The presentation is useful for UG and PG students and teachers of Geography, Geosciences, Environmental Studies. Also useful for competitive examinations.

1. अले झांडर फोन हंबो ट
Alexander Von Humboldt
Dr. namdev v. telore, r.s.b college, aundh, satara
nvtelore@gmail.com

2. (१४ स टबर १७६९ – ६ मे १८५९)
जमन भूगोल , सम वेषक, वासी व
नसगवै ा नक.
आधु नक भूगोलाचा
जनक मानले जाते.
पूण नाव ख ह हे म काल हाइ ख
अले झांडर फोन हंबो ट असे आहे.
ज म ब लन येथे झाला.
Alexander Von Humbold

3. अले झांडर यांचा सृ ी ानाकडे ओढा होता.
ाथ मक श ण ँ कफु ट येथे, तर व ापीठ य श ण ग टगेन व ायबग येथे झाले.
यांनी के ले या र्हाईन खो यातील भू व ान वषयक संशोधनावरील नबंध १७९०
म ये स झाला.
ायबग या खाण अकादमीत ए. जी. हेनर यां या
हाताखाली उ श ण घेत यानंतर १७९० म ये स मानवशा
जॉज फॉ टर यां याबरोबर यांनी बे जयम, हॉलंड (नेदलड्स),
ा स व इं लंड या देशांचा वास के ला.
१७९२ म ये यांची शयात खाण अ धकारी हणून नेमणूक झाली. नोकरीवर असताना यांनी उ पादनवाढ चा
आटोकाट य न के ला. श ण शाळा काढ या आ ण कामगार क याणाकडे अ धक
ल पुर वले. याच वेळ नायु ोभावर के ले या योगांवरील यांचा
नबंध पुढे १७९९ म ये स झाला. ायबग या वा त ात यांनी
तेथील भू मगत वन त बाबत संशोधन क न पु तक ल हले (१७९३).
अले झांडर

4. खाण अ धकारी हणून यांना पोलंड आ ण ऑ यात भरपूर वास करावा लागला.
वारंवार हायमार येथे जावे लाग याने गटे, शलर आद व ानांशी यांची मै ी जडली.
१७९५ म ये वन ती व वै ा नक संशोधन यांसाठ यांनी व झलड व इटलीचा वास के ला.
१७९६ म ये संशोधन व वास यांक रता यांनी नोकरीचा याग के ला व पॅ रसमधील स
वन तशा एमे बो लाँ
यां याबरोबर ते वासास नघाले.
नेपो लयन यांना ई ज तम ये भेटून तकडे संशोधन कर या या उ ेशाने ते व बो लाँ हे मास येथे
गेले.
मा द येथे गेले असता तेथील सरकार या आ हाव न ते ५ जून १७९९ रोजी
द ण अमे रके स रवाना झाले.
वास

5. द ण अमे रके या वासात शा ीय ीने नरी णे करणे, न द घेणे, वन त चे नमुने जम वणे हे यांचे
मु य काम होते.
वाटेत कानेरी बेटसमूहांपैक तेनेरीफ बेटावर मु काम क न तेथील वालामुखी या शखरावर ते चढले.
१८०० म ये ओ रनोको नद या उगमापासून नघून जंगल व नमनु य देशातून यांनी चार म ह यांत
२,७६० कमी. वास के ला.
ओ रनोको व ॲमेझॉन यां यातील जल वभाजकाची जागा न त के ली. १८०२ म ये कोलं बयातील
मॅ डालीना नद तून ते त या उगमाकडे नघाले. शेवट वाटेतील कॉ डलेरा पवत ेणी ओलांडून ते क टो येथे
पोहोचले.
ए वादोरमधील चबोराझो हे सवात उंच शखर ते चढले.
नंतर ॲमेझॉन या उगमा या शोधात ते पे देशाची राजधानी लीमा येथे पोहोचले.
तेथून समु माग पे या शीत वाहाचा अ यास करीत ते १८०३ म ये मे सको येथे पोहोचले.
द ण अमे रके चा वास

