3. ones =
Matapos talakayin ang daigdig sa panahon ng transisyon, sa modyul na ito
ay tutuklasin mo ang pangyayari sa traspormasyon ng daigdig tungo sa pagbuo ng
pandaigdigang kamalayan. Iuugnay mo ang mga ito sa kasalukuyan upang makabuo
ng mga bagong kaalaman na makakatulong sa pagharap sa pagbabago sa daigdig.
Alamin mo rin kung paano lumakas ang Europe. Ano-ano ang dahilan at
epekto ng paglawak ng kapangyarihan nito? Paano nakakaapekto ang pag-usbong
ng makabagong daigdig sa transpormasyon ng bansa at rehiyon sa daigdig bunsod
ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensya, politika, at ekonomiya tungo sa pagbuo
ng modernong pandaigdigang kamalayan? Handa ka na bang sagutin ang mga
tanong na ito? Kung gayon, simulan ang pagtuklas sa mga pangyayaring ito.
Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto
Nasusuri ang kaugnayan ng Rebolusyong Pangkaisipan ng mga Rebolusyong
Pranses at Amerikano.
Pagkatapos mong mapag-aralan ang modyul, inaasahang iyong:
1. Naipamamalas ang pag-unawa sa naging transpormasyon tungo sa
makabagong panahon ng mga bansa at rehiyon sa daigdig bunsod ng
paglaganap ng mga kaisipan sa agham, politika, at ekonomiya tungo sa
pagbuo ng pandaigdigang kamalayan.
2. Kritikal na nakapagsusuri sa naging implikasyon sa bansa, komunidad,
at sarili ng mga pangyayari sa panahon ng transpormasyon tungo sa
makabagong panahon.
3. Naiuugnay ang Rebolusyong Pangkaisipan sa Rebolusyong Pranses at
Amerikano.
4. Nasusuri ang mga pilosopiyang sumibol sa panahong ng Rebolusyong
Pangkaisipan sa Europe.
Sapulin
4. Ngayon, subukang sagutin ang paunang pagtataya na
magtatakda kung ano na ang iyong alam sa mga aralin. Bigyang-
pansin ang mga katanungan na hindi mo masasagutan nang wasto
at alamin ang sagot sa mga aralin sa modyul na ito. Handa ka na ba?
Simulan mo na ang pagsagot.
Gawain 1. Panimulang Pagtataya:
Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na pahayag. Isulat ang
MALAKING TITIK ng tamang sagot sa inyong sagutang papel.
1. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng ugnayan ng Rebolusyong
Pangkaisipan at Rebolusyong Pulitikal?
A. Ang Rebolusyong Pangkaisipan ang nagtulak sa pag-usbong ng
Rebolusyong Pulitikal.
B. Ang Rebolusyong Pulitikal ang nagtulak sa pag-usbong ng Rebolusyong
Pangkaisipan.
C. Ang Rebolusyong Pangkaisipan at Pulitikal ay bunga lamang ng renaissance
sa Europe.
D. Walang direktang ugnayan ang Rebolusyong Pulitikal at Rebolusyong
Pangkaisipan.
2. Anong doktrina sa pananakop ang tumutukoy sa karapatang ibinigay ng Diyos
sa United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng North
America?
A. enlightenment B. imperyalismo
C. manifest destiny D. white man’s burden
3. Aling panahon kung saan nakasentro ang paggamit ng reason o katuwiran sa
pagsagot sa suliraning panlipunan, pampolitikal at pang-ekonomiya?
A. Panahon ng Kaguluhan B. Panahon ng Kaliwanagan
C. Panahon ng Kasaganaan D. Panahon ng Rebolusyong Industriyal
4. Sino ang kinilalang pilosopo sa Panahon ng Rebolusyong Pangkaisipan dahil sa
kanyang tahasang pagtuligsa sa absulotong monarkiyang nararanasan sa
France?
A. Aristotle B. Baron de Montesquieu
C. Fancois Marie Arouet D. Rene Descartes
5. Alin sa mga sumusunod na pilosopo ang gumamit ng satiriko laban sa kanyang
mga katunggali tulad ng mga pari, aristocrats, at maging ang pamahalaan?
A. Aristotle B. Baron de Montesquieu
C. Fancois Marie Arouet D. Rene Descartes
Simulan
5. 6. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang HINDI wasto tungkol sa
rebulosyong Pangkaisipan?
A. Ang rebolusyong Pangkaisipan ay mabilis na lumaganap sa Europe at ibat –
ibang bahagi ng daigdig.
B. Lumaganap ang mga ideyang Liberal sa panahong ito
C. Nagbigay ang pagkamulat-pangkaisipan ng ideya at wika na siyang ginamit
ng mga Pranses at Amerikano sa kanilang rebulosyon
D. Sumiklab ang Digmaang Pranses st Amerikano
7. Ito ang tawag sa simula ng panahon ng pagsisiyasat sa pamamagitan ng
eksperimento bunga ng pagmamasid ng mga tao sa sansinukob.
A. Enlightenment B. Rebolusyong Industriyal
C. Rebolusyong Pangkaisipan D.Rebolusyong Siyentipiko
8. Ang Great Bretain ang nagpasimula ng___________ dahil sa pagkakaroon nito ng
maraming uling at iron na naging pangunahing gamit sa pagpapatakbo ng mga
makinarya at pabrika.
A. Enlightenment B. Rebolusyong Industriyal
C. Rebolusyong Pangkaisipan D.Rebolusyong Siyentipiko
9. Anong doktrina sa pananakop ang tumutukoy sa karapatang ibinigay ng Diyos
sa United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng North
America?
A. enlightenment B. imperyalismo
C. manifest destiny D. white man’s burden
10. Ano ang pambansang kulungan na naging simbolo ng tyranny ng dinastiyang
Bourbon ng France?
A. Bastille B. Fort Santiago
C. Tennis Court D. Versailles
11. Siya ang pinakapopular at pinakamatagumpay na heneral na hinirang na
pinuno sa France matapos ang rebolusyon.
A. Arthur Wellesly B. Abbe Sieyes
C. Maximilien Robespierre D. Napoleon Bonaparte
12. Uri ng pamahalaan na pinamumunuan ng hari o reyna o mga kauri nito.
A. Aritokrasya B. Monarkiya
C. Oligarkiya D. Demokrasya
13. Alin sa sumusunod ang pangunahing epekto ng Rebolusyong Pranses?
A. Pagtanggal ng sistemang pyudal
B. Pagpirma ng “Deklarasyon ng Karapatan ng Tao”
C. Paglansag ng monarkiya at pagtatayo ng republika
D. Paglawak ng ideyang kalayaan, pagkakapantay-pantay, at pagkakapatiran
TAMA O MALI. Isulat ang Tama kung wasto ang pahayag at Mali kung hindi.
14. Ang balance of power ay tumutukoy sa paghahati sa kapangyarihan ng
pamahalaan sa tatlong sangay (ehekutibo, lehislatura, hudikatura)
6. 15. Hindi naging pantay ang karapatan ng mga kababaihan sa mga kalalakihan sa
Europe sa panahon ng Enlightenment.
Gawain 2: A-R Guide (Anticipation-Reaction Guide)
Panuto: Alamin kung gaano na ang iyong kaalaman sa paksang tatalakayin. Isulat
sa unang kolum ang SA kung ikaw ay sang—ayon sa pahayag at HSA naman kung
hindi.
Bago ang
Talakayan
Pahayag Matapos
ang
Talakayan
1. Ang rebolusyong Pangkaisispan ang
nagdulot ng mabilisang pagbabago sa mga
institusyon at lipunan sa Europe.
2. Maraming nagbago sa ibat-ibang aspekto ng
pamumuhay ng tao sa Europe dahil sa
paggamit ng pamamarang makaagham.
