fOnrh; जागतिक egk;q/n
Prof.Sanjay M. Giradkar
Department of History
B.A.Sem - VI

jk’Vªla?k vfLrRokr vkY;kuarj gh “kkarrk fol o’kZ fVdsy vls OglkZ; rgkoj Lok{kjh
djrkauk Qszpa lsukuh ekW”kZy QkW”k Eg.kkys gksrs- vfk.k rs v{kj”k% [kjs Bjyss-tkusokjh1920
e/;s jk’Vªla?k fuekZu >kYkk-iajrq “kkrark fuekZ.k dj.;kl rks vi;”kh Bjyk-1929 rs 1939
;k njE;kuP;k dkGkr ;wjksikr gqdwe”kkgk fuekZ.k >kys- R;kewGs ;wjksikr vfo”oklkps ]
Ons’kkps lkoB fuekZ.k >kys-R;kph ijh.khrh fOnfr; egk;q/nkr >kyh-OglkZ;P;k rgkpk lwM
?ks.;kk fgVjyus lqkokr dsyh R;keqGs vfr”k; FkksM;k vof/kr laiq.kZtx gksjiGq ykxyk
R;kps fHk’k.k ijh.kke txkyk Hkksxkos ykxys
fOnrh; egk;q/nkps dkj.k
१) व्हर्ाायचा करार ळ हहटऱरचा उदय –
व्शवसामचस जुरभी ल अऩभसनकसयक तश आऩण झुगसरून ददरस ऩसदशजे अळी बसलनस जभान रोकसॊच्मस भनसत
उत्ऩन्न झसरी. वलड्रो वलल्वनच्मस चौदस भुदमसॊचस आधसय न घेतस दोस्त यसष्ट्सॊनी जभानीची जी गऱचेऩी क
े री जभानीने
वलल्वनच्मस चौदस भुदमसॊलय वलवॊफून ळयणसगती ऩत्कयरी शोती. त्मस वलश्लसवसरस व्शवसामच्मस तशसने तडस गेरस शोतस.
ह्मस अऩभसनसचस वूड घेतरस ऩसदशजे अळी जभान रोकसॊची बसलनस शोती. अळसलेऱी अडॉल्प दशटरयॊ ल त्मसचस नसझी ऩष
मसने जनतेरस ददरसवस देण्मसचस प्रमत्न क
े रस. नसझी ऩषसने दोस्त यसष्ट्े ल व्शवसामचस तश मसलय वतत टीकस क
े री.
त्मसभुऱे जभान जनतेने दशटरयच्मस नसझी ऩषसरस अबूतऩूला ऩसद ॊफस ददरस.
fOnrh; egk;q/n

२) आर्थाक -
ऩदशल्मस भशसमुध्दसनॊतय मुयोऩसतीर यसष्ट्सॊवभोय ननभसाण झसरेल्मस आर्थाक वभस्मस दुवऱ्मस भशसमुध्दसरस
फऱ्मसच अॊळी कसयणीबूत यल्मस. कच्च्मस भसरसच्मस शुकभी फसजसयऩे सॊची आलश्मकतस, लसढत्मस रोकवॊख्मेरस जसगस,
अनतरयक्त बसॊडलरसची गुॊतलणूक कयण्मसकरयतस मोग्म षेत्र मस ऩदशल्मस भशसमुध्दसच्मस कसयणसची वोडलणूक १९१९
नॊतयशी झसरेरी नव्शती.उरट ऩदशल्मस भशसमुध्दसत ते प्रश्न आणखीच गॊबीय झसरे शोते. वलजमी यसष्ट्सॊवभोय देखीर
इत्मसदी बफकट वभस्मस उत्ऩन्न झसल्मस शोत्मस.फेकसयी, ऩुनलावन, घवयतस वलदेळी व्मसऩसय त्मसभुऱे नुकवसन
बयऩसईच्मस प्रश्नसलरून ऩयसबूत यसष्ट्सॊळी वलजेत्मस यसष्ट्सॊचे करश ननभसाण झसरे शोते. जभानीच्मस लवसशती,आयभसय,
त्मसने जजॊकरेरस प्रदेळ, खननज वॊऩत्ती दशयसलून घेण्मसत आल्मस. इटरीरस भनसवसयखस लसटस व्शवसामच्मस ऩरयऴदेत
मभऱसरस नव्शतस. त्मसभुऱे शे दोन्शी यसष्ट्े अवॊतुष्टट शोती.. जऩसनने झऩसट्मसने आऩरे औदमोर्गकयण क
े रे शोते.
