1. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬11
‫اعوذ‬‫بالله‬‫من‬‫الشيطن‬‫الرجيم‬
‫بسم‬‫ا‬‫الرحمن‬‫الرحيم‬
‫ان‬‫د‬َ ‫الحم‬،‫لله‬‫ه‬ُ ‫و‬ ‫د‬ُ ‫و‬ ‫نحم‬‫و‬‫ه‬ُ ‫و‬ ‫ن‬ُ ‫و‬ ‫نستعي‬‫و‬‫ه‬ُ ‫و‬ ‫ر‬ُ ‫و‬ ‫نستغف‬‫و‬‫ب‬ُ ‫و‬ ‫نتو‬،‫اليه‬‫و‬‫ذ‬ُ ‫و‬ ‫نعو‬‫بالله‬‫من‬‫شرور‬
‫سنا‬ِ‫ان‬ ‫ف‬ُ ‫و‬ ‫ان‬‫و‬‫من‬‫ت‬ِ‫ان‬ ‫سيئا‬،‫اعمالنا‬‫من‬‫ه‬ِ‫ان‬ ‫يهد‬‫ا‬ُ ‫و‬‫فل‬‫مضل‬،‫له‬‫و‬‫من‬‫لل‬ِ‫ان‬ ‫يض‬ُ ‫و‬‫فل‬‫ى‬َ ‫هاد‬
،‫له‬
‫اشهد‬‫ان‬‫ل‬‫اله‬ِ‫ان‬‫ال‬‫ا‬‫وحده‬‫ل‬‫ک‬َ ‫شري‬،‫له‬‫و‬‫اشهد‬‫ان‬‫محمدا‬‫ه‬ُ ‫و‬ ‫د‬ُ ‫و‬ ‫عب‬‫و‬،‫ه‬ُ ‫و‬ ‫ل‬ُ ‫و‬ ‫رسو‬‫صلى‬
‫ا‬‫عليه‬‫و‬‫سلم‬‫تسليما‬‫اما‬ . ‫کثيرا‬:‫بعد‬
‫دا‬ !‫وروڼو‬‫معلومه‬‫خبره‬‫ده‬‫چي‬‫د‬‫قرآن‬‫مجيد‬‫په‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬
‫پوهېدل‬‫د‬‫اسل م‬‫په‬‫دين‬‫پوهېدل‬‫دي‬‫او‬‫په‬‫دين‬‫پوهېدل‬‫پر‬‫هر‬‫مسلمان‬
‫فرض‬‫او‬‫لمز م‬،‫دي‬‫خو‬‫په‬‫عين‬‫حال‬‫کي‬‫دغه‬‫پوهېدل‬‫آسانه‬‫او‬‫معمولي‬‫کار‬
‫هم‬‫نه‬‫دى‬‫بلکه‬‫سخت‬‫او‬‫مشکل‬‫کار‬،‫دى‬‫خو‬‫دغه‬‫سخت‬‫کار‬‫هم‬‫په‬‫يوه‬‫طريقه‬
‫سره‬‫آسانه‬‫کېدلى‬‫سي‬‫چي‬‫هغه‬‫طريقه‬‫و‬‫دغه‬‫بحث‬‫ته‬‫پوره‬‫جه‬ُ ‫و‬ ‫تو‬‫او‬‫دقت‬
،‫دي‬‫خو‬‫پر‬‫توجه‬‫او‬‫دقت‬‫سر‬‫بېره‬‫دغه‬‫بحث‬‫په‬‫تکرار‬‫سره‬‫څو‬‫واره‬‫اورېدل‬‫يا‬
‫مطالعه‬‫کول‬‫هم‬‫ضروري‬،‫دي‬‫نو‬‫و‬‫هر‬‫ويونکي‬‫او‬‫اورېدونکي‬‫ته‬‫دغه‬
‫سپارښت‬‫کو م‬‫او‬‫ورته‬‫که‬ :‫وايم‬‫غواړې‬‫چي‬‫د‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫کل م‬‫قرآن‬‫مجيد‬‫د‬‫ترجمې‬
‫او‬‫تفسير‬‫څخه‬‫پوره‬‫ګټه‬‫او‬‫فايده‬‫واخلې‬‫او‬‫په‬‫دغه‬‫پاک‬‫نور‬‫سره‬‫خپل‬‫مزړه‬
‫منور‬‫او‬‫روښانه‬‫ک‬‫ړ‬،‫ې‬‫نو‬‫دغه‬‫ليکنه‬‫په‬‫دقت‬‫او‬‫تکرار‬‫سره‬‫مطالعه‬‫ک‬‫ړ‬. ‫ه‬
‫د‬‫دې‬‫دپاره‬‫چي‬‫په‬‫دغه‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬‫پوره‬‫پوه‬‫سى‬‫س‬‫س‬‫او‬‫سامله‬‫س‬‫ک‬‫سه‬‫س‬‫ګټ‬‫سي‬‫س‬‫ځن‬
‫حاصله‬‫ک‬‫ړ‬،‫ى‬‫نو‬‫ما‬‫د‬‫سورتو‬‫د‬‫ترجمه‬‫کولو‬‫دپاره‬‫يوه‬‫خاصه‬‫طريقه‬‫اختيار‬،‫کړه‬
‫هغه‬‫دا‬‫چي‬‫هر‬‫سورة‬‫په‬‫څلورو‬‫مختلفو‬‫طريقو‬‫سره‬‫تشرېح‬:‫کيږي‬
‫د‬ :‫اول‬‫سورة‬. ‫معرفي‬
‫د‬ :‫دوهم‬‫سورة‬‫د‬‫الفاظو‬‫يا‬‫تحت‬‫اللفظ‬‫تر‬. ‫جمه‬

2. 2‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫در‬‫ې‬‫د‬ :‫يم‬‫سورة‬‫خلصه‬. ‫بيانيږي‬
‫د‬ :‫څلر م‬‫پوره‬‫آيات‬‫ن ی‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫او‬‫تفسير‬‫په‬‫مختصر‬‫او‬‫کوتاه‬‫ډول‬‫سره‬،‫بيانيږي‬
‫اوس‬‫به‬‫د‬‫بحث‬‫په‬‫مقصد‬‫او‬‫موضوع‬‫شروع‬‫وکم‬
    
         
        
        
       
        
     
‫د‬‫والضحى‬‫سورة‬‫په‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫نامزل‬‫سوى‬‫دى‬‫يوولس‬‫آياته‬‫او‬‫يوه‬
‫رکوع‬‫لري‬‫د‬‫قرآن‬‫مجيد‬‫د‬‫تلوت‬‫په‬‫حساب‬)93‫نمبر‬ (‫سورة‬‫دى‬‫او‬‫د‬‫نزول‬
‫په‬‫ترتيب‬‫کي‬‫يوولسم‬‫سورة‬،‫دى‬‫د‬‫دغه‬‫سورة‬‫د‬‫نامزلېدلو‬‫د‬‫سبب‬‫په‬‫باره‬‫کي‬
‫روايتونه‬‫لږ‬‫څه‬‫سره‬‫مختلف‬‫او‬‫يو‬‫بل‬‫ته‬‫سره‬‫نزدې‬،‫دي‬‫چي‬‫تفصيل‬‫يې‬‫په‬
‫داسي‬‫ډول‬‫سره‬:‫دى‬
‫اما م‬‫بخاري‬‫او‬‫اما م‬‫مسلم‬‫د‬‫دب‬ُ ‫و‬ ‫جن‬ُ ‫و‬‫څخه‬‫روايت‬‫کوي‬‫چي‬‫رسول‬‫ا‬
‫مريض‬‫سو‬‫او‬‫د‬‫مريضۍ‬‫په‬‫سبب‬‫دوې‬‫درې‬‫شپې‬‫هغه‬‫خپل‬‫د‬‫شپې‬‫عبادت‬‫ځني‬
‫پاته‬،‫سو‬‫نو‬‫د‬‫مشرکانو‬‫څخه‬‫يوه‬‫ښځه‬‫ورته‬‫راغله‬‫دغه‬ )‫ښځه‬‫ا م‬ُ ‫و‬‫جميل‬‫د‬‫ابو‬
‫لهب‬‫ښځه‬‫او‬ (‫وه‬‫يا‬ :‫ويل‬!‫محمد‬‫مزه‬‫دا‬‫اميد‬‫لر م‬‫چي‬‫ستا‬‫شيطان‬‫ته‬
. ‫پرېښوولې‬
‫د‬‫دغه‬‫خبري‬‫د‬‫ردولو‬َ ‫دپاره‬‫د‬‫ا‬‫له‬‫طرفه‬‫دغه‬‫آياتونه‬‫نامزل‬:‫سوه‬
﴿  
    
   ﴾

3. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬33
‫همدا‬‫رنګه‬‫سعيد‬‫بن‬‫منصور‬‫او‬‫فريابي‬‫د‬‫دب‬ُ ‫و‬ ‫جن‬ُ ‫و‬t‫څخه‬‫روايت‬‫کوي‬‫چي‬
‫جبريل‬‫څو‬‫ورځي‬‫و‬‫رسول‬‫ا‬‫ته‬‫نه‬،‫راغلى‬‫نو‬‫مشرکانو‬‫محم‬ :‫ويل‬‫د‬
‫پاته‬،‫سو‬
‫هغه‬ :‫يعني‬‫د‬‫ده‬‫رب‬،‫پرېښاوه‬‫د‬‫مشرکانو‬‫د‬‫دغه‬‫خبري‬‫د‬‫ردولو‬َ ‫دپاره‬‫ا‬
‫دغه‬‫آياتونه‬‫نامزل‬. ‫کړه‬
‫حاکم‬‫د‬‫مزيد‬‫بن‬‫ارقم‬t‫څخه‬‫روايت‬‫کوي‬‫چي‬‫جبريل‬‫څو‬‫ورځي‬‫و‬‫رسول‬
‫ا‬‫ته‬‫نه‬،‫راغلى‬‫نو‬‫ا م‬ُ ‫و‬‫جميل‬‫چي‬‫د‬‫ابو‬‫لهب‬‫ښځه‬‫وه‬‫و‬‫رسول‬‫ا‬‫ته‬‫و‬
‫مزه‬ :‫ويل‬‫وينم‬‫چي‬‫ستا‬‫ملګري‬‫ته‬‫پرېښوولې‬‫او‬‫ستا‬‫څخه‬‫يې‬‫بد‬،‫راغله‬‫يا‬
‫بېزاره‬،‫سو‬‫نو‬‫ا‬‫د‬‫والضحى‬‫آياتونه‬‫نامزل‬. ‫کړه‬
‫همدارنګه‬‫د‬‫عروه‬ُ ‫و‬t‫څخه‬‫روايت‬‫دى‬‫چي‬‫جبريل‬‫څو‬‫ورځي‬‫د‬‫رسول‬
‫ا‬‫د‬‫ملقات‬‫څخه‬‫و‬،‫ځنډېدى‬‫نو‬‫رسول‬‫ا‬‫ډير‬‫شديد‬‫بې‬،‫صبره‬
‫بېقراره‬‫او‬‫غمجن‬،‫وو‬‫د‬‫دغه‬‫حالت‬‫په‬‫ليدلو‬‫سره‬‫حضرت‬‫خديجې‬‫ورته‬‫و‬
‫مزه‬ :‫ويل‬‫وينم‬‫چي‬‫ستا‬‫رب‬‫ستا‬‫د‬‫بې‬‫صبرۍ‬‫او‬‫بېقرارۍ‬‫په‬‫سبب‬‫ته‬
‫نو‬ . ‫پرېښوولې‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬‫د‬
‫تسل‬ّ
ْ‫ه‬‫ى‬‫دپاره‬‫د‬‫دغه‬‫سورت‬‫آياتونه‬‫نامزل‬. ‫سوه‬
‫حافظ‬‫ابن‬‫حجر‬‫هغه‬ :‫وايي‬‫چي‬‫ښکاره‬‫او‬‫معلومه‬‫ده‬‫هغه‬‫دا‬‫ده‬
‫چي‬‫حضرت‬‫خديجې‬‫او‬‫د‬‫ابو‬‫لهب‬‫ښځي‬‫دواړو‬‫دغه‬‫خبره‬‫کړې‬،‫ده‬‫خو‬‫د‬
‫ابو‬‫لهب‬‫د‬‫ښځي‬‫ويل‬‫د‬‫پېغور‬‫پر‬‫قسم‬،‫وه‬‫او‬‫د‬‫خديجې‬‫ويل‬‫د‬‫مزړه‬‫سوي‬
‫او‬‫همدردۍ‬‫پر‬‫قسم‬‫دا‬ . ‫وه‬‫د‬‫دغه‬‫سورت‬‫د‬‫نامزلېدلو‬‫سبب‬‫ؤ‬.
‫لومړئ‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫د‬‫الفاظو‬‫يا‬‫تحت‬‫اللفظ‬‫ترجمې‬‫ته‬‫متوجه‬:‫سى‬
    
‫شروع‬‫کو م‬‫په‬‫نامه‬‫د‬،‫ا‬‫هغه‬‫ا‬‫چي‬‫سر‬‫س‬‫ډې‬‫سان‬‫س‬‫مهرب‬‫او‬‫سوره‬‫س‬‫پ‬‫سم‬‫س‬‫رح‬‫سى‬‫س‬‫لرونک‬
،‫دى‬‫واو‬‫د‬‫قسم‬‫دپاره‬،‫دى‬‫د‬‫هر‬‫سورة‬‫په‬‫سر‬‫کي‬