3. Ang “Enlightenment” ay nakasentro sa
paggamit ng reason o katuwiran sa pagsagot
sa suliraning panlipunan, pampolitika, at
pang-ekonomiya.
4. Sa pag-unlad ng Rebolusyong Pangkaisipan,
nakilala si Baron de Montesquieu dahil sa
kanyang pagtuligsa sa pamahalaan ng
France.
5. Ang balance of power ay tumutukoy sa
paghahati sa kapangyarihan ng pamahalaan
sa tatlong sangay(ehekutibo, lehislatura,
hudikatura)
6. Ang mga philosophes ang unang Europeong
naniwala na maaaring umunlad kung
gagamit ng makaagham na pamamaraan.
7. Naipalaganap lamang ang mga ideya ng
Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan
sa kabuuan ng Europa .
8. Hindi naging pantay ang karapatan ng mga
kababaihan sa mga kalalakihan sa Europe
sa panahon ng Enlightenment.
9. Mas mababa ang uri ng kababaihan kaysa
sa kalalakihan sa panahon ng
Enlightenment.
7. 10.Bahagya lamang ang papel na ginampanan
ng Rebolusyong Pangkaisipan sa naganap na
rebolusyong Pranses at Rebolusyong
Amerikano.
GAWAIN 3: Larawan Suri!
Panuto: Tukuyin ang sinisimbolo ng larawang makikita sa ibaba? Ilarawan
ito.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
8. Pagkamulat: Kaugnayan ng Rebolusyong Pangkaisipan sa
Rebulosyong Pranses at Amerikano
Isa sa mga aral ng kasaysayan na hindi maitattanggi ang katotohanan ang
isang pangyayari na hindi sisisbol kung walang pinag-ugatan o pinagmulan.
Patutunayan ito ng Rebolusyong Pangkaisipan at Rebolusyong Pampolitikal sa
Europa.
Rebolusyong Pangkaisipan
Tumutukoy ang rebolusyon sa mabilisisang pagbabago sa isang institusyon
o lipunan. Madalas na nagdudulot ito ng kaguluhan lalot higit sa mga taong nasanay
sa isang tahimik at konserbatibong pamumuhay.
Isa sa mga bunga ng pamamaraang mahakaaghamang pagbabagong ginawa
nito sa iba-ibang aspekto ng buhay ng tao. Marami ang nagmungkahi na gamitin
ang pamamaraang ito upang mapaunlad ang buhay ng tao sa larangang
pangkabuhayan, pampolitika, panrelihiyon, at maging sa edukasyon. Tinawag itong
panahon ng kaliwanagan (Enlightenment). Nakasentro ang ideyang ito sa paggamit
ng reason o katwiran sa pagsagot sa suliraning panlipunan, pampolitikal, at pang-
ekonomiya. Nagsimula ito sa batayang kaisipang iminungkahin ng mgga pilosopo.
Kaisipang Politikal
Umunlad ang Enlihgtenment o Rebolusyong Pangkaisipan noong ika- 18 na
siglo (1700s). Isa sa kilalang pilosopo sa panahong ito ay si Baron de Montesquieu
dahil sa kanyang tahasang poagtuligsa sa absulotong monarkiyang nararanasan sa
France sa panahong iyon.
Sa kanyang aklat na pianamagatang “The Spirit of the Laws” (1748),
tinalakay niya ang ibat-ibang pamahalaang namayani sa Europe. Hinangaan niya
ang mga British sa pagbuo nito ng isang pamahalaang monarkiya na ang
kapangyarihan ay nililimitahan ng parliament.
Mas kinilala ang kaisipang Balance of Power ni Montesquieu na tumutukoy sa
paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong sangay (ehekutibo,
lehislatura, at hudikatura). Ayon sa kanya, ang paglikha ng ganitong uri ng
pamahalaan ay nakapagbibigay proteksiyon sa mamamayan laban sa pang-
aabuso ng kapangyarihan ng pamahalaan.
Lakbayin
Lakbayin
9. Philosophes
Sa kalagitnaang bahagi ng ika-18 na siglo, isang pangkat ng mga taong
tinatawag na philosophes ang nakilala sa France. Pinaniniwalaan ng pangkat na ito
na ang reason o katwiran ay magagamit sa lahat ng aspekto ng buhay, tulad ni Isaac
Newtonna ginagamit ang katuwiran sa agham. Limang mahahalagang kaisipan ang
bumubuo sa kanilang pilosopiya.
1. Naniniwala ang mga philosophes na ang katotohanan (truth) ay maaaring
malaman gamit ang katuwiran. Para sa kanila, ang katuwiran ay ang
kawalan ng pagkiling at kakikitaan ng pag-unawa sa mga bagay-bagay.
2. May paggalang ang philosophes sa kalikasan(nature) ng isang bagay.
Ayon sa kanila, ang likas o natural ay mabuti. Naniniwala rin sila na may
likas na batas (natural law) ang lahat ng bagay. Tulad ng pisikal na may
likas na batas na sinusunod, ang ekonomiya, at politika ay gayon din.
3. Ang kaligayahan para sa mga philosophes ay matatagpuan ng mga taong
sumusunod sa batas ng kalikasan. Naniniwala sila na ang maginhawang
buhay ay maaring maranasan sa mundo. Taliwas ito sa paniniwalang
medievalna kailangang tanggapin ang kahirapan habang nabubuhay
upang matamasa ang kaginhawahan sa kabilang buhay.
4. Ang mga philosophes ang unang Europeong naniwala na maaaring
umunlad kung gagamit ng “makaagham na paraan”.
5. Nagnanais ng kalayaan ang mga philosophes. Tulad ng mga British,
ninais nilang maranasan ang kalayaan sa pagpapahayag, pagpili ng
relihiyon, pakikipagkalakalan, at maging sa paglalakbay. Mangyayari
lamang ito kung gagamitin ang reason.
Isa sa itinuturing na maimpluwensiyang philosophes si Francois Marie
Arouet na mas kilala sa tawag na Voltaire. Siya ay nakapagsulat ng higit sa 70 aklat
na may temang kasaysayan, pilosopiya, politika, at maging drama.
Madalas gumamit ng satiriko si Voltaire laban sa kanyang mga katunggali
tulad ng mga pari, aristocrats, at maging ang pamahalaan. Dahil sa tahasang
pagtuligsa sa mga ito, ilang beses siyang nakulong. Matapos nito’y ipinatapon siya
sa England ng dalawang taon at kaniyang nasaksihan at hinangaan ang
pamahalaang Ingles.
Nang makabalik sa Paris, ipinagpatuloy niya ang pambabatikos sa batas at
kaugaliang Pranses at maging sa relihiyong Kristiyano. Nagkaroon man siya ng
maraming kaaway dahil sa kanyang opinion, hindi siya huminto sa pakikipaglaban
upang matamasa ang katuwiran, kalayaan sa pamamahayag, at pagpili ng relihiyon,
at tolerance.
Samantalang bukod sa magkataliwas na ideya ni Thomas Hobbes at John
Locke tungkol sa katangian ng pamahalaang nararapat na mamuno sa mamamayan,
isa pang philosophe ang tumatalakay sa pamamahala at siya ay si Jean Jacques
Rousseau (roo-SOH).
Nagmula sa isang mahirap na pamilya, si Rousseau ay kinilala dahil sa
kahusayan sa pagsulat ng mga sanaysay na tumatalakay sa kahalagahan ng
kalayaang pang-indibiduwal (individual freedom).
10. Taliwas sa nakararaming philosophe na nagnanais ng kaunlaran, siya ay
naniniwala na ang pag-unlad ng lipunan o sibilisasyon ang siyang nagnakaw sa
kabutihan ng tao.