त्मसचफयोफय रोकवॊख्मेत लसढ झसल्मसने जसगेच्मस टॊचसईचस,शुक
ु भी फसजसयऩे सॊचस, कच्च्मस भसरसचस, खननज वॊऩत्तीचस
प्रश्न जऩसनरस बेडवसलत शोतस.१९२९ च्मस भॊदीने मसप्रश्नसचे स्लरूऩ पसयच उग्र झसरे. त्मसभुऱे लसटसघसटीने वभस्मस
वोडवलण्मसलय मुयोऩीमन ल आमळमसतीर यसष्ट्सॊचस वलश्लसव यसदशरस नसशी ल ळेलटी त्मसॊनी आक्रभणसचस भसगा
जस्लकसयरस.मस वला घटनसॊचे ऩरयणसभ दुवऱ्मस भशसमुध्दसत झसरे.

३) दुबला राष्ट्रर्ंघ –
यसष्ट्वॊघसची दुफारतस देखीर दुवऱ्मस भशसमुध्दसरस कसयणीबूत यरी. ऩदशल्मस भशसमुध्दसनॊतय आॊतययसष्ट्ीम
झगडे ल वललसद मुध्दसने न वोडवलतस वसभोऩचसयसने वोडवलण्मसत मसलेत मस उददेळसने यसष्ट्वॊघसची स्थसऩनस झसरी. ऩयॊतु
यसष्ट्वॊघ आऩरी उदददष्टटे ऩूणा करू ळकरस नसशी. अभेरयक
े चस अवशकसय, जभानीवसयख्मस यसष्ट्सरस नसकसयरेरे
वदस्मत्ल, यसष्ट्स-यसष्ट्सतीर भतबेद, यसष्ट्वॊघसजलऱ स्लत:चे वैन्म नवणे मसभुऱे यसष्ट्वॊघसचे बवलतव्म अॊध:कसयभम
झसरे. इतक
े च नव्शे तय, व्शवसामचस अन्मसमी कयसय यसफवलणसयी वॊघटनस म्शणून यसष्ट्वॊघसॊकडे ऩसशण्मसत आरे. १९३०
नॊतय मुयोऩसतीर अनेक यसष्ट्सॊनी आक्रभक धोयण स्लीकसरून प्रवॊगी यसष्ट्वॊघसतून फसशेय ऩडण्मसची तमसयी दसखलून
यसजकीम लसतसलयण स्पोटक कयण्मसचसप्रमत्न क
े रस. मसभुऱे यसष्ट्वॊघसच्मस वसभूदशक वुयक्षषततेच्मस तत्त्लसरस जफय
धक्कस फवरस. मस यसष्ट्सॊच्मस आक्रभक धोयणसवलरूध्द दुफऱस यसष्ट्वॊघ त्मसच्मसजलऱ स्लत्चे वैन्म नवल्मसभुऱे
कोणतीशी कसयलसई करू ळकरस नसशी. त्मसभुऱे जभानी, जऩसन, इटरी मस तीन यसष्ट्सॊनी यसष्ट्वॊघसची तत्त्ले झुगसरून
ददरी. शी यसष्ट्े यसष्ट्वॊघसतून फसशेय ऩडल्मसनॊतय उयरेल्मस इॊग्रॊड ल फ्सॊव मस यसष्ट्सॊनी आऩल्मस स्लसथी यसजकसयणसने
मुयोऩसतीर लसतसलयण दुवऴत क
े रे. त्मसभुऱे यसष्ट्वॊघसरस कसमा कयणे क ीण झसरे.
