hotute laka thuhnuairawlh taka intulut tur te, an
thu zawm tur te, thil tha tinreng tih peih tur te,
kawhmawh bawl lo tur te, tumah sawichhe lo tur te, dawt
sawilo tur te, nunnem tur te, hotute pawh diktak leh fel
taka rorel tur tea inzirtirna kan hmu a. Pawn lam atanga
beihna (outside opposition)-in thawktute zinga tanrualna
a thlen theih laiin thawkhote zinga inbeihna leh tanrual
lohna erawh chuan thil a tichhe thin. Mizote hian hotute
zahna kawngah hian hnam dang kan tluk lo deuh em?
Kristiante’nkanhnathawhnaathawhhonatha neihhiPathian
leh min ruaitute laka rinawmna a ni.
Sum leh paiah:
“Corruption hi a zung nen lam kan phawi chhuak vek
dawn a ni” tih kan Politician-te au hla a ni ta hi Mizoram
kristiante zingah sum leh paia rinawmlo kan tam tawhzia
tichiangtu a ni. Lak luh leh hman danahte fimkhur ila:-
Lakluh danah:
Pathian lehmihringpawhzah zolo va, tenawmtakasumla
lut thintechu - Hlawhphu tawkathawkthapeih lote, dawt
phuahchawp hmanga eiru te, thamna lak ching te, Lalpa
2014 BCM Beirual Thuzir44
ten zawng takbukna/tehna dik lo hmanga sa leh thil dang
hralhtu te (Thufing 11:1), chiahpuam ang chi hmanga mi
thawhchhuah sa laksaktu te, a chhawrtu hmuh loh laia
inhlawhfa chawl reng ringawt mai te, zu leh damdawi,
ruihhlo hlauhawm pui pui zuar te, mahni taksa hralh thin
(nawhchizuar) te, Dan kalha inthlan nikhuaa mahni hlutna
(vote) hralh ching te, Electric Meter kaltlang lova hmang
rutute bakah sawi hmaih an la tam.
Heng mite hi rinawmna nei lo, bum ching, rukru,
ram leh mipuite chhiatna thlentu an ni. Hausak thuai tum
chu hrem lohvin a chhuak lo vang (Thufingte 28:20b).
Sawrkar hnathawkte hlawh zat pawh tunah chuan kan
inhriatpui veta themmai. Engmi pawh nise, anhlawh leh
an chhungkaw khawsak, in leh lo din dan inmil lo lutukte
hi chu ngaihsan loh ngam a hun tawh hle. “Tangka sum
ngaihnat hi sual tinreng bul a ni” (1 Tim. 6: 10).
Chantawka Pathian ruata lungawi te, rinawm taka thawh
hlawh dik taklak hi kristian nun dik tak chu a ni e.
Hman danah:
Sum hman danah pawh fimkhur a ngai. Mahni hmasial
taka zuk leh hmuam, ruihtheih thil lei nana chhungkaw
ni khat mamawh aiatam mahni chauhva eiral te, mamawh
ni lo itzawng lei chin te, chhungkaw dinhmun nena
inhmeh lo thawmhnaw man sang tak leh Smart Phone,
Motor leh Bike man to tak tak lei te, chaw ei puar tha
peih si lova hmawmsawm uar viau si te, mi tham nana
sum hmang thinte hi “Ni tin kan ei khawpin chaw min
pe ang che” tia kan dil thin Pathian laka rinawm lohna
a ni. Lakluh aia tam hman pawisak lohna hian mihring
rilruah kut tling lova sum lakluh duhna a piantir theih
Kristian Nun 45
avangin kristiante hi sum hman danah fimkhur leh
rinawm tur kan ni e.
Rawngbawlnaah:
BCM rawngbawlna peng hranghranga full time workers-
tehi rinawmtaka thawktura inpeleh lakkan nia. Chutiang
chu kan dinhmun a nih laiin min ruaitu BCM leh kohhran
mipuite beisei ang thleng pha zo lo, (Entir nan: Mahni
post a awm tha peih lo te, mahni hna chanpual thawk
tha peih lo te, Kohhrana thawktute tihawm loh tak ti
thin te, hotuten thawhtir tur ber pawh an hriat loh
khawpa tangkai lo leh rinawm lo te) hi thawktute zingah
hian a awm theih em tih hi zawhna awm thei a ni ta. BCM
Employeenilotanpawh khawngaihnavanga rawngbawlna
peng hrang hranga kan mawhphurhna - Committee,
Inkhawm (Sam 84:10), Sunday School, Thilpek (Malakia
3:10), Sumenkawl, Mission hna, Hnatlangthawh, Damlo
leh lusun ina len, Retheite leh chanhaite tanpui leh thil
dangahte kanrinawmtawkemtihhi zawhnapawimawh tak
a ni. Engpawhnise, Josuan “tih takzet leh dik takin Lalpa
rawngbawl rawh u” (Josh. 24:14) a tih kha hre rengin,
chhiahhlawh angin (Mat. 20:28) Lalpa rawng hi rinawm
tak leh tihtak zetin i bawl ang u. “Thlahdah taka LALPA
hna thawktu chu anchhedawngin rawh se” (Jer. 48:10).
Rinawmna Lawmman:
Engatinge mi vervêk taka titute chu i en theih a, mi
suaksualten an aia mifel an ei zawh laia i ngawih reng?
(Hab. 1:13). Kan ram dinhmun han thlir hian mi rinawm
lo, diklo takati thintehian vanneihna an dawngnasa zawk
emawtihturinankawngzawhahanhmuingilinahriattheih
thin a. Chutih laiin, rinawm leh dik taka ti thin rethei leh
2014 BCM Beirual Thuzir46
bet taka khawsa hmuh tur tam hle site hi chu hriatthiam a
harinmi rinawmlote tihdananga tihve mai chaknate pawh
a piangve maidawn thina ni. Mahse Bible-inhetiang hian
min chhansak. “Thil tha lo titute avangin in tilungngai
duh suh la, ... Hlobet anga ah thlukin an awm thuai
ang a, Hnim hring angin an vuai dawn si a,” (Sam 37:1-
2) “Mi rinawm chuan malsawmna a ngah ang” (Thuf.
28:20a;), “A tawp thlenga tuar peih apiang chu, chu mi
ngei chu chhandamin a awm ang” (Matt. 10:22), Thih
thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan nunna
lallukhum ka pe ang che (Thu. 2:10) ti tein. Dik lo taka
tia hausa hotehian malsawmnahi andawnglokhawp mai.
Rinna kal bosan a, anmahni lungngaihna tam tak a
inchhun tlang chuk (1 Tim. 6:10), hrem lohva chhuak lo
tur (Thuf. 11:21)-te an ni zawk.
A tawp ber atan chuan Pathian chu dawtsawi ngai
lo, a thutiam a rinawm taka ding tlat thin a ni (Heb.
6:18) tih hi hre rengin keini a hniakhnung zuitute pawh
hianPathian lehkan mihringpuitelaka rinawmhi i tumtlat
angu. KristiannunahhianAmahrinawmtaka kanzuina aia
ropui thil sawi tur a awm thei lo vang.
Sawiho tur:
Kan nitin eizawnnaah hian kan tih tur tihnaah leh
kan tihloh tur tihlohnaah hian Mizo kristian te hi kan la
rinawm tawkin kan in hria em?Achhante sawi nise.
Kristian Nun 47
ZIRLAI 8
PE CHHUAK NUN
Bible chhiar tur: Tirh 10:4-6; 2; Kor. 9:6 – 7
Kumina kan beirual thupui pakhat atan “Kristian
nun chu pe chhuak nun a ni” tih telh a ni a, pek hi kristian
nunlanchhuahna langsartakpakhatania, apawimawh hle.
Kristian nun bul intanna hi Pathianin a fapa min pek rinna
atangin a ni. Kan Pathian hi petu a ni a, thilsiam zawng
zawngte mamawh petu a ni a, mihringte tan chhandamtu
min pe a, Kristaah chuan thil zawng zawng min pe a ni.
Kan thupui hi heti hian lo zir dawn ta ila.
1. Bible-a petu kan hmuhte:
Bible-a petu kan hmuh thenkhat lo en ila. Kan Bible bung
hmasabera kanhmuh chu, Pathianin, “Ngaitehu, lei chung
zawngzawngathlai chinei awmtinrenglehthingtinreng…
ka peche ua ni, in chawatan ani ang.Tin, leia sa tinrengte
hnenahte, chunglengsava tinrenghnenahte,leia bawkvaka
kaltinrenghnenahte anchaw atanhnimhringtinrengka pe
a ni,” a ti a (Gen.1:29-30).
Kaina lehAbela chuan Pathian hnenah thilhlan an
hlan ve ve.Abela thilhlan chuan Pathian a tilawma, Kaina
thilhlanerawh chuanPathian atilawmlo tih kanhmu (Gen
4:4-5). Nova chuan Pathian hnenah thilhlan a hlan tih kan
hmu bawk (Gen 8:20). Davida chuan, “Thilzawng zawng
hi i ta a ni a, i ta chu kan rawn pe leh mai che a ni,” a ti a.
Mipa naupangthilpektlemtehmangin Isuanmipui sangnga
a hrai. Kornelia tawngtaina leh thilpekchu Pathian hnen a
thlenga ni tih kan hmu bawk(T.T. 10:4).
2014 BCM Beirual Thuzir48
Hengkan han tarlan Bible thute hian Kristiante rin
leh innghahna kan thurin hian thilpek hi a dah pawimawh
hle tih a tarlang a ni.
2. Pek hi thlarau lam nun lan chhuahna a ni:
Mihring nihphungah mi thilphal awm a ni a, ringlo mite
zingah pawh pe chhuak nun nei tam tak an awm. Pek hi
Pathian zia a ni a, mihringin Pathian zia kan tawmpui ve
theihte zingami pawha ni. Pathian thuleh kristian nun dik
taken chuan pekhi thlarau lamthil a ni (Joh 3:16) Pathian
chu Thlarau a ni…. Thlarau nun lanchhuahna pawimawh
tak chu pek chhuah hi a ni. Kristian ziaktu langsar tak
Sangter-achuan, “Thlaraumi chuandawngtu nihaiin petu
nihathlahlelzawk,”ati(ThebestthatIcanbe).Kanpawisa,
kan hun tha leh thil dang Pathian leh midangte hnena kan
pekhi thlaraununlanchuahna kawngkhat pawimawhtaka
nia, chutihlaichuanthlaraulamthilthangekanpekchhuah
thin a, tisa lam thil tha lo zawktih i ngaihtuah ang.
3. Pathian ram thawhlawm - chhanletna a ni:
Kohhran mi kan nih angin rawngbawlna leh kohhran
hmalakna atanathawhlawmtekansawi uarhle a,hma pawh
kansawn hle. Pathian ramtana thawhlawmkhawn a tama,
mitamtaktanchuanphurritpawhanihialmaitheie. Mahse
Bible nguntaka kanzir chuanPathian hnenathil kanpekte
hi Pathian hmangaihna chhân letna a ni. Isua Kraws mak
takchungahkhanropuinaLalthikahmuhin…tihhla siamtu
hian a hrechiang hle mai. “Engkim mai hi ka tan ni se,
Pathianpekahatawklova,chutianghmangaihnanasachuan
Thlarau, nunna engkim a duh,” a lo ti a ni. Hmanah aiin
tunah ka hmangaih zawkche, titu chuan a pe lo thei lo a ni
(2 Kor 9:15f).
Kristian Nun 49
4. Pek chhuah rinna fiahna :
Pekchhuah hithlarau lamnun, Pathian hmangaihna chhan
letna a ni kan tih rualin Pathian thu chuan kan rinna fiahna
anih thumin hrilhbawk(2Kor.9:13). Rinnakawngah hian
thanna tur kawnghrang hrangkan nei thin a, kan Pathian
thu chuan, “rinnaah chuan in awm emaw nangmahni ngei
inchhin thin ula, nangmahni ngei infiah thin rawh u,” min
ti a ni (2 Kor.13:5). Pathian ram thilpek kan pek thin dan
hi kan rinna fiahna pawimawhtak pakhata ni.
5. Bible pawn lama mite:
Bible pawnami, Pathiantan leh midangte tanapetu (inbun
chhuakmi) sawi tur tamtak an awm. Chungzinga pakhat
chu RobertArthington England ram-a Leeds khuaa mihi a
ni.Anu leh a pa atanga hausa tawntawa ni. Chanchin Tha
hrilhnalamahnasatakinaharhchhuaka, amahmingchawiin
Arthington Mission a din a, a pawisa tam tak a pe a,
Mizorama lo chhuak ta J.H. Lorrain leh F.W. Savidge-te
pawh kha ama rawn tirhte an ni. Chanchin Thaa Mizoram
rawn tiengtu hmasa ber an ni.Ahnuah Baptist Missionary
Societytirhinanlo kalleh a,Mizorama ChanchinTha rawn
thlentu hmasa ber leh keini Baptist Kohhrante min hringtu
an lo ni ta nghe nghe a ni. Keiniho pawh hi Bible pawn
lama mi, Pathian ram leh mi dangte tana petu kan ni ve e.
Heta kan hriat tur pawimawh tak chu Pathian ram zauna
pawisa pekhi neih tam avanga pekni lovin apetu thinlung
atangin a ni, hausa lo hausa aia pe tam zawk pawh a awm
theih a ni.
6. Pe chhuak lo nun, nun vanduai:
Kan Bible hian mi kawm, pek chhuahna rilru pu lo mi te a
sawi dan a tha lo hle. “Mamawh tawk aliam kawmpui chu
2014 BCM Beirual Thuzir50
tlakranna a ni, buh kawmpuitu chu miin anchhia an lawh
ang,” (Thuf. 11:24-26). “Mi inkulh hrang mi chuan
mahni duh zawng zawng a zawng a, finna dik zawng
zawng a tai thin,” (Thuf 18:1f). Mirethei maimitchhin
santu chuan anchhia nasa tak a dawng ang (Thuf 28:27).
Lal Isuan mi hausa tehkhin thu a sawi a, “Mi â zaninah i
thlarau an laksak dawn che a ni, i thil dehchhuahte kha
tu ta nge ni ta ang le, a ti a. Mahni tana sum khawl a
Pathian lama ngah si lo chu, chu ti chu a ni thin,” a ti a
(Luka 12:20-21). Mahni tanchauhva nung, mi hausaa ang
nihhi a hlauhawmhle.
7. Pe chhuaktu leh a lawmman :
Kan Bible-ah hian mi thil phalte fakna leh an lawmman
inziakna kan hmu nual mai. “Tlachhamte khawngaihtu
chuan siamtu a chawimawi a ni,” (Thuf.14:31). Mirethei
thil petu chuan a tlachham lo ang (Thuf. 28:27). Mi
thilphal chu malsawmin a awm ang, a chhang mirethei
a pekthin avangin (Thuf. 22:9). Thilpe thintulakah chuan
mi tin mai hi thian an ni (Thuf. 19:6). etc, etc.
8. Pe chhuaktu i ni zel ang :
Pathianinkohhran min hruai a, nasa takinhma kan sawn a,
Pathian ram tan te, mi dangte tan a inphal leh theih ang
anga pechhuakmitamtakkan loawmtaa, alawmawmhle
ani. HekhawvelakanawmchhunghianLalrawngbawltura
kohkan nia, Pathianramzaunaturte,Kohhranhmasawnna
leh thanzelnaturatan te, mi dangtante nasalehzuala inbun
chhuakzel thei turin Pathian ring tlat chungin tan la ila.
Hetih lai hian pek tur nei lo, pe thei lova inngai,
rethei leh hausate pawh kan ni thei. Lalpa i tan a inphal a,
Kristian Nun 51
pe chhuaktu ni thei turin min pui rawh, tiin Lalpa hnenah
pekturte pawh i dil bawk angu. Pathian hian aduh zawng
taktawngtaina chu a chhangzel thin a ni.
Sawiho tur.
Pekchhuah leh malsawmna hi a inzawm tak takin
kan hriaem?kan nunina lotawn hriat(experience) tawhte
sawiho ni se.
2014 BCM Beirual Thuzir52
Zirlai 9
KRISTIAN NUN – TUARNA
Bible chhiar tur : I Pet. 4:12-16. Tirh. 14:21-22.
Thuhma: Pathian thuah chuan, “Hreawm tam tak tuarin
Pathian ramah kan lut tur a ni reng a ni” (Tirh. 14:22)
tihkanhmua.AawmziachuTuarnahiKristianNunah hian
pawn lam mi (foreigner) ni lovin, tel ve tlat zawk a ni a.
Thih leh nat, lungngaih mittui awm lohna Jerusalem thar
kan thlenhma hi chuan kawnghranghranga tuar tur kan ni
tihna a ni (Thup. 21:1; 4). Tuarna hi khawvela mi zawng
zawng ta a ni. A lo dawnsawn dan leh thlir danah erawh
chuan ringtute hi kan danglam tur a ni.
Tuarna awmzia:
Tuarna tih hi awmze ril taknei a nih avangin sawifiah mai
awlsam lo tak a ni. Tuarna chu engvang pawha natna,
hreawmna hi a ni, tiin hrilhfiah mai ang. Tuarnapawh chi
hranghranga awmtheianga, taksa,rilru, thlaraudamlohna
zawng zawngte hi tuarna vek a ni. Cancer natna, rilru
kimlohna (mental problem), thihna vanga tuarna, chenna
in leh lo neih loh, chhuan chham, ni tin eizawnna a
hlawhchhamna, hmingchhiatna, inendawngna, thlarau lam
nun ronate chenhian tuarnavekan nia, adangte pawha la
awm thei ang.
Engvangin nge he khawvelah hian tuarna a lo awm?
He zawhna hi Buddhism sakhaw hmuchhuaktu Gautam
Buddha pawh khan a chhanna dik hmuhchhuah tumin
theihtawpin a lo bei tawh a. “He khawvela tuarna lo awm
Kristian Nun 53
chhan chu Nunna (existence) a awm vang a ni. Nun dawn
chuan tuar a ngai a. Tuarna tel lo chuan nunna a awm
thei lo a ni” tih hi a chhanna hmuhchhuah chu a ni. Kan
Bible erawh chuan He khawvela tuarna lo awm chhan
chu Pathian laka mihringte sualna, tlukna vang a ni
tiin min hrilh ve thung (Gen. 3). Pathian thuawih lohna
avangaPathianin mihringtea hremnachu tuarnalo awmna
chhan ber chu a ni.
Tuarnatiakansawitamberte hiPathianin mihringte
a hremna anga sawivek a dik thei lo vang a, fimkhur loh
vangpawhin tuarna a awmthei a. Mi dangte sualna avang
pawhin mi tha tan pawh tuar theih a ni. Sualna hrim hrim
hian nghawngtha lo (bad consequence) a nei a. Ruk i ruk
chuan thil i va ruksaka chuan a tuar a, hriat chhuah i nih
chuan i rukruk sualna avangkhan danin a tuartir ve nghal
ang che. Kan thatna tur zawk atan pawh tuarna hi a awm
thei bawk a ni (Rom 8:28). Tuarna hi kristianten engtin
nge kan dawnsawn anga, engthilte nge kan lo zir ang?
1. Tuarna hi Kristiante tan indona hmun a ni (Battle
field): Job2: 9-10kan enchuan Joba’n akephah hnuai
atangaalûthlengpanchhiaaveikhan,Jobathiltuarraptlak
lehhreawmtakchungchanga annupa ngaihdaninanglo
tak kan hmu a. A nupui chuan, “I ngai rengin em ni i
awm dawn? Pathianchu sawichhiala, thi la a ni mai,”
a ti a. Joba’n, “Nang hi hmeichhe â tawngin i tawng a
nih hi. Eng nge, Pathian hnên ata thil tha kan hmu a,
thil tha lo pawh kan hmu lo vang em ni?” a ti ve thung
a nih kha. Tuarna avanga Joba-te nupa kara indona,
ngaihdan inanlohna liantakloawmkhathilmakani lo.
Tuarna alo thlenhianamanganthlakema ni.
2014 BCM Beirual Thuzir54
Engatinge keikher, anikher, kanchhungkuaah kher,
midangte aia kan fellohna enge awm bik, kan retheih
lehharsat tehlul nen, engtinngePathian pawh hian kan
chungah thlentir a phal? tiin zawhna a lo piang thin.
Tuarna hi lungawi taka lo pawm mai hi thil harsa
taka ni.Atuarlotu Jobanupui pawhkhan a pawm dam
thei lo, Joba chu Pathian sawichhiattir a, thihtir mai a
duhani. Jobaerawhchuananupuia zilhhaua, Pathianin
a chunga thil tha a tihte hre rengin tuarna rapthlak tak
pawhchulungawitakinapawmtheia ni.Taurnaahhian
Pathian leh setana, sual leh tha hi a indo tlat a.
Engpawhnise, tuarna alothlenhiankeinikristiante hian
Joba nupui anga setana din chantir mai lovin, Joba ang
khan Pathian lama tan tlat hi kan tih tur a ni tih i hria
ang u. Joba chuan a tuarna zawng zawngah thu sual
a sawi lo. Pathian dah len ber hi hnehna chu a ni.
2. Tuarna hi ringtute tichaktu a ni: Lal Davida chuan “I
thu ruatte chu ka zir theih nana tihhreawma ka lo
awm kha ka tan a tha a ni” a ti thei tlat mai (Sam
119:71). Pathian tana mi chak leh tangkai ni tur chuan
Pathian Danleh Thupektehriat a, chumi angaawmchu
a ngai thin. Lal Davida chuan tihhreawma a awm kha
Pathian Dan leh Thupekte a zirna kawng tha, chakna
thar aneihna ani, ati. Paulapawhin ataksa ahlingawm
chu hreawm a ti hle a niang, Pathian hnenah lakbo sak
turin a dil a nih kha. Mahse Pathian chuan “Ka
khawngaihna i tan a tawk e; ka thiltihtheihna hi
chak lohnaah asin tihfamkimin a awm ni,” tiin a
chhangdaih.Tichuan Kristathiltihtheihna chuachunga
aawmtheihnanlawmememinachaklohnate(tuarnate)
chu a chhuang ta zawk a ni (2 Kor 12:9 ).
Kristian Nun 55
Missionary ropui William Carey te, Adoniram
Judson-te pawh khan mission field-a an nupui leh fate
anchânna te, retheihna lehLungintanna te, rilru, taksa
leh thlaraua harsatna leh tuarna hrang hrangan tawhte
kha chak loh nan hmang lovin, Lalpa atanga chakna
hmuhnananhmangzawkthinani.Keinizawngharsatna
leh tuarnakan tawkve dekdeka, enge Lalpanminzirtir
a duh tih ngaihtuah hman lek lovin kan buai phili em
em zel mai a nih hi. Tuarna hi ring lotute tan chuan
anchhia (curse) ti hiala kan sawi theih laiin ringtute
tan chuan malsawmna hnar (source of blessings), min
tichaktu a ni e.
3. Tuarna hi rawngbawlna hmanraw tangkai tak ni: A
hmasalamakansawitakangkhanhekhawvelakanawm
chhungchuan tuarna (sufferings) hi a awmreng dawn
a. Taurna lehkristian nunpawh hi inzawmtlat reng tur
a ni.Chutiangchutuarnachungchangamihringdinhmun
a nih avangin ring lotute zingah a ni emaw, ringtute
zingah a ni emaw rawng kan bawl hian natna, thihna,
lungngaihna leh kawng hrang hranga lo tuar tawhte
hnena rawngbawlkan nitih pawhhi kristiantehian kan
hriatrengathaang. Kan rawngbawlnaa hlawklohfona
chhanlian takpakhat chukan dai loh ramchanchin kan
sawithinvanghiania.TirhkohPaulachuan“Pathianin
keimahni min thlamuanna ngeiin hrehawm eng anga
awmte pawh chu kan thlamuan ve theihna turin ani
chuan kan hrehawmna zawng zawngah min
thlamuan thin” (2 Cor. 1: 4) tiin, hreawm a lo tuar
tawhzawngzawngaPathian thlamuannaa lochan tawh
chu hmanraw tangkai takah hmangin midang tuar ve
tawhte lehla tuar mekte hnenah rawng abawl thina ni.
2014 BCM Beirual Thuzir56
Tuarnakanlohmelhriat(experience)vetawhnahian
tuarna avangalungngai leh chauva rumtedinhmun min
hmuhfiahtir a, an hnenathlamuanna lehfuihna thusawi
a tiawlsamin awmze neiin a thawhtir (effective) thin a
ni.Kan tuarnatehimahnitanmaiahmangtangkai lovin
midangte tan pawhhian ihmangtangkai ang u.
4. Tuarna hi chatuana ropui zawka min awmtirtu tur a
ni: Rom 8:28-ah chuan “Tin, Pathian hmangaihtu,
amaha ruat anga a kohvate tan chuan, an thatna
turin engkimin a thawhsak hlawm thin” tih kan hmu
a.Tihhreawma kanawma, tuarna kanchunga alo thlen
hian vanduaikan intia, Pathianlakah pawh kanvui lek
lekthin a ni. Mahse, tuarnate hi thil tha lo ni lovin thil
tha, vanduaina ni lovin vanneihna, ringtute tanchuan a
loni tlatmai. LalIsua hnenachatuana kanawmtheihna
tur chuan he dam chhung hunah hian a hnena kan tuar
ve a, kan awmrengphawthi a ngai a.
TuarnahiLalIsuaduhdankanzirnalehamahkanhnaih
a, amaha kanawmtheihnakawngthatakanih avangin,
he khawvela kan dam chhung rei lo teah hian Krista
vang a tuar ngam, chân ngam, retheih ngam,
mualphona zawng zawng phur ngam nihte hi i tum
angu. Nakinahropuitakina hnenahkanlaawmvedawn
a ni. Kan hrehawm nep tak, tun mit khap kar chhung
chauhva awm tur hian ropuina nasa tak chatuan atan
min siamsak nasa tulh tulh a ni (2 Cor. 4: 17).
Tlang zialna:
Tuarna hrim hrimhi Krista avanga tuarna a nih loh chuan
thilthaa nilova, Pathian lakapoint/markhmuhsânna pawh
Kristian Nun 57
a nilo va, thanghlimna chhinchhiahnapawh ani lo va, tisa
thilte control-na pawh a ni bawk hek lo va, chhuan tlak
nihna rengrenganei lo. Chuvangin atheih chhungchu kan
ei lehinah te, kan taksakan enkawldanah te, kan eizawnna
kawnga kan chet danahte, kantawngkamchhuakahte, kan
rilru put danah te, kan ni tin nunah hian fimkhur ila,
thatchhiatna, fellohna, inthlahdahna leh fimkhur lohna
avanga tuarnaawmtheizawngzawngtehi Lalparawngtha
zawka kan bawl theih nan pumpelh i tumang u.
Krista pawhin a Pa thil tum kalhna tur ang chi a
nih loh chuan a pumpelh thin a ni. Theihtawpa kan
fimkhurtawhhnupawha tuarnala awmerawhhichuLalpan
chu tuarna hmangchuan a ram tan thil min zirtir duh a nei
a nitih pawminama lamatang tlatchungin inhawngtakin i
lodawngsawngthin angu.
Sawiho tur.
ZoramKristian tehian Kristatan atuar hikan ngam
ve tak takin kan inhria em? Engah te hian nge Krista tan
kan tuar ve thin sawiho nise.
2014 BCM Beirual Thuzir58
Zirlai 10
KRISTIAN NUN – SIAM THATU
Bible chhiar tur: Isaia 61:1-3; Neh. 2:17-18; Lk. 4:20-21.
Kumina kan beirual thupui hnuhnung bera ruat hi
Kristian nun – Siamthatu tih a ni. Ringtute hi Lei chi in ni
e, min tih angin mimal, chhungkua, khawtlang leh ram
siamthatu tur kan nihna lam hawia zirlai kalpui tura tih a
ni. Ram leh khawtlang siam that ngaite siam that hna hi
ringtu mimal, a huho(fellowship), tualchhungkohhran mal
leh rampum huap tein kan tih theih kawng hranghrang a
awm thei a, chungte chu zirlai pakhata khung vek sen a ni
lo. Mimal, kohhran mal leh BCM angpawha ngaihtuahna
kanhman zui theih nan heti zawnghian zirlai kalpui dawn
ta ila.
1. Siam that mamawhna:
Kanramhisiamthatkan mamawhnalamatangathlir chuan
siamthat tur hlir a ni e, ti ila a dikna lai a awm thei awm e.
Kohhraninnasa taka hma a sawn lai leh kan that ememlai
hian kan ramleh khawtlangah thil tha lo tamtak a lo awm
ta zel a. Chanchin Tha a lo luh atanga chhuan ngana (5th
generation christian) hunahkan awma, chuti chungin kum
tin deuh thawa salvation camping buatsaih tul tihna a la
kiang hlei thei lo. Kan ramah sualna chi tinreng a lo awm
ta a, mi thenkhatte sawi danin, mipat hmeichhiatnaah
(hurna) kan nasa hle a, kristian state-ah hlepna (corrup-
tion) a nep chuang lo va, kan politics leh inthlan boruak a
la tawp hle tho a ni. Mi hausa leh rethei inkar a zau nasa ta
hle a, aneimitlemzawkten anei lomi tamzawkawpbehna
Kristian Nun 59
rama nita a. Sumdawngte nasataka anhlawkna hmuna ni.
Mi tha leh Pathian tih mi tam takkan neih laiin politician,
sawrkar official thenkhat, bank official, dealer etc. eng
emawzatmiretheileh mawlzawkte awpbehnaatana setana
hmanruaan ni.
Mizoram hi politician-te leh sawrkar kamding
thenkhatte len chakna ram a ni a, chutih laiin kohhranin
ramthim kan vei a, kan lam bawk a, mi rethei leh mawl
zawktanchhantu/siamthatukanmamawhdankanngaihtuah
lem lo. Evangelist tamtak nei ram, Pastor tha taktak, kum
tina Upa leh Rawngbawltu neih thar rengna ramah hian
zawlneiterawngbawlna angasiamthathnatlangaupuitu kan
ngah lo hle. Mi tha tam tak awm chung siin mi tha lem lo
zawka langten khawtlangah hruaituchan an channa hmun
engemawzatkanneiani. KanramahhianSetananhmanraw
hrang hrang – zu, drugs, sex etc., hmanga a bawih
chhanchhuah ngai an awm a, Kohhran kan thanharh loh
avangin Evangelist-ten Home/Centre engemaw zat an din
a, mahse an titha thei chuang si lo.
2. Siam thatna Thuthlung hlui leh tharah:
Siam thatna kan tih hian tihduhdahna, awpbehna lak ata
chhandamna/chhanchhuahnahi atumbulber ani. Mihring
suala a lo tluk khan Pathianin hmeichhia (Evi) bumtu Rul
(Setana) thlah chuhmeichhe thlah, Kristan a hneh turthu a
lo puang tawh a (Gen 3:15). Israel fateAigupta bawih ata
hruaichhuakturinMosiatirhania(Ex3:10).ZawlneiIsaian
Isua Krista chungthu hetiang hian a lo hrilhlawk a.
“Thuhnuairawlhtehnena ChanchinTha puangturin Lalpan
hriak mi thih,”a ti a. He thu hi Luka ziakah chuan,
“RiangvaitehnenahChanchinTha ...Anichuansalte hnena
2014 BCM Beirual Thuzir60
... Mitdeltehnena ... tihduhdah tuartechhuahtirna turte, ...
Lalpa lungawi kumthu sawitur tein mi tir a ni,”(Lk 4:18-
19) tiin dah a ni. LalIsuan khawvelarawngbawlna (public
ministry)a han neih tan phat khan, heta kan tarlan zawlnei
Isaiathuhirawnsawiin, “HePathianlehkhathuhiinhnenah
a lo thleng ta,” a rawn ti chiah a ni. Isaia hian Isua
rawngbawlna tur thu a lo sawi lawk chu Lal Isuan a rawn
tidika, he khawvela rawnga bawl lai khan Setana bawiha
tangleha awpbehnahnuaia awmleh abawihte chu a rawn
chhan chhuakta zel a, amah aawmna hmunahPathian ram
a thleng a, miten damna an chang a, ramhuai hnathawhte
tih boral a ni zel a ni.
Pathianmi, Nehemiaramhmangaihtuchusakhuana
leh sawrkarna lamah mawhphurhna nei ve vein Pathianin a
siama,Jerusalemkulhchhetawhdintharlehtuani.Nehemia
dinhmunangah khan kan dingchiah lo a ni mai thei, mahse
kanramchhiatnalehsiamthatangaihnakawnghranghrangah
tihtheih chinkan neitheuhani tihihriaangu.
3. Siam thatna hmanrua:
Siamthatmamawhna thute, Pathianthuatangakanhmuhte
leh Kohhran leh ringtute mawhphurhna a nih thute kan lo
sawi ta a. Siamthat hna thawk turin engtinnge kan tih ang,
enghmanrua ngekanhmanang, kawngthuminlosawidawn
ta ila.
(1) Dodalna hmangin : Kohhranin nasa taka hma kan
sawn lai hian Setanan fing takin thil tha lo (sualna) hrang
hrangleh ram kalphung (system) tha lo hmangin Krista’n
a thisena a tlan tawhtehi minawpbet tan mek ani, kan ti a.
Kanram hruaitu thenkhat te, sawrkar kutkepawimawh mi
Kristian Nun 61
thenkhat te, mi hausa, chintawknei lovaduhamte hmangin
miretheilehchanhai zawktechu hnehchhiahleh awpbehin
kan awm tan mek chu a ni a, (hetih lai hian ka tawrh hi
Lalpan a phal vui thei ka ni lo, te kan la ti ta deuh deuhva).
Hengthilthalotehi ringtu mimallehkohhranpawl pawhin
kan dodal a ngai ta a, heng thilah hian keini kohhran mite
hi a tuar pawl tak kan ni nghe nghe mai thei. Kan rama thil
tha lo dodal tur hian mimal leh kohhran ang pawhin
zawlneite angarawngbawl kanngamahun ta.
(2) Khawtlang leh ramah siam tha theitu nihna
hmangin: Kohhran rawngbawlna huang pawn lamah-
khawtlanglehramhruaitunihna lehmawhphurhna atangin
Kohhranmi thatenramleh khawtlangsiamthatnahna nasa
takin kan thawk thei a, hemi kawngah hian Kohhran mite
kan thanharh a hunta hle.
Zirchianna (survey) atanga hmuh danin ram leh
khawtlangMLA/MDC/VC/NGO hruaitunihnaah kohhran
mi thaten ngaihsak nachang kan hre tawklova, mi tha ber
ni lem lo, hmun thenkhatah chuan zu la in mekte kan la
thlang a, ramleh khawtlang siam that aia phurrit zawk ni
mahte an awm nual mai. Hemi kawngah hian Kohhran mi
thaten rilru an siam a, kohhran ngei pawh kan harh thar a
ngai ta. Ram leh khawtlang siam that leh tih hmasawn
kawngahkohhran pawldangmiteruai mailo va, a tituni ve
tura luhchilh ve turin tan i la ang.
(3) Pathian thu leh hmangaihnain : Mihring nun siam
thatna bulpui ber chu misual leh Pathian intawh tir
(Piantharna) hi a ni. Hemi atan hian kohhran leh kohhran
mite hianPathian thu(mihringthinlungsual berlung anga
2014 BCM Beirual Thuzir62
sak pawh tikeh thei) hmanruaa hmanga kan beih lehzual a
tultahle.Kanram,kristianramahhian Setanana tihduhdah
leh a hnehchhiah an lo tam ta hle a. Kan ram hi a dam lo
nasa hle a ni. Setanan a bawihna ata chhanchhuah ngaite
chhanchhuak turinsawrkar lehNGO pawl(agency) hrang
hrangten hma la bawkmah sela, Pathian thutakleh Krista
hmangaihnaatanga kanthawh lohchuan asawt taktakthei
lo a ni. Kan rama siamthat ngai te siamthat hna thawk tak
takturin Pathian thu, hmangaihna atangin tutennge thawk
ta ang !
Sawiho tur:
Kan ramsualna leh siam that ngaite siam tha turin
mimal leh Kohhran pawlten zawlneite rawngbawlna ang
khan rawngkan bawltawkin kan hria em?engangatan lak
tur nge ni ang ?