4. 4‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫چي‬‫واو‬‫راغلى‬‫دى‬‫د‬‫هغه‬‫واو‬‫قسم‬ :‫ن ی‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫مي‬‫دي‬،‫وي‬‫موږ‬‫بندګانو‬‫ته‬‫بېلسسه‬
‫ا‬‫په‬‫بل‬‫شي‬‫سره‬‫قسم‬‫يادول‬‫نه‬‫روا‬‫دي‬‫او‬‫نه‬‫سب‬‫س‬‫مناس‬،‫دي‬‫سو‬‫س‬‫خ‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫د‬
‫خپلو‬‫مخلوقاتو‬‫څخه‬‫په‬‫هر‬‫شي‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫د‬‫ده‬‫اراده‬ِ‫ان‬‫وي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سره‬‫س‬‫س‬
‫قسم‬،‫يادوي‬‫نو‬‫د‬‫واو‬‫ن ی؟‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫يعني‬‫سم‬‫س‬‫قس‬‫سي‬‫س‬‫م‬‫دي‬،‫وي‬
‫د‬‫څاښت‬‫په‬،‫وخت‬
‫ضحى‬ُ ‫و‬‫و‬‫هغه‬‫وخت‬‫ته‬‫ويل‬‫کيږي‬‫چي‬‫لمر‬‫را‬‫لوړ‬‫سي‬‫او‬‫موږ‬‫څاښت‬‫ورته‬،‫وايو‬
‫نو‬‫ا‬‫مزما‬ :‫فرمايي‬‫دي‬‫د‬‫څاښت‬‫په‬‫وخت‬‫قسم‬،‫وي‬
‫او‬‫مزمسسا‬‫دي‬‫پسسه‬‫شسسپه‬‫سسسره‬‫قسسسم‬‫وي‬ 
‫چي‬‫ساريکه‬‫س‬‫ت‬،‫سي‬‫س‬‫س‬ ‫سه‬‫س‬‫ن‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سرې‬‫س‬‫پ‬‫سى‬‫س‬‫ايښ‬‫سه‬‫س‬‫ت‬
‫رب‬‫سستا‬‫س‬‫س‬ ‫او‬‫سسه‬‫س‬‫ن‬‫سسې‬‫س‬‫ي‬‫سسد‬‫س‬‫ب‬
‫درڅخه‬‫راغلي‬،‫دي‬‫نه‬‫در‬‫څخه‬‫سزاره‬‫س‬‫بې‬‫سوى‬‫س‬‫س‬،‫دى‬
‫او‬‫بېشکه‬‫سا‬‫س‬‫خامخ‬‫سرت‬‫س‬‫آخ‬ ‫سه‬‫س‬‫ښ‬‫او‬‫ستر‬‫س‬‫به‬
‫دى‬‫ستا‬‫دپاره‬ ‫تر‬‫دې‬‫دنيا‬
‫قريبه‬‫او‬‫ژر‬‫ده‬ ‫در‬‫به‬‫سړي‬‫س‬‫ک‬‫سا‬‫س‬‫ت‬
‫ته‬‫رب‬‫ستا‬‫سس‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫سي‬‫س‬‫راض‬
‫سې‬ ‫آيا‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫وې‬‫سدا‬‫س‬‫پي‬‫سړى‬‫س‬‫ک‬
‫يتيم‬‫او‬‫بيا‬‫يې‬‫د‬‫پناه‬‫ځاى‬
‫درکړى‬‫او‬‫پيدا‬‫کړى‬‫يې‬‫وې‬‫ته‬
‫چي‬‫په‬‫شرعه‬‫او‬‫سرعي‬‫س‬‫ش‬‫سامو‬‫س‬‫احک‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫سدې‬‫س‬‫پوهې‬
‫بيا‬‫يې‬‫شريعت‬‫در‬،‫وښاوه‬‫نبوت‬ :‫يعني‬‫يې‬‫درکړى‬
‫او‬‫پيدا‬‫کړى‬‫يې‬‫وې‬‫ته‬،‫فقير‬‫سب‬‫س‬‫غري‬
‫بيسسسسسسسا‬‫يسسسسسسسې‬‫غنسسسسسسسي‬‫کسسسسسسسړې‬
‫نسسسو‬‫هسسسر‬‫څسسسه‬‫چسسسي‬‫يسسستيم‬‫دى‬
‫سسسسه‬‫س‬‫ت‬‫سسسسر‬‫س‬‫قه‬‫سسسسه‬‫س‬‫م‬‫سسسسر‬‫س‬‫پ‬‫سسسسوه‬‫س‬‫ک‬

5. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬55
‫هرڅسسسه‬‫چسسسي‬‫سسسسوالګر‬‫دى‬
‫ته‬‫هغه‬‫مه‬،‫شړه‬‫يا‬‫شئ‬‫ورکه‬‫يا‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫نرم‬‫او‬‫سوږه‬‫س‬‫خ‬
‫لهجسسسسسسه‬‫جسسسسسسواب‬‫ورکسسسسسسه‬ 
‫او‬‫هرڅه‬‫په‬‫ست‬‫س‬‫نعم‬‫د‬‫رب‬‫سل‬‫س‬‫خپ‬
‫خلقو‬‫ته‬‫يې‬‫بيا‬،‫نوه‬
‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬ :‫يعني‬‫هغه‬‫نعمتونه‬‫چي‬‫تا‬‫ته‬‫يې‬‫در‬‫کسړي‬،‫دي‬‫خلقسو‬‫تسه‬‫د‬‫شسکر‬‫پسر‬‫قسسم‬
. ‫بيانوه‬
‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬‫و‬‫عظيم‬‫شخصيت‬‫ته‬‫اشاره‬،‫کيږي‬‫او‬‫هغه‬
‫فضيلت‬‫او‬‫نعمتو‬‫ته‬‫اشاره‬‫کيږي‬‫چي‬‫ا‬‫و‬‫ده‬‫ته‬‫په‬‫دنيا‬‫او‬‫آخرت‬‫کي‬‫ور‬
‫کړي‬،‫دي‬‫دا‬‫د‬‫دې‬‫دپاره‬‫چي‬‫پر‬‫دغه‬‫لويو‬‫نعمتو‬‫د‬‫خپل‬‫رب‬U‫شکر‬‫آداء‬. ‫کي‬
‫سورة‬‫الضحى‬‫په‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫نامزل‬‫سوى‬‫دى‬
‫دغه‬‫سورة‬‫د‬‫نبي‬‫العظم‬‫لوړ‬‫شخصيت‬،‫بيانوي‬‫هغه‬‫نعمتونه‬‫چي‬‫ا‬‫و‬
‫ده‬‫ته‬‫په‬‫دنيا‬‫او‬‫آخرت‬‫کي‬‫ور‬‫کړي‬‫دي‬‫هغه‬،‫بيانوي‬‫دپاره‬‫د‬‫دې‬‫چي‬‫رسول‬
‫ا‬‫د‬‫دغه‬‫لويو‬‫نعمتو‬‫شکر‬‫آداء‬‫ک‬‫ړ‬. ‫ي‬
        
  ‫ا‬‫د‬‫دغه‬‫سورة‬‫شروع‬‫په‬‫قسم‬‫سره‬،‫کړېده‬‫او‬‫دغه‬
‫قسم‬‫يې‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬r‫د‬‫قدر‬‫او‬،‫شرف‬‫عظمت‬‫او‬‫جللت‬‫دپاره‬،‫دى‬‫او‬‫س‬‫س‬‫ا‬
‫دا‬‫ډاډ‬‫او‬‫اطمينان‬‫ورکوي‬‫چي‬‫داسي‬‫نه‬‫ده‬‫لکه‬‫مشرکان‬‫چي‬،‫وايي‬‫ستا‬‫رب‬‫سه‬‫س‬‫ن‬
‫ته‬‫پرې‬‫ايښى‬‫يې‬‫او‬‫نه‬‫ستا‬‫څخه‬‫بېزاره‬‫سوى‬،‫دى‬‫بلکه‬‫ته‬‫د‬‫ا‬‫په‬‫مبسسارک‬
‫حضور‬‫کي‬‫جليل‬‫القدره‬‫او‬‫عظيم‬‫الشانه‬،‫يې‬
     ‫او‬‫بيا‬‫ا‬‫په‬‫آخرت‬‫کي‬‫د‬
‫لوى‬‫ورکړي‬‫او‬‫عطاء‬‫مزيري‬‫هم‬،‫ورکوي‬‫هغه‬‫چي‬‫ا‬‫د‬‫خپل‬‫رسول‬‫دپاره‬‫د‬
‫آخرت‬‫قسم‬ِ‫ان‬‫قسم‬ِ‫ان‬‫کرامتونه‬ِ‫ان‬‫ساتلي‬‫او‬‫آماده‬‫کړي‬،‫دي‬‫چي‬‫د‬‫هغې‬‫جملې‬‫څخسسه‬
‫يو‬‫هم‬‫ة‬ُ ‫و‬ ‫شفاع‬‫العظمى‬،‫دى‬‫شفاعة‬‫سى‬‫س‬‫العظم‬‫سو‬‫س‬‫خ‬‫در‬‫سو م‬‫س‬‫معل‬‫دى؟‬‫او‬‫د‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬

6. 6‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫بيان‬‫مو‬‫د‬‫فيتو‬‫په‬‫هغه‬‫سلسله‬‫کي‬‫په‬‫سيل‬‫س‬‫تفص‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سدلى‬‫س‬‫اورې‬‫دى‬‫سم‬‫س‬‫ک‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫د‬
‫آخري‬‫سفر‬‫په‬‫نامه‬‫سره‬،‫ياديږي‬‫او‬‫اوس‬‫يې‬‫په‬‫اختصار‬‫سره‬. ‫تکرارو م‬
‫تاسي‬‫ته‬‫معلومه‬‫ده‬‫چي‬‫د‬‫محشر‬‫سر‬‫س‬‫پ‬،‫سدان‬‫س‬‫مي‬‫سول‬‫س‬‫ټ‬‫سانان‬‫س‬‫انس‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سي‬‫س‬‫تکليف‬
‫حالت‬‫کي‬‫د‬‫حساب‬‫او‬‫کتساب‬‫د‬‫شسروع‬‫کېسدلو‬‫پسه‬‫انتظسار‬‫ولړ‬،‫وي‬‫او‬‫بيسا‬‫ځينسي‬
‫مومنان‬‫و‬‫آد م‬u‫ته‬‫ورسي‬‫او‬‫ورته‬‫ته‬ :‫وايي‬‫ابو‬‫البشر‬،‫يې‬‫ا‬‫په‬‫خپلو‬‫لسو‬
‫جوړ‬‫کړى‬‫او‬‫پيدا‬‫کړى‬،‫يې‬‫او‬‫خپل‬‫روح‬‫يې‬‫درپکښي‬‫سوه‬‫س‬‫پ‬‫سړى‬‫س‬‫ک‬،‫دى‬‫او‬‫سې‬‫س‬‫ملکئک‬
‫يې‬‫تا‬‫ته‬‫په‬‫سجده‬‫کولو‬‫سره‬‫امر‬،‫کړې‬‫هغو‬‫هم‬‫سجده‬‫درته‬،‫سړه‬‫س‬‫وک‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫جنت‬‫کي‬‫استوګنه‬،‫درکړه‬‫نو‬‫اوس‬‫ته‬‫ستا‬‫رب‬‫ته‬‫مزموږ‬‫دپاره‬‫سفاعت‬‫س‬‫ش‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫سوې‬‫س‬‫ک‬
‫چي‬‫حساب‬‫او‬‫کتاب‬‫سروع‬‫س‬‫ش‬‫سي؟‬‫س‬‫س‬‫آد م‬u،‫سي‬‫س‬‫نفس‬ :‫سي‬‫س‬‫واي‬،‫سي‬‫س‬‫نفس‬‫سن‬‫س‬‫ن‬‫ورځ‬‫مزه‬
‫غواړ م‬‫چي‬‫مزه‬‫خل ص‬،‫سم‬‫نوح‬u‫ته‬،‫ورسى‬‫دغه‬‫ډله‬‫به‬‫سوح‬‫س‬‫ن‬u‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سي‬‫س‬‫ورس‬‫د‬
‫هغه‬‫درجه‬‫او‬‫مقا م‬‫به‬،‫وستايي‬‫او‬‫ورته‬‫وبه‬‫ته‬ :‫وايي‬‫د‬‫مځکي‬‫و‬‫خلقسسو‬‫تسسه‬‫اول‬
‫رسول‬،‫يې‬‫ا‬‫ته‬‫شکر‬‫کونکى‬‫بنده‬‫بللى‬،‫يې‬‫د‬‫ده‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫سم‬‫س‬‫ه‬‫د‬‫سفاعت‬‫س‬‫ش‬
‫طلب‬‫او‬‫غوښتنه‬،‫وکي‬‫نوح‬u‫هم‬‫دغه‬‫غوښتنه‬‫نه‬‫قبلوي‬‫او‬‫سا‬‫س‬‫م‬ :‫سي‬‫س‬‫واي‬‫سا‬‫س‬‫مزم‬‫د‬
‫رب‬‫نافرماني‬،‫کړېده‬‫ما‬‫د‬‫رب‬‫څخه‬‫د‬‫مزوى‬‫نجات‬‫او‬‫سون‬‫س‬‫خلص‬،‫وغوښسستى‬
‫بېله‬‫ما‬‫څخه‬‫و‬‫بل‬‫چا‬‫ته‬،‫ورسى‬‫ابراهيم‬u‫ته‬،‫ورسى‬‫بيا‬‫دغه‬‫سه‬‫س‬‫ډل‬‫و‬‫سم‬‫س‬‫ابراهي‬
u‫ته‬‫ورسي‬‫او‬‫ورته‬‫ته‬ :‫وايي‬‫نبي‬‫ا‬‫او‬‫د‬‫مځکي‬‫د‬‫اهل‬‫څخه‬‫خليل‬‫ا‬،‫سې‬‫س‬‫ي‬‫د‬
‫ده‬u‫درجې‬‫ورته‬،‫بيانوي‬‫خو‬‫ابراهيم‬u‫د‬‫ا‬‫د‬‫بيري‬‫څخه‬‫د‬‫دوى‬‫غوښسستنه‬
‫نه‬‫قبلوي‬‫او‬‫و‬ :‫وايي‬‫موسى‬u‫ته‬،‫ورسى‬
‫دغه‬‫ډله‬‫و‬‫موسى‬u‫ته‬‫ورسي‬‫او‬‫ورته‬‫ته‬ :‫وايي‬‫رسول‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫او‬‫سم‬‫س‬‫کلي‬‫س‬‫س‬‫ا‬،‫سې‬‫س‬‫ي‬
‫ا‬‫ته‬‫په‬،‫رسالت‬‫او‬‫ستا‬‫سره‬‫په‬‫خبرو‬،‫کولو‬‫تسر‬‫نسورو‬‫خلقسو‬‫بهستر‬‫او‬‫افضسل‬
‫کړى‬،‫يې‬‫موسى‬u‫هم‬‫دغه‬‫غوښتنه‬‫نه‬‫قبلوي‬‫او‬،‫نفسي‬ :‫وايي‬‫نفسي‬‫بل‬‫چا‬
‫ته‬،‫ورسى‬‫عيسى‬u‫ته‬،‫ورسى‬
‫دغه‬‫ډله‬‫بيا‬‫و‬‫عيسى‬u‫ته‬‫ورځي‬‫او‬‫ورته‬‫ته‬ :‫وايي‬‫رسول‬‫ا‬‫او‬‫ة‬ُ ‫و‬ ‫س‬‫س‬‫کلم‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫سې‬‫س‬‫ي‬
‫ته‬‫روح‬‫ا‬‫يې‬‫چي‬‫و‬‫مريم‬‫ته‬‫سې‬‫س‬‫ي‬،‫سړې‬‫س‬‫ورک‬‫د‬‫سو‬‫س‬‫خلق‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫دي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سانګو‬‫س‬‫ځ‬‫سي‬‫س‬‫ک‬

7. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬77
‫خبري‬،‫وکړې‬‫ستا‬‫رب‬‫ته‬‫مزموږ‬‫شفاعت‬،‫وکه‬‫خو‬‫عيسى‬u‫هم‬‫دا‬‫غوښسستنه‬‫نسسه‬
‫قبلوي‬‫او‬‫محمد‬ :‫وايي‬‫ته‬،‫ورسى‬‫دغه‬‫ډله‬‫و‬‫محمد‬‫مصطفى‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سي‬‫س‬‫ورس‬
‫او‬‫ورته‬‫ته‬ :‫وايي‬‫رسول‬‫ا‬‫او‬‫م‬ُ ‫و‬ ‫خات‬‫النبياء‬،‫يې‬‫ا‬‫تا‬‫ته‬‫عامه‬‫عفوه‬،‫کړېده‬
‫ستا‬‫د‬‫مخنۍ‬‫او‬‫وروستنۍ‬‫خطاوي‬‫يې‬‫ټوله‬‫در‬‫بخښلي‬‫او‬‫معاف‬‫کړي‬،‫دي‬
‫اوس‬‫ته‬‫دغه‬‫د‬‫تکليف‬‫او‬‫مزحمت‬‫حال‬‫وينې‬‫چسي‬‫مسوږ‬‫پکښسې‬‫يسو‬‫او‬‫پسر‬‫ټولسو‬
‫انسانانو‬،‫تيريږي‬‫نو‬‫مزموږ‬‫رب‬‫ته‬‫شفاعت‬‫وکه‬‫چي‬‫حساب‬‫او‬‫کتاب‬‫شروع‬،‫سي‬‫س‬‫س‬
‫رسول‬‫ا‬‫به‬‫و‬‫مزه‬ !‫هو‬ :‫فرمايي‬‫د‬‫دغه‬‫کار‬‫دپاره‬،‫يم‬‫مزه‬‫شفيع‬‫فع‬َ ‫ش‬َ ‫م‬. ‫يم‬
‫په‬‫دغه‬‫هيبتناکه‬‫او‬‫هولناکه‬،‫ورځ‬‫چي‬‫هيڅ‬‫رسول‬‫او‬‫سبي‬‫س‬‫ن‬‫د‬‫اس‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سور‬‫س‬‫حض‬‫د‬
‫خبرو‬‫کولو‬‫توان‬‫او‬‫جرکئت‬‫نه‬،‫لري‬‫مزموږ‬‫پېشوا‬‫او‬‫مهربانه‬‫رسول‬‫د‬‫ا‬‫سر‬‫س‬‫ت‬
‫عرش‬‫لندي‬‫سر‬‫پر‬‫سجده‬،‫ايږدي‬‫او‬‫په‬‫دغه‬‫عظيمه‬‫سجده‬‫کسي‬‫د‬‫اس‬‫هغسه‬
‫حمد‬‫او‬‫ثناء‬‫وايي‬‫چي‬‫تر‬‫دغه‬‫د‬‫مخه‬‫هيچا‬‫نه‬‫دي‬،‫سي‬‫س‬‫ويل‬‫او‬‫د‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫سه‬‫س‬‫ل‬‫سه‬‫س‬‫طرف‬
‫ورته‬‫وفرمايل‬:‫سي‬‫يا‬‫محمد‬!‫فع‬َ ‫إر‬‫ر‬‫أ‬‫سک‬‫سر‬ (‫دي‬‫را‬‫پورته‬‫که‬‫او‬‫غوښتنه‬،‫کوه‬
‫هر‬‫سوال‬‫او‬‫خواست‬‫دي‬،‫قبليږي‬‫شفاعت‬‫کوه‬‫شفاعت‬‫دي‬‫قبول‬. ‫دى‬
‫دغه‬‫د‬‫قيامت‬‫او‬‫هيبت‬‫د‬‫ورځي‬‫شفاعت‬‫ته‬‫)شفاعة‬‫ويل‬ (‫العظمى‬،‫کيږي‬
        
 
‫او‬‫بيا‬‫ا‬‫هغه‬‫شيان‬‫ور‬‫يادوي‬‫چي‬‫پر‬‫رسول‬‫ا‬‫د‬‫ده‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سوالي‬‫س‬‫کوچني‬‫سر‬‫س‬‫پ‬
‫تېر‬‫سوي‬،‫وه‬‫يتيم‬،‫والى‬‫په‬‫دين‬‫نه‬،‫پوهېدل‬‫فقر‬‫او‬،‫لوږه‬‫او‬:‫فرمايي‬
        
   
‫او‬‫بيا‬‫ا‬‫د‬‫دغه‬‫درو‬‫نعمتو‬‫په‬‫مقابل‬‫کي‬‫د‬‫سورة‬‫په‬‫آخرکي‬‫درې‬‫وصيته‬‫يا‬‫لر‬
‫ښووني‬‫ورته‬،‫کوي‬‫چي‬‫پر‬‫يتيم‬‫به‬‫لطف‬‫او‬‫شفقت‬،‫کوې‬‫پر‬‫محتاجه‬‫به‬‫رحم‬
،‫کوې‬‫د‬‫غريب‬‫او‬‫بې‬‫ومزلي‬‫به‬‫اوښکي‬‫ور‬،‫پاکوې‬‫او‬‫ستا‬‫د‬‫رب‬‫نعمتونه‬‫به‬
،‫بيانوې‬

8. 8‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
        
     
‫اوس‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫پوره‬‫ترجمې‬‫او‬‫تفسير‬‫ته‬‫متوجه‬‫سى‬
 ‫ا‬‫مزما‬ :‫فرمايي‬‫دي‬‫د‬‫څاښت‬‫په‬ :‫يعني‬‫هغه‬‫وخت‬
‫سسم‬‫س‬‫قس‬‫وي‬‫سسي‬‫س‬‫چ‬‫سسر‬‫س‬‫لم‬‫را‬‫سسورته‬‫س‬‫پ‬‫او‬‫سسانه‬‫س‬‫روښ‬،‫سسي‬‫س‬‫س‬
  ‫او‬‫سا‬‫س‬‫مزم‬‫دي‬‫د‬‫سپې‬‫س‬‫ش‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫ست‬‫س‬‫وخ‬‫سره‬‫س‬‫س‬
‫قسم‬‫وي‬‫چي‬‫ډېره‬‫تاريکه‬‫سي‬‫او‬‫هرشئ‬‫په‬‫خپله‬‫تاريکه‬‫کي‬‫پټ‬،‫کسسي‬
     ‫سسسا‬‫س‬‫ي‬
!‫محمد‬‫د‬‫کومه‬‫وخته‬‫څخه‬‫چي‬‫ستا‬‫رب‬‫ته‬‫اختيار‬‫کړى‬‫يې‬‫ته‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سرې‬‫س‬‫پ‬
،‫اېښى‬‫تا‬‫ته‬‫يې‬‫رخصت‬‫نه‬‫دى‬،‫درکړى‬‫د‬‫کومه‬‫وخته‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫ستا‬‫س‬‫س‬‫رب‬‫سه‬‫س‬‫ت‬
‫محبوب‬‫ګر‬‫ځ‬‫ولى‬‫يې‬‫ستا‬‫څخه‬‫يې‬‫بد‬‫نه‬‫دي‬،‫راغلي‬‫ستا‬‫س‬‫س‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫دى‬‫سزاره‬‫س‬‫بې‬
،‫سوى‬
‫دا‬‫د‬‫مشرکانو‬‫د‬‫هغه‬‫سبري‬‫س‬‫خ‬‫سواب‬‫س‬‫ج‬‫دى‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سل‬‫س‬‫وي‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫س‬‫س‬‫محم‬ :‫سې‬‫س‬‫ي‬‫د‬‫د‬‫ده‬‫رب‬
،‫پرېښاوه‬
     ‫او‬‫بېشکه‬‫چي‬‫آخرت‬‫ستا‬
‫دپاره‬‫تر‬‫دې‬‫دنيا‬‫ښه‬‫او‬‫بهتر‬،‫دى‬‫ځکه‬‫آخرت‬‫باقي‬‫دى‬‫او‬‫دنيا‬‫فاني‬،‫ده‬
‫نو‬‫ځکه‬‫رسول‬‫ا‬‫به‬‫لهم‬ّْ‫ه‬ ‫ال‬ :‫ويل‬‫ل‬‫سش‬‫س‬‫عي‬‫ال‬‫سش‬‫س‬‫عي‬!‫سي‬‫س‬‫له‬ْ‫ه‬ ‫ا‬ :‫سي‬‫س‬‫يعن‬ . ‫سره‬‫س‬‫الخ‬
‫بېله‬‫ژونده‬‫څخه‬‫د‬‫آخرت‬‫بل‬‫ژوند‬‫د‬ . ‫نسته‬‫دنيا‬‫ژوند‬‫فاني‬‫او‬‫تېرېدونکى‬. ‫دى‬
‫اما م‬‫طبراني‬‫د‬‫عبد‬‫ا‬‫بن‬‫ساس‬‫س‬‫عب‬t‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫ست‬‫س‬‫رواي‬‫سوي‬‫س‬‫ک‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫اس‬‫و‬
‫هغه‬ :‫فرمايل‬‫شيان‬‫چي‬‫تر‬‫ما‬‫وروسسته‬‫مزمسا‬‫و‬‫امست‬‫تسه‬‫ورکسول‬‫کيسږي‬‫مسا‬‫تسه‬‫را‬
‫ښکاره‬،‫سوه‬‫نو‬‫مزه‬‫په‬‫خوشاله‬،‫سو م‬‫خو‬‫پر‬‫هغه‬‫دنيوي‬‫نعمتو‬‫سابيو‬‫س‬‫اوکامي‬‫سسسر‬
‫بېره‬‫ا‬‫دغه‬‫آيات‬‫شريف‬‫هم‬‫سامزل‬‫س‬‫ن‬:‫کسى‬   
 ‫او‬‫بېشکه‬‫چي‬‫آخرت‬‫ستا‬‫دپاره‬‫تر‬‫دې‬‫دنيا‬‫ښه‬‫او‬‫بهتر‬،‫دى‬
‫حاکم‬،‫بيهقي‬‫او‬‫طبراني‬‫او‬‫نور‬‫د‬‫احاديثو‬‫امامان‬‫د‬‫عبد‬‫ا‬‫سن‬‫س‬‫ب‬‫ساس‬‫س‬‫عب‬t‫سه‬‫س‬‫څخ‬
‫روايت‬‫کوي‬‫چي‬‫و‬‫رسول‬‫ا‬‫ته‬‫هغه‬‫ځايونه‬‫کلي‬‫په‬‫کلي‬‫ور‬‫سکاره‬‫س‬‫ښ‬‫سوه‬‫س‬‫س‬

9. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬99
‫کم‬‫چي‬‫په‬‫وروسته‬‫کي‬‫د‬‫ده‬‫و‬‫امت‬‫ته‬‫ور‬‫فتحه‬،‫کېدل‬‫نو‬‫خود‬‫رسول‬‫اسس‬r
‫په‬‫خوشاله‬،‫سو‬‫بيا‬‫نو‬‫ا‬‫نور‬‫هم‬‫د‬‫ده‬‫د‬‫مزړه‬‫د‬‫سه‬‫س‬‫ښ‬‫سدلو‬‫س‬‫کې‬‫ساره‬‫س‬‫دپ‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬
‫سات‬‫س‬‫آي‬‫سريف‬‫س‬‫ش‬‫سر‬‫س‬‫پ‬‫سامزل‬‫س‬‫ن‬:‫سى‬‫س‬‫ک‬     
    