Ayon sa kaniya, likas na mabuti ang tao. Nagiging masama lamang ang tao
dahil sa impluwensiya ng lipunang kaniyang kinabibilangan. Mauugat ito nang
umusbong ang sibilisasyon at sinira ang kalayaan at pagkakapantay-pantay na siya
namang katangian ng sinaunang lipunan. Binigyang diin niya ang kasamaan ng
lipunan (evils of society) ay mauugat sa hindi pantay na distribusyon ng yaman at
labis na kagustuhan sa pagkamal nito.
Inihain niya ang paniniwala tungkol sa mabuting pamahalaan sa kaniyang
aklat na The Social Contract. Naniniwala siya na magkakaroon lamaang ng maayos
na pamahalaan kung ito ay nilikha ayon sa ‘pangkalahatang kagustuhan’ (general
will. Samakatuwid, isinusuko ng tao ang kanyang will o kagustuhan sa pamahalaan.
Ang social Contract niya ang naging saligan ng mga batas ng rebolusyon sa
France.
Pagpapalaganap ng Ideyang Liberal
Pinalaganap ni Denis Diderot (dee DROH) ang ideya ng mga philosophe sa
pamamagitan ng pagsulat at pagtipon ng 28-volume na Encyclopedia na
tumatalakay sa iba-ibang paksa. Naglayon siyang baguhin ang paraan ng pag-iisip
ng mga tao sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga bagong kaisipan sa mga usaping
pamamahala, pilosopiya, at relihiyon.
Binatikos nila ang kaisipang Divine Right at ang tradusyibak na relihiyon.
Bilang tugon, pinigil ng pamahalaan at Simbahan ang pagkalat ng Encyclopedia at
binantaan ang mga Katolikong bibili at babasa nito.
Sa kabila ng mga pagpigil na ito, humigit-kumulang na 20,000 kopya ang
naimprenta sa mga taong 1751-1789. Nang ito ay maisalin sa ibang wika,
naipalaganap ang mga ideya ng Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan hindi
lamang sa kabuuan ng Europe kundi maging sa America at kalaunan ay sa Asya at
Africa.
Naipalaganap ang mga ideya ng Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan
hindi lamang sa kabuuan ng Europa kundi maging ang Asya at Africa.
Mga Kababaihan sa Panahon ng Enlightenment
Ang islogang “kalayaan at pagkakapantay” ay tinitignan ng mga philosophes
na hindi akma sa kababaihan. Naniniwala sila na limitado lamang ang karapatan
ng kababaihan kung ihahambing sa kalalakihan.
Unti-unting nabago ang pananaw na ito sa kalagitnaan ng ika-18 na siglo
(1700s) nang magprotesta ang ilang kababaihan sa ganitong uri ng pagtingin.
Kinuwestiyon nila ang paniniwalang mas mababa ang uring kababaihan kaysa
kalalakihan.
Pinangunahan nina Catherine Macaulay at Mary Wallstonecraft ang laban
ng kababaihan. Sa akdang A Vindication of the Rights of the Woman ni Wallstonecraft
ay hiningi niya na bigyang pagkakataon ang mga kababaihang makapag-aral
sapagkat ito ang paraan upang magkaroon ng pakakapantay-pantay ang
kalalakihan at kababaihan.
11. Mahabang panahon bago binigyang pansin ang ideyang ito. Ngunit isa ang
malinaw: naisatinig sa Panahong Enlightenment ang diskriminasyon laban sa
kababaihan.
Pamprosesong mga Tanong:
1. Sumasang-ayon ka ba sa mga philosophes sa kanilang paniniwala na maaaring
maranasan ang kaginhawaan habang ikaw ay nabubuhay?
2. Makatuwiran ba ang ipinaglalaban nina Mary Wallstonecraft?
Pangatuwiran.Bakit kaya hindi agad pinakinggan ang ipinaglalaban ng
kababaihan ng panahong iyon?
3. Anong aspekto ng pamahalaang Ingles ang hinangaan ni Voltaire?
Kaisipang Pang-ekonomiya
Maging ang kaisipang pang-ekonomiya ay nagkaroon ng pagbabago sa
panahong ito. Kinuwestiyon ang merkantilismo na matagal nang namayani sa
Europe at kinilala ang polisiyang laissez faire. Binibigyang diin sa kaisipang ito ang
malayang dalay ng ekonomiya na hindi nararapat na pakialaman ang pamahalaan.
Taliwas ito sa nakagisnang merkantilismo na ang pinagbabatayan ng yaman ay ang
dami ng ginto at pilak.
Tinanggap ang ideyang ang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o
nakatutulong sa pagpapayaman. Tinawag na physiocrats ang mga naniniwala at
nagpalaganap nito ng ganitong kaisipan.
Si Francois Quesnay ay isa sa naniniwala sa doktrina ng malayang
ekonomiya. Katulad ni Quesnay, naniniwala si Adam Smith na kailangan ng
produksiyon upang kumita ang tao. Isa siyang ekonomistang British na
nagpanukala na ang market o pamilihan ay maaring dumaloy ng maayos ng hindi
pinakikialaman ng pamahalaan.
Ang pangunahing umanong tungkulin ng pamahalaan ay ang pagbibigay
proteksyon sa mamamayan, panatilihin ang kaayusan ng lipunan at pamahalaan at
ang mga pangangailangang pampubliko tulad ng pagpapatayo ng mga ospital at
pagpapagawa ng mga tulay at kalsada.
Kung maisasagawa, ang mga ito’y higit na madaling magkakaroon ng
interaksiyong pang ekonomiya sa bawat indibiduwal na siya namang magpapaangat
ng ekonomiya at pamumuhay ng mamamayan.
Ang Rebolusyong Pangkaisipan ay mabilis na lumaganap sa Europe at iba
ibang bahagi ng daigdig. Marami sa mga may pinag-aralang Europeo ang nagnais na
basahina ng Encyclopedia ni Diderot at at iba pang babasahin na tumatalakay sa
maling paniniwala at kaugalian.
Nagkaroon ng mga salon na naging lugar ng mga talakayan ng mga pilosopo,
manunulat, artists, at iba pang katulad nito. Nagmulas sa Paris ang salons noong
1600s dito nagkakaroon ng pagbasa ng tula ang kababaihan. Sa pagsapit ng 1700s,
ang kababaihang mula sa gitnang-uri ay nagkaroon ng kani-kanilang pagtitipon.
Kalaunan ay nagging lugar ito ng pagkikita ng middle-class at noble na may
pagkakaunawaang pantay sila lalo’t higit sa pagtalakay ng mga ideyang liberal.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang kaibahan ng prinsipyong merkatilismo sa prinsipyo ng laissez faire?
12. 2. Ano ang pinaniniwalaan ng mga physiocrats?
3. Paano lumaganap ang kaisipang liberal sa kabuuan ng Europe?
Impluwensiya ng Pagkamulat ng Pangkaisipan
Nagbigay ang pagkamulat-pangkaisipan ng ideya at wika na siyang ginamit
ng mga Pranses at Amerikano sa kanilang rebolusyon. Nagging epektibo ng
impluwensiya ng pagkamulat sa pagkakaroon ng mga tao ng karapatang makapili
ng sariling pilosopiya.
Higit ngang nagging mapanuri ang tao at iba ibang pananaw ang kanilang
natutuhan sa panahong ito. Marami ang natutong magtanong sa mga kaugalian at
tradisyong matagal ng sinunod.
Naging mapangahas ang ilan sa pagtuligsa sa estruktura ng lipunan
samantalang ang iba ay nagnais na baguhin ang estrukturang ito. Nagbibigay daan
ito sa isa pang uri ng rebolusyon ang Rebolusyong Politikal.