More Related Content

What's hot

سد الذرائع
سد الذرائعسد الذرائع
سد الذرائع
nagm albaher
 
使徒行傳第十六章 你一家都必得救
使徒行傳第十六章 你一家都必得救使徒行傳第十六章 你一家都必得救
使徒行傳第十六章 你一家都必得救
查經簡報分享
 
使徒行傳第八章 逼迫的福音
使徒行傳第八章 逼迫的福音使徒行傳第八章 逼迫的福音
使徒行傳第八章 逼迫的福音
查經簡報分享
 
哥林多後書第一章ppt
哥林多後書第一章ppt哥林多後書第一章ppt
哥林多後書第一章ppt
查經簡報分享
 
Evangelism Outside the Box
Evangelism Outside the BoxEvangelism Outside the Box
Evangelism Outside the Box
Dr. Joy Allen
 
Lemchan TãWi Thihna TúR
Lemchan TãWi    Thihna TúRLemchan TãWi    Thihna TúR
Lemchan TãWi Thihna TúREllis Pachuau
 
羅馬書第一章ppt
羅馬書第一章ppt羅馬書第一章ppt
羅馬書第一章ppt
查經簡報分享
 
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdfBarumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
IbsaaNamee
 
الهيتنيات
الهيتنياتالهيتنيات
الهيتنياتmagdy-f
 
Lemchan TãWi Ngaituah Chiang Teh ( Pre Christmas Drama )
Lemchan TãWi  Ngaituah Chiang Teh (  Pre   Christmas  Drama )Lemchan TãWi  Ngaituah Chiang Teh (  Pre   Christmas  Drama )
Lemchan TãWi Ngaituah Chiang Teh ( Pre Christmas Drama )Ellis Pachuau
 
羅馬書第五章 為罪人死
羅馬書第五章 為罪人死羅馬書第五章 為罪人死
羅馬書第五章 為罪人死
查經簡報分享
 
約翰福音21章
約翰福音21章約翰福音21章
約翰福音21章
查經簡報分享
 
羅馬書第十四章ppt
羅馬書第十四章ppt羅馬書第十四章ppt
羅馬書第十四章ppt
查經簡報分享
 
Hsk1 l15
Hsk1 l15Hsk1 l15
Hsk1 l15
rahman911452
 
路加福音第十九章ppt (上)
路加福音第十九章ppt (上)路加福音第十九章ppt (上)
路加福音第十九章ppt (上)
查經簡報分享
 
羅馬書第三章ppt
羅馬書第三章ppt羅馬書第三章ppt
羅馬書第三章ppt
查經簡報分享
 
羅馬書第十二章ppt
羅馬書第十二章ppt羅馬書第十二章ppt
羅馬書第十二章ppt
查經簡報分享
 
Musep Lemchan ( Skit) Dawn Chiang Teh 2
Musep  Lemchan ( Skit)  Dawn Chiang Teh 2Musep  Lemchan ( Skit)  Dawn Chiang Teh 2
Musep Lemchan ( Skit) Dawn Chiang Teh 2Ellis Pachuau
 
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
Hetty Hsiao
 
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
fhlcc
 

What's hot (20)