४) आक्रमक राष्ट्रळाद –
त्मसलेऱी कोणत्मसशी भसगसाने आऩरे आक्रभक वसम्रसज्मवलस्तसयसचे स्लप्न वसकसय शोत नसशी अवे रषसत
मेतसच यसजकसयणी रोकसॊनी जनतेच्मस गळ्मसत यसष्ट्लसद उतयवलण्मसचस प्रमत्न क
े रस. यसष्ट्लसदसफयोफयच लॊळलसदसचस
देखीर प्रचसय कयण्मसत आरस. शस यसष्ट्लसद आत्मॊनतक आक्रभक स्लरूऩसचस अवल्मसभुऱे यसष्ट्वॊघसतीर वदस्म यसष्ट्सॊत
स्ऩधसा ननभसाण झसरी. ह्मस वॊघऴसात वलजमी शोण्मसकरयतस यसष्ट्लसदसफयोफयच यसष्ट्सॊनी ळस्त्रसस्त्र ननमभाती वुरू क
े री ल
त्मसचीच ऩरयणती ळेलटी दुवऱ्मस भशसमुध्दसत झसरी.

५) ऱोकऴाहीप्रणीि राष्ट्राचा दुबलेऩणा –
दशटरय, भुवोमरनीवसयखे शुक
ु भळशस मुयोऩसत ननभसाण शोऊन ल त्मसॊनी आक्रभक धोयणसचस अलरॊफ करून
फयेच प्रदेळ आऩल्मस वसम्रसज्मसत आणण्मसची धडऩड वुरू क
े री. शे कयतसनस ह्मस शुक
ु भळसशसॊनी वसम्मलसदी ल रोकळसशी
ह्मसॊच्मसलय क ोय टीकस क
े री ल शी तत्त्लप्रणसरी वभसप्त कयण्मसचे जगसतीर यसष्ट्सॊनस आलसशन क
े रे ल शुक
ु भळसशी
यसष्ट्सॊनी आक्रभक धोयण जस्लकसयरे. ऩयॊतु इॊग्रॊडवसयख्मस रोकळसशीप्रधसन यसष्ट्सने भसत्र जभानीच्मस शुक
ु भळसशीरस
वलयोध कयण्मसचे वोडून अनुनमसचे धोयण जस्लकसयरे. वप्टेंफय १९३८ भध्मे इॊग्रॊडच्मस ऩुढसकसयसने झसरेल्मस म्मुननक
कयसयसने शुक
ु भळसशी यसष्ट्सॊची आकसॊषस लसढरी ल त्मसॊनी इतय यसष्ट्सॊलय उघडऩणे आक्रभण क
े रे. त्मसचेच
ऩमालवसनदुवऱ्मस भशसमुध्दसत झसरे.
६) आर्थाक मंदी
इ.व. १९२९ वसरी वला जगसलय आर्थाक भॊदीचे वॊकट कोवऱरे ल भो भोठ्मस यसष्ट्सॊच्मस अथाव्मलस्थस
कोरभडून ऩडल्मस. मुयोऩसतीर रोकळसशीलसदी वयकसयसॊची आर्थाक जस्थती अत्मॊत शरसखीची झसरी. जभानीवसयख्मस
ऩयसबूत ल व्शवसामच्मसतशसने उदध्लस्त झसरेल्मस यसष्ट्सची जस्थती अगदी ळोचनीम झसरी. आर्थाक भॊदीभुऱे प्रत्मेक
यसष्ट् आऩल्मस आमसत भसरसलय जसस्त प्रभसणसत जकसती आकसरू रसगरे. आऩल्मस देळसतीर उत्ऩसदनसॊनस खसव
फसजसयऩे मभऱवलण्मसच्मस प्रमत्नसत मुयोऩसतीर देळ रसगरे. जऩसनने चीनच्मस भसॊचुरयमस प्रसॊत जजॊक
ू न घेण्मसभसगे शेच
प्रभुख कसयण शोते. अळसयीतीने जगसत आर्थाक वसम्रसज्मलसदननभसाण झसरस.