Rebolusyong Amerikano: Sanhi, Karanasan, at Implikasyon
Ang digmaan para sa kalayaan ng America ay lalong kilala sa katawagang
Rebolusiyong Amerikano. Nagsimula ang himagsikan nang ang mga Ingles na
nagging mga migrante sa Timog Amerika ay nagrebelde sa labis na pagbubuwis na
ipinataw sa kanila ng Parliamentong Ingles dahil wala silang kinatawan sa
Parliamento upang sabihin ang kanilang mga hinaing.
Nagdeklara sila ng paglaya sa mga Ingles noong 1776. Pagkatapos ay nagbuo
sila ng isang malakas na hukbo na nagging tagapagtanggol sa British. Ang Digmaan
para sa kalayaan ang nagging dahilan ng pagbubuo ng United States of America.
Pagsusuring Panteksto
Ang huling bahagi ng ika-18 na siglo, ibang uri ng himagsikan ang
lumaganap sa bahagi ng Atlantiko. Ito ay naimpluwensiyahan ng mga ideyang
pinalaganap noong Panahon ng Enlightenment. Inilatag nito ang mga pagtatanong
tungkol sa absolutong monarkiya at sa dominasyon ng Simbahan sa mga
panlipunan at pampolitikang galaw ng mga tao. Ang ganitong kaisipan ay naging
daan upang patalsikin ang tradisyonal na rehimen sa America at France.
Nagsimula ang digmaan noong 1775 sa pagitan ng 13 kolonya sa Timong
America at Great Britain.Ito ang unang himasikan na naghangad ng kalayaan at
pagbabago sa lipunan. Naging daan din ito sa paglawak ng mga prisipyong
rebolusyonaryo sa France at sa isang madugong himagsikan noong 1789. Itinuturing
na mas Malaki ang naiwang epekto ng Humagsikan sa France sa kabuuan ng Europe
at iba pang panig ng mundo sa dahilang iniwan nito ang tatlong mahahalagang
prinsipyo ng pagbubuo ng isang nasyon-estado: ang kalayaan, pagkakapantay-
pantay, at ang kapatiran.
13. Ang Labintatlong Kolonya
Ang malaking bilang ng mga
Ingles ay nagsimulang lumipat at
manirahan sa hilagang America noong
ika-17 na siglo. Karamihan sa kanila ay
nakaranas ng persecution dahil sa
kanilang bagong pananampalataya na
resulta ng Repormasyon at
Englightenment sa Europe. Sa
kalagitnaan ng ika-18 na siglo ay
nakabuo na sila ng 13 magkakahiwalay
na kolonya na ang hangganan sa hilaga
ay Massachusetts at sa Timog ay Georgia.
Bawat isa sa mga kolonya ay may sariling
lokal na pamahalaan. Noong 1750 ay
gumastos ng napakalaking halaga ang
British laban sa France upang mapanatili
sa ilalim ng kanilang imperyo ang 13
kolonya. Nais ng British na ang mga
kolonya ay mag-ambag sa kanilang
gastusin sa pamamagitan ng
pagdaragdag ng mga buwis.
Walang Pagbubuwis Kung Walang Representasyon
Ang mga kolonya ay walang kinatawan sa Parliamento ng British sa London
kaya sila ay nagprotesta sa pagbabayad sa labis na buwis na ipinapataw sa kanila.
Ang kanilang paboritong islogan ay ang “walang pagbubuwis kung walang
representasyon”. Noong 1773 ay isang pangkat ng mga kolonista ang nagsuot ng
kasuotan ng mga katutubong Amerikano at nakapasok sa isang pangkalakal na
bapor ng mga Ingles. Kanilang itinapon ang mga tone-toneladang tsaa sa pantalan
ng Boston Harbor Massachusetts. Sila’y nagprotesta sa ipinataw na buwis sa tsaa
na inaangkat sa mga kolonya. Kinilala sa kasaysayan ang mga pangyayaring ito
bilang Boston Tea Party. Nagpasa ang pamahalaan ng Britanya ng kaparusahan sa
mga kolonista na naging kabahagi ng nabanggit na insidente.
Ang Stamp Act na ipinasa ng Parliamento noong 1765 ay nagdagdag ng mga
buwis para sa pamahalaan ng Britanya. Naisagawa ito sa pamamagitan ng
paglalagay ng mga selyo sa anumang produkto na dadalhin sa Britanya mula sa mga
kolonya.
Ang Unang Kongresong Kontinental
Ang mga kolonyang bumubuo sa 13 kolonya ng Great Britain sa America ay
dagling sumaklolo sa naging kahinatnan ng insidente sa Massachusetts. Binuo nila
ang Unang Kongresong Kontinental na dinaluhan ng mga kinatawan ng bawat
kolonya malaban sa Georgia.
Ang pagpupulong na ito at pagsasama-sama ng mga kolonya ay isang
pagpapakilala ng kanilang paglaban sa mga batas at polisiyang ipinapatupad ng mga
Ingles sa kanila.
Noong ika-5 ng Setyembre, 1774, 56 na kinatawan ng mga kolonya ang
dumalo dito. Binigyang diin ng grupo na sa pagkakataong iyon mula sa isang
Makikita sa mapa ang labintatlong kolonya
ng Britanya s Hilagang America
14. kilalang kinatawan na si Patrick Henry, na wala nang dapat makitang pagkakaiba
ang isang taga-Virginia, Pensilvania, New York, at New England. Dapat tandaan na
sila’y nagkakaisa at sama-samang magtataguyod sa kapakanan ng kabuuang
kolonya. Nagkaisa sila na itigil na ang pakikipagkalakalan sa Great Britain at ito’y
nagpasimula pagkatapos ng Setyembre, 1775.
Marami sa mga kolonya ang determinadong bumuo at gumamit ng mga
radikal na pamamaraan upang labanan ang pwersa ng Great Britain. Sa bawat
kolonya ay bumuo ng magiging kabilang sa boluntaryong army at handang
makipaglaban sa pamamagitan ng digmaan.
Ang Pagsisimula ng Digmaan
Noong Abril 1775 nagpadala ang Great Britain ng tropa ng mga sundalo sa
Boston upang kunin ng pwersahan ang isang tindahan ng pulbura sa bayan ng
Concorde.
Isang Amerikanong panday na nagngangalang Paul Revere ang naging
kasangkapan upang malaman ng mga tao na may paparating na mga sundalong
British. Sa pamamagitan ng pagsakay sa kanyang kabayo at pagligid sa buong bayan
ay napagsabihan niya ang mga tao na maghanda sa pakikipaglaban. Kaya mayroong
grupo ng mga tagapangalaga at tagapagbantay na Amerikano ang humadlang sa mga
sundalong British na papalapit sa bayan ng Lexington.
Nagpalitan ng putukan ang magkabilang pangkat hanggang walong
Amerikano ang napatay. Dito na nagpasimula ang digmaan para sa kalayaan ng mga
Amerikano. Sa Concorde naman nagkaroon ng pagkakataon ang mga Amerikano na
mag-organisa at puwersahang mapabalik ang mga sundalong British sa Boston. Dito
na nila tuluyang nakubkob ang mga sundalong British sa loob ng siyudad.
Marami sa mga kolonya ang determinadong bumuo at gumamit ng mga
radikal na pamamaraan upang labanan ang puwersa ng Great Britain.
Ang Ikalawang Kongresong Kontinental
Ang Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa ikalawang
pagkakataon noong Mayo 1775 at idineklara ang pamahalaan na tiwang nilang
United Colonies of America (Pinagbuklod na mga Kolonya ng Amerika). Ang hukbo
ng mga military ay tinawag na Continental Army at ang naatasan na commander-in-
chief ay si George Washington. Sinubukan ng hukbong military na makuha ang
Boston ngunit natalo sila sa Digmaan sa Bunker Hill.