سد الذرائع
سد الذرائعسد الذرائع
سد الذرائع
 
使徒行傳第十六章 你一家都必得救
使徒行傳第十六章 你一家都必得救使徒行傳第十六章 你一家都必得救
使徒行傳第十六章 你一家都必得救
 
使徒行傳第八章 逼迫的福音
使徒行傳第八章 逼迫的福音使徒行傳第八章 逼迫的福音
使徒行傳第八章 逼迫的福音
 
哥林多後書第一章ppt
哥林多後書第一章ppt哥林多後書第一章ppt
哥林多後書第一章ppt
 
Evangelism Outside the Box
Evangelism Outside the BoxEvangelism Outside the Box
Evangelism Outside the Box
 
Lemchan TãWi Thihna TúR
Lemchan TãWi    Thihna TúRLemchan TãWi    Thihna TúR
Lemchan TãWi Thihna TúR
 
羅馬書第一章ppt
羅馬書第一章ppt羅馬書第一章ppt
羅馬書第一章ppt
 
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdfBarumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
Barumsa Lallabaa 1ffaa.pdf
 
الهيتنيات
الهيتنياتالهيتنيات
الهيتنيات
 
Lemchan TãWi Ngaituah Chiang Teh ( Pre Christmas Drama )
Lemchan TãWi  Ngaituah Chiang Teh (  Pre   Christmas  Drama )Lemchan TãWi  Ngaituah Chiang Teh (  Pre   Christmas  Drama )
Lemchan TãWi Ngaituah Chiang Teh ( Pre Christmas Drama )
 
羅馬書第五章 為罪人死
羅馬書第五章 為罪人死羅馬書第五章 為罪人死
羅馬書第五章 為罪人死
 
約翰福音21章
約翰福音21章約翰福音21章
約翰福音21章
 
羅馬書第十四章ppt
羅馬書第十四章ppt羅馬書第十四章ppt
羅馬書第十四章ppt
 
Hsk1 l15
Hsk1 l15Hsk1 l15
Hsk1 l15
 
路加福音第十九章ppt (上)
路加福音第十九章ppt (上)路加福音第十九章ppt (上)
路加福音第十九章ppt (上)
 
羅馬書第三章ppt
羅馬書第三章ppt羅馬書第三章ppt
羅馬書第三章ppt
 
羅馬書第十二章ppt
羅馬書第十二章ppt羅馬書第十二章ppt
羅馬書第十二章ppt
 
Musep Lemchan ( Skit) Dawn Chiang Teh 2
Musep  Lemchan ( Skit)  Dawn Chiang Teh 2Musep  Lemchan ( Skit)  Dawn Chiang Teh 2
Musep Lemchan ( Skit) Dawn Chiang Teh 2
 
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
《新丝路・中級・速成商务汉语》中级 第二课
 
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
FHLCC 成人主日學 舊約概論-先知書 瑪拉基書簡介
 

Similar to Baptist Church of Mizoram- Beirual Thuzir- 2014 (Kristian Nun)

05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
Ellis Pachuau
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
Aizawl Venglai Ktp
 
Venglai 28. 11. 2010
Venglai  28. 11. 2010Venglai  28. 11. 2010
Venglai 28. 11. 2010
Ellis Pachuau
 
15.01.2023 Siloam.pdf
15.01.2023 Siloam.pdf15.01.2023 Siloam.pdf
15.01.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdfMizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
Filipino Tracts and Literature Society Inc.
 
22.01.2023 Siloam.pdf
22.01.2023 Siloam.pdf22.01.2023 Siloam.pdf
22.01.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
12.02.2023 Siloam.pdf
12.02.2023 Siloam.pdf12.02.2023 Siloam.pdf
12.02.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010
rollick
 
29.01.2023 Siloam.pdf
29.01.2023 Siloam.pdf29.01.2023 Siloam.pdf
29.01.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdfMizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
Filipino Tracts and Literature Society Inc.
 
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptxMizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
Filipino Tracts and Literature Society Inc.
 
110514
110514110514
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdfMizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
Filipino Tracts and Literature Society Inc.
 
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
Caller To Islam / الداعية الإسلامي
 
Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017
remruatfela chawngthu
 
26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf
RRalte1
 
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
Valley Bible Fellowship
 
History of rokham
History of rokhamHistory of rokham
History of rokham
Vannunsiam
 
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
ConnectionEBCC
 

Similar to Baptist Church of Mizoram- Beirual Thuzir- 2014 (Kristian Nun) (20)

05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
 
Venglai 28. 11. 2010
Venglai  28. 11. 2010Venglai  28. 11. 2010
Venglai 28. 11. 2010
 
15.01.2023 Siloam.pdf
15.01.2023 Siloam.pdf15.01.2023 Siloam.pdf
15.01.2023 Siloam.pdf
 
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdfMizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
Mizo - The Epistle of Ignatius to the Philadelphians.pdf
 
22.01.2023 Siloam.pdf
22.01.2023 Siloam.pdf22.01.2023 Siloam.pdf
22.01.2023 Siloam.pdf
 
12.02.2023 Siloam.pdf
12.02.2023 Siloam.pdf12.02.2023 Siloam.pdf
12.02.2023 Siloam.pdf
 
Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010
 
29.01.2023 Siloam.pdf
29.01.2023 Siloam.pdf29.01.2023 Siloam.pdf
29.01.2023 Siloam.pdf
 
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdfMizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
Mizo - The Epistle of Paul the Apostle to the Laodiceans.pdf
 
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptxMizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
Mizo Soul Winning Gospel Presentation - Only JESUS CHRIST Saves.pptx
 
110514
110514110514
110514
 
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdfMizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
Mizo - The Epistle of Apostle Paul to Titus.pdf
 
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
Is The Trinity Doctrine Divinely Inspired?
 
Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017
 
26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf
 
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
John 14;5-14, Praying To Jesus; Exclusivism inclusivism; Only Prerequisite Si...
 
History of rokham
History of rokhamHistory of rokham
History of rokham
 
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
 

More from Lehkhabu Khawvel

Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi  International Awards, Honors & AppointmentsSuu kyi  International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
Lehkhabu Khawvel
 
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & AppointmentsNelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Lehkhabu Khawvel
 
K. Zawla
K. Zawla  K. Zawla
K. Zawla
Lehkhabu Khawvel
 
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1stMizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Lehkhabu Khawvel
 
Pu Tawma In
Pu Tawma InPu Tawma In
Pu Tawma In
Lehkhabu Khawvel
 
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchinKVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
Lehkhabu Khawvel
 
Thlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupaThlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupa
Lehkhabu Khawvel
 
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau ThianghlimPuitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
Lehkhabu Khawvel
 
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
Lehkhabu Khawvel
 
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
Lehkhabu Khawvel
 
Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran ThurinPuitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin
Lehkhabu Khawvel
 
Theology101
Theology101Theology101
Theology101
Lehkhabu Khawvel
 
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. LianzualaAn Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
Lehkhabu Khawvel
 
Albert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San LwinAlbert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San Lwin
Lehkhabu Khawvel
 
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu MukaSolfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Lehkhabu Khawvel
 
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod BookroomEsopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Lehkhabu Khawvel
 
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. ZaikimaHlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Lehkhabu Khawvel
 
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DDHistory of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
Lehkhabu Khawvel
 
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. ZaithangaTuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Lehkhabu Khawvel
 
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Lehkhabu Khawvel
 

More from Lehkhabu Khawvel (20)

Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi  International Awards, Honors & AppointmentsSuu kyi  International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
 
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & AppointmentsNelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
 
K. Zawla
K. Zawla  K. Zawla
K. Zawla
 
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1stMizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
 
Pu Tawma In
Pu Tawma InPu Tawma In
Pu Tawma In
 
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchinKVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
 
Thlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupaThlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupa
 
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau ThianghlimPuitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim
 
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)
 
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool
 
Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran ThurinPuitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin
 
Theology101
Theology101Theology101
Theology101
 
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. LianzualaAn Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
 
Albert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San LwinAlbert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San Lwin
 
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu MukaSolfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
 
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod BookroomEsopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
 
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. ZaikimaHlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
 
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DDHistory of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
 
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. ZaithangaTuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
 
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
 

Recently uploaded

312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
Rick Peterson
 
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
Phoenix O
 
yadadri temple history seva's list and timings
yadadri temple history seva's list and  timingsyadadri temple history seva's list and  timings
yadadri temple history seva's list and timings
knav9398
 
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons to Learn ( 5 Sets of Presentations)...
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons    to Learn   ( 5 Sets of Presentations)...A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons    to Learn   ( 5 Sets of Presentations)...
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons to Learn ( 5 Sets of Presentations)...
OH TEIK BIN
 
A375 Example Taste the taste of the Lord, the taste of the Lord The taste of...
A375 Example Taste the taste of the Lord,  the taste of the Lord The taste of...A375 Example Taste the taste of the Lord,  the taste of the Lord The taste of...
A375 Example Taste the taste of the Lord, the taste of the Lord The taste of...
franktsao4
 
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
makhmalhalaaay
 
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - MessageThe Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
Cole Hartman
 
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
COACH International Ministries
 
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_RestorationThe_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
Network Bible Fellowship
 
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
COACH International Ministries
 
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at warVertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
Olena Tyshchenko-Tyshkovets
 
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
cfk7atz3
 
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
deerfootcoc
 
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translationHajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
syedsaudnaqvi1
 
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptxWhy is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
OH TEIK BIN
 
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
Traditional Healer, Love Spells Caster and Money Spells That Work Fast
 

Recently uploaded (16)

312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
312 A Wise Woman of Abel Beth Maakah Saves The Town
 
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
The Enchantment and Shadows_ Unveiling the Mysteries of Magic and Black Magic...
 
yadadri temple history seva's list and timings
yadadri temple history seva's list and  timingsyadadri temple history seva's list and  timings
yadadri temple history seva's list and timings
 
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons to Learn ( 5 Sets of Presentations)...
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons    to Learn   ( 5 Sets of Presentations)...A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons    to Learn   ( 5 Sets of Presentations)...
A Free eBook ~ Valuable LIFE Lessons to Learn ( 5 Sets of Presentations)...
 
A375 Example Taste the taste of the Lord, the taste of the Lord The taste of...
A375 Example Taste the taste of the Lord,  the taste of the Lord The taste of...A375 Example Taste the taste of the Lord,  the taste of the Lord The taste of...
A375 Example Taste the taste of the Lord, the taste of the Lord The taste of...
 
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
Kala jadu (black magic) expert,Black magic specialist in Dubai vashikaran spe...
 
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - MessageThe Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
The Hope of Salvation - Jude 1:24-25 - Message
 
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
2. The Book of Psalms: Recognition of the kingship and sovereignty of God
 
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_RestorationThe_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
The_Chronological_Life_of_Christ_Part_104_Repentance_and_Restoration
 
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
1. The Book of Job: God's infinite wisdom is the key to acknowledging his jus...
 
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at warVertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
Vertical Church Kyiv Report 2022-2023: Church at war
 
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
快速办理(PU毕业证书)普渡大学毕业证文凭证书一模一样
 
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
Deerfoot Church of Christ Bulletin 6 9 24
 
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translationHajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
Hajj and umrah notes short procedure with important duas and translation
 
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptxWhy is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
Why is this So? ~ Do Seek to KNOW (English & Chinese).pptx
 
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
How to Stop a Divorce and Save Your Marriage: Divorce Spells That Really Work...
 

Baptist Church of Mizoram- Beirual Thuzir- 2014 (Kristian Nun)