6. १७९९ ते १८०४ या काळात अले झांडर व बो लाँ यांनी म य व द ण
अमे रके त सुमारे ९,६५० कमीचा वास के ला.
१८०४ म ये अले झांडर चुंबक य द पाताचे रह य शोध याक रता गाय-
यूसाक यां याबरोबर इटलीला गेले.
नंतर द ण अमे रके या पाच वषातील सम वेषणाची मा हती ल ह यासाठ
१८०८ म ये ते पॅ रसला ा यक झाले. वीस वषा या कालावधीत नामां कत
मदत नसां या साहा याने यांनी तीस खंडांत ही मा हती स के ली.
ामु याने द ण व म य अमे रके चा भूगोल, तेथील राजक य, सामा जक व
आ थक प र तीचे वणन, तसेच वन त या ४,५०० नमु यांची मा हती यांचा
समावेश होतो.
१८२७ म ये ते ब लनला कायमचे ा यक झाले.
तेथे यांनी काही ा याने दली, यांचे संकलन यां या सु स कॉसमॉस या
पु तकात के ले आहे.
कॉसमॉस

7. र शया
र शया या झार यां या वनंतीव न १८२९ म ये सी. जी. एरेनबुक व गु ताफ
रोझ यां याबरोबर यांनी उरल व आ शयन र शयाचे नऊ म ह यांत सुमारे ३,७१०
कमी.चे सम वेषण के ले. यात यांनी सोने, लॅ टनम, हरे यां या जागा
शोध या, चुंबक य वादळांचे नरी ण के ले व वेधशाळा काढ या या सूचना
द या. यांनी आप या या सम वेषणाची मा हती आ शया स ल (१८४३) या
पु तका या तीन खंडांत स के ली. १८३५ नंतरचे यांचे ब तेक आयु य
ब लनला संशोधनात व कॉसमॉस या ंथा या लेखनात तीत झाले. भौ तक
व ानावरील हा अजरामर ंथ १८४५ ते १८६१ या कालावधीत सहा खंडांत
स झाला.

8. अले झांडर यांनी कृ त व ाना या व वध शाखांम ये के लेले काय व
याचा भाव मौ लक व पाचा आहे.
म य व द ण अमे रके ची चांगली ओळख हे यांचे मह वाचे काय. हवामाना या
न द चा अ यास क न यांनी बरेच न कष काढले. समु सपाट पासूनची उंची व
उ णतामान यांचे वषम माण असते, हा यांपैक च एक न कष होय.
समताप रेषा व समभार रेषा यां या साहा याने नकाशे काढून नर नरा या देशांतील
हवामानातील भेद दाख व याची था यांनी पाडली.
चुंबक य वादळांचे नयम व व प सां गतले. पृ वी या
चुंबक य आकषणाचे माण ुवांकडून वषुववृ ाकडे कमीकमी होत जाते,
हेही यांनी स के ले.
ठक ठकाणी वेधशाळा ाप यास लावून यांना आंतररा ीय संघटनेचे व प
आण याचे काय अले झांडर यांनी के ले.
कृ त व ान

9. अ नज य खडकांची उ प ी जलसंचयातून नसून
वालामुखीपासून होते,
हे भूगभशा ीय स य सांगून यांनी यासंबंधी या जु या
समजुती र के या. पंचमहाभूतांवर वन त ची वभागणी
अवलंबून असते, ही क पना यांनी मांडली.
नरी णावर व संशोधनावर आधारले या अ यासप त चा
यांनीपुर कार के ला.
ते मानवतावाद होते.
यांचा म प रवार मोठा होता.
अले झांडर यां या नावाव न द ण अमे रके या
कना याजवळून वाहणा यासागरी वाहाला हंबो ट हे
नाव दे यात आले आहे.
हंबो ट वाह

10. https://marathivishwakosh.org/
category/geography/
https://www.britannica.com/bi
ography/Alexander-von-
Humboldt
References
Thank you !!!