Sinunod ng mga Amerikanong kubkubin an Canda nguni’t natalo rin sila
dito. Maski sunud-sunod ang pagkatalo ng mga Amerikano sa labanan ay hindi pa
rin sila nawalan ng pag-asa hanggat tuluyang napaalis nila ang mga sundalong
British n patuloy na nakukubkob sa Boston noong Marso 1776.
Ang Deklarasyon ng Kalayaan
Noong Hunyo 1776 ay nagpadala ng malaking tropa ang Great Britain sa
Atalantiko upang tuluyang durugina t pahinain ang puwersang Amerikano. Upang
matugunan ang ganitong pangyayari ay minarapat ng Kongresong Kontinental na
aprubahan ang Deklarasyon ng Kalayaan noong Hulyo 4. Ang dokumentoay isinulat
halos lahat ni Thomas Jefferson, isang manananggol. Binigyang diin ng dokumento
na ang dating mga kolonya ay di na kasalukuyang teritoryo ngGreat Britain. Sila, sa
15. panahong iyong ay kinikilala na bilang malayang nasyon sa katawagan Estados
Unidos ng Amerika.
Buwan na ng Agosto nang tuluyang nakadaong ang hukbo ng Great Britain
at sinakop nila ang siyudad ng Nueba York. Napilitan ang puwersa ni George
Washington na umatras sa labanan. Ang hukbo ng mga British ay napakalaki na
halos bumubuo sa 30,000 mga sunalo samantalang ang hukbo na
pinangungunahan ni Washington ay nasa 3,000 sundalo lamang ang bilang.
Nagkaroon ng pag-aaral at pagpaplano ni Washington kaya noong ika-25 ng
Disyembre 1776 ay naglunsad siya at ang kanyang hukbo ng isang sorpresang pag-
atake laban sa mga British. Ginamit ng hukbo ni Washington ang Ilong Delaware
upang maisakatuparan ang kaniyang balak. Ito ang naging dahilan kung bakit nila
napagwagian ang Digmaan sa Trenton at Princeton nguni’t sila’y nagtagumpay sa
pagkuha sa New York.
Paglusob Mula sa Canada
Simula noong 1777 sinimulan na ng mga British ang pag-atake sa America
mula sa Canada, ngunit sa bawa’t pagtatangka nila sila ay napipigil ng mga hukbong
Amerikano. Ang Continental Army ay lumaki at umaabot na sa halos 20,000
sundalo.
Noong Oktubre sa taon ding iyon ay nanalo sa labanan sa Saratoga ang mga
Amerikano at ito ang naging dahilan sa pagwawakas ng mga pag-atake ng mga
British mula sa Canada. Ang pagsuko ng hukbong British ay mula sa pamumuno ni
Heneral John Burgoyne laban sa hukbong pinamumunuan ni Heneral Horacio
Bates.
Pagtulong nga mga Pranses sa Labanan
Ang bansang France ay tradisyonal na kalaban ng British at mga French ay
naging lihim na taga-suporta ng mga rebeldeng Amerikano simula pa lamang ng
labanan. Noon pang 1778 ay nagsimula nang bigyan ng pagkilala ang pamahalaang
France ang United States of America bilang isang malayang bansa. Nagpadala sila
ng mga bapor pandigma upang matulungan ang mga Amerikano sa kanilang
pakikipaglaban sa mga British. Dahil sa lumalakas na puwersa ng mga rebelled ay
minabuti ng Great Britain na sakupin ang katimugang bahagi ng kolonya isa-isa.
Noong Disyembre 1778 ay nakuha ng mga British ang mga daungan ng
Savannah at nakontrol ng buo ang Georgia. Dahil dito ay naging mahirap sa mga
Amerikano upang muling makuha ang Savannah kahit may tulong na nagmumula
sa mga Pranses. Kinubkob naman ng mga British ang Continental Army sa daungan
ng Charleston at pinuwersa itong sumuko sa pamahalaan ng Great Britain.
Ang Labanan sa York Town
Sa pamumuno ng British Commander na si Heneral Charles Cornwallis ay
tinangkang sakupin ng Great Britain ang timog Carolina. Ngunit sa pamamagitan
ng magkasamang puwersa ng mga Amerikano at Pranses at natalo ang mga British
sa labanan sa King’s Mountain noong huling bahagi ng 1780 at sa labanan sa
Cowpens ng mga unang bahagi ng 1781.
Nag-ipon ng lakas sa kanyang hukbo si Heneral Cornwallis kaya
pansamantalang humimpil muna sila sa York Town. May karagadan pang hukbo ng
16. sundalong Pranses ang dumating sa America na bumibilang sa 6,000 kaya
napagpasyahan ni Washington na tulunin nang lubusan ang mga British. Kaya
noong Oktubre 19, 1781 ay minabuti nang sumuko ni Heneral Cornwallis at dito ay
tuluyan nang makamit ng mga Amerikano ang kanilang kalayaan.
Paghahangad ng Kapayapaan
Ang pagkapanalo ng mga Amerikano sa digmaan ay malaking pagkamangha
sa mga British sa mundo. Ang Great Britain ay itinuturing ng panahong iyon bilang
isang malakas na kapangyarihan na mayroong mahuhusay at sinanay na mga
sundalo subalit tinalo ng mga Amerikanong sundalo na di nagkaroon ng mga
pagsasanay sa pakikipaglaban.
Sa isang kumperesiya sa Paris noong 1783 ay pormal na tinanggap ng Great
Britain ang kalayaan ng kanilang dating kolonya, ang America. Samantalang ang
mga nasa America na nagnanais pa ring pamahalaan ng hari ng England ay lumipat
sa Canada na nanatiling kolonya ng Great Britain.
Ang digmaan para sa kalayaan ng America ay nagbago sa mukha ng
kasaysayan ng mundo sa dahilang ito ang naging daan sa pagbuo ng isang bagong
nasyon na umunlad at naging isang makapangyarihang bansa sa hinaharap.
Ang mga ideyang iniwan ng digmaan para sa kalayaan ay naging simbolo at
inspirasyon sa maraming kolonya na nais lumaya sa kanilang mga mananakop at
lalo na sa mga rebolusyonaryong Pranses.
Ang mga rebolusyonaryong Pranses na ito ang naglunsad ng pagpapabagsak
sa rehimen ng Absolutong Monarkiya sa France noong 1789 at nagbuo ng isang
republika nang lumaon.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-ano ang pangyayaring nagbunsod sa pagsilang ng Rebolusyong Amerikano?
2. Ano ang naging epekto ng labis na pagbubuwis ng Great Britain sa kamalayan
ng mga Amerikano?
3. Paano hinarap ng mga Amerikano ang malakas na puwersang military ng Great
Britain?
4. Paano binago ng pananagumpay ng mga Amerikano ang tingin ng daigdig sa
Great Britain? United States? Pangatuwiranan.
5. Maihahantulad baa ng karanasang ito nang lumaban ang mga Pilipino para sa
kalayaan mula sa mga mananakop? Pangatuwiranan.
Ang pananagumpay ng Estados Unidos ay nag-iwan ng aral hindi lamang sa
mga Amerikano kundi maging sa ibang bahagi ng daigdig. Tunghayan ang kasunod
na teksto at alamin ang dinamiko ng Rebolusyong Pranses.