  • 1. Kristian Nun 1 BEIRUAL THUZIR 2014 KRISTIAN NUN Baptist Church of Mizoram
  • 2. 2014 BCM Beirual Thuzir2 KRISTIAN NUN Beirual Thuzir 2014 Published by The PublicationBoard. Baptist ChurchOfMizoram. Copyrights reserved bythe Publisher Copies - 15,800. Printed at The Baptist Printing Press Serkawn
  • 3. Kristian Nun 3 Zirlai Ziaktute 1. Kristiannunawmzia - Rev. C. Ngurhnema. 2. Kristian Nun- Nun danglam - Rev. C. Ngurhnema 3. Kristian Nun- Rinnaa nun - Rev. Dr. V. Laldingliana 4. Kristian Nun -Pathian nena inpawlnun - Rev. Dr. V. Laldingliana 5. KristianNun- Thianghlimna - Rev. H. Sangchema 6. Kristian Nun- Taihmakna - Rev. H. Sangchema 7. KristianNun- Rinawmna - Rev. F. Ramdinmawia 8. Kristian Nun - Pe chhuak nun - Rev. Lalbiaksanga Chinzah 9. Kristian Nun- Tuarna - Rev. F. Ramdinmawia 10. KristianNun- Siamthatu - Rev. Lalbiaksanga Chinzah
  • 4. 2014 BCM Beirual Thuzir4 CHHUAHTUTHUHMA Kum 2012 atangin Publication Board-in Beirual thuzir tur a buatsaih ta a, tun tum hi a tum thumna a ni ta. Kumina zir atan “Kristian Nun” tih thlan a ni. Zirlai 10-ah then a ni a, subject hrang hrang ziaktu mi 5 (panga)-ten theihtawpathainanrawnziakhlawma, ziaktutehnenahPub- lication Board-in lawmthu kan sawi a ni. Beirual thuzir hun atan Administrative Commit- tee-in a lo ruat angin September 21-30 chhungbeirual thu zir hi neih tur a ni a. Publication Board chuan zirlai 10, zan tin zir tur a buatsaihta ani. Kumdanga Pathian ni zing lehzansermoninkhawma kankalpuithin kha,zingahchauh sermoninkhawmneihtur anitaani.Pathiannizingthusawi turthupuithenpawh BeirualThupui ZirDanTurtihahhian tarlan nghal a ni e. Kum danga kan tih thin angin inkhawm apiangin Tawngtai Rual neih thin tur a ni e. BCM pum pui tan hian kan beirual thla hian nasa takin i tawngtai ang u. Rorelna lamatanga tihdanglama nihhma chuankumtininzirlai 10 zelzir ani rihdawn ani. Zirtuzawngzawnginkristian nuna thanlenna leh malsawmna changtheuh turin duhsakna kan hlan a che u. Lalpan beirual thuzir malsawmrawh se. Rev. H. Lianngaia Rev. P.C. Liandula General Secretary. General Manager, BLP. i/c Publication Board.
  • 5. Kristian Nun 5 HRIATTURPAWIMAWHTE 1. Zirlai tina Bible chhiar tur tar chhuahte hi chhiar vek kher turtihna ani lova, hruaituteinbuatsaihna atana ni a. Tar chhuahte bakpawh hruaituin tul atih anga chhiar mai tur a ni. 2. Inkhawmapiangintawngtaihonaneihturania.Tawngtai thupui chu hruaitu kutah dah ni sela, thupui thawh tur neichuanhruaituhnenahtawngkain emawziakinemaw hrilh ni se, a fel ang. 3. Pathian ni zing zir tur siam a ni lo va, nikumlama kan kaldan anginzingah sermonneih thina niang. Sermon thupui tur pawh 2014 Beirual Thupui zir dan tur tihah dah tel a ni. Hun hmangtuin thupui then hmanga sawi tumhram tur a ni. 4. Beirual thuzir hi kohhran tinin ngaihpawimawh tum hram tur a ni a. Programme dang siam loh tur a ni. 5. Kumina kan zirlai hi kohhranten hlawk taka kan zir theuh a, malsawmna kan chan ngei theih nan thahnemngai takatawngtaina nenazir turin kan inchah a ni.
  • 6. 2014 BCM Beirual Thuzir6 2014BEIRUALTHUPUIZIRDAN TUR September 21 - 30. Thupui : Kristian Nun. Date & Day Zirlai Thupui. 21. Pathiannizing Sermon Kristian nun - nun thar. 21. Pathiannizan 1-na Kristian nun awmzia. 22. Thawhtanzan 2-na Nun danglamna 23. Thawhlehzan 3-na Rinnaa nun 24. Nilai zan 4-na Pathian nena inpawlnun 25. Ninga zan 5-na Thianghlimna nun 26. Zirtawp zan 6-na Taihmakna nun 27. Inrinzan 7-na Rinawmna nun 28. Pathiannizing Sermon. Rawngbawlna nun. 28. Pathiannizan 8-na Pe chhuak nun 29. Thawhtanzan 9-na Tuarna nun 30. Thawhlehzan 10-na Siam thatu.
  • 7. Kristian Nun 7 Zirlai 1 KRISTIAN NUN AWMZIA Bible chhiar tur: Gal. 2:20; Rom 6: 6-8; 2 Kor. 5: 14-17; 1 Jn. 3:9. Thuhmahruai: Kumin Beirual Thuzir atan ‘Kristian Nun’ tih thlan a ni a. Ziaktu hranghrangte’n Kristiannun zehranghrangan ziak a. Zanina kan zir tur hi a bul tanna a nih avangin, ‘Kristian Nunawmzia’ tiha ni. Sawi danchi hranghrangaawmthei awme. Thilengpawhmaihiannihna zirchiangturchuanan nihna fun kim thei ang ber leh tawi fel takin sawi fiah a ni thina, chuchu saptawngin ‘definition’an tia, ‘sawifiahna’ tiinkanhmangzeltawhmaiangchu.Chumihnuahchuanan sawifiahna chu chipchiar zawkin an sawi fiah leh thin. Chutiangdeuhchuanzanina kanthuzirtur pawhhiziakani a, zir anawmphahdeuhte pawha beiseiawme. Kristian nun awmzia sawifiahna (definition): Thu hlawm khata sawi fiah dan chi hrang hrangawm thei karah ‘Kristiannun chu mahni duh dana nung tawh lo va, Isua Krista rinchhana nun hi a ni’ ti ila a fun kim thaw khat ang chu maw. He sawifiahna hi Tirhkoh Paula testimony tlawhchhana siam a ni a, Paula testimony kan tih chu hei hi a ni: ‘Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista chu keimahah a nung zawk a ni; tin, tunah tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni- Pathian Fapa, min hmangaiha ka aia inpetu rinnaah chuan’ (Gal. 2:20) tih hi.
  • 8. 2014 BCM Beirual Thuzir8 Paula hian a tawn hriat nun (experience) a tanga a ziakani a,‘keima duhdaninkanungtawhlo va, Krista duh danin ka nung tawh zawk a ni’ a tihna a ni. Mi dang sawi chhawn ni lovin, Lal Isua awka ngei a dawng a ni bawk a, Paulahian Lal Isua chu a hrechianga, a nunzawng zawng a fan chhuak vek a, thih thlengin rinawm takin a zui a ni. Chuvangin atestimony hia ropuiinzir tura tamhle. Jentile- te tiengtura Pathian bel ruat a ni bawk a (cf. TT. 9:15), tun khawhnu-ah keini Jentile-te tan pawh kan experience kan sawi chhuah thiam loh turte pawh fiah tak takin min lo sawisak a, kristian dik tak (piang thar tawhte) tan chuan kan sawi tur min sawi khalh ang tlukina pawmawma ni. He thu hi kristian nun kalphung dik tak tur a nih avangin Paula testimony bik ni mai lovin, kristian zawng zawngte testimonytur a ni. Mithenkhat chuankristian nun sang takah kan ngai mai thei. Mahse, hei aia tein kristian a nih theih loh ti hial pawhin sawi ila kan sawi sual lo vang. Kristian nun awmzia kan sawifiahna (definition) khi mi malin anunpui theihna tur chuanPaula testimonyang hian hengte hi a nunin a hma chhuah ve a ngai a ni. 1. Kristian nun chu khenbeh/thi tawh nun a ni: Paula vekin‘..kan mihringhlui chua hnenahkhenbehin aawmve ta, sualpu taksachu tihboralaa awmtheih nan, tuna chinah sual bawiha kan awm lohna turin..’ a ti a (Rom 6:6). Kan pianpui nun (kan mihring hlui), sual lamawn tlat chu kan nunah thuneitu a nih tawh lohna turin Krista an khenbeh rual khan khenbeha tihthihin a awmve tawh tihna ani. Hei hi a hranpa taka kross-a khenbeh ve ni lovin, Isua Krista kanrinnaavangin,sualthawinana khenbehaa awmlaikhan keini pawh (amah ringtute) kan sual avanga khenbeh leh
  • 9. Kristian Nun 9 tihhlum veah Pa Pathianin min chhiar tihna a ni. Chuvang chuanLal Isuaringtu chuama rualinkhenbeh ani tawha, a thi tawh a, atawp tawha ni. 2. Kristian nun chu thi tawh hnu, Krista ruala nung lehnun a ni: ‘Tin, Krista hnena kan thih ve tawh chuan, a hnenah kannung ve bawk angtih kan ring a ni’(v.8). He ta ‘kan ring’ tih hi ‘mial mahna rinna’ ni lovin, Lal Isua kan rinna ang bawka thudik pawmna (believe) a ni. He nun hi sualthihsananuntharneiturathitawhhnukaihthawh/tihnun leh a nih vangin a zia a dang tawh a, ama thu thuin a nung theitawh lova, Kristachu anuna roreltuanihtawhavangin, Paula chuan, ‘Kristachu keimahah a nungzawk a ni’ a ti a ni.Korinthkhuaamite hnenahchuanhelaithuhi‘Mi zawng zawngaia Kristaa thihnachhan chuamah avanga nun thar neite chu mahni tana nung tawh lo va amah Isua Krista, an thihaia thiatho lehatan chuan an nun tawh zawknaturin a ni’a ti hial a ni (cf. 2 Kor. 5:15). Asawizui zel a, ‘Chumi avangchuantunachinahhiankeinizawngintisalamahchuan tumah kan hre tawh lo vang; tisa lamah Krista chu lo hre tawh mah ila tunah zawng kan hre leh tawh lo ve. Chumi avangchuan tupawhKristaa aawmchuanthilsiamthara lo ni a, thilhluite chu a ral ta a, ngai tehu, a lo tharta’ ati hial a ni (vv. 16, 17). Chuvangin kristian nun chu tho leh nun, thilsiamthar, Krista duhzawnga nun a ni. 3. Kristian nun chu Pathian Fapa rinnaa nun a ni: Kristahnenah tihthihinawmmahsea taksahnukchua chat chuanglo va, Pathianchhiarnalama thimai ani. Chutianga tisa taksaa a la dam reng chung chuan mahni (tisa) a inrinchhan tawhlova, Pathian Fapa Isua Krista rinchhanin a nung tawh zawk a ni tiin a sawi a ni (Gal 2:20b). Pian
  • 10. 2014 BCM Beirual Thuzir10 tharna/chhandamna chan nanKrista chu kan ringa, chutah chuan rinna chu a tawp mai tur a ni lo va, ni tina nunzui zelnaah pawh Krista chu kawng engkimah kan rinchhan (trust) zui zel tur a ni. Chu chu kristian nunchu a ni.Amah rinchhantu chu ni tin nunah a hruai zel thin a ni. 4. Kristian nun chu sual hmuna cheng lo nun a ni: Tirhkoh Johana pawhin Kristian nun heti hian a sawi a- ‘TupawhPathianhrinchuanPathianchiamahahaawmreng avangin thil a tisual thin lo. Pathian hrin a nih avangin thil a tisual thei heklo’ tiin. (1 Jn. 3: 9). Kristian nun chu thil tisual thinlo leh tisual thei lo nuna ni tiin a khaikhawm theih awm e. He tehna (standard) atang hi chuan mahni bakah mi dangte pawh teh tlin loh mai a awl awmhle mai. AmaherawhchuGreek tawngahchuan ‘thil a tisualthin lo’ tih hi ‘a sual chhunzawm zel lo’ tihna tluk a ni a, ‘thil a tisualthei heklo’ tih hi ‘ sualin anungzuizel thei bawk lo’ tihna tluk a ni (cf. NIV translation). Heng thu pahnihte hi Pathian hrin chuan thil sual tih reng chu a nunphung (life style) a ni tawh lo tihna a ni. Johana hian Gnostic zirtirna – ‘mihring thlarau nun hi Pathianin tha famkima a siam a nih avangin, pawn lam (taksa) thiltihin a ti chhe phak lo’ tih pawmtute leh chu zirtirna avanga duhdah taka khawsa thinte chu hre rengin, ‘Pathian hrin chuan ...thila tisual thin lo... a tisualthei hek lo’ tiin chiang takin a chhang a ni (see The Expositor’s Bible Commentary Vol. 12. 1 John 3: 4ff). Tlangkawmna: A bul lama sawi tawh angin, zanina kan zir chin chu ‘Kristian nun awmzia’ a ni a, kan sawi tak dan ber chu
  • 11. Kristian Nun 11 ‘Kristiantenihna’tihnizawkawmtakpawhanie. Kristiante rawngbawlnaleh nunzui zelnalamchuzan dangahkan zir zel turah ngai ila. Kan han sawi takte hi kan ngaihtuahna kai harhtu ni thei se a lawmawmngawt ang. Sawiho tur: Kristian nun awmzia (definition) kan sawi tak aia tawi fel zawk leh fun kim zawka sawi dan kan hria em ? Paula testimony anghi naupangte leh Pathian thu mumal taka la hre thiam rih lo Mission Field-a ring tharte lakah te kan beisei ve tur a ni ang em?Anih loh chuan eng vang ngeni ang?
  • 12. 2014 BCM Beirual Thuzir12 ZIRLAI 2 KRISTIAN NUN CHU NUN DANGLAM A NI Bible chhiar tur: Rom 12:1-2; Eph. 4: 22-24. Kol. 3: 9 -11 Zanina kan zir tur thupui chu‘Kristian nunchu nun danglamani’tih ani a, engatangadanglamngetih zawhna a awmnghal theiawm e. Eden bawhchhiatna nun, thisena kan inthlah chhawn zel, sual lam awn tlat nun atanga danglamnaa ni. He danglamnanun hizawi zawiaamaha lo awm a ni mai lo va, Lal Isua chhandamna kan chan avang leh chumi atanga chhungril lama Thlarau Thianghlim hnathawh avangalo awma ni.Tirhkoh Paulachuankristian nun hi ‘mihringthar’angin a sawia, ‘... mihring hluichu a thiltihte chawpin in hlip thla tawh a, mihringthar chuan in inthuam tawh si a, chu mihring thar chu hriat famkimna nei turin, a siamtu anpuianga siamtharin a awmmeka ni’ a ti a ni (Kol. 3:9&10). Chuvangin, kristian nun danglam dan chu a siamtu (Krista) ang tura siam thara a awm mekna hi a ni. Hla phuahtu pakhatin, ‘Ka nunah danglamna mak takmai a thlengta, Lal Isuaka neih chinah chuan...’a tih hi a dik em em a ni. Kristian kan nih avanga kannuna danglamnalo awmtatechusawi veksen a ni lo anga, ahlawm liandeuhvin hetianghian a sawi theih awme. 1. Pathian kan hriat dan a danglam: Thlahtu bul Evi leh Adama,PathiannenalengdunthinchuanPathianthupek anbawhchhiat ni-aPathian thawman hlauta tlatang khan, thianghlimna leh dikna Pathian hi kan nel lo thin. Min
  • 13. Kristian Nun 13 timualpho tur emaw, kan dinhmun tha min chhuhsak tur emaw kan ti tlat thin. Chuvangin, kan Pathian hi a theih chen chena hlaah kan hêl thin a, kan bihruksan bawk thin. ThlarauThianghlimzarapian tharnakan chanhnuaherawh chuanPaula’n, ‘...chuthlarauavangchuan“Abba!(Kapa!)” tiin kan au thin hi. Thlarau ngei chuan keimahni thlarau nen Pathian fate kan ni tih min hriattir thin...’ (Rom 8:15- 16) a tih angin, Pathian kanhriat dan a lo danglamtawh a, paangleh hmangaihtuangin kanhre veta a, a tananun hlan hial pawh kan lo inhuam ta thin a ni. Hla siamtuin, ‘Ka Pathian ka hmuta, aaw nemchu ka hria.Afa atan min duh kahlautawhtawplovang’a tihangin, hlauhnaatanginnelna lehthlakhlelhnaahkanluta, amahfaklehchawimawiduhna thinlung te kan lo nei ta a ni. 2. Pathian Thu kan hrethiam: Mi piang thar lote tan chuan Pathian Thu hi ‘ti rawh’ tih leh ‘ti suh’ tih ziak khawmna ang maiin a hmuh theih thin. Tinungtu Thlarau puihna tel lo chuan history bu ang emaw, tute chanchin ziakna bu (biography)ang emaw leka hmuin a awmze hre tura chhiar a har em em thin a ni (cf. TT. 8: 30-31). Mi a piantharhnuaherawhchuanThlarautanpuinaazarahawmze neiina lo chhiar thiamtawh thin a, Samziaktuin, ‘khawizu leh khawithlar aiin a thlum zawk a ni,’ (Sam 19:10) a tih angin chhiar nuam a lo ti thin a, Pathian thu atang chuan thlarau lamchaw ei tur a hmu thin a ni. 3. Sual huatna leh hnehna kan nei: Kan pianpui sual avang leh ni tina setana bumna avangin sual bawihah kan tanga.Chutichungchuansualawmziakanhre lova, huatna taktakpawhkan neithiamlo. Huat ahnekinkan thupa, kan hriat loh hlanin sual lamah kan tang fo thin. Thlarau
  • 14. 2014 BCM Beirual Thuzir14 Thianghlimin kan nun a chhun en hnuah erawhchuan sual awmzia kan lo hre ta a, sual huatna leh sual avanga lungngaihna te kan lo nei ta a (cf. 2 Kor 7:10), sual hnehtu leh ngaidamtheitu Lal Isua hnenah mintlukluhtir thina ni. Chumi hnuah chuan Lal Isua avangin sual hnehna kan lo chang ve ta a, Paula’n ‘sualnain in chungahthu a nei dawn tawh si lo...’ (Rom6:14) a tih dinhmunah chuan kan lo lut ta a ni. Hla siamtuin, ‘Katlantu duh tak ka fak ang, Sualhnehna minpekna kha, Sual thihna leh hremhmun chungah, A thiltihtheih ka hril ang’ a tih hi kan hla a lo ni ve ta thin a ni. 4. Kanthil thlir dan (world view) leh ngaih hlut zawng (value system) a danglam: Tungchhova-a kal mihring, Thlarauvinanmitatihvarlohtechumahniindahpawimawh ber lehmahni pathianainsiamannihavangin, Pathian thuin a sawi dan aiin anmahni ngaih dan leh rin danin an kal tlat thin an ni. Pathian thuin, ‘chunglama thil awmahte chuan in rilru nghat tlat rawh u, leia thil awmahte chuan nghat lovin’ (cf. Kol. 3: 4) a tih laiin a letlingchiahah an rilru an nghat a. Pathian thu vekin, ‘A ram leh a felna chu zawng hmasazawkrawhu’atihlaiinkhawvelthilanzawnghmasa zawkngarngar thin.An thilthlir danchuanhriatthiamchin, he khawvel thilah a tawp tihnaa ni. Kristiante thilthlir dan erawhchuPathianthuinakaihruaia,he khawvelpiahlamah hian ramtha lehzual a awmtih hriain chuta thil awmte chu an thlir thin. Khawvel mite chuan damchhung hun chauh an ngaihtuahthin avanginhe khawvelthil anduhzawngte neih
  • 15. Kristian Nun 15 theih nan chuan insumkar leh tih hreh an nei lo tih mai turin an awmthin. Kristiante erawh chuan, Mosia’n rei lo te atan sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena tihduhdah tuar a thlang ta zawk a (cf. Heb. 12:25) tih te, Paula’n‘Lalpa Krista Isua hriatnaropui bikzia avangin thil engkim pawh chânnaah ka ruat a ni’ (Phil. 3:8) a tihte chu an nun kaihruaitu (principle & value) a lo ni ta a ni. 5. Thlarau Thianghlim chenchilhna kan chang: Khawvel mite laka Kristiante danglamna lian tak chu Thlarau Thianghlim chenchilhna kan chan hi a ni. A mi chenchilhna avang hian Pathian thu chuan, ‘... Pathian Thlarau nangmahniaa awmtakzetchuan tisaaawminnilo va, Thlarauvaawminni zawke’ ati ani. (Rom8:9). Krista Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo a ti bawk. Min chenchilhtu ThlarauThianghlimchuana awkanngaihthlak ang zia zelin kan nun kawng kipkawi-ah min hruai a, kan chak lohnaah te min pui thin a, engtia tawngtai tur nge tih kan hriat loh pawhin rum sawi hleih theih lohvin min tawngtaisak thin a ni (Rom 8:26). Chu Thlarau vek chuan Krista duhzawngtemin zirtirinamah chawimawi turin min tanpui thin a ni. Heng zawng zawng hi thlarau lam malsawmna a ni a, ringtute vanneihna ropui taka ni. Kristante nun danglamna hi zirlai pakhatah chuan sawi sena nih loh bakahzirlai thupuidangah engemaw zat chu kan la zir dawn a, chuvangin sawi thui zel lo ila. Thil pawimawh tak chu Kristian nuna danglamna lo awm kan sawi tak zawng zawngte hi pian thar ruala siamsa (readymade) a lo thleng mai an ni vek lo tih leh zan hnih/ khata lo piang chhuakmai an ni vek lo tih hi a ni. Tirhkoh Paula chuan Rom khuaa kristiante hnenah, ‘He khawvel