‫ژر‬‫او‬‫قريبه‬‫ده‬‫چي‬‫ستا‬‫رب‬‫به‬‫په‬‫سرت‬‫س‬‫آخ‬‫سي‬‫س‬‫ک‬‫سر‬‫س‬‫اج‬‫او‬،‫سواب‬‫س‬‫ث‬‫سزت‬‫س‬‫ع‬‫او‬،‫ست‬‫س‬‫کرام‬َ
‫شفاعت‬‫او‬‫نور‬،‫شيان‬‫تر‬‫داسي‬‫اندامزې‬‫درکي‬‫چي‬‫ته‬‫راضي‬،‫سې‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫د‬
‫ده‬‫د‬‫امت‬‫شفاعت‬،‫دى‬‫تر‬‫سي‬‫س‬‫داس‬‫سدامزې‬‫س‬‫ان‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سفاعت‬‫س‬‫ش‬‫سږي‬‫س‬‫قبلي‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫دئ‬
‫راضي‬،‫کيږي‬‫اما م‬‫مسلم‬‫د‬‫عبد‬‫ا‬‫بن‬‫عمرو‬‫بن‬‫العا ص‬‫څخه‬‫ست‬‫س‬‫رواي‬‫سوي‬‫س‬‫ک‬
‫چي‬‫رسول‬‫ا‬‫خبري‬‫کولې‬‫او‬‫د‬‫خبرو‬‫په‬‫جريان‬‫کي‬‫يې‬‫خپل‬‫امت‬‫ياد‬‫کى‬‫او‬
‫بيا‬‫يې‬‫په‬‫ژړا‬‫سره‬‫و‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬ :‫ويل‬‫مزما‬،‫امت‬‫مزما‬،‫امت‬‫ا‬‫جبريل‬‫ته‬‫و‬:‫ويسسل‬
‫يا‬‫و‬ !‫جبريل‬‫محمد‬‫ته‬‫ورسه‬‫او‬‫پوښتنه‬‫ځني‬‫څه‬ :‫وکه‬‫شي‬‫دي‬‫ژړوي؟‬‫حال‬
‫دا‬‫چي‬‫رب‬‫په‬‫هر‬‫څه‬‫سه‬‫س‬‫ښ‬‫سبر‬‫س‬‫خ‬،‫دى‬‫سل‬‫س‬‫جبري‬u‫سى‬‫س‬‫راغل‬‫او‬‫د‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫س‬‫س‬‫ا‬
‫څخه‬‫يې‬‫د‬‫ژړا‬‫د‬‫سبب‬‫پوښتنه‬،‫وکړه‬‫رسول‬‫ا‬‫د‬‫سي‬‫س‬‫خپل‬‫ژړا‬‫سبب‬‫س‬‫س‬‫سه‬‫س‬‫ورت‬‫و‬
‫وايه‬‫چي‬‫پر‬‫خپل‬‫امت‬،‫ژاړ م‬‫جبريل‬u‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫دربار‬‫ته‬‫حاضر‬‫سو‬‫او‬‫د‬‫رسول‬‫اسس‬
‫د‬‫ژړا‬‫سبب‬‫يې‬‫عرض‬،‫کى‬‫حال‬‫دا‬‫چي‬‫ا‬‫په‬‫هر‬‫څه‬‫ښه‬‫خبر‬،‫دى‬‫بيسسا‬
‫نو‬‫ا‬‫و‬‫يا‬ :‫فرمايل‬‫و‬ !‫جبريل‬‫محمد‬‫ته‬‫ورسه‬‫او‬‫ورته‬‫و‬‫موږ‬ :‫وايه‬‫بسسه‬‫تسسا‬
‫ستا‬‫په‬‫امت‬‫کي‬‫راضي‬،‫کو‬‫او‬‫بده‬‫معامله‬‫به‬‫نه‬‫در‬‫سره‬. ‫کوو‬‫رواه‬‫مسلم‬.
‫او‬‫په‬‫هغه‬‫حديث‬‫شريف‬‫سي‬‫س‬‫ک‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سا م‬‫س‬‫ام‬‫سلم‬‫س‬‫مس‬‫او‬‫سا م‬‫س‬‫ام‬‫ساري‬‫س‬‫بخ‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سوي‬‫س‬‫روايت‬
‫رسول‬‫ا‬‫هر‬ :‫فرمايي‬‫نبي‬‫لره‬‫يوه‬‫مستجابه‬‫دعاء‬،‫سته‬‫يوه‬ :‫يعني‬‫داسي‬
‫دعاء‬‫سته‬‫چي‬‫ا‬‫يې‬‫خامخا‬،‫قبلوي‬‫او‬‫هر‬‫نبي‬‫سر‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سه‬‫س‬‫خپل‬‫ساء‬‫س‬‫دع‬‫سوار‬‫س‬‫تل‬
‫کړى‬،‫دى‬‫په‬ :‫)يعني‬‫دنيا‬‫کي‬‫يې‬‫سړې‬‫س‬‫ک‬‫سو‬‫س‬‫خ‬ (‫ده‬‫سا‬‫س‬‫م‬‫سه‬‫س‬‫خپل‬‫ساء‬‫س‬‫دع‬‫ساتلې‬‫س‬‫س‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫پټ‬
،‫کړېده‬‫چي‬‫هغه‬‫به‬‫د‬‫قيامت‬‫په‬‫ورځ‬‫د‬‫خپل‬‫امت‬‫شفاعت‬‫په‬. ‫کو م‬
‫په‬‫تفسير‬‫خامزن‬‫کي‬‫ښه‬ :‫وايي‬‫خبره‬‫دا‬‫ده‬‫چي‬‫د‬‫دغه‬‫آيات‬‫سريف‬‫س‬‫ش‬
   

10. 10‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫خپله‬‫ظاهري‬‫ترجمه‬،‫وسي‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سي‬‫س‬‫ک‬‫سر‬‫س‬‫خي‬‫د‬‫سا‬‫س‬‫دني‬‫او‬‫سرت‬‫س‬‫آخ‬
‫دواړه‬‫موجود‬،‫دي‬‫ا‬‫و‬‫رسول‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سا‬‫س‬‫دني‬‫سي‬‫س‬‫ک‬‫د‬‫ده‬‫سر‬‫س‬‫پ‬‫سمنانو‬‫س‬‫دښ‬
‫نصرت‬‫او‬‫کاميابي‬‫ورکړي‬،‫دي‬‫د‬‫ده‬‫متابعين‬‫او‬‫فتوحات‬‫تر‬‫هر‬‫چا‬‫مزيات‬‫دي‬
‫او‬‫د‬‫ده‬‫دين‬‫تر‬‫هر‬‫دين‬‫لوړ‬،‫دى‬‫او‬‫د‬‫ده‬‫امت‬‫يې‬‫خير‬‫د‬‫سو‬‫س‬‫امت‬ُ ‫و‬‫سولى‬‫س‬‫ګرځ‬
،‫دى‬‫او‬‫په‬‫آخرت‬‫کي‬‫يې‬‫عا م‬‫شفاعت‬‫او‬‫مقا م‬‫محمود‬‫ور‬‫سړي‬‫س‬‫ک‬،‫دي‬‫او‬‫سور‬‫س‬‫ن‬‫سې‬‫س‬‫ي‬
‫هم‬‫دنيوي‬‫او‬‫اخروي‬ُ ‫و‬‫خير‬‫او‬‫امتيامزات‬‫ور‬‫کړي‬. ‫دي‬
    
‫تر‬‫دغه‬‫مبارکي‬‫وعدې‬‫وروسته‬‫چي‬‫ا‬‫د‬‫خپل‬‫رسول‬‫سره‬‫وکړه‬‫نو‬‫يې‬
‫خپل‬‫رسول‬‫ته‬‫هغه‬‫نعمتونه‬‫ور‬‫ياد‬‫کړه‬‫چي‬‫د‬‫ده‬‫په‬‫کوچنيسوالي‬‫کسي‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫و‬
‫ده‬‫ته‬‫ور‬‫کړي‬،‫وه‬‫دا‬‫د‬‫دې‬‫دپاره‬‫چي‬‫دئ‬‫د‬‫خپل‬‫رب‬‫شکر‬‫آداء‬،‫کسسي‬‫او‬
‫رب‬:‫فرمايي‬    ‫آيا‬‫ته‬‫په‬‫کوچنيوالي‬
‫کي‬‫يتيم‬‫نه‬‫وې؟‬‫او‬‫ا‬‫تا‬‫ته‬‫پناهګاه‬‫او‬‫د‬‫ساتني‬‫ځاى‬،‫درکى‬‫ابسن‬‫کسثير‬‫رحمسسه‬
‫ا‬‫رسول‬ :‫وايي‬‫ا‬‫د‬‫مور‬‫په‬‫نس‬‫کي‬‫حمل‬‫يا‬‫جنين‬َ ‫وو‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫پلر‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سات‬‫س‬‫وف‬
،‫سو‬‫او‬‫بيا‬‫د‬‫ده‬‫عمر‬‫شپږ‬‫کاله‬‫وو‬‫چي‬‫مور‬‫يې‬‫وفات‬‫سوه‬‫او‬‫دئ‬‫د‬‫ده‬‫د‬
‫نيکه‬‫عبد‬‫المطلب‬‫په‬‫ساتنه‬‫کي‬،‫سو‬‫کم‬‫وخت‬‫چي‬‫د‬‫ده‬‫سر‬‫س‬‫عم‬‫و‬‫سو‬‫س‬‫ات‬‫سو‬‫س‬‫کل‬‫سه‬‫س‬‫ت‬
‫ورسېدى‬‫عبد‬‫المطلب‬‫هم‬‫وفات‬‫سو‬‫او‬‫د‬‫ده‬‫ساتنه‬‫د‬‫ده‬‫د‬‫مهربانه‬‫سا‬‫س‬‫اک‬‫سو‬‫س‬‫اب‬
‫طالب‬‫پر‬‫غاړه‬،‫سوه‬‫ابو‬‫طالب‬‫هم‬‫تر‬‫هغو‬‫د‬‫ده‬‫پالنه‬‫او‬‫رومزنه‬‫سول‬‫س‬‫ک‬‫سر‬‫س‬‫ت‬‫سو‬‫س‬‫څ‬
‫چي‬‫ا‬‫پر‬‫څلوېښتم‬‫کال‬‫په‬‫رسالت‬‫سره‬‫مبعوث‬،‫کړى‬‫سره‬‫د‬‫دې‬‫چي‬‫ابسو‬
‫طالب‬‫هم‬‫لکه‬‫خپل‬‫قو م‬‫د‬‫بتانو‬‫عبادت‬،‫کاوه‬‫خو‬‫پر‬‫هغه‬‫سر‬‫بېره‬‫يې‬‫د‬‫رسسول‬
‫ا‬‫څخه‬‫هر‬‫آمزار‬‫منعه‬،‫کاوه‬‫چي‬‫دا‬‫ټوله‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫حفظ‬‫او‬‫ساتنه‬،‫وه‬
‫او‬‫بيا‬‫ا‬:‫فرمايي‬   ‫ته‬ :‫يعني‬‫يې‬‫داسي‬
‫پيدا‬‫کړې‬‫چي‬‫په‬‫دين‬‫او‬‫شريعت‬‫نه‬‫وې‬،‫خبر‬‫او‬‫بيا‬‫ا‬‫دغسه‬‫ديسن‬‫او‬‫شسريعت‬
‫در‬،‫وښوول‬‫يا‬‫پر‬‫کم‬‫شريعت‬‫چي‬‫ته‬‫اوس‬‫يې‬‫په‬‫دغه‬‫نه‬‫پوهېسدلې‬‫او‬‫نسه‬‫پسه‬
‫خبر‬،‫وي‬‫ا‬‫و‬‫دغه‬‫دين‬‫او‬‫شريعت‬‫ته‬‫ستا‬‫لر‬‫ښسوونه‬،‫وکسړه‬‫او‬‫بيسا‬‫رب‬

11. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬1111
:‫فرمايي‬   ‫ته‬ :‫يعني‬‫يې‬‫فقير‬‫او‬‫محتاجه‬‫پيدا‬
،‫کړې‬‫او‬‫بيا‬‫يې‬‫ته‬‫د‬‫خلقو‬‫څخه‬‫مستغني‬،‫وګرځولې‬‫د‬‫سارت‬‫س‬‫تج‬‫لري‬‫ساري‬‫س‬‫چ‬‫سې‬‫س‬‫ي‬
‫درته‬‫آسانه‬،‫کړې‬‫پسله‬‫هغه‬‫څخه‬‫چي‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫و‬‫سل‬‫س‬‫خپ‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫درې‬
‫نعمتونه‬‫ور‬‫ياد‬،‫کړه‬‫نو‬‫يې‬‫د‬‫هغو‬‫په‬‫مقابل‬‫درې‬‫وصيته‬‫هم‬‫ورته‬‫سړه‬‫س‬‫وک‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫ورت‬
:‫فرمايي‬
    ‫هرڅه‬‫چي‬‫يتيم‬‫دى‬‫قهر‬‫مه‬‫پر‬
،‫کوه‬‫خوار‬‫يې‬‫ونه‬،‫بولې‬‫پر‬‫مال‬‫يې‬‫تېرئ‬‫او‬‫تجاومز‬‫ونه‬،‫کې‬‫د‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫د‬‫سال‬‫س‬‫م‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫ضايع‬‫کولو‬‫سره‬‫ظلم‬‫پر‬‫و‬‫نه‬،‫کې‬‫د‬ :‫يعني‬‫يتيم‬‫دپاره‬‫سه‬‫س‬‫لک‬‫سانه‬‫س‬‫مهرب‬‫پلر‬‫سي‬‫س‬‫داس‬
،‫اوسه‬‫ځکه‬‫ته‬‫هم‬‫يتيم‬‫وې‬‫او‬‫ا‬‫د‬‫پناه‬‫او‬‫ساتني‬‫ځاى‬،‫سى‬‫س‬‫درک‬
    ‫او‬
‫هغه‬‫سوالګر‬‫چي‬‫د‬‫فقر‬‫او‬‫مسکنت‬‫په‬‫سبب‬‫سوال‬‫او‬‫غوښتنه‬،‫کوي‬‫هغه‬‫سه‬‫س‬‫ت‬
‫مزجر‬‫او‬‫بد‬‫ويل‬‫مه‬،‫کوه‬‫که‬‫يو‬‫شئ‬‫درڅخه‬‫وغواړي‬‫وريې‬،‫که‬‫او‬‫که‬‫دي‬‫شئ‬‫نه‬
‫درلودى‬‫نو‬‫يې‬‫په‬‫خوږه‬‫او‬‫پسته‬‫لهجه‬‫سره‬‫جواب‬،‫که‬
    ‫او‬‫خلقو‬‫ته‬‫دغه‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫فضل‬‫او‬
‫نعمتونه‬،‫بيانوه‬‫ځکه‬‫د‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫نعمتو‬‫بيانول‬‫د‬‫شکر‬‫ويلو‬‫په‬‫نيت‬‫عين‬‫شکر‬،‫دى‬
‫الوسي‬‫د‬‫دغه‬‫آياتو‬‫په‬‫ن ی‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫کي‬‫ته‬ :‫وايي‬‫يتيم‬،‫وې‬‫د‬‫شريعته‬‫څخه‬‫بې‬‫سبره‬‫س‬‫خ‬
،‫وې‬‫او‬‫فقير‬،‫وې‬‫ا‬،‫پناهګساه‬،‫هسدايت‬‫او‬‫سى‬‫س‬‫غن‬،‫درکسړه‬‫نسو‬‫تسه‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫لهسي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬
‫نعمتونه‬‫مه‬،‫هېروه‬‫پر‬‫يتيم‬‫مهرباني‬،‫کوه‬‫پسر‬‫سسوالګر‬‫رحسم‬،‫کسوه‬‫او‬‫د‬‫اس‬
‫بندګانو‬‫ته‬‫سمه‬‫او‬‫مستقيمه‬‫د‬‫هدايت‬‫لر‬‫ور‬. . . ‫ښيه‬
‫د‬‫ا‬‫په‬‫فضل‬‫او‬‫توفيق‬‫سره‬‫د‬‫سورة‬‫الضحى‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬‫پاى‬‫ته‬
،‫ورسېدل‬‫او‬‫اوس‬‫به‬‫انشاء‬‫ا‬‫تعالى‬‫د‬‫ة‬ُ ‫و‬ ‫سور‬‫النشراح‬‫په‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬
‫شروع‬. ‫وکم‬
‫وما‬َ ‫توفيقي‬‫ال‬‫بالله‬‫و‬‫هو‬‫السميع‬‫العليم‬
    