Rebolusyong Pranses: Ang Pamumuno ng Karaniwang Uri
Mga Salik sa Pagsiklab ng Rebolusyong Pranses
Ano ang mga salik na nagbigay daan sa Rebolusyong Pranses? Ilan sa mga
ito ay kawalan ng katarungan ng rehimen; oposisyon ng mga intelektuwal sa
namamayaring kalagayan; walang hangganang kapangyarihan ng hari; personal na
17. kahinaan nina Haring Louis XV at Haring Louis XVI bilang mga pinuno, at krisis sa
pananalapi na kinaharap ng pamahalaan.
Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 1789
Simula ng taong 1789 ang France ay pinaghaharian ni Haring Louis XVI,
isang Bourbon na ang pamumuno ay absoluto. Ang absolutong hari ay itinuturing
na makapangyarihang pinuno ng isang nasyon sapagkat ang kanilang ginagamit na
basehan sa kanilang pamumuno ay ang Divine Right Theory. Ito ay ang paniniwala
na ang kapangyarihan ng isang hari ay nagmula sa kanilang mga diyos para
pamunuan ang bansa.
Ang lipunang France naman ay nahahati sa tatlong pangkat na tinatawag
na estates. Ang unang estate ay binubuo ng mga obispo, pari, at ilan pang may
katungkulan sa Simbahan. Ang ikalawang esteate ay binubuo ng mga maharlikang
Pranses. Samantalang ang ikatlong estate ay binubuo ng mga nakararaming bilang
ng mga Pranses gaya ng mga magsasaka, may-ari ng mga tindahan, mga utusan,
guro, manananggol, doktor at mga manggagawa.
Pagdating noong 1780 ay kinakailangan ng pamahalaang France ng
malaking halaga para itaguyod ang pangangailangan ng lipunan. Ang buo ng una at
ikalawang estate sa ilalim ng kautusan ng hari ay di binibilang sa mga nagbubuwis
at ang ikatlong estate lamang ang nagbabayad. Idagdag pa rito ang magarbo at
maluhong pamumuhay ng hari at kaniyang pamilya kaya patuloy ang paghihirap ng
mga bumubuo ng ikatlong estate. Gayundin, ang maraming digmaan na sinalihan
ng France kabilang na dito ang tagumpay na digmaan para sa kalayaan ng mga
Amerikano ay umubos ng pera para gamitin sa pangangailangan ng mga
pangkaraniwang Pranses.
Pamprosesong mga Tanong
1. Paano nakatulong ang prisipyong divine right sa pagpapanatili ng
kapangyarihan ng hari ng France?
2. Bakit ang nasa ikatlong estate lamang ang inatasang magbayad ng buwis?
Makatuwiran ba ito? Ipahayag ang iyong saloobin.
Ang Pambansang Asemblea
Upang mabigyang lunas ang kakulangan sa salapi na kailangan ng France
nang panahong iyon ay minabuti ni Haring Louis na magdaos ng isang pagpupulong
ng lahat ng kinatawan ng tatlong estate noong 1789 sa Versailles.
Hindi nabigyang lunas ang suliranin ukol sa pananalapi dahil hindi
nagkasundo ang mga delegado sa paraan ng pagboto. Dati, nagpupulong nang
hiwalay ang tatlong estate. Matapos nito’y saka pa lamang sila boboto. Bawat estate
ay may isang boto. Karaniwan na magkatulad ang boto ng una at ikalawang estate
laban sa ikatlong estate kaya naman lagging talo ang huli.
Dahil dito humiling ang ikatlong estate na may malaking bilang kasama ng
mga bourgeoisie na ang bawat delegado ng asemblea ay magkaroon ng tig-iisang
boto. Sapagkat humigit-kumulang kalahati ng 1,2000 delegado ay mula sa ikatlong
estate, malaki ang kanilang pagkakataong maisakatuparan ang nais na mga
reporma.
18. Mula sa panukala ni Abbe Sieyes isang pari, idineklara ng ikatlong estate
ang kanilang sarili bilang Pambansang Assembly noong Hunyo 17, 1789.
Inimbitahan nila rito ang una at ikalawang estate.
Dahil na rin sa panunuyo ng ikalawang estate, itinuloy pa rin ni Haring Louis
XVI ang magkahiwalay na pagpupulong. Isinara ang lugar na dapat sana’y
pagpupulungan ng ikatlong estate kung kaya’t sila ay nagtungo sa tennis court ng
palasyo.
Maraming mga pari at ilang noble ang sumama sa kanila at hiniling sa hari
na bumuo ng isang konstitusyon at nanindigang hindi aalis hangga’t hindi
naisakatutuparan ang kanilang layunin.
Matapos ang isang linggo’y ibinigay na ng hari ang hiling ng ikatlong estate
nang kanyang ipag-utos na sumama ang una at ikalawang estate sa pambansang
asemblea.
Maituturing ang pangyayaring ito ng unang pagwawagi ng ikatlong estate.
Ang Pagbagsak ng Bastille
Nagkaroon ng malaki at popular na suporta sa Paris ang Bagong Assemblea.
Noong Hunyo sa pamamagitan ng payo ni Reyna Marie Antoinette,
nagpadala ng mga sundalo sa Paris at Versailles ang hari upang payapain ang
lumalaganap na kaguluhan.
Ang desisyong ito ay lalong nagpaigting sa paglaganap ng rebelyon. Isang
malaking kaguluhan ang nangyari noong Hulyo 14,1789 nang sugurin ng mga galit
na mamamayan ng Bastille. Ito ay isang kulungan ng mga napagbintangan at
kalaban ng kasalukuyang monarko sa kanyang pamamahala. Pinakawalan ang mga
nakakulong dito. Ang pagbagsak ng Bastille ay palatandaan na ang mga tao ay
naghahangad ng pagbabago sa pamahalaan.
Lumaganap ang kguluhan sa iba-ibang panig ng France at tinawag na mga
rebolusyonaryo ang mga sumama sa pakikpaglaban. Sila’y binubuo ng mga
sundalong sinanay at handang ipagtanggol ang Asemblea.
Karaniwang silang nakasuot ng mga badges na pula, puti, at bughaw na
naging kulay ng rebolusyon. Hanggang sa kasalukuyan ang mga kulay na ito ay
matatagpuan pa rin sa watawat ng bansang France.
Kalayaan, Pagkapantay-pantay, at Kapatiran
Taong 1789 nang ang Constituent Assembly, ang bagong katawagan sa
Asembleyang Nasyonal ay nakapagpalabas ng isang bagong saligang batas. Ang
pambungad na pananalita ng saligang-batas ay tungkol sa Deklarasyon ng mga
Karapatang Pantao at Mamamayan. Binibigyang diin nito ang lipunang Pranses ay
kinakailangang nababatay sa mga ideya ng kalayaan, pagkakapantay-pantay, at
kapatiran.
Makalipas ang dalawang taon, Setyembre 1791, ay lubusang napapayag si
Louis XVI na pamahalaan na anga France sa pamamagitan ng bagong saligang-
batas. Ang kapangyarihan ng mga nasa Simbahan at ng mga maharlika ay
nabawasan din at ang halalan para sa Asembleang bubuo ng mga batas ay idinaos.
19. Ang Pagsiklab ng Rebolusyon
Maraming mga monarko sa Europe ang labis na naapektuhan sa pagsiklab
ng French Rebolution. Natakot silang ang ganoong uri ng rebolusyon ay lumaganap
sa kanilang mga kaharian at pinangangasiwaan. Noong taong 1792 ay nagpadala
ang Austria at Prussia ng mga sundalong tutulong upang talunin ang mga
rebolusyonaryong Pranses. Sa mga mahabang panahon ng pakikipaglaban ay
tinalao ng mga rebolusyonaryo ang mga sundalong tumulong upang sila’y patigilin.
Ang rebolusyong ay lalong naging malakas at Malaki sa pamamagitan ng
pamumuno ng isang abogadong nagngangalang Geoges Danton.