  • 16. 2014 BCM Beirual Thuzir16 dan ang hian awm suh ula; Pathian duh zawng, a tha leh, lawm tlak leh, that famkim chu in hriat fiah theih nan, in rilru a thara awmin lodanglamzawktawh rawh u’ a la ti fo a ni. Kan inpek dan leh Thlarau hruaia kan awm dana zirin heng danglamna nunte hi kan neih belh zel tur a ni a. ‘Krista chu a lo inlar hunah chuan amah angin kan awm dawn tih kan hria a ni’ (cf. 1 Jn. 3:2). Sawiho tur. Kristian nun danglamna kan sawi takte hi Mizo kristiante nunah a dikin kan hria em?Adik kan tih chuan dik kan tihna chhante sawi ni se la.Adik lo kan tih chuan kan nunin a tihdik lohna laite sawiho ni se.
  • 17. Kristian Nun 17 Zirlai 3. KRISTIAN NUN CHU RINNAA NUN A NI Bible chhiar tur : Heb. 11:6 Thuhma : Isua Krista Lal leh Chhandamtua kan pawm ni leh darkar atanghianKristiannunchukantana ni.Aawmziachu miin Pathian thlarauva pian tharna a chanhma chuanIsua zuitu diktaka ni theilo.Amaherawhchu, sual simaKrista hnena a inpek rualin Pathian hnen ata “fa nihna” diktak chu a lo changta a ni. Tin, Pathian thilthlawnpekchhandamna leh Pathian ThlarauThianghlimchen-chilhnachu athlawnin a lo dawng ta a ni. Chumi azarah chuan Pathian fa nihna changin ringtu dik tak nun neiin a lo nung tan thei ta a ni. Ringtu chuan a thlarauchhandamna atanrinnain LalIsua a pawm a; chutiang bawkin ringtu nuna nun chhoh zel nan Pathian chua rinnainghahna berah a hmangchho zeltur a ni. Hemiavanghian, ‘Kristian nunchu rinnaanun ani,’ tia sawi hi a dik ber awme. Chutianga rinaa nun awmzia chu sawifiah loh chuan hriat sual palh a awm theih avangin a hnuaia tarlan anghianzir ila, Pathian thumin zirtirdan ber pawh ani e. 1. Thuawih nun neih hi a ni (Heb 5:8): Kristian nun chu rinnaa nun a ni kan tih rualakan hriat tur chu rinna dik takah chuan thuawihna a awm tih hi. Isua Krista Lal leh ChhandamtuapawmtuchuanLalpa thuchuadahpawimawh bertura ni.Heihithuawihna tobulchuani.Amaherawhchu, ringtu tam takte hian mahni remchan dan ang zel chauva thuawih kan tum ni tein a lang thin. Mi thenkhat Pathian
  • 18. 2014 BCM Beirual Thuzir18 thuawih inti tam takte chu chan tur leh tawrh tur a awm chuan ‘Pathian ka ring’ inti tho siin thuawih nun hi pumpelhnazawnglehmai thinan awmawme. Kristian dik tak chuan a sualte ngaihdamna atan chauh ni lovin, Isua Krista chua nuna thuneitu leh lal ber atan a lo pawm tawh avangin thuawih nun kawng a zawh hram hram thin a ni. Abrama chuan fiaha a awm lai khan Pathian hmangaihna leh athiltihtheihna arintlatavanginafapa neihchhunpawh thuawih takin a hlan phal a ni. Chuvangin ringtu chuan a chunga thil lo thlengte leh Lalpan ti tura a duhte chu hrethiam vekkher lo mah se, a thu awih hi a tih tur a ni tih hriain Pathian a rin tlatna chu thuawihna hmangin a tilang thin a ni. 2. Siam tharna nun neih hi ani (Rom 12:1-2): Ringtu dik tak chuan Isua zui tura rilru a siam fel tawh avangin duhzawnglehngaihhlut zawngtea loinangthei tawh lova; hei hian khawvel nena inmihranna nun chu a thlen ta a ni. Chutiangdanglamna(transformation) chuPathian Thlarau thiltihtheihna zara ringtu chanvo a ni. Chu thlarau thiltihtheihna zarah chuan ringtu chuan rah a chhuahin Pathian a chawimawi thei thin a ni. Chutiang nun chu kan Lalpan amah ringtu nuna a beisei a, amah ringtute chu an rah atanga ringlo mite laka an danglamna hriat hran theih turin a sawi. Ringtu nuna Pathian Thlarau Thianghlim hnathawh chuan keimahniah sual huatna min siama; tin, sual hnehthei tura thiltihtheihna pawh min pe zel thin a ni. ChumiazarahchuankanzuiLalpachuathianghlimavangin kan duhzawngleh ngaihhlut zawngte pawh khawvel mite nen a danglam hlauh ta a ni. Chu thlarau chuanIsua Krista anna famkim nuna min hruai chho zel a tum avangin chhungril lama tihthianghlimna (sanctification) leh siam
  • 19. Kristian Nun 19 tharna (transformation) churingtu chuan a changchho zel a ni. 3. Khawvel nena inmihran nun a ni (Gal. 6:14): Isua Krista ringtu danglambikna ememchu khawvel(sual) lak ata chhan chuah kan ni hi ani. He khawvelah awmmah se Krista thisen, Pa Pathian ta ni tura tlan chhuah a nih tawh avanginkhawvelinamahahthuaneitheitawhlo.Heihiringtu nihnathurukchuani.He thurukropuitakhrelohiankristian- tehikanawmtheithoa ni.Lalpachhandamnakantihhisual leh hremhmun lak atanga chhandamna mai ni lovin, he khawvelakan awmlaiatangakhawvel thiltihtheihnalakata chhanchhuahna pawhhi ani. Hemi avang hianIsua Krista zuitu chukhawvel (Pathianduh lohzawng) nenan khawsa dun thei tawh lo. Chutianga inmihranna nun nung, Krista avangaachanchukhawvelinahmusita,angaisangtheitawh ngailo.Amaherawhchu,KristaIsuaapiantharnaneitutepawh hian khawvel ata chhan chhuah kan nih hre tawk lo hian khawvel nen lungrual (nun in compromise) takin ala len duntheihavanginPathiankanhnaihleha thuthianghlimkan chhiarfoatulememani.ChuvanginIsuaKristaapiantharna changtuchukhawvelnenaaninmihrantawhna avangina ni tinnunaLalpanadahnachuapuangina nunchhuahpuingei turani. KristazuituchuanPathianinkhawngaihnaavangaA Fapaamindahna hinitinapuanchhuahlehnunchhuahpuihi a ni ber awm e. 4. Beiseina nung neih hi a ni (1Pet. 1:8): Beiseina hi thlurhnihin sawi ila. Thil awmlo beisei emaw, beisei mah ila ataka thleng reng rengthei lo tur beisei tlat hian a awm theih a. Chutiangbeiseina chu beiseina “thi” tiila a dik ber awm e. Ringtu beiseina erawh chu, Pathian nung
  • 20. 2014 BCM Beirual Thuzir20 engkimtitheiaah anih avanginhe khawvelahhian “beiseina nung” neiin a awma ni. Chutiang beiseina chuan amahah Lalpa tana thahnemngaihna leh inpekna nun a siam thin a ni. Hei hi ringtu hlimna leh hnehna thuruk pawh a ni. Chutiangbeiseinachuan amahahchhelna te, huaisenna leh rinnate a siam thin a ni. Hemi avang hian mi thianghlim tam takte chuan an rinna avangin nasa takin an lo tuar a, huaisentakinPathiannunganrinna chuannunhmangin an lo puang ta a ni (Heb). Ringtu beiseina chu he khawvela tawpmaianih lohavanginharsatnaphena Lalpaaa beiseina chu rinnain a thlir thin. Chutiang rinna chuan amahah chhelna te, huaisenna leh Pathian duh zawng tih hram hramna nun a siam thin; Lalpaa a inpekna chu a thlawn dawn lotih ahriat avangin. 5. Inpawlho nun neih hi a ni (1 Johan 1:6-7): Pian tharna hian Lalpa ringtu tawh phawt chu Kristaa unauvah min siam a ni. Chutiang rinna chuan midangte hmangaih turin min duh a ni. Kristian nun timawitu leh thaichhetu churinnaa kan unaute nena kan inlaichhinnaa thatleh that lohvah hian a ni fo thin. Lalpa nena lendunna nun neitu chuan a ringtupuite (unaute) pawmtheihloh/biak theihloh a nei tur a ni lo tihna a ni. Kristian-te hi mi famkim lo awmkhawmkanla nihtho avanghian sualatlu theileh nun inhliam tawn theite kan la nih hi kan hai lo awm ve. Amaherawhchu, Pathianin Kristaa min ngaidam anga midangte ngaihdam theih loh leh pawl theih loh nun neih hi ringtununa thilawmfoa ni. Chuvangin, Kristiannun tih hian Pathianin Kristaa min hmangaihna nun tawmnaa nih avangin inhmangaih-tawnnahi ringtuinPathian arinna leh a hmangaihna, a nun chhuahpuina a ni tih hi Pathian thu min zirtir dan a ni.
  • 21. Kristian Nun 21 6. Kristian nuna ringtu mawhphurhna: Kan thupuia kan hmuh angin Kristian nun chu rinnaa nun a ni kan tih ruala kan theihnghilh loh tur chu hengte hi an ni. 6.1 Ringtu chuan Pathian rinnaa a lo thanlen zelna atan amah a inchawm (chhem alh) tur a ni (2 Tim 1:6). Kristian-tehiankeimahnithlaraununkanchawmdana zirinkan rinnahian puitlinlamapan thin.Pathian Thu kan zir leh hriatte chu kan nun chhuahpui hian kan kristiannunhichawminaawmthina ni.Chutiangnun nei tur chuan Pathian thu kan bih fo a tul a; tin, tawngtaina nunkanneihthata,Pathianpawlnatha tak kan neih theih reng pawh a tul hle. Kristian dik tak chuanPathianleha thua rinnachuanuninatilangthin tura ni. 6.2 Pian thar hnuah pawhtlu thei kan nih avangin Krista kanrinna kanvawng nghet tlat tura ni a; ringtu chu a fimkhurin a inveng tur a ni (1 Kor. 9:24-27). Pathian thu chuan kan hmelma pa hi sakeibaknei riltam vak reng ang mai a nih thu min hrilh. Kan fimkhur tawk lohna hi kan kristian nuna min tidatu leh ringtu tlu thinte min nihtirtu a ni fo thin awm e. Rinaanunhikutkuangkuahnunnilovin,Lalpa’ntithei veaminsiamna zawnahchuantheihtawpaaduhzawng tia lo tan ve pawh hi rinnaa kan nun dan tur a ni. Sawiho tur Kristiante hirinna nunachaklehchaklokanawmin a langa. Engvang nge ? Kristian nuna rinnaa mi puitling kan tih hi eng ang nge ? Rinaa mi puitling ni tur hian hun leh tha a tul em ?
  • 22. 2014 BCM Beirual Thuzir22 Zirlai 4 PATHIAN NENA INPAWL NUN A NI Bible chhiar tur : Joh 4:23-24; Rom 12:1-2. Thuhma: Pathian nena inpawl nun tih hian eng emaw tia thlarau chan sanna bik sawina a ni lo. Isua Krista Lal leh Chhandamtua pawmte chu Lalpa chuan mithianghlimah min lo pawm ta a (Heb. 10:14). Chu mai chu ni lovin, “Pathian faahte” vuah kan lo ni ta a ni ( 1 Johana 3:1). Chutiangakhawngaihnaavangafanihnakanchanhnuchuan amahnena kankhawvel huntechu hmang turinringtu tinte himin duh a ni. Chuvangin Pathianpawlna nuntih hini tin Lalpahnaih nunleh amahhmangaih beraneih nuntiinsawi ila a dik awm e (Thup. 2:4). Afapa thisena tlante kan nih tawh avangina duh zawng tihleh amah chibai bukchu kan rawngbawlna awmreng atan Lalpan min lo dahsaktawh a ni (Rom 12:1-2). Hemi kan sawina ênga hmang hian kan thupui ‘Kristian nun chu Pathian nena inpawl nun a ni’ tih chu a hnuaia then anghian i lo zir ang u. 1. Lalpa pawl tura Pathian thuin min zirtir avangin (Jakoba 4:7-8): Kan Lalpa Isua Krista meuh pawhin ni tin Pa Pathian pawl nan a hun tha ber a pe thin a.Azirtirte lehmipuitetihbuaihmain tawngtainaaPa Pathianpawl chu anuna a dah hmasakber a ni. Marileh Marthi chungthuah pawh khan Marin Isua kebula athu ngaithla tura athut kha “thil pawimawh, chan tha,” a ti a ni. Pathian hmaa amah pawlakanhunhmanhiLalpachuana lawmin,chutiangchu ti turin min duh a ni (Luka 10:42). Israel lal ropui Davida
  • 23. Kristian Nun 23 chuan LALPAhnena thil pakhat a dil chu LALPAmawizia hmuh leha damchhungzawngLALPAinaawmrengkha a ni (Sam 27:4). Pathianin a Fapa hmanga a tlan chhuahte hianPathianchibaibukaamahkanpawlhikanrawngbawlna awm reng a ni tih hi Pathian thu min ziritir dan a ni ( Rom 12.1-2; Thupuan 4:11). Chuvangin Pathian pawl nun neih chu ringtu duhthlannaah a innghat lo va, kan awmdan tur leh nun dan tura Pathian thu min zirtir dan zawka ni. 1) Pathian pawlna nun atanga malsawmna: i) Lalpa kan hmangaihna a pung ( 1 John 4:19): Pathian thuathupekropuiberkanhmuhchukanthinlunglehtheihna zawngzawnga amah hmangaih hi a ni (Marka 12:29-30). ApostlePaulachuanamahtlantuIsuaKrista chuahmangaih avangin hriat chian lehzual a duh a, tan a la a ( Phil.3:10). Krista ahriat chian chhoh zelnachuan amahahlawmna leh inpekna nun a thlen a ni. Keini pawh Lalpa hmangaihnaa thanglian tur chuan Lalpa nena kan inpawlna nun hi kan vawn nun a tul hle.Amah kan pawlna hmang chauh hian Lalpahmangaihnalehkanchungaa thiltihtheihnakanchang thina ni. Pathian pawlna chu tihtakzeta Pathianthu chhiar leh tawngtai hi a ni. Pathian mi ropui tak Richard Wumbrand-a chuan Romaniatan inaa tan lai pawhaLalpa apawl thute, chumi azara lawmna leh thlamuanna nasataka chan thuleh amah vengtu communist sipaite pawhin tan in chhunga Pathian faka a zai thei chu mak an tih em em thu a thusawi ngaithlatutehnenaha sawia ni(1977Shillongvisit). Ringtu chuan Lalpaa pawlnahmang hianamah ahmangaihna leh rinnaah hmaa sawnthin ani. Kan Pathian hiPathian expe- rience theih a ni.Amah kan pawl hian a hmangaihna te, a
  • 24. 2014 BCM Beirual Thuzir24 thatnate, a duhawmna te, a khawngaihnatekan chang/tem thin (Sam 34:8- 10). ii) Lalpa chu kan thianghlimna a ni (I Thess. 3:13): Lalpapawlna nunchuan ringtunun atithianghlimthina ni. Mahni tih dik loh leh sualnate hi hmuh har kan ti theuh mai.Kantihdiklohvahpawhthiaminchantirmaiduhringtu kantamin a rinawm. Isaia pawh khan Lalpa pawlna a chan hmakha chuanamaha khawlohnaawmte chua lohmuh kân thin a ni ngei ang. Amaherawhchu, Pathian thianghlimna êngaherawh chuana bawlh-hlawhnatechuthupruallohvin a lolanga.Tuma nawrngailovin,a duhthlannangeiinsimna nun neiin a sualte tlenfaina lam chu a pan ta a ni (Isaiah 6:3-6). Chutiang bawkin Lalpa pawltu chuan Lalpa thianghlimna êngah leh Pathian Thlarau Thianghlim hnathawh azarah mahni sualnate chu a hmu thin. Kan sualnaahpawh mahni thiaminchantir thinte kannih chuan ‘Lalpa pawlna nun kan tlachham a ni ang’ ti ila kan sawi sual loawme. Lalpa pawltuchuan Pathianpawlna changin mahni a insiam tha thin. Chu mai chu ni lovin ringtu tinte hi ni tin Isua Krista annaa thang tur kan nih avangin amah nenkaninpawlhianamahannaah kanthangchhotheichauh a ni (Gal. 4:19). iii) Lalpa kan chakna anih avangin (Isaiah 40:29-31): Lalpa pawltuchuan Lalpachuanghakthina ni.Heta nghak tih hiPathian awhre turleh thuawihtura keimahnilamkan inpeihna sawinaa ni. Chutianga ni tinLalpanghaktuchuan chakna leh thiltihtheihna Lalpa hnen ata a dawngthin. Mi piang thar, Lalpa pawl nun nei lo chuan a thlarau nunah thlakchhama neithin a; rinnaah a chaklothin ani (Jakoba 1:22-25). Chutiang michuan Pathiana chawimawithei lo
  • 25. Kristian Nun 25 va, sual hneh lovin ringtupachhe taknunin a nung thina ni (Jakoba 1:22-25). Ringtununhi thlarauanun anih avangin Lalpa hi kan chakna leh kan inhumhimnaa hmanga amah pawltu chuan Pathian venhimna leh thuamna chu a chang thin a ni (Sam73:28) Paula hlawhtlinna thuruk chu Lalpa a pawlnanunah aawmani. Chumiazarah chuan ‘engkima lungawinanun’ leh‘chhungril nunaPathian duhzawngthil eng pawh tihtheihna chu a nei a ni ( Phil. 4:13). 2. Engtin nge Lalpa kan pawl ang? 1) Pathian thu thianghlim hmangin (Sam 119:97-104): Pathian chu a thua a chen avangin Pathian Thu thianghlim kan chhiarte hmang hian ringtu chuan Pathian pawlna a changthin. Thuthlunghluihunangkhankanbengakanhriat theih turin Lalpan kan hnenah thu a sawi tawh lo.AFapa Isua Krista hmanga a rawn inpuanna chu Bible-ah hian a awm famkim tawh si a. Chuvangin amah nena inpawl tur chuan ni tinin Pathian Thu thianghlim kan chhiar tur a ni. Hemi atanhian hunkan insiamtur ani. Vawi tamtaktihtur pawimawhzawkneiakaninhriatavanginPathianThupawh mumaltaka chhiarhman lovinkan nitekan hmangliamleh mai thin a; chutianga hun hmangtute kan nih chuan Lalpa minpawlvena lamkan chanfotihnaa ni.Chuvangin ringtu chuan Pathian nena inpawl nan tan a la tur a ni. Pathian pawla a thu kan chhiar hian Lalpa duhzawnghre leh a thu zawmturinkaninbuatsaihatul. Lalpachuanathusawizawm tuma changtute chu a pawlin a duh zawngte chu a hriattir thin a ni. 2) Tawngtaina hmangin (I Thes. 5:16-18): Tawngtaina tih hi dilna mai ni lovin, Lalpa chibai bukna leh lawmthu sawinaani. KanLalpaIsuantawngtainahmanginPaPathian
  • 26. 2014 BCM Beirual Thuzir26 a pawl thin.Ahun hmasa ber leh pawimawh ber chu hemi atan hian a hmang niin a lang ( Marka 1:35; Mat 14:23). Pathianthukan chhiarhianLalpankan hnenahthu asawia, tawngtaiin a hnenah kan thinlung kan phawrh ve thung a, thu kan sawi thin. Kan rin leh kan hmangaihte hnena kan rilru kan phawrh ngam thin ang hian Lalpa pawltu chuan tawngtaina hmangin Pathian a pawl thin a ni. Tawngtaina kal tlangin ringtu chuan a duhnate leh Lalpaa a lawmnate chuthlenin Pathianpawlna anei thin (Phil. 4:4-7). Ringtu, tawngtaina nun hmangtha chuan Lalpa pawlnaa dawngin nun hlimna thuruk a chang thin a ni. Daniela tawngtaina nun kha kan entawn tur pawimawhtakani.Testimonyropuitaka neihtheihnachhan pawh kha a tawngtaina nun vanga ni. Lalpa a pawlna nun kha a tak em avangin chu chuan amahah Pathian thiltihtheihna a thlentir thin a nih kha (Daniela 2:17-23). 3. Pathian mite nena inpawlna hmangin (T.T. 2:42-47): Rinnaa kan unaute nena kan inpawlna hi Pa leh Fapa kan pawlna alo nirengtheia ni. Pathian chuamitezinga cheng a ni. Pathian Thalarau Thianghlim chuan a kohhrante hi Krista ni thlengin min chenchilh dawn a; chuvangin Lalpa pawltu chuankohhran inkhawmnaa ngaipawimawhthin a ni. A huhova Pathian chibai kan buknaah hian Lalpa a lungawi em em a; chutiang inkhawmnaah chuan Pathian ThlarauThianghlimhnathawh a thleng fothin. Chuvangin ringtu nun chu Lalpa nena inpawl nun tih hian kohhrana rinawmna leh kohhran hmanga rawngbawlnaa tel sawina pawh a ni thei. Kohhran hi Pathian chhungte tiin kan Bible chuan
