Σχεδιαγραμματική απόδοση του κεφαλαίου με βάση το βιβλίο της β' γυμνασίου.

1. Οι «Δυνατοί»
Εξελίξεις στην οικονομία
και την κοινωνία

2. Ι. Ύπαιθρος
ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ
γης (επαρχιακή)
ΔΥΝΑΤΟΙ
(τέλη 10ου αιώνα)
 Γαιοκτήμονες
 Πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί
άρχοντες
 Διαχειριστές
κρατικής/αυτοκρατορικής/εκκλησιαστικής
περιουσίας
αξιωμάτων (αστική)

3. οι ΔΥΝΑΤΟΙ
ζουν στη χλιδή και
την πολυτέλεια
 Εισπράττουν επιμίσθια (ενοίκια
χωραφιών), έσοδα από τη γη, μισθό
από το αξίωμά τους
 Παίρνουν με νόμιμους ή παράνομους
τρόπους τη γη των μικρών
γαιοκτημόνων
 Δεν είναι πρόθυμοι να δαπανήσουν
χρήματα για βελτίωση μεθόδων
παραγωγής και εκσυγχρονισμό των
αγροτικών εγκαταστάσεων
η αγροτική παραγωγή μένει στάσιμη

4. ΠΕΝΗΤΕΣ
(λαός, αγροτικές μάζες)
 Ελεύθεροι
γαιοκτήμονες,
μικροϊδιοκτήτες
εξαιτίας της πίεσης
των γαιοκτημόνων
και της βαριάς
φορολογίας
αναγκάζονται
πολλές φορές να
πουλήσουν τη γη
τους στους
δυνατούς και
προτιμούν να
γίνουν… 
 Πάροικοι
(ακτήμονες
μισθωτές γης)
 Δουλοπάροικοι
(εργάτες δεμένοι
με τη γη στην
οποία εργάζονται)

5. Χωρία ή προάστεια
Τα κτήματα που ανήκουν στους
μεγαλογαιοκτήμονες δεν είναι
ενιαία (αφού τα απόκτησαν
παίρνοντας σταδιακά και τα
κτήματα των
μικροκαλλιεργητών).
Αυτές οι πολυάριθμες διάσπαρτες
εκτάσεις ονομάζονται «χωρία» ή
«προάστεια» και τις καλλιεργούν
ενοικιαστές (πάροικοι) και
δουλοπάροικοι.

6. ΙΙ. Πόλεις
Α. Έμποροι – Βιοτέχνες
Οργανωμένοι σε συντεχνίες
(Επαρχικόν Βιβλίον)
Εμπόριο με:
 Ρώσους
 Βούλγαρους
 Βενετία
 Χαλιφάτο
(μέσω Τραπεζούντας)
δημιουργία μεσαίας τάξης
που συγκρούεται με τους
ευγενείς
Β. Δήμος
(λαϊκές μάζες)
 περιστασιακά
εργαζόμενοι
 άνεργοι

7. Μέτρα κατά των δυνατών
 Δυνατοί αρπάζουν κτήματα,
αποκτούν περιουσία και δύναμη,
επιθυμούν να κατακτήσουν εξουσία.
 Κράτος ωφελείται από ελεύθερους
γαιοκτήμονες θεμάτων που:
α)υπηρετούν στον στρατό και
β) πληρώνουν φόρους
οι αυτοκράτορες προσπαθούν
να μειώσουν τη δύναμη των
δυνατών

8. Μέτρα Μακεδονικής
Δυναστείας κατά των
δυνατών (922-1002)
 Όταν πωλείται ένα κομμάτι
κοινοτικής γης να προτιμώνται οι
γείτονες ή οι συγγενείς του πωλητή.
 Τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί
οι δυνατοί να επιστρέφουν στον
αρχικό ιδιοκτήτη χωρίς ο άρχοντας
να παίρνει αποζημίωση.
 Απαγορεύεται η αγοραπωλησία
στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος
διαθέτει τέτοια κτήματα
υποχρεούται να στρατεύεται.
 Περιορισμός της αύξησης της
εκκλησιαστικής περιουσίας.
 Οι δυνατοί να πληρώνουν τους
φόρους των φτωχών του χωριού
(και όχι η κοινότητα συλλογικά).