७) औद्योर्गक क्रांिी –
भसनली जीलनसत स्लैय वॊचसय कयणसयी औदमोर्गक क्रसॊती देखीर दुवऱ्मस भशसमुध्दसरस जफसफदसय शोती.
कच्च्मस भसरसचस ऩुयल स कयणसऱ्मस लवसशती ल ऩक्कस भसर घेणसऱ्मस फसजसयऩे स ह्मस उदमोगप्रधसन यसष्ट्सच्मस प्रभुख
आर्थाक गयजस शोत्मस. त्मस जजॊकण्मसची वलदेळी यसष्ट्सत स्ऩधसा ननभसाण शोऊन त्मसतून 'औदमोर्गक वसम्रसज्मलसद'
ननभसाण झसरस. मसमळलसम औदमोर्गक क्रसॊतीने फेकसयी, जसदस उत्ऩसदन ल आर्थाक भॊदीवसयखी वॊकटे आणरी. मस
क्रसॊतीतून ननभसाण झसरेल्मस भध्मभलगसानस आर्थाक वॊकटसने अगनतक करून वोडरे. त्मसॊच्मस अगनतकऩणसचस
पसमदस भुवोमरनी ल दशटरय मस शुक
ू भळशसॊनी घेतरस.
८) इंग्ऱंडचे अनुनयाचे धोरण –
मुयोऩसतीर रोकळसशी यसष्ट्सत देखीर आऩवसत फयेच शेलेदसले शोते. इॊग्रॊडच्मस भसरसरस जभानी शी उत्तभ
फसजसयऩे शोती. ऩदशल्मस भशसमुध्दसनॊतय उदध्लस्त झसरेल्मस जभानीरस आर्थाकदृष्टट्मस वषभ क
े ल्मसमळलसम शी
आऩरी फसजसयऩे ऩुन्शसउऩमोगी ऩडणसय नसशी अवे लसटल्मसभुऱे इॊग्रॊडने जभानीफसफत अनुनमसचे धोयण जस्लकसयरे.
दशटरयने व्शवसामचस तश झुगसरून ददरस तयीशी इॊग्रॊडने दुराष क
े रे. उरटऩषी इॊग्रॊडच्मस भध्मस्तीने जभानीरस
खॊडणीत मभऱसरेल्मस वलरतीभुऱे फ्सन्वचे आर्थाक नुकवसन झसरेच.त्मसमळलसम फ्सन्वच्मस भनसत अवुयक्षषततेची
बसलनस ननभसाण शोऊन फ्सन्वने जभानीवलयोधी अनेकयसष्ट्सॊळी भैत्रीचे कयसय क
े रे. इॊग्रॊडच्मस अनुनमसच्मस धोयणसने
जभानी ददलवेंददलव फमरष्ट शोतगेरस ल त्मसतून दशटरयने ऩोरॊडलय आक्रभण क
े रे

९) जऩानचा र्ाम्राज्यळाद –
अनतऩूलेकडीर जऩसन ह्मस यसष्ट्सची वसम्रसज्मतृष्टणसदेखीर दुवऱ्मस भशसमुध्दसरस कसयणीबूत झसरी.
ऩदशल्मस भशसमुध्दसत चीनने वतत वलयोध करूनशी जऩसनरस चीनभध्मे फऱ्मसच वलरती मभऱसल्मस. इ.व. १९३१
भध्मे जऩसनने चीनच्मस भसॊडमरकत्त्लसखसरी अवरेल्मस भसॊचुरयमसलय शल्रस क
े रस. ऩयॊतु त्मसलेऱी यसष्ट्वॊघसने
त्मसवलरूध्द क
ु रीशी कसयलसई क
े री नसशी. त्मसभुऱे जऩसनची वसम्रसज्मवलस्तसतची शसल आणखी लसढरी. १९३७ भध्मे
जऩसनने चीन वलयोधसत मुध्द ऩुकसयरे. ह्मस मुध्दसत चीनभधीर ऩेकीॊग,नसनकीॊगवसयखी ळशये जऩसनच्मस तसब्मसत
आरी. इ.व. १९४१ भध्मे जऩसनने ऩराशसफाय मस अभेरयक
े च्मस रष्टकयी तऱसलय शल्रस क
े रस. अळसयीतीने अभेरयकस ल
जऩसन ह्मसॊच्मसत मुध्द वुरू झसरे. त्मसअगोदयच जऩसन शस जभानी ल इटरी ह्मसॊच्मस मुतीत वसभीर झसरस शोतस.