Pinasususpetsahan ng mga rebolusyonaryo na posibleng ang mga noble ng
France ay bumubuo ng alyansa sa iba pang mga bansa sa Europa upang muling
ibalik ang kapangyarihan ng hari at tapusin ang rebolusyong pinasimulan. Dahil
dito ay hinuli nila ang hari at ang mga sumusuporta sa kanya at pinatay sa
pamamagitan ng paggamit ng guillotine.
Tinawag ang pangyayaring ito sa France bilang September Massacres. Noong
Enero 1793 ya napugutan naman ng ulo si haring Louis XVI. Sa taong ding iyon ay
sinunod naman nila si Reyna Marie Antoinette. Dahil sa mga sunod-sunod nitong
pangyayari ay idineklarang isang Rebublika ang France.
Ang Reign of Terror
Marami sa mga bansa sa Europe kabilang na ang Great Britain ang
sumasama na sa digmaan laban sa France. Malaking bilang ng mga nakababatang
kalalakihan ang pinuwersang sumama sa hukbong sandatahan upang idipensa ang
bagong republika. Noong Abril 1794 ay binuo ng mga rebolusyonaryo ang isang
pansamantalang pamahalaan sa ilalim ng Committee of Public Safety. Ang
pinakamabisa at aktibong miyembro rito ay ang isang manananggol na si Maximilien
Robespierre, isang masihing republikano.
Ang Manananggol na Si Maximilien Robespierre
Isa sa naging pangunahin niyang Gawain upang maipagpatuloy ang
rebolusyon ay ang pagpapadala ng maraming sundalo na uubos sa mga kaaway ng
Republika. Ang mga kaaway na ito ay pawing pinatay sa pamamagitan ng guillotine
at tinawag ang panahong ito bilang reign of terror. Umabot sa 17,000 katao ang
pinatay sa pagitan ng 1793 hanggang 1794 at may 20,000 naman ang mga namatay
sa kulungan.
Ang France sa Ilalim ng Directory
Taong 1794 nang humina ang kapagyarihan ng mga rebolusyonaryo at
nakuha ng mga moderates ang pamamahala. Kabilang sa mga pinunong extremists
ng Rebolusyon gaya nina Danton at Robespierre ay pinatay rin sa pamamagitan ng
guillotine. Napagwagian naman ng France ang kaniyang pakikidigma sa mga
bansang Europe kaya ang mga ito ay lumagda ng kasunduan sa kaniya maliban sa
Britain. Taong 1795 nang ang Republika ng Pransiya ay gumamit ng bagong
saligang-batas na nag layunin ay magtatag ng isang direktoryo na pinamumunuan
ng limang tao na taon-taon ay ihahalal.
Nguni’t ang pamahalaang ito’y di nagtagumpay. Ito’y sa dahilang ang
pamahalaan ay naubusan ng pera. Samantala, iba-ibang pangkating pampolitika
20. ang nagnais na hawakan ang pamamahala at maraming tao ang nais na bumalik sa
monarkiya.
Ang Pagiging Popular Ni Napoleon
Kailangan ng France ng isang malakas na lider matapos ang rebolusyon,
kaya noong 1799 ang pinakapopular at matagumpay na heneral, si Napoleon
Bonaparte ay nahirang na pinuno. Sa panahon ng kaniyang pamumuno ay nasakop
niya ang malaking bahagi ng Europe at kinilalang Emperor Napoleon I noong 1804.
Ang kaniyang hukbo sa kanilang pananakop ay naging mga disipulo ng mga ideya
sa Rebolusyong Pranses, ang kalayaan, pagkapantay-pantay at kapatiran.
Ang mga ideya na ito ng rebolusyon ay lumaganap sa Europe. Ang mga
ideyang ito ang nagsilang sa iba pang mga ideyang pampolitika gaya ng
republikanismo at ng mga praktikal na ideya gaya ng paggamit ng sistematikong
metriko ng pagsukat. Naging susi ito upang maghangad ng mga pagbabago sa
pamumuno ang mga tao at magtatag ng isang Republikang pamahalaan.
Gawain 3:
Gawain 1. Saloobin Mo, Ipahayag Mo!
Panuto: Ibigay ang iyong sariling pananaw sa mga sumusunod na katanungan mula
sa nabasang teksto.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-anong pangkaisipang politikal, ekonomikal, medical, at pilosopikal ang
sumibol at kumalat sa malaking bahagi ng Europe
2. Paano binago ng iba-ibang kaisipan ang pagtingin ng mga Europeo sa
kanilang pinuno at pamahalaan
3. Naging makatuwiran kaya ang mga kaisipang ipinanukala ng mga
Philosophes? Pangatuwiranan.
4. Paano binago ng Rebolusyong Pangkaisipan ang pagtingin ng maraming
mamayan sa:
a. Relihiyon b. Pamahalaan c. Ekonomiya d. Kalayaan
5. Bakit hindi napigil ng pwersang monarkal ang rebolusyong Pranses?
6. Paano kumalat ang kaisipang liberal sa kabuuan ng Europe?
7. Paano binago ng Rebolusyong Pranses ang heograpiyang political ng Europe?
8. May pagkakatulad baa ng karanasan ng mga ordinaryong Pranses sa mga
Pilipino partikular sa pagsisingil ng mataas na buwis? Pangatuwiranan
Galugarin
Ang mga sumusunod ay mga gawaing inihanda para mapalalim
ang iyong kaalaman sa mga konseptong iyong natutunan.
21. Gawain 2: Hanapin Mo!
Panuto: Isa-isahin ang 13 kolonya ng British sa North America. Isulat ito sa
sagutang papel.
GAWAIN 3: Diyagram ng Pag-unawa
Gawaing Dyad
Gamit ang kasunod na diagram, tukuyin ang mga hinihinging mga
impormasyon ayon sa iyong pagkaunawa.
Rebolusyong Amerikano Aspekto Rebolusyong Pranses
Mga Dahilan
Mga Sangkot
Daloy Ng Mga
Pangyayari
Bunga O Implikasyon
Saloobin Tungkol Sa
Mga Pangyayari
REBOLUSYONG
AMERIKANO
REBOLUSYONG
PRANSES
PAANO NAGKAKATULAD?
PAANO NAGKAKAIBA?
22. Gawain 1. Iguhit mo na!
Panuto: Batay sa nabanggit sa teksto. Punan ang tatsulok kung saan nabibilang
ang bawat sangay ng pamahalaan (Ehikutibo, Lehislatibo Hudikatura). Tukuyin din
ang tungkulin ng bawat isa. Gawin ito sa hiwalay na papel.
Tatlong Sangay ng Pamahalaan -------------- Tungkulin
GAWAIN 2: Tala-hanayan (3-2-1 Chart)
Panuto: Punan ang sumusunod na chart. Gawin ito sa pirasong papel.
3 MGA BAGAY NA AKING
NALAMAN
2 MGA INTERESANTENG
IDEYA
1 MGA TANONG NA NAIS
MASAGOT
Palalimin
23. Gawain 3: PRIMARYANG BATIS NG KASAYSAYAN
Panuto: Agosto 27, 1789 nang isinulat ng mga Pranses ang Declaration of the Right
of Man. Ilan sa mga prisipyong nakapaloob dito ay makikita sa apat na kahon.
Unawain ang mga kaisipang nakapaloob sa bawat kahon at sagutin ang mga tanong
tungkol dito.