  • 27. Kristian Nun 27 min hrilh a, Pathian chhungkua kan ni. Amaherawhchu, khawvela kan awm chhung chuan mi famkim lo awm khawmtekan lani miausia. Ringtute kaninhmangaih tawn hian Lalpa pawlnakan changthin. Inhmangaihlohna hian Lalpa pawlnaadipinringtu lehPathian karainpawlna nung chu a tichhe thei thin a ni (1Johana 1:7). Chuvangin kan Lalpanthupektharmin pekchu, “Keiinka hmangaihche u ang bawkin, nangni pawh inhmangaih rawh u” tih hi a ni. Kan inhmangaih tawn hian Lalpa kan pawl thin tihna a ni (Johana 15:12). 4. Lalpa duh zawnga nungin ( Johana 15:7-8): Kan ni tin nunah Lalpa duh zawngkan tih hian Lalpa pawlna kan chang thin a ni. Thenkhat chuan Biak inah emaw Bible chhiar leh tawngtaina hmangte chauhvin Lalpa kan pawl theiah kan ngai. Lalpa duh zawngkan nunchhuahpuina hi Lalpa kan pawlna hlu tak a ni. Chuvangin kan ni tin hnathawhnaah leh eizawnna hmunahte hian ringtu chuan Lalpa a pawl thin a ni. Isua Krista chu kan nuna Lal bera kandahna hiLalpa kanpawlna hnukber chua ni. Kan taksa hi a ta anih tawh avangin kan awmna hmunapianga Lalpa tana kan inhlan mawlh mawlh hi a tul a; chu chu kan rawngbawlnaawmrenga nitih Pathianthuah kanhmu (cf. Rom.12:1-2). Chutiangnunneiturchuanringtuchuana duhthlanna ngeiin Lalpa duh zawngchu a thlang fo tur a ni. Chutiang taka Pathian pawlna nung nun nei tur chuan Paula chuan theihtawp a chhuah (nasa taka tang) thu a sawi a ni. Chuvangin Lalpapawlna nunnei turchuan ringtuchuan a insenso (sacrifice) a tul ang. Sual dovin a tang tur a ni a; tin, a tul chuan Lalpa avanga chan pawh a inhuam tur a ni.
  • 28. 2014 BCM Beirual Thuzir28 Chutiangnunah chuan PathianThlarau chua zalenin hna a thawkthei thin a ni. Tawpna : Lalpapawlhiringtutintenkhawngaihna avangaLalpa hnen ata remchanna (privilege) kan dawn a ni. Kan inpek dan azirin Lalpa pawlna kan chang thin. Mi piangthar Lalpa tanahun pe thei lo chuan Lalpa pawlna nun nung anei thei lo. Pathian chuan keimahni min nghak zawk a, keimahni lamah inpeihna a awm phawt chuan Pathian pawlna kan changngei thin a ni. Sawiho tur Mipiangthar diktakPathianpawlngailonuna awm theih em ? Eng nge a chhan? Tun lai khawvel buai takah hianPathian pawlahun hmangtha lokantamina langa, hei hian kohhran nun engkawngin ngea nghawnga i rin?
  • 29. Kristian Nun 29 Zirlai 5 KRISTIAN NUN THIANGHLIMNA Bible chhiar tur : Johana 17: 17-19. Ephesi 4: 20-24. A kotu Pathian chu a thianghlim avangin a mite nun pawh a thianghlim tur a ni, “Nangni in thianghlim tur a ni kei ka thianghlim si a,”(I Pet. 1:16). Pathianchauh hi thianghlimani a, thianghlim dang an awm lo. Kristian nuna thianghlimna chu Pathian khawngaihnathiltih, Isuanun thianghlima tawmpui chu a ni. Isua Krista chu kristiantetan finnaah siam a ni, felnaah te, thianghlimnaah te, tlannaah te nen (cf. IKor. 1:30). Thianghlimna awmzia. Thianghlimna awmziachuserhhrang, vantlangzingatanga la hrang,bawlhhlawh lakathiar fihlima ni. Thianghlimchu Pathian nenainzawm hi a ni. Pathian zawmtu chu mihring ani emawthilani emawchetzia ani emaw(people, things, actions) Pathian thianghlimna avangin a thianghlim a ni. Pathiannenaaninzawm vanginIsraelchuhnamthianghlim a ni a, ringtu pawh Isua avangin mi thianghlim a ni (Exo. 19:6; Ephe. 1:1) Pathian tana thianghlim chuAma hnena hlan, a hman tura serhhran chu a ni. Thianghlimsawifiah nanathuhmanlar berchuserh hrangtih ani a, chuchutupualemaw adah hmiah, midang tan beisei theih loh a ni. Nupui thianghlimchu a pasal tan chauha nia, pasal thianghlim pawh a nupuitan chauha ni. Pathian tana pek, a hnen thleng chin zel chu thianghlim a
  • 30. 2014 BCM Beirual Thuzir30 nia,Amatan hnamtheih ani. Thianghlimchu bawlhhlawh kai lo, eng dang mahin a pawlh loh, a hlang chu a ni; rangkachakthianghlim chu rangkachak hlanghlak hi a ni. Hei hian a huam tel chu fiah dawl, endiktu hmaa mualpho lo a ni. Thianghlimna emaw thianghlim emaw hi kawng hranghrangasawifiah thina nia, pakhatchauh sawileh ila. Thianghlim chu hmantlakhi a ni a, hmantlak mai pawh ni lovin hmantheih nghala ni, “… bungbelthianghlim, Lalpa hman tlak, hnathawh tha tinrenga inpeih sa, ngaihhlut tur mi a ni ang,” (2 Tim 2:21). 1. Mihring hlui hlipa, mihring thara inthuam. Mihring hlui kan tih thin hi eng dang a ni lo va, pian thar hma nun sawina a ni. Ephesi-ah chuan mihring hlui sawi nan‘hmanlaiawmdan’tihahmanga, Galatia-ahchuan‘tisa’ tih a hmang thung. Chu mihring hlui zia leh thiltih chu hengte hi a ni: inngaihna te, bawlhhlawhna te, hurna te, milem biakna te, dawithiamna te, huatna te, inhauna te, thikna te, thinurna te, inkhinna te, awm hranna te, itsikna te, zuruihna te, zu hmun hlimna te, bumna te, khakna te, tauhnate, ânnate, sawichhiatnate (Galatia5:19-21; Ephesi 4:23, 31). Setana duh zawng mihring nuna awm leh lo langchhuakthinzawngzawnghi mihringhlui leh a thiltih chu a ni a, chumi kalsan chu mihringhlui hlihthlaka ni. Piang thar lo nunahchuan sualna in thu a nei a, tisa duh zawng tiin a hmanhlel a, felna lakah a fihlim lo va, a taksapengte pawhbawhchhiatna hnenahbawihah ape phal bawkthin.(Rom6:19). Mihring hlui hlip chu chungte laka fihlim, nun hlui paihthla a ni. Kristian nun thianghlim chu
  • 31. Kristian Nun 31 mihringhluithihsannunani. Evan.Dokima hla,changtawp ber hian a sawifiah hle, “Awmihring hlui, hmanah chuan i tan ka nung thin a, tunah ka thihsan ta che, kum khua atan ka then ta che,” tiin. Kristian nun thianghlim chu mihring hlui hlipthla tihahatawploa, mihringthara inthuama ni.Chumiawmzia chu taksapengte pawhfelna hriamhreiatan hlan a, Pathian ralthuamfamkimainthuamani.AdamahmasachuEvipasal kha a ni a, bawhchhiatna avangin sual bawihah a tang a, a thlah mihringzawng zawng pawh sualin a bawih ta vek a. Isua Krista chuAdama hnuhnunga ni a,Amah ringapiang chu sual bawih ata a tlan chhuak a, chhandamna a pe ta a. Chu Isua Krista ringtu chu kristian a ni a, Kristaah chuan mihring thar a lo ni ta; “Tu pawh Kristaa a awmchuan thil siam thar a lo ni a; thil hluite chu a ral ta a; ngai teh u, a lo thar ta,” (2 Kor. 5:17). Isua Krista felnaa inthuam chu mihringthara inthuama nia, kristiannun thianghlimnaani. Paulan kristiante dinhmun ti hian a sawi, “Mihring hlui chu a thiltihte chawpin in hlip thla tawh a, mihring tharchuanininthuamtawh sia,” (Kol. 3:9-10cfGen. 1:26, Ephe. 4:24). Kristian nun thianghlim chu nun chak, nun thiltithei, sualkhapbet nuna ni. Hla siamtupawhin ‘Chutin thianghlim chakzia kan hre thei anga, ngawireng chungin sual zilhin (khapin) a awm bawk si,’ a ti a ni. Eng hmaah thimin hmun a chang thei lo a, a che thei lo angin mihring thara inthuam a nih chuan mihring hlui chu a tlawm der tawh tihnaa ni. 2. Pathian duh zawng thil tha tih. Kristian nun thianghlim chu Pathian duh zawng tih mai hi
  • 32. 2014 BCM Beirual Thuzir32 a ni. Isua neitu nun kawng tur hi Pathianin a lo buatsaih lawk a, chu chu thil tha tih a ni (Ephe 2:9-10). Hetah hian ‘chu thil tha tih chu kan awmna tur’tih a ni; chenna tur in lo peih sa diam ang hi a ni. He thu hian a sawi chu Krista Isuaa mihring tharte chuan thil tha tih hi an pianpui, chhunzawm zel tur chu a ni. Paula hian an tan phurrit ang ni lovinhahchawlhna angzawkin asawi. Ringtuin Pathian duhzawngthil tha tia huna hmanhian thianghlimna a keng zel a lo ni. Thil tha tih hi amaha lo awm ngawt a ni lo, tum a ngai, “Pathian ring tawhte chuan thil tha ti zel turin ngaihtuah rawh se,”(Tita 3:8) tih a ni. Thuhriltu thenkhatin Pathian intum chawpna thuchah ansawiinanduhthawh ludeuh thina, mihring chu pawimawhna nei lo leh mawhphur hauh lo, Pathian ring tawhte pawh thil tha tithei reng renglo dinhmunah an dah thin. Chutiang chu a ni lo, Lal Isua ngei pawhin a zirtirte chu thil tha ti turin a duh a, a hlutzia a hriattir, “Chutiang bawkinin engchu mimit hmuhinengrawhse; chutichuan, in thiltih thatte an hmu ang a, in Pa vana mi an chawimawi thei ang,”(Mat. 5:16) a ti a ni. Kristiannun thianghlimchu chetzialeh thiltha tihin alangchhuakthin. Chuthil thatihchua thamral mailo, rah a nei ngei ngei thin. Phar Simona inah Isua a awm laiin hmeichhe pakhatinhriakrimtuitotaka luaha leihkhan, ‘ka chungahthilthataka tia ni’Isuanatia.Asawizawmzelnaah chuanChanchinThahrilnahmunapiangahhehmeichhe thil tha tihhihriatrenganiangtiinasawiani. Thuhmasalamah pawhsawitawhanginkristiannunthianghlimna hibanphak loh tur thil sang tak leh harsa a ni lo, Krista avanga sual kalsan a, a duhzawngthiltha tihmai hia ni.
  • 33. Kristian Nun 33 3. Thianghlim deuh deuh. Kristian nunchu thianghlimnaathangzelnun ani. Theolo- gian zingah kristian nun chu a thianghlim famkim thei tih tan an awm a, thenkhat chuan khawvelah hi chuan a thianghlim famkim thei lo an ti thung. Mizo zingah pawh thianghlim famkima inchhal, mahse paltlang zo ta lo an awmnualtawhani.Thianghlimdeuhdeuhawmzialehchan theihdan turkan sawi chhunzawmdawna ni. Upa Ruata chu kohhran Treasurer atan chauh hman theihania, officebearerhnadangchuachelhduhhauhlova. Hunaloinher a,secretary nihpawh aduhtaa, hmantheih a nihnaapunga;nakinahpheichuanchairmannihpawhaduhta ani.KohhrantanRuatainpeknachuasangzela,hmantheiha nihnapawha pungzel ani;chumiawmzia chukohhran mit hmuhahRuata chuathianghlimdeuhdeuhani.Kristiannun thianghlimnaahmasawnnathlentuchuLalpatanainpekzelna, Pathianhnenainpektamdeuhdeuh,thinlungpindanhawnbelh zelani.Hetiangpawhhiansawitheihani. Thana chua pianthar hmaanun hmanguluklotaka nihavangin alo pianthar takhnuah pawhkalsan tura ngah hle a. (ie. Zu in, drugs, inngaih, hlepruk, pawisa khelh, mei zuk, khainihmuam, kuvaei, hlimhlawp, etc). Thana chuan zu ina sima, drugsa bansana, ahlep ruduh tawhlo. Thana kristian nun chu a thanga, a thianghlim deuh deuh tihna a ni.Athilchinthalodangtepawhhnehzelturaainbuatsaihna chu thianghlimdeuh deuh tura inbuatsaihnaa ni. Sawiho tur. Kristian nun thianghlimin rah a chhuah thinte leh thianghlim lohnain pawi a thlente sawiho ula, a point te teindah chhuakrawh u.
  • 34. 2014 BCM Beirual Thuzir34 Zirlai 6 KRISTIAN NUN TAIHMAKNA Bible chhiartur : Thuf. 31:15-20. I Tim. 4:10. Tita 3:14. Kristian chu a awm mai mai tur a ni lo. Tun hmaa rukhmang a nih pawhin ringtu a nih takavangin a ru tawh loanga,a kutathilthathawkinarimzawkdawnani. Paulan ti hian thu a pe, “Tu pawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh se,” (II Thess.3:10) tiin. 1. Taihmakna awmzia. Taihmakna emaw taima tih thu hi Bible-ah kan nei tam lo; a tlukpuithulehtaihmakhlutziaerawhchutamtakachuang. I Korinth 13-a Paulan hmangaihna a sawifiah ang khan taihmakna hisawifiah vethain kahria. Taimachu thatchhe lo, dawngdahlo,ti maimailo,zuzilo,alaklawhlaiabansan lo hia ni. Taihmakna chu peih taka thawksauhsauh, nuam ti tak leh hlim zeta thawk hi a ni. He thu hi mihring nun sawina a nia, chhel, tuar hramhram, fuatnei, tangfan fan, a tawp thlenga thawk a ni. Mizo upa tawngah ‘lu pan hnathawh’tiha awm,thawkvesia thawkthapeihlo, sulhnu pawr takhi a ni. Taima chu lu pan hnathawh lo hi a ni. Thufingte 31-ah nupui fel chanchin kan hmu a, hmeichhe khawsak tha a vuah a, hmeichhe taima tia koh thin pawh a ni; he hmeichhe iaiawm loh tak chetzia hi taihmakna hrilhfiah nan i hmang mai teh ang: Khawvar hmaina tho;Zanah pawha khawnvar a mit ngai lo;Akutin lungawi takin a thawkthin; Ramhla takata ei tur a la thin;
  • 35. Kristian Nun 35 Ama kutkawih ngeiin grep huan a siamthin;Akutin hmui kut a chelh; A chhungte ei tur a pe thin; A kut mi rethei lamah a phar a, A ni, renchhamte thlengin a ban phak; A pasal thinlungchuan aring;Aman chu lunghlu senmi aiin a sangzawkdaiha ni. 2. Taihmakna thlentu. Hlawhtling turin taihmak a tul; taihmakna nei tura thil pawimawhthenkhat kanzirho dawna ni. (1) Pathian thu pawm dan dik. Bible hian ringtu chu taima turin a zirtir mawlh mawlh ani. Mizokristianzingahthuthluangtheologya innghat, tlakchhiatnakawngakalthahnemtakkanawmtawh, hei hi a pawi em em a ni. Hetiang mite hi mi dang tana tangkaitaklehmalsawmna thlentuanningailoa, mahni pawh intodelh zo lo an ni zawkthin. Pathian nung chu kanrin avanginkan thawkrima, kan beihramhrama ni si a (I Tim 4:10). (2) Taksa hrisel. Hnam fing leh puilting apiangin hriselna an ngai pawimawh; mizo kristiante hian kan la la run lo hle thung si!Taksa ahrisel loh chuan taihmaktheih ani lo, rilruin duh hle mahse a theih chuang lo. Chuvangin mi tupawhin hlawhtlina tumataihmakaduh chuana taksa a duat ang a, tichhe thei lakah a veng him tur a ni. Khawvelin zofate min hriat dan lungchhiat thlak leh zahthlakbawksi chucancer veiahpercent sangber kan hauh hi a ni. Tunah chuan mi tamtak an thangharh ta; hriselna hi hausaknaaiin a hlu tihan hria, ei leh in, zuk
  • 36. 2014 BCM Beirual Thuzir36 leh hmuam taksa tana tha lo an bansan a, la khawih ve lote pawhin ti hauh lo turin rilru an siam a ni (he mi group-ah hian tel ve ngei tum tlat ang che). Taksa hriselte chu an taima thin a, tisa leh thlarau lamah mi hlawhtling an ni nge nge thin a ni. (3) Beiseina. Kristiannuna taihmaknathlentu pawimawh takpakhat chu hmalam beiseina hi a ni veleh a. Tunlaia tuarna te hi nakina kan chunga ropuina tihlan tur nen chuan tehkhin thama nilo (Rom8:18). Khawvelami vanduai ber, hlauhawmber ni bawk chu mi beidawnghi a ni e, an ti. Kristiante erawh chu beiseina nung nei tura hrin thar leh thin kan ni a, chu beiseina chuan chhelna, taihmakna asiamsak ani. Loneitu taima chuan ruahtui hmasa leh hnuhnung beisei takin a nghak a, a tawpah rah hlu tak a seng thin a ni. Kristian beisei fo rawh tih hla hian mahni i infuih thin ang u. (4) Tuina. Nu leh pa thenkhat chuan an fate tui zawng ngaihtuah lovinanmahniduhzawnghnathawhtirantuma,antisual thin. Mahni tuina leh nuam tih zawng thawh hian taihmaknaa thlen thin. Chutihlaiin nuamtihzawng tak hnahmuhmaitheihanilofo.Chuvanginmahnihnavawn takhitui chilhtumhramhramatha. Mithenkhat chuan hotute tirhzin leh hnathawh tamhlauvin hna thiamnih an tum lo. Chutiang tur a ni lo a, mahni hnathiamhneh hiantuinalehtaihmaknaathlenthin.Thawhturngaihtuah leh thlan kawngah hian mi ngaihdan emaw mi tha tih emawnilovinmimalin atuina lehnuamtihzawng, peih taka athawhtheihturvuanrawhse.
  • 37. Kristian Nun 37 (5) Neitu rilru. Mo chakna ber chu in danna tur chak lakah hian a ni e, an ti a. A dik em tih ka hre lo. Mahni in tur bungraw phurhahchuantupawh anchakangchu. Kanramzimte heti taka kan nghaisa thin hi neitu rilru put loh vang a ni, a pawi ngawt mai. Neitu rilru put a tul, hei ai hian neitu nih inhriat ti ila a thuk hret mahna. Hei hian taihmakna a thlen thin. Kan ram, kan hnam, kan kohhran, kan chhungkua etc.-ah hian mikhual emaw pawn lam mi emaw kan ni lo asin, ka ta tih hriain kan thawktheuh tur a ni. (6) Tumna. Hei hiduhna tiadah theih pawh a ni. Thil hi atak thlen hmain tumna leh duhna a awmhmasa thin. Taihmakna chungchangahpawh adikthotur a ni. Tumtlatna, beih hramna, taimagroup-ah inregister duhnatak takneih a pawimawhani. ThianpaDenga’nkum10kataimatawh, a sawt chuanglo, kum10 ka thatchhe dawn a ti a, kum 1 tlinhmain amualpho maidawn tiha inhriaa, asim a, a taima leh ta thuai a, a lawmpui awmhle mai. (7) Inpekna. Hei hi sawi tampawh tul lo, a dangte pawh huam hial lehkhaikhawmnaangahmantheihaniawme.Tuarhuam, a man tam mahse pe zel tura inphalna a ni. Martar Vanlallianahlaphuah,‘Nun huam,thih huaminka rawn pan che’tih hian a sawifiah hle. Achunga taihmakna thlen theitute hian taihmak hi chhung lama intan, thlarau lamthil a ni tih an tarlang a ni.
  • 38. 2014 BCM Beirual Thuzir38 3. Taihmakna rah te. Taihmakna chuan rah hlu tam tak a chhuah a, tlem chauh kan tarlang dawna ni. (1) Mahni intodelhna. Paula chuan kohhran member-te tan entawn tlaknih a tum a, tumah ti hautak lovin mahni a intodelh thin (II Thess.3:8-9).Tita hnenahpawh kristianhmasate chuan engmah tlachham lova an awm theih nan hna tangkai thawka inhmang rengturin fuihsauh sauh ang che, a ti a ni (Tita 3:14). Mi neiha innghat te, mi dangte tanpui ngai reng mai te, kut dawh te hi an huaisen tak tak thei lo. Upa pakhat chuan, “Mahni intodelh lo reng renga khawsakchu Pathian thu pawh a awih theihloh,” ati, a dik viau awm e. Mahni intodelh theite chu an nun a zalen a, an rilru a hahchawl a, an thla a muang, an nun pawh ahlima, an huaisenbawkthin. (2) Mi dang tan malsawmna. Hmeichhetaimachanchinkansawiahkhanrenchhamte thlengin a ban phak tih kan hmu. PathianinAbrahama mal a sawm chhan pawh mi dangte tana malsawmna a nih theih nan a ni (Gen 12). Dik tak chuan hamthatna lehmalsawmnakan chanzawngzawnghi mitaima, rim taka thawktute zar kan zo vek a ni. Kristian nun leh taihmakna chu thil inzawmtlat ani a, mi dangtetana pe chhuaknuna ni. (3) Lawmman. Taima taka thil tha titu chuan a hun takah a thawhrim rah a sengdawn ani.Alo kalleh hunahmi tinan thiltih angzelin Lal Isuan lawmman a pe dawn(Thup 22:12).