12. 12‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
        
         
         
     
‫دغه‬‫سورة‬‫چي‬‫سورة‬‫النشراح‬‫ورته‬‫ويل‬‫کيږي‬‫په‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫نامزل‬‫سوى‬‫س‬‫س‬
،‫دى‬‫او‬‫اته‬‫آياته‬،‫لري‬‫د‬‫قرآن‬‫مجيد‬‫پسه‬‫تلوت‬‫کسي‬)94‫نمسبر‬ (‫سسورة‬،‫دى‬‫او‬‫د‬
‫نزول‬‫په‬‫حساب‬)12‫نمبر‬ (‫سورة‬‫س‬‫س‬،‫دى‬‫د‬‫سحى‬‫س‬‫والض‬‫سر‬‫س‬‫ت‬‫سورة‬‫س‬‫س‬‫سته‬‫س‬‫وروس‬‫سامزل‬‫س‬‫ن‬
‫سوى‬،‫دى‬‫دغه‬‫سورة‬‫هغه‬‫وخت‬‫نامزل‬‫سو‬‫چي‬‫و‬‫رسول‬‫ا‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫د‬‫سارو‬‫س‬‫کف‬‫د‬
‫طرفه‬‫آمزارونه‬‫ورکول‬،‫کېدل‬‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬‫هغه‬‫سل‬‫س‬‫جلي‬‫او‬
‫عالي‬‫مقا م‬‫بيانيږي‬‫کم‬‫چي‬‫د‬‫ا‬Y‫په‬‫حضور‬‫کي‬‫يې‬،‫لري‬‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫س‬‫س‬‫سي‬‫س‬‫ک‬
‫هغه‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫نعمتونه‬‫ياديږي‬‫کم‬‫چي‬‫ا‬Y‫و‬‫خپل‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫سد‬‫س‬‫محم‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سړي‬‫س‬‫ورک‬
،‫دي‬‫چي‬‫هغه‬‫نعمتونه‬‫په‬‫ايمان‬‫سره‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬‫د‬‫سينې‬‫س‬‫س‬‫سوالى‬‫س‬‫خلص‬،‫دى‬
‫په‬‫حکمت‬‫او‬‫عرفان‬‫سره‬‫د‬‫ده‬‫د‬‫مزړه‬‫روښانه‬‫کول‬،‫دي‬‫د‬‫ساء‬‫س‬‫خط‬‫او‬‫ساه‬‫س‬‫ګن‬
‫څخه‬‫د‬‫ده‬‫پاکول‬،‫دي‬‫او‬‫دغه‬‫ټول‬‫د‬‫دې‬‫دپاره‬‫و‬‫رسول‬‫ا‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سانيږي‬‫س‬‫بي‬
‫چي‬‫رسول‬‫ا‬‫ته‬‫د‬‫کافرانو‬‫او‬‫فاجرانو‬‫د‬‫آمزارو‬‫په‬‫مقابل‬‫کي‬‫تسلى‬‫حاصسسله‬
،‫سي‬‫او‬‫د‬‫ده‬‫مبارک‬‫مزړه‬‫په‬‫دغه‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫انوارو‬‫سره‬‫خوشاله‬،‫سي‬
‫لومړئ‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫د‬‫الفاظو‬‫يا‬‫ت‬ُ ‫و‬ ‫تح‬‫اللفظ‬‫ترجمې‬‫ته‬‫متوجه‬:‫سى‬
 ‫آيا‬‫موږ‬‫نه‬‫ده‬‫پراخه‬‫کړې‬‫تا‬‫لره‬
‫سسسسينه‬‫سسسستا‬‫او‬‫مسسسوږ‬
‫کښته‬‫کړى‬‫يا‬‫ايسته‬‫کړى‬‫دى‬‫ستا‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬
‫دروند‬‫بار‬‫ستا‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سار‬‫س‬‫ب‬
‫چسي‬‫سه‬‫س‬‫درن‬‫سړې‬‫س‬‫ک‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫وه‬‫سا‬‫س‬‫ش‬‫يسا‬‫مل‬‫سستا‬
‫او‬‫موږ‬‫پورته‬‫يا‬‫لوړ‬‫کى‬‫تا‬‫لسسره‬
‫ذکر‬‫يا‬‫ياد‬‫ستا‬‫بېشسسکه‬
 ‫د‬‫سسسسسسختى‬‫سسسسسسره‬

13. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬1313
‫آسانتيا‬‫سته‬ ‫خامخسسا‬ 
‫د‬‫سختۍ‬‫سره‬‫آساني‬‫سته‬
 ‫نو‬‫کم‬‫وخت‬‫چي‬‫ته‬‫فارغه‬‫سې‬
‫نسسسو‬‫ځسسسان‬‫سسسستړى‬‫کسسسوه‬ 
‫او‬‫خپل‬‫رب‬‫ته‬‫دي‬‫ميل‬َ ‫او‬‫رغبت‬. ‫کوه‬
        
   
‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫او‬‫آياتو‬‫کي‬‫د‬‫رسسول‬‫س‬‫س‬‫ا‬‫لسوړه‬‫سه‬‫س‬‫درج‬،‫سانيږي‬‫س‬‫بي‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫عسالي‬
‫مقا م‬‫چي‬‫په‬‫دنيا‬‫او‬‫آخرت‬‫کي‬‫يې‬‫لري‬،‫بيانيږي‬‫او‬‫لکه‬‫څرنګه‬‫چي‬:‫فرمايي‬
   ‫د‬‫رسول‬‫ا‬‫نو م‬‫د‬‫ا‬Y‫د‬‫نامه‬‫سره‬‫يو‬‫ځاى‬
،‫کيږي‬
‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫و‬‫هغه‬‫حالتو‬‫ته‬‫اشاره‬‫ده‬‫چي‬‫رسول‬‫ا‬r‫او‬‫د‬‫ده‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫ور‬
‫سره‬‫مومنانو‬‫ته‬‫په‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫د‬‫کفارو‬‫د‬‫طرفه‬‫تکليفونه‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫آمزارون‬‫سول‬‫س‬‫ورک‬
،‫کېدل‬‫ا‬Y‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫داسي‬‫آياتونه‬‫نامزل‬‫کړه‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫و‬‫ده‬r‫او‬‫سانو‬‫س‬‫مومن‬
‫ته‬‫تسلى‬‫او‬‫د‬‫مزړه‬‫ډاډ‬،‫ورکوي‬‫چي‬‫تکليفونه‬‫پاى‬‫ته‬‫رسيږي‬‫او‬‫خوشالي‬‫را‬‫نسزدې‬
،‫ده‬‫پسسسسسر‬‫دښسسسسسمنانو‬‫بسسسسسه‬‫ژر‬‫کاميسسسسسابه‬،‫سسسسسسى‬ 
    
  ‫او‬‫د‬‫سورة‬‫په‬‫آخر‬‫او‬‫انتهاء‬
‫کي‬‫داسي‬‫ياد‬‫آوري‬‫ورته‬:‫وسوه‬
‫کم‬‫وخت‬‫چي‬‫د‬‫رسالت‬‫د‬‫رسولو‬‫څخه‬‫فارغه‬‫سوې‬‫نو‬‫د‬‫ا‬Y‫د‬‫شکر‬‫دپسساره‬‫د‬
‫ا‬‫په‬‫عبادت‬‫مشغوله‬:‫سه‬     
 
‫اوس‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫پوره‬‫ترجمې‬‫او‬‫تفسير‬‫ته‬‫متوجه‬‫سى‬
    ‫ا‬Y‫و‬‫خپل‬‫مکر م‬‫رسول‬‫ته‬‫آيا‬ :‫فرمايي‬
‫موږ‬‫په‬‫حکمت‬ِ‫ان‬‫او‬‫نبوت‬‫سره‬‫ستا‬‫سينه‬‫نه‬‫ده‬‫پراخه‬‫کړې؟‬‫بلکه‬‫پراخه‬‫سړې‬‫س‬‫ک‬‫سو‬‫س‬‫م‬

14. 14‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
،‫ده‬‫دلته‬‫په‬‫ظاهره‬‫سره‬‫لفظ‬‫د‬‫استفها م‬‫او‬‫ستني‬‫س‬‫پوښ‬‫سر‬‫س‬‫ذک‬‫سوى‬‫س‬‫س‬،‫دى‬‫سو‬‫س‬‫خ‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫حقيقت‬‫کي‬‫يې‬‫ن ی‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫تقرير‬‫او‬‫سود‬‫س‬‫وج‬،‫دى‬‫اې‬ :‫سي‬‫س‬‫يعن‬!‫سده‬‫س‬‫محم‬r‫سا‬‫س‬‫خامخ‬‫ستا‬‫س‬‫س‬
‫سينه‬‫موږ‬‫په‬‫سدايت‬‫س‬‫ه‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫پ‬،‫سان‬‫س‬‫ايم‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سور‬‫س‬‫ن‬‫د‬‫سرآن‬‫س‬‫ق‬‫او‬‫ست‬‫س‬‫حکم‬ِ‫ان‬‫سه‬‫س‬‫پراخ‬‫سړې‬‫س‬‫ک‬‫او‬
‫روښانه‬،‫کړېسده‬‫د‬‫رسسول‬‫س‬‫س‬‫ا‬r‫پسه‬‫سسينه‬‫کسي‬‫د‬‫علسم‬‫او‬‫عرفسان‬‫لسوى‬‫لسوى‬
‫دريابونه‬‫پراته‬،‫وه‬‫د‬‫نبوت‬‫او‬‫رسالت‬‫د‬‫رسولو‬‫داسي‬‫قوت‬‫او‬‫سله‬‫س‬‫حوص‬‫سه‬‫س‬‫پرت‬،‫وه‬
‫چي‬‫د‬‫سرو‬‫س‬‫ډي‬‫سمنانو‬‫س‬‫دښ‬‫د‬‫سداوت‬‫س‬‫ع‬‫او‬،‫سالفت‬‫س‬‫مخ‬‫ساليفو‬‫س‬‫تک‬‫او‬‫آمزارو‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫سڅ‬‫س‬‫هي‬‫سه‬‫س‬‫ن‬
. ‫بېرېدى‬
‫ابن‬‫کثير‬‫رحمه‬‫ا‬‫ستا‬ :‫يعني‬ :‫وايي‬‫سينه‬‫سوږ‬‫س‬‫م‬‫سوره‬‫س‬‫من‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫پراخ‬،‫سده‬‫س‬‫کړې‬‫سو‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫لک‬
‫څرنګه‬‫چي‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬r‫سينه‬‫پراخه‬‫ده‬‫دغه‬‫رنګه‬‫يې‬‫شريعت‬‫هم‬‫پراخه‬‫او‬
‫آسانه‬،‫دى‬‫چي‬‫نه‬‫تکليف‬‫پکښي‬‫سته‬‫نه‬،‫تنګي‬
‫څوک‬‫چي‬ :‫وايي‬‫پر‬‫دغه‬‫معناوو‬‫سر‬‫بېره‬‫ښايي‬‫چي‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سق‬‫س‬‫ش‬‫سدر‬‫س‬‫الص‬‫سم‬‫س‬‫ه‬
‫ځني‬‫مقصد‬‫وي‬‫چي‬‫جبريل‬u‫څو‬‫واره‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬r‫سينه‬‫ور‬‫سې‬‫س‬‫څيرل‬،‫ده‬‫سي‬‫س‬‫چ‬
‫يو‬‫وار‬‫په‬‫بني‬‫سعد‬‫کي‬‫دغه‬‫واقعه‬‫سه‬‫س‬‫پېښ‬،‫سوه‬‫س‬‫س‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫س‬‫س‬‫ا‬r‫د‬
‫ماشومانو‬‫سره‬‫په‬‫لوبو‬‫مشغوله‬‫وو‬‫او‬‫جبريل‬u‫د‬‫بلي‬‫لکي‬َ ‫م‬َ ‫سسسره‬‫راغلسسى‬‫او‬‫د‬
‫رسول‬‫ا‬r‫سينه‬‫يې‬‫ور‬‫څيري‬،‫کړه‬‫چي‬‫دغه‬‫قصه‬‫مي‬‫په‬‫سيرة‬‫النبي‬r‫کي‬‫پسسه‬
‫تفصيل‬‫سره‬‫بيان‬،‫کړېده‬‫او‬‫دوهم‬‫وار‬‫يې‬‫د‬‫معراج‬‫په‬‫شپه‬‫سينه‬‫ور‬‫څيري‬. ‫کړه‬
   ‫او‬‫کښته‬،‫کړ‬‫يا‬‫ايسته‬‫کى‬‫موږ‬‫ستا‬‫س‬‫س‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬
‫سسد‬‫س‬‫درون‬‫سسار‬‫س‬‫ب‬   
‫هغه‬‫چي‬‫ستا‬‫شا‬‫يا‬‫مل‬‫يې‬‫در‬‫کږه‬‫کړې‬‫يا‬‫درنه‬‫کړې‬،‫وه‬‫اوس‬‫سو‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫سد‬‫س‬‫درون‬
‫بار‬‫څه‬‫شي‬‫وو‬‫چي‬‫پر‬‫رسول‬‫ا‬r‫سخت‬‫وو‬‫او‬‫بيا‬‫ځني‬‫ايسته‬‫او‬‫پر‬‫آسانه‬‫سو؟‬
‫د‬‫دغه‬‫مقصد‬‫د‬‫سدلو‬‫س‬‫پوهې‬‫ساره‬‫س‬‫دپ‬‫د‬‫سرينو‬‫س‬‫مفس‬‫سف‬‫س‬‫مختل‬‫سونه‬‫س‬‫قول‬‫سه‬‫س‬‫درت‬‫را‬‫سو م‬‫س‬‫نقل‬‫او‬
‫تاسي‬‫هم‬‫ښه‬‫متوجه‬:‫سى‬
‫يو‬‫دا‬‫چي‬‫په‬‫اول‬‫او‬‫شروع‬‫کي‬‫پر‬‫رسول‬‫ا‬r‫د‬‫وحيو‬‫نسزول‬‫سسخت‬‫او‬‫مشسکل‬
،‫وو‬‫لکه‬‫په‬‫سيرة‬‫النبي‬‫کي‬‫چي‬‫مو‬‫اورېدلي‬،‫دي‬‫خو‬‫په‬‫وروسته‬‫کي‬‫آسانه‬،‫سو‬

15. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬1515
‫يا‬‫دا‬‫چي‬‫د‬‫رسالت‬‫د‬‫درانه‬‫مسئوليت‬‫او‬‫ذمه‬‫واريو‬‫احساس‬‫چي‬‫د‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫س‬‫س‬‫ا‬r
‫په‬‫مبارک‬‫مزړه‬‫کي‬‫سخت‬‫او‬‫مشکل‬،‫معلومېدى‬‫هغه‬‫ورته‬‫آسانه‬‫سو‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫د‬
‫سختۍ‬‫احساس‬‫ځني‬‫ليري‬‫کړه‬،‫سو‬
‫يا‬‫د‬‫مزر‬َ ‫و‬ِ‫ان‬‫څخه‬‫مقصد‬‫هغه‬‫مباح‬‫کارونه‬‫دي‬‫چي‬‫کله‬‫کلسه‬‫بسه‬‫رسسول‬‫اس‬r‫د‬‫يسوه‬
‫حکمت‬‫په‬‫سبب‬،‫کول‬‫او‬‫دغه‬‫کار‬‫به‬‫يې‬‫ښه‬‫او‬‫بهتر‬،‫باله‬‫خو‬‫په‬‫وروسته‬‫کي‬‫بسسه‬
‫هغه‬‫کار‬‫خلف‬‫د‬‫حکمت‬ِ‫ان‬‫يا‬‫خلف‬‫د‬‫بهتر‬‫ښکاره‬،‫سو‬‫او‬‫رسول‬‫اس‬r‫بسه‬‫دغسه‬
‫مخالف‬‫کار‬‫د‬‫خپل‬‫لوړ‬‫مقا م‬‫سره‬‫مناسب‬‫نه‬،‫باله‬‫په‬‫دې‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫سه‬‫س‬‫ن‬‫وو‬‫سوښ‬‫س‬‫خ‬‫سي‬‫س‬‫چ‬
‫مزما‬‫څخه‬‫دغه‬‫کار‬‫پېښ‬‫سوى‬،‫واى‬‫بلکه‬‫په‬‫هغه‬‫کار‬‫به‬‫دونه‬‫غمجن‬‫او‬‫ناراضسسه‬
‫وو‬‫لکه‬‫کمه‬‫ګناه‬‫چي‬‫ځني‬‫پېښه‬‫سوې‬،‫وي‬‫نو‬‫ا‬Y‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫سات‬‫س‬‫آي‬‫سريف‬‫س‬‫ش‬
‫سره‬‫دا‬‫مزېرى‬‫ورکى‬‫چي‬‫په‬‫دغسي‬‫کارو‬‫ته‬‫نه‬‫ماخوذه‬،‫کېږې‬‫نو‬
‫دغه‬‫مباح‬‫کارونه‬،‫سوه‬‫او‬‫ع‬َ ‫ض‬ْ‫ه‬ ‫و‬َ ‫يې‬‫دغه‬‫بخښنه‬،‫سوه‬‫لکه‬‫ا‬Y‫چي‬‫په‬‫سورة‬
‫الفتح‬‫کي‬:‫فرمايي‬        
 ‫چي‬ :‫يعني‬‫وبخښي‬‫ا‬‫تا‬‫لره‬‫هغه‬‫پخواني‬‫تير‬‫سوي‬‫سونه‬‫س‬‫ګنه‬‫او‬
‫هغه‬‫وروستني‬،‫ګنهونه‬‫دلته‬‫په‬‫دغه‬‫آيات‬‫شريف‬‫کي‬‫د‬‫ذنب‬‫د‬‫لفظ‬‫څخه‬‫ګنسساه‬
‫او‬‫نافرماني‬‫نه‬‫ده‬،‫مقصد‬‫ځکه‬‫انبياء‬‫عليهم‬‫السل م‬‫معصو م‬،‫دي‬‫هيڅکله‬‫ګناه‬
‫نه‬‫ځني‬،‫پېښيږي‬‫د‬‫مزر‬َ ‫و‬ِ‫ان‬‫او‬‫د‬‫ذنب‬‫د‬‫لفظ‬‫څخه‬‫سد‬‫س‬‫مقص‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سارونه‬‫س‬‫ک‬‫دي‬‫سي‬‫س‬‫چ‬
‫رسول‬‫ا‬r‫به‬‫بهتر‬‫او‬‫اولى‬،‫سل‬‫س‬‫بل‬‫خسو‬‫هغسه‬‫بسه‬‫هغسسي‬‫سه‬‫س‬‫ن‬،‫وه‬‫سه‬‫س‬‫بلک‬‫خلف‬‫د‬
‫حکمت‬‫او‬‫خلف‬‫د‬‫اولى‬‫به‬،‫وه‬‫او‬‫د‬‫ا‬Y‫د‬‫طرفه‬‫څخه‬‫به‬‫عتاب‬‫سه‬‫س‬‫ورت‬،‫سى‬‫س‬‫راغل‬
‫ل‬ً : ‫مث‬‫کم‬ :‫وخت‬‫چسي‬‫منافقسانو‬‫د‬‫جهساد‬‫څخسه‬‫د‬‫پساته‬‫کېسدلو‬‫اجسامزه‬‫غوښستل‬‫او‬
‫بېځايه‬‫عذرونه‬‫يې‬،‫ويل‬‫رسول‬‫ا‬r‫هم‬‫اجامزه‬،‫ورکړه‬
‫يا‬‫يې‬‫د‬‫بدر‬‫په‬‫بنديانو‬‫کي‬‫فديه‬‫قبوله‬،‫کړه‬
‫يا‬‫يې‬‫د‬‫هغه‬‫ړانده‬‫په‬‫مخ‬‫کي‬‫چي‬‫هغه‬‫د‬‫دين‬‫د‬‫مزده‬‫کولو‬‫دپاره‬‫راغلى‬،‫وو‬
‫د‬‫يوه‬‫حکمت‬‫او‬‫مقصد‬‫دپاره‬‫يې‬‫تندئ‬‫تريو‬. ‫کى‬

16. 16‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫د‬ !‫وروڼو‬‫انبياء‬‫عليهم‬‫السل م‬‫دغسي‬‫کارونه‬‫چي‬‫ل‬ً : ‫اص‬‫ګناه‬‫نه‬،‫ده‬‫که‬‫په‬‫قرآن‬
‫مجيد‬‫يا‬‫احاديثو‬‫کي‬‫د‬‫ګناه‬‫په‬‫نامه‬‫سره‬‫ياد‬‫سوي‬،‫وي‬‫د‬‫هغه‬‫سبب‬‫دا‬‫چي‬ :‫دى‬
‫انبياء‬‫عليهم‬‫السل م‬‫په‬‫دغسي‬‫کار‬‫ډېر‬‫غمجن‬،‫کېدل‬‫او‬‫دوى‬‫دغسسسي‬‫مخسسالف‬
‫کار‬‫د‬‫خپل‬‫لوړ‬‫مقا م‬‫سره‬‫لکئق‬‫نه‬،‫باله‬‫نو‬‫دوى‬‫دغسي‬‫مخالف‬‫کار‬‫د‬‫ځان‬‫دپسساره‬
‫ګناه‬،‫بولي‬‫لکه‬‫په‬‫اثر‬‫شريف‬‫کي‬‫چي‬‫راغلي‬‫مومن‬ :‫دي‬‫مسلمان‬‫خپل‬‫سونه‬‫س‬‫ګنه‬
‫داسي‬‫بولي‬‫لکه‬‫يو‬،‫غر‬‫چي‬‫پر‬‫ده‬‫به‬‫را‬،‫ولوېږي‬‫او‬‫منافق‬‫خپل‬‫ګنهونه‬‫داسي‬
‫بولي‬‫لکه‬‫مچ‬‫چي‬‫يې‬‫پر‬‫پزه‬‫کښيني‬‫او‬‫د‬‫لس‬‫په‬‫ښورولو‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سوا‬‫س‬‫ه‬
،‫کي‬‫چي‬‫دا‬‫د‬‫مومن‬‫حال‬،‫وي‬‫نو‬‫د‬‫انبياء‬‫په‬‫باره‬‫کي‬‫څه‬‫فکر‬‫کوى؟‬
‫او‬‫که‬‫مزما‬‫څخه‬‫هم‬‫سهوا‬‫په‬‫ځينو‬‫بحثو‬‫کي‬‫سه‬‫س‬‫کل‬‫سا‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫کل‬‫د‬‫ساء‬‫س‬‫انبي‬‫سم‬‫س‬‫عليه‬‫سل م‬‫س‬‫الس‬
‫دغسي‬‫کارونه‬‫د‬‫ګناه‬‫په‬‫نامه‬‫سسره‬‫ذکسر‬‫سسوي‬‫وي‬‫د‬‫هغسه‬‫مقصسد‬‫هسم‬‫دغسه‬
‫کوتاهي‬‫ده‬‫نه‬،‫ګناه‬‫ځکه‬‫ما‬‫د‬‫آيات‬‫يا‬‫حسديث‬‫د‬‫لفسظ‬‫سه‬‫س‬‫ترجم‬،‫کړېسده‬‫خسو‬‫پسه‬
‫حقيقت‬‫کي‬‫انبياء‬‫عليهم‬‫السل م‬‫د‬‫ګناه‬‫څخه‬‫پاک‬‫او‬‫معصو م‬. ‫دي‬
   ‫او‬‫موږ‬‫ستا‬‫ذکر‬‫او‬‫يادول‬‫لوړ‬‫او‬‫پورته‬،‫کړه‬‫ستا‬
‫درجه‬‫او‬‫مقا م‬‫مي‬‫په‬‫دنيا‬‫او‬‫آخرت‬‫کي‬‫لوړ‬‫او‬‫پورته‬،‫کړه‬‫ا‬Y‫ورته‬:‫فرمسسايي‬
‫مزه‬‫نه‬‫ذکر‬‫کېږ م‬‫يا‬‫مزه‬‫نه‬،‫يادېږ م‬‫مګر‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫سم‬‫س‬‫ه‬‫سا‬‫س‬‫مزم‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سر‬‫س‬‫ذک‬‫سږې‬‫س‬‫کې‬‫او‬
،‫يادېږې‬‫په‬،‫آذان‬،‫اقامت‬‫کلمۀ‬،‫طيبه‬،‫التحيات‬،‫خطبه‬‫او‬‫په‬‫هر‬‫شي‬‫کي‬‫د‬‫اسس‬
Y‫تر‬‫نامه‬‫وروسته‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬r‫نو م‬‫اخستل‬،‫کيږي‬‫په‬‫قرآن‬‫مجيد‬‫کي‬‫چي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫کم‬‫ځاى‬‫کي‬‫ا‬Y‫د‬‫خپل‬‫اطاعت‬‫امر‬‫کړى‬،‫دى‬‫هلته‬‫يې‬‫متصل‬‫د‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫س‬‫س‬‫ا‬r
‫د‬‫امر‬‫منلو‬‫او‬‫اطاعت‬‫امر‬‫هم‬‫کړى‬،‫دى‬‫ا‬ :‫ل‬ً : ‫مث‬Y‫د‬‫آل‬‫عمران‬‫په‬‫سورة‬‫س‬‫س‬‫سي‬‫س‬‫ک‬
:‫سايي‬‫س‬‫فرم‬     ‫او‬
‫داسي‬‫نور‬‫هم‬‫ډير‬‫آياتونه‬،‫سته‬‫همدارنګه‬‫د‬‫سول‬‫س‬‫رس‬‫س‬‫س‬‫ا‬r‫سو م‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سو‬‫س‬‫ملکئک‬‫او‬
‫انبياوو‬‫کي‬‫ډير‬‫لوړ‬،‫دى‬‫او‬‫د‬‫دنيا‬‫ټول‬‫پوهان‬‫د‬‫رسول‬‫ا‬r‫نو م‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سر‬‫س‬‫ډي‬‫سزت‬‫س‬‫ع‬
‫سره‬. ‫يادوي‬

17. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬1717
    ‫نو‬‫بېشکه‬‫چي‬‫د‬‫سختۍ‬‫سره‬‫سانتيا‬‫س‬‫آس‬
،‫سته‬‫پسله‬ :‫يعني‬‫مشکلتو‬‫او‬‫تکاليفو‬‫څخه‬‫آسانتيا‬‫او‬‫راحت‬،‫راځي‬
‫مفسرين‬‫رسول‬ :‫وايي‬‫س‬‫س‬‫ا‬r‫او‬‫د‬‫ده‬‫اصسحاب‬‫د‬‫مشسرکانو‬‫د‬‫آمزارو‬‫پسه‬‫سسبب‬‫پسه‬
‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫په‬‫تکاليفو‬‫او‬‫سختيو‬‫کي‬،‫وه‬‫ا‬Y‫په‬‫دغه‬‫آيات‬‫سره‬‫د‬‫آسسسانتيا‬
‫وعده‬‫ور‬‫سره‬،‫وکړه‬‫څرنګه‬‫چي‬‫ا‬Y‫د‬‫سورة‬‫په‬‫شروع‬‫کي‬‫سل‬‫س‬‫خپ‬‫سونه‬‫س‬‫نعمت‬‫د‬
‫ده‬r‫د‬‫تسلى‬‫او‬‫مزړه‬‫ښه‬‫کېدلو‬‫دپاره‬‫ور‬‫ساد‬‫س‬‫ي‬،‫سړه‬‫س‬‫ک‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫لک‬‫اوس‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫اس‬Y
‫ورته‬‫هغه‬ :‫وايي‬‫ذات‬‫چي‬‫تا‬‫ته‬‫يې‬‫دغه‬‫لوى‬‫نعمتونه‬‫در‬‫کړي‬،‫دي‬‫پر‬‫دغه‬‫کفارو‬
‫به‬‫دي‬‫غالبه‬‫هم‬،‫کي‬‫او‬‫ستا‬‫دين‬‫به‬‫لوړ‬‫او‬‫ښکاره‬،‫سي‬‫او‬‫قريبه‬‫ده‬‫چي‬‫دغسسه‬
‫سختۍ‬‫دي‬‫په‬‫سانتيا‬‫س‬‫آس‬‫وو‬‫سدلي‬‫س‬‫ب‬،‫سي‬‫س‬‫س‬‫سو‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫ځک‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سرار‬‫س‬‫تک‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سا‬‫س‬‫بي‬‫سه‬‫س‬‫ورت‬
:‫وفرمايل‬    ‫بېشکه‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫د‬‫سختۍ‬‫س‬‫س‬‫سره‬‫س‬‫س‬
‫آسانتيا‬،‫سته‬‫پسله‬‫دغه‬‫تنګيو‬‫څخه‬‫به‬‫پراخي‬‫او‬‫آساني‬،‫راسي‬‫نو‬‫ته‬‫مه‬‫غمجن‬
. ‫کېږه‬
   ‫نو‬‫کم‬‫وخت‬‫چي‬‫د‬‫مخلوق‬‫يا‬‫خلقو‬‫د‬‫دعوت‬
‫څخه‬‫فارغه‬،‫سوې‬‫نو‬‫د‬‫خالق‬‫په‬‫عبادت‬‫کي‬‫کوښسښ‬،‫کسوه‬‫کسم‬‫وخست‬‫چسي‬‫د‬
‫دنيوي‬‫امورو‬‫څخه‬‫فارغه‬،‫سوې‬‫د‬‫آخرت‬‫په‬‫طلب‬‫کي‬‫ځان‬‫ستړى‬. ‫که‬
   ‫خپل‬‫ميل‬َ ‫او‬‫رغبت‬ُ ‫و‬‫دي‬‫ټول‬‫و‬‫هغه‬‫څه‬‫ته‬
‫متوجه‬‫که‬‫چي‬‫د‬‫ا‬Y‫سره‬،‫دي‬‫دغه‬‫فاني‬‫دنيا‬‫ته‬‫ميل‬َ ‫مه‬،‫کوه‬
‫ابن‬‫کثير‬‫رحمه‬‫ا‬‫د‬‫دغه‬‫آياتو‬‫په‬‫ترجمه‬‫کي‬‫کم‬ :‫يعني‬ :‫وايي‬‫وخت‬‫چسسي‬‫د‬‫دنيسسوي‬
‫کارو‬‫او‬‫مشغولتيا‬‫څخه‬‫فارغه‬،‫سې‬‫او‬‫د‬‫دنيوي‬‫امورو‬‫سره‬‫دي‬‫علقه‬،‫وشکول‬
‫نو‬‫په‬‫فارغه‬‫مزړه‬‫او‬‫په‬‫شوق‬‫سره‬‫د‬‫ا‬‫عبادت‬‫ته‬،‫ودرېږه‬‫خپسل‬،‫ست‬‫س‬‫ني‬‫ميسل‬َ
‫او‬‫رغبت‬ُ ‫و‬‫دي‬‫خا ص‬‫ا‬Y‫لره‬. ‫وګرمزوه‬

18. 18‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫د‬‫ا‬Y‫په‬‫فضل‬‫او‬‫توفيق‬‫سره‬‫د‬‫سورة‬‫النشراح‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬‫پاى‬‫ته‬
،‫ورسېدل‬‫او‬‫اوس‬‫به‬‫انشاء‬‫ا‬‫تعالى‬‫د‬‫ة‬ُ ‫و‬ ‫سور‬‫التين‬‫په‬‫ترجمه‬‫او‬‫تفسير‬
‫شروع‬. ‫وکم‬
‫وما‬َ ‫توفيقي‬‫ال‬‫بالله‬‫و‬‫هو‬‫السميع‬‫العليم‬
    
       
        
       
       
      
 
‫سورة‬‫التين‬‫په‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫کي‬‫نامزل‬‫سوى‬،‫دى‬‫اته‬‫ساته‬‫س‬‫آي‬‫او‬‫سوه‬‫س‬‫ي‬‫سوع‬‫س‬‫رک‬،‫سري‬‫س‬‫ل‬‫د‬
‫قرآن‬‫مجيد‬‫د‬‫تلوت‬‫په‬‫حساب‬)95‫نمبر‬ (‫سورة‬‫دى‬‫او‬‫د‬‫نزول‬‫په‬‫ساب‬‫س‬‫حس‬)28(
‫نمبر‬‫سورة‬،‫دى‬‫د‬‫البروج‬‫تر‬‫سورة‬‫وروسته‬‫نامزل‬‫سوى‬،‫دى‬
‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫دوه‬‫مهم‬‫حالته‬‫بيا‬،‫سږي‬‫س‬‫ني‬‫سو‬‫س‬‫ي‬‫دا‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫س‬‫س‬‫ا‬Y‫انسسان‬‫يسا‬‫سر‬‫س‬‫بش‬
‫مکر م‬‫کړى‬،‫دى‬‫او‬‫دوهم‬‫حالت‬‫پر‬‫حساب‬‫او‬‫جزاء‬‫ايمان‬‫راوړل‬. ‫دي‬
‫لومړئ‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫د‬‫الفاظو‬‫يا‬‫ت‬ُ ‫و‬ ‫تح‬‫اللفظ‬‫ترجمې‬‫ته‬‫متوجه‬‫سى‬
    
. ‫لکه‬‫مخ‬‫کي‬‫چي‬‫درته‬‫و‬‫ويل‬‫سوه‬‫س‬‫س‬‫واو‬‫د‬‫سم‬‫س‬‫قس‬‫ساره‬‫س‬‫دپ‬،‫دى‬
‫سم‬‫س‬‫قس‬ :‫سي‬‫س‬‫يعن‬‫دى‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سر‬‫س‬‫انځ‬ِ‫ان‬‫او‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫مزيتون‬‫قسم‬‫دى‬‫او‬‫د‬‫سور‬‫س‬‫ط‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سره‬‫س‬‫غ‬‫سم‬‫س‬‫قس‬‫دى‬
‫چسسسسسسسسسسسي‬‫مبسسسسسسسسسسسارک‬‫دى‬
‫او‬‫په‬‫دغه‬‫ښار‬‫قسم‬‫دى‬
‫چي‬‫سان‬‫س‬‫ام‬‫سونکى‬‫س‬‫ورک‬،‫دى‬‫د‬ :‫سي‬‫س‬‫يعن‬‫سې‬‫س‬‫مک‬‫سې‬‫س‬‫مکرم‬،‫سار‬‫س‬‫ښ‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫درې‬
‫سمه‬َ ‫ق‬َ ‫د‬‫چشي‬‫دپاره‬‫ياد‬‫سوه؟‬‫د‬‫قسم‬‫جواب‬‫دا‬:‫دى‬‫خامخا‬‫پسسه‬
‫تحقيق‬‫موږ‬‫پيسسدا‬‫کسسړى‬‫دى‬

19. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬1919
‫انسسسان‬ ‫پسسه‬‫ډېسسر‬‫ښسسه‬
‫اعتسسسسسدال‬‫يسسسسسا‬‫شسسسسسکل‬‫سسسسسسره‬
‫بيا‬‫موږ‬‫دغه‬‫انسان‬‫سرمزاوه‬‫س‬‫وګ‬
‫سسسسسر‬‫س‬‫ډي‬‫سسسسسته‬‫س‬‫کښ‬‫سسسسسر‬‫س‬‫ت‬‫سسسسستو‬‫س‬‫کښ‬
‫بېله‬‫هغه‬‫کسانو‬‫څخسسه‬
‫چي‬‫ايمان‬‫يې‬‫راوړى‬‫دى‬‫او‬‫کړي‬‫يې‬‫دي‬
‫ښه‬‫عملسسونه‬‫نسسو‬
‫وي‬‫بسسسسسسسسسه‬‫دوى‬‫لسسسسسسسسسره‬‫ثسسسسسسسسسواب‬
‫بېله‬‫انتهاء‬‫او‬‫انقطاع‬‫څخه‬‫پس‬
‫څه‬‫شي‬‫دى‬‫چي‬‫تا‬‫ساعث‬‫س‬‫ب‬‫سوي‬‫س‬‫ک‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫درواغ‬‫سو‬‫س‬‫بلل‬
‫وروسته‬‫تر‬‫دغه‬‫واضحه‬‫دلکئلو‬
‫پر‬‫ورځ‬‫د‬‫قيامت‬ ‫آيا‬‫نه‬‫دى‬‫اسس‬
‫سسه‬‫س‬‫ښ‬‫سسوى‬‫س‬‫ل‬‫سساکم‬‫س‬‫ح‬
‫تر‬‫ټولو‬‫حاکمانو؟‬‫بلکه‬‫س‬‫س‬‫ا‬Y‫سر‬‫س‬‫ت‬‫سو‬‫س‬‫ټول‬‫سانو‬‫س‬‫حاکم‬‫سوى‬‫س‬‫ل‬‫ساکم‬‫س‬‫ح‬‫دى‬‫او‬‫سر‬‫س‬‫پ‬
‫ټولو‬‫حاکمانو‬‫حکم‬‫کونکى‬. ‫دى‬
‫د‬‫دغه‬‫سورة‬‫شروع‬‫په‬‫قسم‬‫سره‬،‫وسوه‬‫او‬‫قسم‬‫په‬‫هغه‬‫درو‬‫ځسايو‬‫سسره‬‫دى‬
‫چي‬‫ا‬Y‫د‬‫وحيو‬‫په‬‫نزول‬‫سره‬‫مبارک‬‫او‬‫مشرف‬‫سړي‬‫س‬‫ک‬،‫دي‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫درو‬‫سر‬‫س‬‫ذک‬
‫سوو‬‫ځايو‬‫کي‬‫ا‬Y‫پر‬‫خپلو‬‫انبياء‬‫عليهسسم‬‫السسسل م‬‫ي‬ِ‫ان‬ ‫وح‬‫نامزلي‬‫کړي‬،‫دي‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬
‫درې‬‫ځايونه‬‫بيت‬ )‫المقدس‬‫جبل‬ ) ((‫طور‬‫او‬‫مکه‬ )‫مکرمه‬،‫دي‬ (
       
 ‫قسم‬‫يې‬‫پر‬‫څه‬‫شي‬‫ياد‬‫کى؟‬‫قسم‬‫سر‬‫س‬‫پ‬‫دې‬‫دى‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫س‬‫س‬‫ا‬Y
‫انسان‬‫مکر م‬‫کړى‬،‫دى‬‫په‬‫ښه‬‫شکل‬‫او‬‫قيافه‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫سوړ‬‫س‬‫ج‬‫سړى‬‫س‬‫ک‬،‫دى‬‫سو‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫ک‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬
‫انسان‬‫د‬‫خپل‬‫رب‬‫د‬‫نعمتو‬‫شکر‬‫نه‬‫کي‬،‫آداء‬‫نو‬‫سه‬‫س‬‫ب‬‫سې‬‫س‬‫ي‬‫د‬‫سم‬‫س‬‫جهن‬‫و‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سته‬‫س‬‫کښ‬
‫مزېرخانو‬‫ته‬‫ور‬. ‫واچوي‬

20. 20‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫او‬‫په‬‫دغه‬‫سورة‬‫کي‬‫و‬‫هر‬‫هغه‬‫چا‬‫ته‬‫چي‬‫د‬‫سا‬‫س‬‫بي‬‫را‬‫سدي‬‫س‬‫ژون‬‫سدلو‬‫س‬‫کې‬‫سه‬‫س‬‫څخ‬‫سار‬‫س‬‫انک‬
‫کوي‬‫توبيخ‬‫او‬‫سر‬‫مزنش‬‫ور‬‫کول‬‫سوى‬،‫دى‬‫سا‬‫س‬‫آي‬‫سله‬‫س‬‫پس‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫سحه‬‫س‬‫واض‬‫او‬‫سکاره‬‫س‬‫ښ‬
‫دليلو‬‫څخه‬‫چي‬‫د‬‫رب‬‫العالمين‬‫پر‬‫قدرت‬‫دللت‬،‫کوي‬‫بيا‬‫هم‬‫چا‬‫ته‬‫د‬‫سار‬‫س‬‫انک‬ِ‫ان‬‫ساى‬‫س‬‫ځ‬
‫پاته‬‫کيږي؟‬‫تاسي‬‫نه‬‫ګورى‬‫چي‬‫جنس‬‫انسان‬‫يا‬‫بشر‬‫څنګه‬‫جوړ‬‫سوى‬‫دى؟‬
‫په‬‫ښه‬‫ښايسته‬،‫شکل‬‫جګ‬‫او‬‫لوړ‬،‫قسامت‬‫مناسسب‬،‫انسدامونه‬‫پسه‬‫علسم‬‫او‬‫فهسم‬
‫سره‬‫ښايسته‬،‫سسوى‬‫عقسل‬‫او‬‫تميسز‬‫ورکسول‬،‫سسوى‬‫خسبري‬‫او‬‫ادب‬‫ور‬‫ښسوول‬
،‫سوي‬
      ‫او‬‫بيا‬‫سورة‬‫د‬‫ا‬Y
‫په‬،‫عدل‬‫مومنانو‬‫ته‬‫په‬‫ثواب‬،‫ورکولو‬‫او‬‫سافرانو‬‫س‬‫ک‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫سه‬‫س‬‫پ‬‫سذاب‬‫س‬‫ع‬،‫سو‬‫س‬‫ورکول‬‫ساى‬‫س‬‫پ‬‫سه‬‫س‬‫ت‬
‫رسول‬‫سوى‬. ‫دى‬
       