१०) तनिःऴस्त्रीकरणाची अयऴस्त्ळी योजना –
व्शवसामच्मस तशसत नन्ळस्त्रीकयणसलय वलळेऴ बय देण्मसत आरस शोतस . इतक
े च नव्शे तय, १९२२ च्मस
लॉमळॊग्टन कॉन्पयन्वभध्मे देखीर नन:ळस्त्रीकयणसची मोजनस वला यसष्ट्सॊवभोय भसॊडण्मसत आरी. ऩयॊतु वला
मुयोऩीमन यसष्ट्सत आऩवसत यसग,स्ऩधसा ल अवलश्लसव अवल्मसने १९२७ ऩमंत मुयोऩसतीर कोणत्मसशी यसष्ट्सने
ळस्त्रकऩसत क
े री नसशी १९३२ वसरी जजनेव्शस मेथे बयरेल्मस ळस्त्रकऩसत ऩरयऴदेत जभानीचस अट्टसशसव ल इतय
यसष्ट्सच्मस ळस्त्रकऩसतीच्मस वूचनस ह्मस गोंधऱसत मस ऩरयऴदेचे कसभकसज ननणाम न घेतसच स्थर्गत झसरे प्रसदेमळक
वलस्तसय, आर्थाक प्रश्नसॊची भनसवसयखी वोडलणूक मुध्दसमळलसम शोऊ ळकणसय नसशी. ह्मसचस ऩरयणसभ म्शणजे
दशटरयने ऩुनराष्टकयीकयण कयण्मसचस ननणाम घेतरस. जभानी, जऩसन ल इटरी ह्मस वसयख्मस यसष्ट्सॊची खसत्री
झसल्मसभुऱे त्मस यसष्ट्सॊनी रष्टकयीबयतीरस प्रसयॊब क
े रस. मस रष्टकयीकयणसने रशसन यसष्ट्सॊच्मस भनसत दशळत उत्ऩन्न
शोऊन त्मसॊनीदेखीर स्लवॊयषणसकरयतस ळस्त्रलसढीलय रष क
े न्रीत क
े रे.

११) ित्कालऱन कारणे –
जभानीने ऑस््ीमस ल झेकोस्रोलसककमस मस दोन्शी यसष्ट्सॊलय.आधीच कब्जस क
े रस शोतस. व्शवसामच्मस
तशसत ऩोरॊडरस वभुरककनसयस मभऱसलस म्शणून जभानीचे दोन बसग करून त्मसतून ऩोरॊडरस लसट देण्मसत आरी शोती.