  • 39. Kristian Nun 39 Rinna intlansiakna chhel taka bei, taima taka hlen chhuaktuchuanfelnalallukhumadawngang.Mitaimate hnena lawmmanpeklehhamthatna khumtirhi khawvel nihphungpangngaipawhani. Hethuhiram, khawtlang, chhungkua, pawlho, kohhran leh mimal chungchangah pawh a thlengdik zel dawn a ni. Taihmaknahi mihring ro hlu, kristian nuna awm rengtur chu a ni. Sawiho tur Pathian thuawih tho si, kristian thatchhe taka awm theih ang em ? Thatchhiat pawizia leh taihmakna hlutzia kawnghranghranga sawihoin ziaka dah chhuahni se.
  • 40. 2014 BCM Beirual Thuzir40 Zirlai 7 KRISTIAN NUN – RINAWMNA Bible chhiar tur : Heb 3:1-2; 5-6. Thu hma: IsuaKristachukawngengkimaharinawmanginamahzuitu kristiante pawh hi kawng tinrengah kan rinawm tur a ni. Kristian nun leh rinawmna hithenhran theih pawh a ni tak tak lo. Kristian lote pawh hian kristian kan ni tih an hriat hian anni aia rinawm zawk turah min ngai tlat zel a ni. Chutianga ring lotute pawhin min beisei laiin Mizoram kristiante kan rinawm lo lutuk erawh hi chu thil zahthlak taka ni. Rinawmna awmzia: Rinawmnachurintlak, innghahnatlak, thutiamadingnghet, tih tur ti tihna a ni (deserving trust, keeping your prom- ises, doing what you are supposed to do - Merriam Webster Dictionary). Rinawmna bul: Rinawmna chuPathiankanrinna hianmin neihtira. Pathian chu a awm ngei a ni tih leh a fapa Isua Kristaah chuan ngaihdam leh chhandam kan ni tih kan rin tlatna chuan a laka rinawm let ve duhna min neihtir a ni. Miin Pathian a rin angzia zelin thil dangah pawh a rinawmthina ni. Rinawmna pawimawhna: Rinawmna hi hlawhtlinna bul a nih avangin a pawimawh emema, atel lochuan Kristiannun pawhhian awmzia tak tak a nei thei lo a ni.
  • 41. Kristian Nun 41 Kristian nuna rinawmna tur thenkhat tarlang ila:- Kristian chhungkaw dinnaah: Chhungkaw din kawnga rinawm turin hengte hi ngaipawimawh ila:- Kawppui zawn: Pathian leh kohhran duh dan rinawm taka zawmin inneih hmaasex hmanloh ni se. Ruihtheih thila fihlim, piangthar ngei nise. Sawrkarhnalianthawkemaw, chhungkaw hausa emawringawtenlovinkristianchhungkua dinpuitheihngei zawngila. Chhungteduhzawngpawhngaih-pawimawh ni se. Mi nu, mi pa-te chhuhsaka chhungkua din loh nise. Nupa inkar thuah: Pathian hmaa Inneih Thutiamhre rengin kawppuite lakah rinawm tur. Pawm lai nei renga mi dang kawp hi nun tenawmber, kawppui leh fate laka rinawmlohna, Pathian lehkohhranlaka rinawmlohna ani. JosefachuanPotiphara nupuiin mutpui tura a thlem khan ‘Engtinnge he sual lian tak hi tiin Pathian chungah thil ka tihsual theih ang?” (Gen.39:9) a ti thei tlat a ni. Fate enkawlnaah: Fanaute hi Lalpa laka kan rochan an ni (Sam 127:3). Nau hlan laia kan thutiam kha rinawm taka zawmin kan fate hi Lal Isua hnena hruai tur leh kohhran inkaihhruaina anga enkawl tur te, Lalpa duh dan leh zirtirnaa kaihruai tur te, kawngdika hruai tur tein theihtawp kan chhuah tur a ni. Nu leh pate chawimawi leh thuawi kawngah: Nuleh patethuawih lehchawimawi hikristiante rinawmna
  • 42. 2014 BCM Beirual Thuzir42 tur, he leia dam reina tur ni bawk a ni a (Eph. 6: 1-3). Mizo kristiante zingah nu leh pate, chenna in atanga hnawhchhuah ching, kutthlak ching, an nunna hial pawh laksak hreh lo kan tam ta viau mai hi a rapthlak hle. Kan thalai tam takdam rei lo lutukte hi nu leh patethuawih loh vanga ni ngei ang. Eizawnnaah: Ram changkang zelah hian sawrkar, company, kohhran, NGO lehmi hausaterawih senloh mithiamkan lo awm ve ta. Nitinainhlawhfa tanpawh thawhturhmuhrengalo har ta. Engpawhnise, kan eizawnna theuhah hian rinawm leh taima taka kan thawh chuan kawng chu a la inhawng zel ang. Hengah te hian rinawmtum ila:- Ni tin hna a rinawm: “Tupawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh se,” (2Thes3:10). Kannitineizawnnaahrinawmlehtaima takathawkpeihmangsilo, hlawhlakerawh hman-hmawh hle si, hna tan dawna tlai taka kal a, haw hma leh emem si kristiante zingah kan tamta hlemai. Heihi min ruaitu laka rinawm lohna lian tak a ni. Pathian laka kan dinhmun tichiangtu tha tak chu kan ni tin hnaa kan rinawm leh rinawm loh hi a ni. Pathianah mi a rinawm chuan a hnaah pawh a rinawm thin. Kristiante hi kan ni tin hnaah mite hmuh theih turin kan eng chhuak tur a ni (Mat. 5:16). Hun hman dik kawngah kan rinawm tur a ni: USAPresident hmasa ber George Washington khanApril 30, 1789-ah Office a luah a. President a nih hlim a, a Sec- retary minute tlem te-a office rawn tlai chua chhan a zawt a. A Secretary chuan a Sona chiangkuan loh vanga tlai a
  • 43. Kristian Nun 43 nih leh pawi a tih thu a han sawi chuan, President chuan eng danga chhang ta lo chuan, “Sona thar i lei dawn nge Secretary thar ka nei dawn?” tiin a zawt let a ni, an ti. Hun vawn dik loh hi programme leh mi dangte tihbuaina, hlohna leh eirukna a ni a, vawn dikchu mi dangte hruaina hmanraw tha ber (best policy) a ni. Hun vawn dikah i rinawmangu. Thawhonaah kan rinawm tur a ni: Kol. 3: 22; Tita 3:1,2; Sam 37:28 thuahte chuan Bawihte chu hotute laka thuhnuairawlh taka intulut tur te, an thu zawm tur te, thil tha tinreng tih peih tur te, kawhmawh bawl lo tur te, tumah sawichhe lo tur te, dawt sawilo tur te, nunnem tur te, hotute pawh diktak leh fel taka rorel tur tea inzirtirna kan hmu a. Pawn lam atanga beihna (outside opposition)-in thawktute zinga tanrualna a thlen theih laiin thawkhote zinga inbeihna leh tanrual lohna erawh chuan thil a tichhe thin. Mizote hian hotute zahna kawngah hian hnam dang kan tluk lo deuh em? Kristiante’nkanhnathawhnaathawhhonatha neihhiPathian leh min ruaitute laka rinawmna a ni. Sum leh paiah: “Corruption hi a zung nen lam kan phawi chhuak vek dawn a ni” tih kan Politician-te au hla a ni ta hi Mizoram kristiante zingah sum leh paia rinawmlo kan tam tawhzia tichiangtu a ni. Lak luh leh hman danahte fimkhur ila:- Lakluh danah: Pathian lehmihringpawhzah zolo va, tenawmtakasumla lut thintechu - Hlawhphu tawkathawkthapeih lote, dawt phuahchawp hmanga eiru te, thamna lak ching te, Lalpa
  • 44. 2014 BCM Beirual Thuzir44 ten zawng takbukna/tehna dik lo hmanga sa leh thil dang hralhtu te (Thufing 11:1), chiahpuam ang chi hmanga mi thawhchhuah sa laksaktu te, a chhawrtu hmuh loh laia inhlawhfa chawl reng ringawt mai te, zu leh damdawi, ruihhlo hlauhawm pui pui zuar te, mahni taksa hralh thin (nawhchizuar) te, Dan kalha inthlan nikhuaa mahni hlutna (vote) hralh ching te, Electric Meter kaltlang lova hmang rutute bakah sawi hmaih an la tam. Heng mite hi rinawmna nei lo, bum ching, rukru, ram leh mipuite chhiatna thlentu an ni. Hausak thuai tum chu hrem lohvin a chhuak lo vang (Thufingte 28:20b). Sawrkar hnathawkte hlawh zat pawh tunah chuan kan inhriatpui veta themmai. Engmi pawh nise, anhlawh leh an chhungkaw khawsak, in leh lo din dan inmil lo lutukte hi chu ngaihsan loh ngam a hun tawh hle. “Tangka sum ngaihnat hi sual tinreng bul a ni” (1 Tim. 6: 10). Chantawka Pathian ruata lungawi te, rinawm taka thawh hlawh dik taklak hi kristian nun dik tak chu a ni e. Hman danah: Sum hman danah pawh fimkhur a ngai. Mahni hmasial taka zuk leh hmuam, ruihtheih thil lei nana chhungkaw ni khat mamawh aiatam mahni chauhva eiral te, mamawh ni lo itzawng lei chin te, chhungkaw dinhmun nena inhmeh lo thawmhnaw man sang tak leh Smart Phone, Motor leh Bike man to tak tak lei te, chaw ei puar tha peih si lova hmawmsawm uar viau si te, mi tham nana sum hmang thinte hi “Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che” tia kan dil thin Pathian laka rinawm lohna a ni. Lakluh aia tam hman pawisak lohna hian mihring rilruah kut tling lova sum lakluh duhna a piantir theih
  • 45. Kristian Nun 45 avangin kristiante hi sum hman danah fimkhur leh rinawm tur kan ni e. Rawngbawlnaah: BCM rawngbawlna peng hranghranga full time workers- tehi rinawmtaka thawktura inpeleh lakkan nia. Chutiang chu kan dinhmun a nih laiin min ruaitu BCM leh kohhran mipuite beisei ang thleng pha zo lo, (Entir nan: Mahni post a awm tha peih lo te, mahni hna chanpual thawk tha peih lo te, Kohhrana thawktute tihawm loh tak ti thin te, hotuten thawhtir tur ber pawh an hriat loh khawpa tangkai lo leh rinawm lo te) hi thawktute zingah hian a awm theih em tih hi zawhna awm thei a ni ta. BCM Employeenilotanpawh khawngaihnavanga rawngbawlna peng hrang hranga kan mawhphurhna - Committee, Inkhawm (Sam 84:10), Sunday School, Thilpek (Malakia 3:10), Sumenkawl, Mission hna, Hnatlangthawh, Damlo leh lusun ina len, Retheite leh chanhaite tanpui leh thil dangahte kanrinawmtawkemtihhi zawhnapawimawh tak a ni. Engpawhnise, Josuan “tih takzet leh dik takin Lalpa rawngbawl rawh u” (Josh. 24:14) a tih kha hre rengin, chhiahhlawh angin (Mat. 20:28) Lalpa rawng hi rinawm tak leh tihtak zetin i bawl ang u. “Thlahdah taka LALPA hna thawktu chu anchhedawngin rawh se” (Jer. 48:10). Rinawmna Lawmman: Engatinge mi vervêk taka titute chu i en theih a, mi suaksualten an aia mifel an ei zawh laia i ngawih reng? (Hab. 1:13). Kan ram dinhmun han thlir hian mi rinawm lo, diklo takati thintehian vanneihna an dawngnasa zawk emawtihturinankawngzawhahanhmuingilinahriattheih thin a. Chutih laiin, rinawm leh dik taka ti thin rethei leh
  • 46. 2014 BCM Beirual Thuzir46 bet taka khawsa hmuh tur tam hle site hi chu hriatthiam a harinmi rinawmlote tihdananga tihve mai chaknate pawh a piangve maidawn thina ni. Mahse Bible-inhetiang hian min chhansak. “Thil tha lo titute avangin in tilungngai duh suh la, ... Hlobet anga ah thlukin an awm thuai ang a, Hnim hring angin an vuai dawn si a,” (Sam 37:1- 2) “Mi rinawm chuan malsawmna a ngah ang” (Thuf. 28:20a;), “A tawp thlenga tuar peih apiang chu, chu mi ngei chu chhandamin a awm ang” (Matt. 10:22), Thih thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan nunna lallukhum ka pe ang che (Thu. 2:10) ti tein. Dik lo taka tia hausa hotehian malsawmnahi andawnglokhawp mai. Rinna kal bosan a, anmahni lungngaihna tam tak a inchhun tlang chuk (1 Tim. 6:10), hrem lohva chhuak lo tur (Thuf. 11:21)-te an ni zawk. A tawp ber atan chuan Pathian chu dawtsawi ngai lo, a thutiam a rinawm taka ding tlat thin a ni (Heb. 6:18) tih hi hre rengin keini a hniakhnung zuitute pawh hianPathian lehkan mihringpuitelaka rinawmhi i tumtlat angu. KristiannunahhianAmahrinawmtaka kanzuina aia ropui thil sawi tur a awm thei lo vang. Sawiho tur: Kan nitin eizawnnaah hian kan tih tur tihnaah leh kan tihloh tur tihlohnaah hian Mizo kristian te hi kan la rinawm tawkin kan in hria em?Achhante sawi nise.
  • 47. Kristian Nun 47 ZIRLAI 8 PE CHHUAK NUN Bible chhiar tur: Tirh 10:4-6; 2; Kor. 9:6 – 7 Kumina kan beirual thupui pakhat atan “Kristian nun chu pe chhuak nun a ni” tih telh a ni a, pek hi kristian nunlanchhuahna langsartakpakhatania, apawimawh hle. Kristian nun bul intanna hi Pathianin a fapa min pek rinna atangin a ni. Kan Pathian hi petu a ni a, thilsiam zawng zawngte mamawh petu a ni a, mihringte tan chhandamtu min pe a, Kristaah chuan thil zawng zawng min pe a ni. Kan thupui hi heti hian lo zir dawn ta ila. 1. Bible-a petu kan hmuhte: Bible-a petu kan hmuh thenkhat lo en ila. Kan Bible bung hmasabera kanhmuh chu, Pathianin, “Ngaitehu, lei chung zawngzawngathlai chinei awmtinrenglehthingtinreng… ka peche ua ni, in chawatan ani ang.Tin, leia sa tinrengte hnenahte, chunglengsava tinrenghnenahte,leia bawkvaka kaltinrenghnenahte anchaw atanhnimhringtinrengka pe a ni,” a ti a (Gen.1:29-30). Kaina lehAbela chuan Pathian hnenah thilhlan an hlan ve ve.Abela thilhlan chuan Pathian a tilawma, Kaina thilhlanerawh chuanPathian atilawmlo tih kanhmu (Gen 4:4-5). Nova chuan Pathian hnenah thilhlan a hlan tih kan hmu bawk (Gen 8:20). Davida chuan, “Thilzawng zawng hi i ta a ni a, i ta chu kan rawn pe leh mai che a ni,” a ti a. Mipa naupangthilpektlemtehmangin Isuanmipui sangnga a hrai. Kornelia tawngtaina leh thilpekchu Pathian hnen a thlenga ni tih kan hmu bawk(T.T. 10:4).
  • 48. 2014 BCM Beirual Thuzir48 Hengkan han tarlan Bible thute hian Kristiante rin leh innghahna kan thurin hian thilpek hi a dah pawimawh hle tih a tarlang a ni. 2. Pek hi thlarau lam nun lan chhuahna a ni: Mihring nihphungah mi thilphal awm a ni a, ringlo mite zingah pawh pe chhuak nun nei tam tak an awm. Pek hi Pathian zia a ni a, mihringin Pathian zia kan tawmpui ve theihte zingami pawha ni. Pathian thuleh kristian nun dik taken chuan pekhi thlarau lamthil a ni (Joh 3:16) Pathian chu Thlarau a ni…. Thlarau nun lanchhuahna pawimawh tak chu pek chhuah hi a ni. Kristian ziaktu langsar tak Sangter-achuan, “Thlaraumi chuandawngtu nihaiin petu nihathlahlelzawk,”ati(ThebestthatIcanbe).Kanpawisa, kan hun tha leh thil dang Pathian leh midangte hnena kan pekhi thlaraununlanchuahna kawngkhat pawimawhtaka nia, chutihlaichuanthlaraulamthilthangekanpekchhuah thin a, tisa lam thil tha lo zawktih i ngaihtuah ang. 3. Pathian ram thawhlawm - chhanletna a ni: Kohhran mi kan nih angin rawngbawlna leh kohhran hmalakna atanathawhlawmtekansawi uarhle a,hma pawh kansawn hle. Pathian ramtana thawhlawmkhawn a tama, mitamtaktanchuanphurritpawhanihialmaitheie. Mahse Bible nguntaka kanzir chuanPathian hnenathil kanpekte hi Pathian hmangaihna chhân letna a ni. Isua Kraws mak takchungahkhanropuinaLalthikahmuhin…tihhla siamtu hian a hrechiang hle mai. “Engkim mai hi ka tan ni se, Pathianpekahatawklova,chutianghmangaihnanasachuan Thlarau, nunna engkim a duh,” a lo ti a ni. Hmanah aiin tunah ka hmangaih zawkche, titu chuan a pe lo thei lo a ni (2 Kor 9:15f).
  • 49. Kristian Nun 49 4. Pek chhuah rinna fiahna : Pekchhuah hithlarau lamnun, Pathian hmangaihna chhan letna a ni kan tih rualin Pathian thu chuan kan rinna fiahna anih thumin hrilhbawk(2Kor.9:13). Rinnakawngah hian thanna tur kawnghrang hrangkan nei thin a, kan Pathian thu chuan, “rinnaah chuan in awm emaw nangmahni ngei inchhin thin ula, nangmahni ngei infiah thin rawh u,” min ti a ni (2 Kor.13:5). Pathian ram thilpek kan pek thin dan hi kan rinna fiahna pawimawhtak pakhata ni. 5. Bible pawn lama mite: Bible pawnami, Pathiantan leh midangte tanapetu (inbun chhuakmi) sawi tur tamtak an awm. Chungzinga pakhat chu RobertArthington England ram-a Leeds khuaa mihi a ni.Anu leh a pa atanga hausa tawntawa ni. Chanchin Tha hrilhnalamahnasatakinaharhchhuaka, amahmingchawiin Arthington Mission a din a, a pawisa tam tak a pe a, Mizorama lo chhuak ta J.H. Lorrain leh F.W. Savidge-te pawh kha ama rawn tirhte an ni. Chanchin Thaa Mizoram rawn tiengtu hmasa ber an ni.Ahnuah Baptist Missionary Societytirhinanlo kalleh a,Mizorama ChanchinTha rawn thlentu hmasa ber leh keini Baptist Kohhrante min hringtu an lo ni ta nghe nghe a ni. Keiniho pawh hi Bible pawn lama mi, Pathian ram leh mi dangte tana petu kan ni ve e. Heta kan hriat tur pawimawh tak chu Pathian ram zauna pawisa pekhi neih tam avanga pekni lovin apetu thinlung atangin a ni, hausa lo hausa aia pe tam zawk pawh a awm theih a ni. 6. Pe chhuak lo nun, nun vanduai: Kan Bible hian mi kawm, pek chhuahna rilru pu lo mi te a sawi dan a tha lo hle. “Mamawh tawk aliam kawmpui chu
  • 50. 2014 BCM Beirual Thuzir50 tlakranna a ni, buh kawmpuitu chu miin anchhia an lawh ang,” (Thuf. 11:24-26). “Mi inkulh hrang mi chuan mahni duh zawng zawng a zawng a, finna dik zawng zawng a tai thin,” (Thuf 18:1f). Mirethei maimitchhin santu chuan anchhia nasa tak a dawng ang (Thuf 28:27). Lal Isuan mi hausa tehkhin thu a sawi a, “Mi â zaninah i thlarau an laksak dawn che a ni, i thil dehchhuahte kha tu ta nge ni ta ang le, a ti a. Mahni tana sum khawl a Pathian lama ngah si lo chu, chu ti chu a ni thin,” a ti a (Luka 12:20-21). Mahni tanchauhva nung, mi hausaa ang nihhi a hlauhawmhle. 7. Pe chhuaktu leh a lawmman : Kan Bible-ah hian mi thil phalte fakna leh an lawmman inziakna kan hmu nual mai. “Tlachhamte khawngaihtu chuan siamtu a chawimawi a ni,” (Thuf.14:31). Mirethei thil petu chuan a tlachham lo ang (Thuf. 28:27). Mi thilphal chu malsawmin a awm ang, a chhang mirethei a pekthin avangin (Thuf. 22:9). Thilpe thintulakah chuan mi tin mai hi thian an ni (Thuf. 19:6). etc, etc. 8. Pe chhuaktu i ni zel ang : Pathianinkohhran min hruai a, nasa takinhma kan sawn a, Pathian ram tan te, mi dangte tan a inphal leh theih ang anga pechhuakmitamtakkan loawmtaa, alawmawmhle ani. HekhawvelakanawmchhunghianLalrawngbawltura kohkan nia, Pathianramzaunaturte,Kohhranhmasawnna leh thanzelnaturatan te, mi dangtante nasalehzuala inbun chhuakzel thei turin Pathian ring tlat chungin tan la ila. Hetih lai hian pek tur nei lo, pe thei lova inngai, rethei leh hausate pawh kan ni thei. Lalpa i tan a inphal a,