 
‫اوس‬‫د‬‫مبارکو‬‫آياتو‬‫و‬‫پوره‬‫ترجمې‬‫او‬‫تفسير‬‫ته‬‫متوجه‬‫سى‬
  ‫دا‬‫قسم‬،‫دى‬‫س‬‫س‬‫ا‬ :‫يعني‬Y‫مزه‬ :‫سايي‬‫س‬‫فرم‬‫سه‬‫س‬‫پ‬
‫انځر‬‫او‬‫په‬‫مزيتون‬‫سره‬‫قسم‬،‫يادو م‬‫خو‬‫ل‬ً : ‫اص‬‫قسم‬‫په‬‫هغه‬‫ځاى‬‫سره‬‫دى‬‫چسسي‬
‫په‬‫هغه‬‫کي‬‫انځر‬‫او‬‫مزيتون‬‫را‬‫شنه‬،‫کيږي‬‫انځر‬‫په‬‫دمشق‬ِ‫ان‬‫کي‬‫ډير‬‫سنه‬‫س‬‫ش‬،‫سږي‬‫س‬‫کي‬‫او‬
‫مزيتون‬‫په‬‫بيت‬‫المقدس‬،‫کي‬‫نو‬‫دلته‬‫اشاره‬‫و‬‫هغه‬‫دوو‬‫غسرو‬‫تسه‬‫ده‬‫چسي‬‫و‬‫بيست‬
‫المقدس‬‫ته‬‫نزدې‬‫پراته‬،‫دي‬‫دلته‬ :‫يعني‬‫په‬‫ونو‬‫او‬‫درختو‬‫قسم‬‫نه‬،‫يسسادوي‬‫بلکسسه‬
‫په‬‫هغه‬‫مقدس‬‫ځاى‬‫قسم‬‫يادوي‬‫چي‬‫دغه‬‫وني‬‫سه‬‫س‬‫هلت‬‫سري‬‫س‬‫ډي‬،‫دي‬‫او‬‫سم‬‫س‬‫ه‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬
‫ساى‬‫س‬‫ځ‬‫د‬‫سرت‬‫س‬‫حض‬‫سى‬‫س‬‫عيس‬u‫د‬‫سدلو‬‫س‬‫مزېږې‬‫او‬‫ست‬‫س‬‫بعث‬‫ساى‬‫س‬‫ځ‬،‫دى‬
 ‫او‬‫قسم‬‫دى‬‫په‬‫مبارک‬‫غره‬‫د‬‫کوه‬،‫سور‬‫س‬‫ط‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سر‬‫س‬‫غ‬
‫چي‬‫پر‬‫هغه‬‫غره‬‫ا‬Y‫د‬‫موسى‬u‫سره‬‫خبري‬‫کړي‬،‫دي‬‫دغه‬‫غره‬‫ته‬‫طسسور‬ )
‫سيناء‬‫هم‬ (‫ويل‬،‫کيږي‬‫چي‬‫ډيري‬‫درختي‬،‫سري‬‫س‬‫ل‬‫د‬‫سيناء‬‫س‬‫س‬‫او‬‫سينين‬‫س‬‫س‬‫س ی‬‫س‬‫ن‬ْ‫ه‬ ‫مع‬‫سم‬‫س‬‫ه‬
‫دغه‬‫ده‬‫چي‬‫په‬‫مېوه‬‫لرونکو‬‫ونو‬‫ښايسسته‬‫او‬‫مبسارک‬،‫دى‬‫هسر‬‫هغسه‬‫غسر‬‫چسي‬
‫مېوه‬‫لرونکي‬‫درختي‬‫ډيري‬‫ولري‬‫و‬‫هغه‬‫ته‬‫سينين‬‫او‬‫سيناء‬‫ويل‬. ‫کيږي‬

21. ‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬2121
   ‫او‬‫قسم‬‫دى‬‫په‬‫هغه‬‫ښار‬‫چي‬‫امان‬
‫ورکونکى‬،‫دى‬‫چي‬‫هغه‬‫مکه‬‫مکرمه‬،‫ده‬‫په‬‫دغه‬‫درو‬‫ځايو‬‫سره‬‫د‬‫قسم‬‫سادولو‬‫س‬‫ي‬
‫څخه‬‫مقصد‬‫د‬‫دغه‬‫ځايو‬‫د‬‫شرف‬‫ښکاره‬‫کول‬،‫دي‬‫د‬‫دغه‬‫ځايو‬‫په‬‫هر‬‫ځاى‬‫کسي‬
‫د‬‫اولو‬ُ ‫و‬‫العزمه‬‫انبياوو‬‫څخه‬‫يو‬‫نبي‬‫مرسل‬‫را‬‫لېږل‬‫سوى‬،‫دى‬‫چي‬‫هر‬‫نبي‬‫يې‬‫د‬
‫لوى‬‫شريعت‬‫خاوند‬‫هم‬،‫دى‬‫د‬‫تين‬‫او‬‫مزيتون‬‫ځاى‬‫ست‬‫س‬‫بي‬‫سدس‬‫س‬‫المق‬،‫دى‬‫سم‬‫س‬‫ک‬‫سي‬‫س‬‫چ‬
‫عيسى‬u‫پکښي‬‫را‬‫لېږل‬‫سوى‬،‫دى‬‫او‬‫طور‬‫سينين‬‫هغه‬‫ځاى‬‫دى‬‫چي‬‫اسس‬Y
‫د‬‫موسى‬u‫سره‬‫خبري‬‫کړي‬،‫دي‬‫او‬‫بلد‬‫المين‬‫هغه‬‫ښار‬‫دى‬‫چي‬‫ا‬Y‫محمد‬
r‫پکښي‬‫را‬‫لېږلى‬،‫دى‬‫او‬‫د‬‫توراة‬‫په‬‫آخر‬‫کي‬‫هم‬‫دغه‬‫درې‬‫ځايونه‬‫ذکر‬‫سسسوي‬
،‫دي‬‫هلته‬‫نور‬ُ ‫و‬ :‫وايي‬‫د‬‫طور‬‫سيناء‬‫څخه‬،‫راغلى‬‫دا‬ )‫هغه‬‫غر‬‫دى‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫سه‬‫س‬‫هلت‬‫اس‬
Y‫د‬‫موسى‬u‫سره‬‫خبري‬‫کړي‬‫او‬ (‫دي‬‫په‬‫ساعير‬‫کي‬‫و‬‫ځلېدى‬‫يا‬‫راپورته‬،‫سو‬)
‫يعني‬‫د‬‫بيت‬‫المقدس‬‫د‬‫غره‬،‫څخه‬‫دا‬‫هغه‬‫ځاى‬‫دى‬‫چي‬‫عيسى‬u‫ځني‬‫مبعسسوث‬
‫کړه‬‫او‬ (‫سو‬‫د‬‫جبل‬‫فاران‬‫څخه‬‫لوړ‬‫او‬‫نشر‬،‫سو‬‫فاران‬ )‫د‬‫سې‬‫س‬‫مک‬‫سې‬‫س‬‫مکرم‬‫د‬‫سرو‬‫س‬‫غ‬
‫څخه‬‫يو‬‫غر‬،‫دى‬‫او‬‫مکه‬‫مکرمه‬‫هغه‬‫ځساى‬‫دى‬‫چسي‬‫محمسد‬‫هلتسه‬‫پسه‬‫رسسالت‬
‫سره‬‫مبعوث‬‫کړه‬(‫سو‬
‫ا‬Y‫په‬‫دغه‬‫درو‬‫ځايو‬‫سره‬‫قسم‬‫ياد‬،‫کى‬‫د‬‫قسم‬‫جواب‬‫څه‬‫شي‬‫دى؟‬‫يا‬‫قسم‬
‫د‬‫څه‬‫دپاره‬،‫دى‬‫نو‬‫ا‬Y‫پسي‬:‫فرمايي‬   
  ‫دغه‬‫قسمونه‬‫د‬‫دې‬‫دپاره‬‫وه‬‫چي‬‫ا‬Y‫پسي‬
:‫فرمايي‬‫په‬‫تحقيق‬‫ما‬‫انسان‬‫په‬‫ښه‬‫شکل‬‫او‬‫قيافه‬‫پيدا‬‫کړى‬،‫دى‬‫دغه‬‫انسان‬
‫هغه‬‫لهي‬ْ‫ه‬ ‫ا‬‫مخلوق‬‫دى‬‫چي‬‫نن‬‫ورځ‬‫سپوږمۍ‬‫ته‬،‫خيژي‬‫کمپيوټر‬‫او‬‫موباکئل‬‫يې‬
‫اختراع‬‫کړى‬،‫دى‬‫تر‬‫ټولو‬‫مخلوقاتو‬‫لوړ‬‫او‬‫مشرف‬،‫دى‬‫ټول‬‫هغه‬‫مخلوق‬‫او‬
‫موجود‬‫شيان‬‫چي‬‫موږ‬‫يې‬‫وينو‬‫د‬‫انسان‬‫په‬‫خدمت‬‫کي‬،‫دي‬‫دغه‬‫انسان‬‫چي‬
‫هم‬‫خبري‬‫کونکى‬‫هم‬‫ښايسته‬،‫دى‬‫هم‬‫فهيم‬‫او‬‫عاقل‬،‫دى‬‫د‬‫چا‬‫مخلوق‬‫دى؟‬
‫چا‬‫پيدا‬‫کړى‬‫دى؟‬‫ا‬Y.

22. 22‫د‬‫آخرنيو‬‫کوچنيو‬‫سورتو‬‫تفسير‬
‫نو‬‫که‬‫دغه‬‫تر‬‫هر‬‫چا‬‫لوړ‬‫انسان‬‫خپل‬‫رب‬‫ونه‬،‫پېژني‬‫او‬‫خپله‬‫هغسسه‬‫وظيفسسه‬‫آداء‬
‫نه‬‫کي‬‫چي‬‫د‬‫هغه‬‫دپاره‬‫پيدا‬‫سوى‬،‫دى‬‫او‬‫د‬‫خپل‬‫سالق‬‫س‬‫خ‬Y‫سکر‬‫س‬‫ش‬‫آداء‬‫سه‬‫س‬‫ن‬،‫سي‬‫س‬‫ک‬
‫ا‬Y‫څسه‬ :‫فرمسايي‬‫بسه‬‫ور‬‫سسره‬‫وکسم؟‬ 
  ‫سو‬‫س‬‫ن‬‫سه‬‫س‬‫دغ‬‫سه‬‫س‬‫سرکښ‬‫او‬‫سا‬‫س‬‫ن‬
‫شکره‬‫انسان‬‫به‬‫اسفل‬َ ‫و‬‫سافلين‬‫ته‬‫ور‬،‫ولم‬‫د‬ :‫يعني‬‫جهنم‬‫د‬‫اور‬‫سه‬‫س‬‫هغ‬‫سته‬‫س‬‫کښ‬
‫سسسسته‬‫س‬‫کښ‬،‫سسسسايونه‬‫س‬‫ځ‬  
 ‫بېله‬‫هغو‬‫کسسسانو‬
‫څخه‬‫چي‬‫ايمان‬‫يې‬‫راوړى‬‫دى‬‫او‬‫ښه‬‫عمل‬‫يې‬‫کړى‬،‫دى‬‫تقوى‬ :‫يعني‬‫کسسونکي‬
‫مومنان‬‫د‬‫جهنم‬‫د‬‫اور‬‫او‬‫عذابه‬‫څخه‬‫خل ص‬،‫دي‬
‫وروڼو‬‫ښه‬ !‫متوجه‬،‫سى‬‫مزه‬‫نه‬‫وايم‬‫بلکه‬‫دا‬‫د‬‫ا‬Y‫قول‬،‫دى‬‫چي‬‫د‬‫سذاب‬‫س‬‫ع‬
‫څخه‬‫د‬‫خلصوالي‬‫دپاره‬‫يواځي‬‫ايمان‬‫نه‬‫دى‬،‫سافي‬‫س‬‫ک‬‫سه‬‫س‬‫بلک‬‫د‬‫سان‬‫س‬‫ايم‬‫سره‬‫س‬‫س‬‫سل‬‫س‬‫عم‬
‫صالح‬‫هم‬‫په‬‫کار‬،‫دى‬‫نو‬‫دغه‬‫کسان‬‫چي‬‫هسم‬‫مومنسان‬‫دي‬‫او‬‫هسم‬‫عمسل‬‫صسالح‬
،‫سري‬‫س‬‫ل‬‫د‬‫سو‬‫س‬‫هغ‬‫ساره‬‫س‬‫دپ‬‫سه‬‫س‬‫څ‬‫سي‬‫س‬‫ش‬‫دي؟‬‫س‬‫س‬‫ا‬Y:‫سايي‬‫س‬‫فرم‬  
 ‫د‬‫دوى‬‫دپاره‬‫همېشنئ‬‫ثواب‬،‫دى‬‫بېله‬‫انتهساء‬‫او‬‫قطعسه‬‫کېسدلو‬
،‫څخه‬‫هغو‬‫لره‬‫داسي‬‫نعمتونه‬‫دي‬‫چي‬‫نه‬‫کميږي‬‫او‬‫نه‬،‫ختميږي‬‫او‬‫نه‬‫بسه‬‫هسم‬‫د‬
‫چا‬‫احسان‬‫پر‬‫پروت‬،‫وي‬‫چي‬‫هغه‬‫نو‬‫جنت‬‫دار‬‫المتقين‬،‫دى‬
    ‫دغه‬‫آيات‬‫شريف‬‫د‬‫توجه‬‫د‬‫جلبولو‬‫پر‬
‫قسم‬‫انسان‬‫ته‬‫خطاب‬،‫دى‬‫اې‬ :‫يعنسي‬‫پسسله‬ !‫انسسانه‬‫دغسه‬‫واضسحه‬‫او‬‫ښسکاره‬
‫دلکئلو‬‫څخه‬‫چي‬‫د‬‫ا‬Y‫پر‬‫قدرت‬‫يې‬‫ته‬‫وينې‬‫او‬،‫اورې‬‫چي‬‫انسان‬‫يې‬‫د‬‫نطفسسې‬
‫څخه‬‫پيدا‬‫کړى‬،‫دى‬‫او‬‫بيا‬‫يې‬‫پر‬‫عقل‬‫او‬‫خبرو‬‫سر‬‫بېره‬‫دغسي‬‫سته‬‫س‬‫ښايس‬‫سکل‬‫س‬‫ش‬
‫او‬‫قيافه‬‫ورکړي‬،‫دي‬‫نو‬‫څه‬‫شي‬‫تا‬‫و‬‫دې‬‫سه‬‫س‬‫ت‬‫ور‬‫سولي‬‫س‬‫ب‬‫سي‬‫س‬‫چ‬‫د‬‫سامت‬‫س‬‫قي‬‫ورځ‬‫درواغ‬
‫وبولې‬‫او‬‫انکار‬‫ځني‬‫وکي؟‬‫نه‬‫يې‬‫ومنې؟‬
‫پسله‬‫دغه‬‫ټولو‬‫دلکئلو‬‫او‬‫علمو‬‫بيا‬‫هم‬‫انکار‬‫کوې؟‬‫د‬‫ثواب‬‫او‬‫عقاب‬ِ‫ان‬‫عقيده‬‫نسسه‬
‫لسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسرې؟‬  