शे ळब्द जभानीरस वतत फोचत शोते. मळलसम डॎझीॊग फॊदयसलय देखीर ऩोरॊडचसच अर्धकसय शोतस. ळेलटी
जभानीनेदद.१ वप्टेंफय १९३९ योजी ऩोरॊडलय शल्रस क
े रस. ऩोरॊडलय जभानीने शल्रस कयतसच इॊग्रॊडच्मस भनसत
फेजल्जमभच्मस तटस्थेलय ऩुढे आघसत शोईर अवे लसटल्मसने इॊग्रॊडने जभानीरस ऩोरॊडभधून आऩल्मस पौजस भसगे
घेण्मसत वसॊर्गतरे. ऩण जभानीने नतकडे रष न ददल्मसभुऱे इॊग्रॊडने दद. ३ वप्टेंफय १९३९ योजी जभानीवलरूध्द मुध्द
जसशीय क
े रे. अळसयीतीने दुवऱ्मस भशसमुध्दसरस वुरूलसत
मुध्द लृत्तसॊत –
मुध्द वुरू शोतसच जभानी ल इटरीची वलात्र वयळी शोऊ रसगरी. रलकयच जभानीने डेन्भसक
ा , फेल्जीमभ,
नसले ल शॉरॊड शे देळ जजॊक
ू न घेतरे. फेजल्जमभच्मस भदतीरस गेरेरे दोस्तसॊचे वैन्म डॊडक
ा मेथे अडक
ू न
ऩडरे. त्मस वैन्मसलय दशटरयने शल्रस क
े रस. फ्सन्वची वॊयषक भॎजीनो मबॊत देखीर जभीनदोस्त झसरी ल
दशटरयने फ्सॊवलय तसफस मभऱवलरस. इॊग्रॊडलय फसॉफ शल्रे करून इॊग्रॊडरस ळयण आणण्मसचस प्रमत्न
अमळस्ली झसरस. आकफ्क
े त वुरूलसतीरस जभानीची वयळी झसरी. ऩण इ.व. १९४२ भध्मे दोस्तसॊच्मस
वैन्मसने जभान वैन्मसचस ऩयसबल क
े रस. आकफ्क
े त इटसमरमन ल जभान वेनस ळयण आल्मस.

मसच दयम्मसन जभान आयभसयसने अभेरयक
े च्मस कसशी फोटी फुडवलण्मसचस प्रमोग क
े ल्मसने
अभेरयकस मुध्दसत दोस्तसॊच्मस फसजूनेउतयरी. यमळमसत स्टॎरीनग्रॎडच्मस रढसईत यमळमन वेनेने जभान
वेनेचस ऩयसबल क
े रस. मुध्दसत जभानी ल इटरीचस ऩयसबल शोतो आशे शे कऱतसच इटसमरमन जनतेने
क्रसॊती करून भुवोमरनीरस ऩदभ्रष्टट क
े रे ल ऩुढे त्मसरस गोळ्मस घसरून सय भसयण्मसत आरे.
स्टॎरीनग्रॎडच्मस रढसईत वलजमी झसरेल्मस यमळमन पौजसॊनी जभान वैन्मसलय उरटे शल्रे चढवलरे ल त्मस
जभान प्रदेळसत घुवल्मस. इॊग्रॊड-अभेरयक
े च्मस वैन्मसने देखीर जभानीची अनेक द कसणे कसफीज क
े री.
ऩुढे ऩजश्चभेकडून आमवेनशॉलय मस अभेरयकन वेनसऩतीच्मस नेतृत्त्लसखसरी अभेरयकस ल इॊग्रॊडच्मस
पौजस ल ऩूलेकडीर भसळार झुकसव्शच्मस नेतृत्त्लसखसरीर यमळमन वेनस मसॊच्मस कचसट्मसत जभान वेनस
वसऩडल्मस. त्मसॊचस ननणसामक ऩयसबल करून दोस्त वैन्मसॊनी फरीन आऩल्मस शसती घेतरे. दशटरयने
आत्भशत्मस क
े री. ळेलटी ७ भे १९४५ योजी जभानी ळयण आरस. त्मसफयोफय फ्सन्व ल फसल्कन यसष्ट्सतीर
जनतेने उ सल करून आऩरे स्लसतॊत्र्म घोवऴत क
े रे. अनतऩूलेकडे जऩसनने जभानीच्मस फसजूनेमुध्दसत
प्रलेळ क
े रस शोतस. इ.व. १९४१ भध्मे जऩसनने ऩरा शसफायलय शल्रस करून प्रळसॊत भशसवसगयसतीर
अभेरयक
े च्मस आयभसयसचे ऩुष्टकऱ नुकवसन क
े रे. जऩसनने कपरीऩसईन्व जजॊक
ू न ब्रम्शदेळसलय शल्रे वुरू
क
े रे. अभेरयक
े ने आऩरे वैन्म ऩुन्शस एकत्र करून जऩसनजलऱून आऩरस प्रदेळ जजॊक
ू न घेतरस. ळेलटी
जऩसन ळयण मेत नसशी अवे ऩसशून अभेरयक
े ने जऩसनलय (दशयोमळभस, नसगसवसकी) अणुफसॉफ टसकरे. १०
ऑगस्ट १९४५ योजी जऩसनने ळयणसगती ऩत्कयरी.