• Ano ang pangunahing layunin ng pamahalaan? Naniniwala ka ba dito? Bakit?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
__________________________________________________________
• Bakit mahalaga na paliwanagang inosente ang nasasakdal hanggat hindi
napapatunayan ang kanyang kasalanan?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
__________________________________________________________
• Ano ang implikasyon sa pamahalaan ng mga prinsipyong nabanggit sa
Declaration of the Rights of Man?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
__________________________________________________________
LAW IS THE EXPRESSION
OF THE GENERAL WILL (OF
THE PEOPLE)
THE AIM OF THE
GOVERNMENT IS THE
PRESERVATION OF THE …
RIGHTS OF MAN …
EVERY MAN IS PRESUMED
INNOCENT UNTIL PROVEN
GUILTY
MEN ARE
BORN AND
REMAIN
FREE AND
EQUAL IN
RIGHTS …
24. PANGHULING PAGTATAYA
Panuto: Piliin ang titik ng inyong sagot. Isulat ito sa sagutang papel.
1. Ito ang tawag sa simula ng panahon ng pagsisiyasat sa pamamagitan ng
eksperimento bunga ng pagmamasid ng mga tao sa sansinukob.
A. Enlightenment B. Rebolusyong Industriyal
C. Rebolusyong Pangkaisipan D.Rebolusyong Siyentipiko
2. Ang Great Bretain ang nagpasimula ng___________ dahil sa pagkakaroon nito ng
maraming uling at iron na naging pangunahing gamit sa pagpapatakbo ng mga
makinarya at pabrika.
A. Enlightenment B. Rebolusyong Industriyal
C. Rebolusyong Pangkaisipan D.Rebolusyong Siyentipiko
3. Anong doktrina sa pananakop ang tumutukoy sa karapatang ibinigay ng Diyos
sa United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng North
America?
A. enlightenment B. imperyalismo
C. manifest destiny D. white man’s burden
4. Ano ang pambansang kulungan na naging simbolo ng tyranny ng dinastiyang
Bourbon ng France?
A. Bastille B. Fort Santiago
C. Tennis Court D. Versailles
5. Siya ang pinakapopular at pinakamatagumpay na heneral na hinirang na
pinuno sa France matapos ang rebolusyon.
A. Arthur Wellesly B. Abbe Sieyes
C. Maximilien Robespierre D. Napoleon Bonaparte
6. Uri ng pamahalaan na pinamumunuan ng hari o reyna o mga kauri nito.
A. Aritokrasya B. Monarkiya
C. Oligarkiya D. Demokrasya
7. Alin sa sumusunod ang pangunahing epekto ng Rebolusyong Pranses?
A. Pagtanggal ng sistemang pyudal
B. Pagpirma ng “Deklarasyon ng Karapatan ng Tao”
C. Paglansag ng monarkiya at pagtatayo ng republika
D. Paglawak ng ideyang kalayaan, pagkakapantay-pantay, at pagkakapatiran
Sukatin
Ngayon ay sagutan ang pagtatasa na magtatakda ng inyong
natutunan sa mga aralin.
25. 8. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng ugnayan ng Rebolusyong
Pangkaisipan at Rebolusyong Pulitikal?
A. Ang Rebolusyong Pangkaisipan ang nagtulak sa pag-usbong ng Rebolusyong
Pulitikal.
B. Ang Rebolusyong Pulitikal ang nagtulak sa pag-usbong ng Rebolusyong
Pangkaisipan.
C. Ang Rebolusyong Pangkaisipan at Pulitikal ay bunga lamang ng renaissance
sa Europe.
D. Walang direktang ugnayan ang Rebolusyong Pulitikal at Rebolusyong
Pangkaisipan.
9. Anong doktrina sa pananakop ang tumutukoy sa karapatang ibinigay ng Diyos
sa United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng North
America?
A. enlightenment B. imperyalismo
C. manifest destiny D. white man’s burden
10. Aling panahon kung saan nakasentro ang paggamit ng reason o katuwiran sa
pagsagot sa suliraning panlipunan, pampolitikal at pang-ekonomiya?
A. Panahon ng Kaguluhan B. Panahon ng Kaliwanagan
C. Panahon ng Kasaganaan D. Panahon ng Rebolusyong Industriyal
11. Sino ang kinilalang pilosopo sa Panahon ng Rebolusyong Pangkaisipan dahil sa
kanyang tahasang pagtuligsa sa absulotong monarkiyang nararanasan sa
France?
A. Aristotle B. Baron de Montesquieu
C. Fancois Marie Arouet D. Rene Descartes
12. Alin sa ga sumusunod na pilosopo ang gumamit ng satiriko laban sa kanyang
mga katunggali tulad ng mga pari, aristocrats, at maging ang pamahalaan?
A. Aristotle B. Baron de Montesquieu
C. Fancois Marie Arouet D. Rene Descartes
13. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang HINDI wasto tungkol sa
rebulosyong Pangkaisipan?
A. Ang rebolusyong Pangkaisipan ay mabilis na lumaganap sa Europe at ibat –
ibang bahagi ng daigdig.
B. Lumaganap ang mga ideyang Liberal sa panahong ito
C. Nagbigay ang pagkamulat-pangkaisipan ng ideya at wika na siyang ginamit
ng mga Pranses at Amerikano sa kanilang rebulosyon
D.Sumiklab ang Digmaang Pranses st Amerikano
TAMA O MALI?
14. Ang balance of power ay tumutukoy sa paghahati sa kapangyarihan ng
pamahalaan sa tatlong sangay (ehekutibo, lehislatura, hudikatura)
15. Hindi naging pantay ang karapatan ng mga kababaihan sa mga kalalakihan sa
Europe sa panahon ng Enlightenment.
26. GAWAIN: ITULA MO NA!
Natutunan mo sa Modyul na ito ang pagkakaroon ng matatag na pamahalaan at
pagkilala sa karapatang pantao pati na sa panig ng kababaihan.
Ipahayag sa pamamagitan ng maikling tula ang iyong damdamin sa pagkakaroon ng
pantay na karapatan at kalayaan sa mundong iyong ginagalawan.
Rubric Para sa Paggawa ng Tula
Pamantayan Mahusay
5 puntos
Katamtaman
3 puntos
Nangangailangan
ng Pagsasanay
2 puntos
Puntos
Pagkabuo Napakaangkop
at wasto ang
mga salitang
ginamit sa
pagkabuo.
Angkop at
wasto
ang salitang
ginamit sa
pagkabuo
Kakaunti ang
angkop ang
salitang
ginamit sa
pagkabuo
Nilalaman Buong husay
ang
pagpapahayag
ng mensahe
Mahusay ang
pagpapahayag
ng mensahe
Di gaanong
mahusay
ang pagpapahayag
ng mensahe
Kabuuang Puntos
Maligayang pagbati! Maayos mong natapos ang
modyul na ito.
28. Sanggunian
A. Mga Aklat
Blando, Rosemarie C., Michael M. Mercado, Mark Alvin M. Cruz, Angelo C. Espiritu,
Edna L. De Jesus, Asher H. Pasco, Rowel S. Padernal, Yorina C. Manalo, Kalenna
Lorene S. Asis. 2014. Kasaysayan ng Daigdig: Araling Panlipunan 8 – Modyul ng
magaaral.
Pasig City, Philippines: Vibal Group Inc. and Department of Education-Instructional
Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS).
B. Iba pang Sanggunian
Philippines. Department of Education. (1995). Ang Simbahang Katoliko: isang
makapangyarihang Institusyon sa Gitnang Panahon – Modyul 8. Pasig City:
Bureau of Secondary Education Project EASE.
Philippines. Department of Education. (1995). Panahon ng Eksplorasyon at Paglawak
ng Teritoryo - Modyul 14. Pasig City: Bureau of Secondary Education Project
EASE.
Philippines. Department of Education. (1995). Sistemang Piyudal sa Gitnang
Panahon sa Europa – Modyul 9. Pasig City: Bureau of Secondary Education
Project EASE.