  • 51. Kristian Nun 51 pe chhuaktu ni thei turin min pui rawh, tiin Lalpa hnenah pekturte pawh i dil bawk angu. Pathian hian aduh zawng taktawngtaina chu a chhangzel thin a ni. Sawiho tur. Pekchhuah leh malsawmna hi a inzawm tak takin kan hriaem?kan nunina lotawn hriat(experience) tawhte sawiho ni se.
  • 52. 2014 BCM Beirual Thuzir52 Zirlai 9 KRISTIAN NUN – TUARNA Bible chhiar tur : I Pet. 4:12-16. Tirh. 14:21-22. Thuhma: Pathian thuah chuan, “Hreawm tam tak tuarin Pathian ramah kan lut tur a ni reng a ni” (Tirh. 14:22) tihkanhmua.AawmziachuTuarnahiKristianNunah hian pawn lam mi (foreigner) ni lovin, tel ve tlat zawk a ni a. Thih leh nat, lungngaih mittui awm lohna Jerusalem thar kan thlenhma hi chuan kawnghranghranga tuar tur kan ni tihna a ni (Thup. 21:1; 4). Tuarna hi khawvela mi zawng zawng ta a ni. A lo dawnsawn dan leh thlir danah erawh chuan ringtute hi kan danglam tur a ni. Tuarna awmzia: Tuarna tih hi awmze ril taknei a nih avangin sawifiah mai awlsam lo tak a ni. Tuarna chu engvang pawha natna, hreawmna hi a ni, tiin hrilhfiah mai ang. Tuarnapawh chi hranghranga awmtheianga, taksa,rilru, thlaraudamlohna zawng zawngte hi tuarna vek a ni. Cancer natna, rilru kimlohna (mental problem), thihna vanga tuarna, chenna in leh lo neih loh, chhuan chham, ni tin eizawnna a hlawhchhamna, hmingchhiatna, inendawngna, thlarau lam nun ronate chenhian tuarnavekan nia, adangte pawha la awm thei ang. Engvangin nge he khawvelah hian tuarna a lo awm? He zawhna hi Buddhism sakhaw hmuchhuaktu Gautam Buddha pawh khan a chhanna dik hmuhchhuah tumin theihtawpin a lo bei tawh a. “He khawvela tuarna lo awm
  • 53. Kristian Nun 53 chhan chu Nunna (existence) a awm vang a ni. Nun dawn chuan tuar a ngai a. Tuarna tel lo chuan nunna a awm thei lo a ni” tih hi a chhanna hmuhchhuah chu a ni. Kan Bible erawh chuan He khawvela tuarna lo awm chhan chu Pathian laka mihringte sualna, tlukna vang a ni tiin min hrilh ve thung (Gen. 3). Pathian thuawih lohna avangaPathianin mihringtea hremnachu tuarnalo awmna chhan ber chu a ni. Tuarnatiakansawitamberte hiPathianin mihringte a hremna anga sawivek a dik thei lo vang a, fimkhur loh vangpawhin tuarna a awmthei a. Mi dangte sualna avang pawhin mi tha tan pawh tuar theih a ni. Sualna hrim hrim hian nghawngtha lo (bad consequence) a nei a. Ruk i ruk chuan thil i va ruksaka chuan a tuar a, hriat chhuah i nih chuan i rukruk sualna avangkhan danin a tuartir ve nghal ang che. Kan thatna tur zawk atan pawh tuarna hi a awm thei bawk a ni (Rom 8:28). Tuarna hi kristianten engtin nge kan dawnsawn anga, engthilte nge kan lo zir ang? 1. Tuarna hi Kristiante tan indona hmun a ni (Battle field): Job2: 9-10kan enchuan Joba’n akephah hnuai atangaalûthlengpanchhiaaveikhan,Jobathiltuarraptlak lehhreawmtakchungchanga annupa ngaihdaninanglo tak kan hmu a. A nupui chuan, “I ngai rengin em ni i awm dawn? Pathianchu sawichhiala, thi la a ni mai,” a ti a. Joba’n, “Nang hi hmeichhe â tawngin i tawng a nih hi. Eng nge, Pathian hnên ata thil tha kan hmu a, thil tha lo pawh kan hmu lo vang em ni?” a ti ve thung a nih kha. Tuarna avanga Joba-te nupa kara indona, ngaihdan inanlohna liantakloawmkhathilmakani lo. Tuarna alo thlenhianamanganthlakema ni.
  • 54. 2014 BCM Beirual Thuzir54 Engatinge keikher, anikher, kanchhungkuaah kher, midangte aia kan fellohna enge awm bik, kan retheih lehharsat tehlul nen, engtinngePathian pawh hian kan chungah thlentir a phal? tiin zawhna a lo piang thin. Tuarna hi lungawi taka lo pawm mai hi thil harsa taka ni.Atuarlotu Jobanupui pawhkhan a pawm dam thei lo, Joba chu Pathian sawichhiattir a, thihtir mai a duhani. Jobaerawhchuananupuia zilhhaua, Pathianin a chunga thil tha a tihte hre rengin tuarna rapthlak tak pawhchulungawitakinapawmtheia ni.Taurnaahhian Pathian leh setana, sual leh tha hi a indo tlat a. Engpawhnise, tuarna alothlenhiankeinikristiante hian Joba nupui anga setana din chantir mai lovin, Joba ang khan Pathian lama tan tlat hi kan tih tur a ni tih i hria ang u. Joba chuan a tuarna zawng zawngah thu sual a sawi lo. Pathian dah len ber hi hnehna chu a ni. 2. Tuarna hi ringtute tichaktu a ni: Lal Davida chuan “I thu ruatte chu ka zir theih nana tihhreawma ka lo awm kha ka tan a tha a ni” a ti thei tlat mai (Sam 119:71). Pathian tana mi chak leh tangkai ni tur chuan Pathian Danleh Thupektehriat a, chumi angaawmchu a ngai thin. Lal Davida chuan tihhreawma a awm kha Pathian Dan leh Thupekte a zirna kawng tha, chakna thar aneihna ani, ati. Paulapawhin ataksa ahlingawm chu hreawm a ti hle a niang, Pathian hnenah lakbo sak turin a dil a nih kha. Mahse Pathian chuan “Ka khawngaihna i tan a tawk e; ka thiltihtheihna hi chak lohnaah asin tihfamkimin a awm ni,” tiin a chhangdaih.Tichuan Kristathiltihtheihna chuachunga aawmtheihnanlawmememinachaklohnate(tuarnate) chu a chhuang ta zawk a ni (2 Kor 12:9 ).
  • 55. Kristian Nun 55 Missionary ropui William Carey te, Adoniram Judson-te pawh khan mission field-a an nupui leh fate anchânna te, retheihna lehLungintanna te, rilru, taksa leh thlaraua harsatna leh tuarna hrang hrangan tawhte kha chak loh nan hmang lovin, Lalpa atanga chakna hmuhnananhmangzawkthinani.Keinizawngharsatna leh tuarnakan tawkve dekdeka, enge Lalpanminzirtir a duh tih ngaihtuah hman lek lovin kan buai phili em em zel mai a nih hi. Tuarna hi ring lotute tan chuan anchhia (curse) ti hiala kan sawi theih laiin ringtute tan chuan malsawmna hnar (source of blessings), min tichaktu a ni e. 3. Tuarna hi rawngbawlna hmanraw tangkai tak ni: A hmasalamakansawitakangkhanhekhawvelakanawm chhungchuan tuarna (sufferings) hi a awmreng dawn a. Taurna lehkristian nunpawh hi inzawmtlat reng tur a ni.Chutiangchutuarnachungchangamihringdinhmun a nih avangin ring lotute zingah a ni emaw, ringtute zingah a ni emaw rawng kan bawl hian natna, thihna, lungngaihna leh kawng hrang hranga lo tuar tawhte hnena rawngbawlkan nitih pawhhi kristiantehian kan hriatrengathaang. Kan rawngbawlnaa hlawklohfona chhanlian takpakhat chukan dai loh ramchanchin kan sawithinvanghiania.TirhkohPaulachuan“Pathianin keimahni min thlamuanna ngeiin hrehawm eng anga awmte pawh chu kan thlamuan ve theihna turin ani chuan kan hrehawmna zawng zawngah min thlamuan thin” (2 Cor. 1: 4) tiin, hreawm a lo tuar tawhzawngzawngaPathian thlamuannaa lochan tawh chu hmanraw tangkai takah hmangin midang tuar ve tawhte lehla tuar mekte hnenah rawng abawl thina ni.
  • 56. 2014 BCM Beirual Thuzir56 Tuarnakanlohmelhriat(experience)vetawhnahian tuarna avangalungngai leh chauva rumtedinhmun min hmuhfiahtir a, an hnenathlamuanna lehfuihna thusawi a tiawlsamin awmze neiin a thawhtir (effective) thin a ni.Kan tuarnatehimahnitanmaiahmangtangkai lovin midangte tan pawhhian ihmangtangkai ang u. 4. Tuarna hi chatuana ropui zawka min awmtirtu tur a ni: Rom 8:28-ah chuan “Tin, Pathian hmangaihtu, amaha ruat anga a kohvate tan chuan, an thatna turin engkimin a thawhsak hlawm thin” tih kan hmu a.Tihhreawma kanawma, tuarna kanchunga alo thlen hian vanduaikan intia, Pathianlakah pawh kanvui lek lekthin a ni. Mahse, tuarnate hi thil tha lo ni lovin thil tha, vanduaina ni lovin vanneihna, ringtute tanchuan a loni tlatmai. LalIsua hnenachatuana kanawmtheihna tur chuan he dam chhung hunah hian a hnena kan tuar ve a, kan awmrengphawthi a ngai a. TuarnahiLalIsuaduhdankanzirnalehamahkanhnaih a, amaha kanawmtheihnakawngthatakanih avangin, he khawvela kan dam chhung rei lo teah hian Krista vang a tuar ngam, chân ngam, retheih ngam, mualphona zawng zawng phur ngam nihte hi i tum angu. Nakinahropuitakina hnenahkanlaawmvedawn a ni. Kan hrehawm nep tak, tun mit khap kar chhung chauhva awm tur hian ropuina nasa tak chatuan atan min siamsak nasa tulh tulh a ni (2 Cor. 4: 17). Tlang zialna: Tuarna hrim hrimhi Krista avanga tuarna a nih loh chuan thilthaa nilova, Pathian lakapoint/markhmuhsânna pawh
  • 57. Kristian Nun 57 a nilo va, thanghlimna chhinchhiahnapawh ani lo va, tisa thilte control-na pawh a ni bawk hek lo va, chhuan tlak nihna rengrenganei lo. Chuvangin atheih chhungchu kan ei lehinah te, kan taksakan enkawldanah te, kan eizawnna kawnga kan chet danahte, kantawngkamchhuakahte, kan rilru put danah te, kan ni tin nunah hian fimkhur ila, thatchhiatna, fellohna, inthlahdahna leh fimkhur lohna avanga tuarnaawmtheizawngzawngtehi Lalparawngtha zawka kan bawl theih nan pumpelh i tumang u. Krista pawhin a Pa thil tum kalhna tur ang chi a nih loh chuan a pumpelh thin a ni. Theihtawpa kan fimkhurtawhhnupawha tuarnala awmerawhhichuLalpan chu tuarna hmangchuan a ram tan thil min zirtir duh a nei a nitih pawminama lamatang tlatchungin inhawngtakin i lodawngsawngthin angu. Sawiho tur. ZoramKristian tehian Kristatan atuar hikan ngam ve tak takin kan inhria em? Engah te hian nge Krista tan kan tuar ve thin sawiho nise.
  • 58. 2014 BCM Beirual Thuzir58 Zirlai 10 KRISTIAN NUN – SIAM THATU Bible chhiar tur: Isaia 61:1-3; Neh. 2:17-18; Lk. 4:20-21. Kumina kan beirual thupui hnuhnung bera ruat hi Kristian nun – Siamthatu tih a ni. Ringtute hi Lei chi in ni e, min tih angin mimal, chhungkua, khawtlang leh ram siamthatu tur kan nihna lam hawia zirlai kalpui tura tih a ni. Ram leh khawtlang siam that ngaite siam that hna hi ringtu mimal, a huho(fellowship), tualchhungkohhran mal leh rampum huap tein kan tih theih kawng hranghrang a awm thei a, chungte chu zirlai pakhata khung vek sen a ni lo. Mimal, kohhran mal leh BCM angpawha ngaihtuahna kanhman zui theih nan heti zawnghian zirlai kalpui dawn ta ila. 1. Siam that mamawhna: Kanramhisiamthatkan mamawhnalamatangathlir chuan siamthat tur hlir a ni e, ti ila a dikna lai a awm thei awm e. Kohhraninnasa taka hma a sawn lai leh kan that ememlai hian kan ramleh khawtlangah thil tha lo tamtak a lo awm ta zel a. Chanchin Tha a lo luh atanga chhuan ngana (5th generation christian) hunahkan awma, chuti chungin kum tin deuh thawa salvation camping buatsaih tul tihna a la kiang hlei thei lo. Kan ramah sualna chi tinreng a lo awm ta a, mi thenkhatte sawi danin, mipat hmeichhiatnaah (hurna) kan nasa hle a, kristian state-ah hlepna (corrup- tion) a nep chuang lo va, kan politics leh inthlan boruak a la tawp hle tho a ni. Mi hausa leh rethei inkar a zau nasa ta hle a, aneimitlemzawkten anei lomi tamzawkawpbehna
  • 59. Kristian Nun 59 rama nita a. Sumdawngte nasataka anhlawkna hmuna ni. Mi tha leh Pathian tih mi tam takkan neih laiin politician, sawrkar official thenkhat, bank official, dealer etc. eng emawzatmiretheileh mawlzawkte awpbehnaatana setana hmanruaan ni. Mizoram hi politician-te leh sawrkar kamding thenkhatte len chakna ram a ni a, chutih laiin kohhranin ramthim kan vei a, kan lam bawk a, mi rethei leh mawl zawktanchhantu/siamthatukanmamawhdankanngaihtuah lem lo. Evangelist tamtak nei ram, Pastor tha taktak, kum tina Upa leh Rawngbawltu neih thar rengna ramah hian zawlneiterawngbawlna angasiamthathnatlangaupuitu kan ngah lo hle. Mi tha tam tak awm chung siin mi tha lem lo zawka langten khawtlangah hruaituchan an channa hmun engemawzatkanneiani. KanramahhianSetananhmanraw hrang hrang – zu, drugs, sex etc., hmanga a bawih chhanchhuah ngai an awm a, Kohhran kan thanharh loh avangin Evangelist-ten Home/Centre engemaw zat an din a, mahse an titha thei chuang si lo. 2. Siam thatna Thuthlung hlui leh tharah: Siam thatna kan tih hian tihduhdahna, awpbehna lak ata chhandamna/chhanchhuahnahi atumbulber ani. Mihring suala a lo tluk khan Pathianin hmeichhia (Evi) bumtu Rul (Setana) thlah chuhmeichhe thlah, Kristan a hneh turthu a lo puang tawh a (Gen 3:15). Israel fateAigupta bawih ata hruaichhuakturinMosiatirhania(Ex3:10).ZawlneiIsaian Isua Krista chungthu hetiang hian a lo hrilhlawk a. “Thuhnuairawlhtehnena ChanchinTha puangturin Lalpan hriak mi thih,”a ti a. He thu hi Luka ziakah chuan, “RiangvaitehnenahChanchinTha ...Anichuansalte hnena
  • 60. 2014 BCM Beirual Thuzir60 ... Mitdeltehnena ... tihduhdah tuartechhuahtirna turte, ... Lalpa lungawi kumthu sawitur tein mi tir a ni,”(Lk 4:18- 19) tiin dah a ni. LalIsuan khawvelarawngbawlna (public ministry)a han neih tan phat khan, heta kan tarlan zawlnei Isaiathuhirawnsawiin, “HePathianlehkhathuhiinhnenah a lo thleng ta,” a rawn ti chiah a ni. Isaia hian Isua rawngbawlna tur thu a lo sawi lawk chu Lal Isuan a rawn tidika, he khawvela rawnga bawl lai khan Setana bawiha tangleha awpbehnahnuaia awmleh abawihte chu a rawn chhan chhuakta zel a, amah aawmna hmunahPathian ram a thleng a, miten damna an chang a, ramhuai hnathawhte tih boral a ni zel a ni. Pathianmi, Nehemiaramhmangaihtuchusakhuana leh sawrkarna lamah mawhphurhna nei ve vein Pathianin a siama,Jerusalemkulhchhetawhdintharlehtuani.Nehemia dinhmunangah khan kan dingchiah lo a ni mai thei, mahse kanramchhiatnalehsiamthatangaihnakawnghranghrangah tihtheih chinkan neitheuhani tihihriaangu. 3. Siam thatna hmanrua: Siamthatmamawhna thute, Pathianthuatangakanhmuhte leh Kohhran leh ringtute mawhphurhna a nih thute kan lo sawi ta a. Siamthat hna thawk turin engtinnge kan tih ang, enghmanrua ngekanhmanang, kawngthuminlosawidawn ta ila. (1) Dodalna hmangin : Kohhranin nasa taka hma kan sawn lai hian Setanan fing takin thil tha lo (sualna) hrang hrangleh ram kalphung (system) tha lo hmangin Krista’n a thisena a tlan tawhtehi minawpbet tan mek ani, kan ti a. Kanram hruaitu thenkhat te, sawrkar kutkepawimawh mi
  • 61. Kristian Nun 61 thenkhat te, mi hausa, chintawknei lovaduhamte hmangin miretheilehchanhai zawktechu hnehchhiahleh awpbehin kan awm tan mek chu a ni a, (hetih lai hian ka tawrh hi Lalpan a phal vui thei ka ni lo, te kan la ti ta deuh deuhva). Hengthilthalotehi ringtu mimallehkohhranpawl pawhin kan dodal a ngai ta a, heng thilah hian keini kohhran mite hi a tuar pawl tak kan ni nghe nghe mai thei. Kan rama thil tha lo dodal tur hian mimal leh kohhran ang pawhin zawlneite angarawngbawl kanngamahun ta. (2) Khawtlang leh ramah siam tha theitu nihna hmangin: Kohhran rawngbawlna huang pawn lamah- khawtlanglehramhruaitunihna lehmawhphurhna atangin Kohhranmi thatenramleh khawtlangsiamthatnahna nasa takin kan thawk thei a, hemi kawngah hian Kohhran mite kan thanharh a hunta hle. Zirchianna (survey) atanga hmuh danin ram leh khawtlangMLA/MDC/VC/NGO hruaitunihnaah kohhran mi thaten ngaihsak nachang kan hre tawklova, mi tha ber ni lem lo, hmun thenkhatah chuan zu la in mekte kan la thlang a, ramleh khawtlang siam that aia phurrit zawk ni mahte an awm nual mai. Hemi kawngah hian Kohhran mi thaten rilru an siam a, kohhran ngei pawh kan harh thar a ngai ta. Ram leh khawtlang siam that leh tih hmasawn kawngahkohhran pawldangmiteruai mailo va, a tituni ve tura luhchilh ve turin tan i la ang. (3) Pathian thu leh hmangaihnain : Mihring nun siam thatna bulpui ber chu misual leh Pathian intawh tir (Piantharna) hi a ni. Hemi atan hian kohhran leh kohhran mite hianPathian thu(mihringthinlungsual berlung anga
  • 62. 2014 BCM Beirual Thuzir62 sak pawh tikeh thei) hmanruaa hmanga kan beih lehzual a tultahle.Kanram,kristianramahhian Setanana tihduhdah leh a hnehchhiah an lo tam ta hle a. Kan ram hi a dam lo nasa hle a ni. Setanan a bawihna ata chhanchhuah ngaite chhanchhuak turinsawrkar lehNGO pawl(agency) hrang hrangten hma la bawkmah sela, Pathian thutakleh Krista hmangaihnaatanga kanthawh lohchuan asawt taktakthei lo a ni. Kan rama siamthat ngai te siamthat hna thawk tak takturin Pathian thu, hmangaihna atangin tutennge thawk ta ang ! Sawiho tur: Kan ramsualna leh siam that ngaite siam tha turin mimal leh Kohhran pawlten zawlneite rawngbawlna ang khan rawngkan bawltawkin kan hria em?engangatan lak tur nge ni ang ?