दुर्ऱ्या महायुध्दाचे ऩररणाम:-
१) प्रचंड जीवळि ळ वळत्तहानी -
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत प्रचॊड जीवलत ल वलत्तशसनी दुवऱ्मस भशसमुध्दसत १४० रष भसणवे भृत्मु ऩसलरी. ४५०
रष भसणवे जसमफॊदी झसरी लवुभसये दीड कोटी नसगरयक मुध्दसत जखभी मुध्दसत गुॊतरेल्मस वला यसष्ट्सॊनस
वुभसयेझसरेळॊबय कोटी रूऩमे खचा आरस. मसमळलसमइॊग्रॊड ल यमळमस मसॊची वलत्तशसनी पसयच बमॊकय शोती. फसॉफ
शल्ल्मसत उत्तभोत्तभ लस्तूॊची पसयनसवसडी झसरी.
२) आर्थाक ऩररणाम –
एलढ्मस भोठ्मस प्रभसणसत वलत्तशसनी झसल्मसने अनेकयसष्ट्सॊची आर्थाक अलस्थस पसय बफकट झसरी.ऩुढे
त्मसॊनस अभेरयकस ल यमळमस मसॊच्मसवसयख्मस यसष्ट्सॊच्मस भदतीलय वलवॊफून यसशसले रसगरे. मसमळलसम जगसतीर फशुवॊख्म
देळसतीर रोकसॊनसचरनलसढ, भशसगसई, अन्नधसन्म टॊचसई, दुष्टकसऱ, योगयसई मसॊनस तोंड दमसले रसगरे.
३) मानळाचे नैतिक ऩिन –
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत यसष्ट्सॊनी ळस्त्रसस्त्रसॊच्मस वसह्मसने भसनलसजसतीचस फसय वॊशसय क
े रस. इतक
े च नव्शे
तय, दशटरय ल भुवोमरनी वसयख्मस शुक
ु भळशसॊनी रोकसॊचस अतोनसत छऱ क
े रस. दशयोमळभस ल नसगसवकी मस
जऩसनभधीर ळशयसॊलय अभेरयक
े ने अणुफसॉफ टसक
ू न भसनलसच्मस वॊशसयक ळक्तीची जगसरस कल्ऩनस करून ददरी.
दुवऱ्मसचे प्रदेळ फऱकवलण्मसवस ी यमळमसने दशटरयळी भैत्रीचस तश क
े रस. शी भसनलसच्मस नैनतक ऩतनसची उदसशयणे
आशेत.

४) इंग्ऱंड ळ फ्रान्र् यांचे र्ामर्थया कमी झाऱे –
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत फ्सन्व तय ऩयसबूत शोऊन जभानीच्मस तसब्मसत गेरस शोतस. पक्त इॊग्रॊड
कवेफवे तग धरून शोते. ऩयॊतु ऩुढे मस दोन्शी यसष्ट्सॊचे भनुष्टमफऱ भोठ्मस प्रभसणसत नसळ ऩसलरे ल
औदमोर्गक नुकवसन देखीर भोठ्मस प्रभसणसत झसरे. मसचस ऩरयणसभ म्शणजे मस यसष्ट्सॊनस दूयलय
अवरेरी आऩरी वसम्रसज्मे फनरी.लवसशती दटकवलणे क ीण झसरे . मस मुध्दसने इॊग्रॊड ल फ्सन्व शी
दोन्शी यसष्ट्े दुय्मभ दजसाची
५) जमानी, जऩान, इटऱी यांचा ऩराभळ –
जभानी, जऩसन ल इटरी मस तीन यसष्ट्सॊच्मस यसषवी भशत्त्लसकसॊषेभुऱेच दुवये भशसमुध्द
ननभसाण झसरे. मस यसष्ट्सॊच्मस ऩयसबलसभुऱे मस यसष्ट्सॊच्मस भशत्त्लसकसॊषेचस चक्कसचूय झसरस ल जगसतीर
जनतस मस यसष्ट्सॊच्मस रष्टकयीळसशीच्मस धोक्मसतून फचसलरी
६) र्ाम्राज्यळादाचा नाऴ -
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत मुयोऩीमन वसम्रसज्मलसदसरस जफयदस्त धक्कस फवरस. दुवऱ्मस
भशसमुध्दसने पक्त ऩयसबूत यसष्ट्सॊची वसम्रसज्मे फयखसस्त कयण्मसरस त्मस त्मस यसष्ट्सॊनस बसग ऩसडरे.
बब्रटीळसॊनी ऩुढीर ऩरयजस्थतीचस कोनोवस घेऊन आऩरे वसम्रसज्म फयखसस्त क
े रे. ऩण फ्
ें च, ऩोतुागसर
मसॊच्मस वलयोधसत जनतेने आॊदोरन करून ळेलटी त्मसॊनसशीआऩरी वसम्रसज्मे वलवजजात कयसलमसव
रसलरी.

७) अमेररका ळ रलऴया यांचा बऱाढ्य ऴक्िी म्हणून उदय –
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत जभानीच्मस भसऱ्मसऩुढे इॊग्रॊडची ळक्ती ऩुयी ऩडेनस म्शणून अभेरयक
े कडून
इॊग्रॊडने रष्टकयी भदतघेतरी. त्मसभुऱे आऩोआऩच इॊग्रॊडचे भशत्त्ल कभी झसरे. अभेरयक
े ने आऩरस
अमरप्ततसलसद वोडून मुयोऩसतीर यसजकसयणसत वक्रीम बसग घेण्मसरस वुरूलसत क
े री. ळेलटी मुयोऩसतीर
अथाव्मलस्थस वसलयण्मसत अभेरयक
े ने भसळार मोजनस इ.व. १९४७ वसरी जसशीय क
े री. यमळमसचे देखीर
दुवऱ्मस भशसमुध्दसत फयेच नुकवसन झसरे शोते. ऩण यमळमस त्मसतून वसलयरस ल त्मसनेमुयोऩसतीर ऩोरॊड,
ऩूला जभानी, शॊगेयी, रूभसननमस, झेकोस्रोलसककमस मस देळसत वसम्मलसदी वलचसयवयणीचस प्रवसय क
े रस.
८) ऴीियुध्दाऱा प्रारंभ –
दुवऱ्मस भशसमुध्दसनॊतय जगसत एक लेगळ्मसच प्रकसयचस वॊघऴा वुरू झसरस. जगसतीर रशसन-
भो ी यसष्ट्े आऩल्मस प्रबसलसखसरी आणण्मसचस अभेरयकस ल यमळमस मसॊचस प्रमत्न वुरू झसरस. त्मसभुऱे
जगसत अभेरयकस ल यमळमस अवे दोन गट ननभसाण शोऊन त्मसॊच्मसत ळीतमुध्द वुरू झसरे.
९) र्ंयुक्ि राष्ट्र र्ंघाची स्त्थाऩना
यसष्ट्स-यसष्ट्सतीर वॊघऴा वसभोऩचसयसने मभटवलण्मसवस ी फड्मस यसष्ट्सॊनी वॊमुक्त यसष्ट् वॊघसची
स्थसऩनस क
े री. आतस ऩुन्शस भशसमुध्द झसल्मसव लैससननक प्रषेऩणसने वला भसनलजसत नष्टट शोईर अळी
वला जसगनतक यसष्ट्सॊनस कल्ऩनस आरी. त्मसभुऱेच वशकसमा ल वशजीलनसचे प्रमोग आज वुरू आशेत.

Thank you
………