history

1. Οι επέτειοι ιστορικής μνήμης:
Η σχέση τους με τη διδασκαλία της
Ιστορίας και τη σχολική ζωή.
Προβληματισμοί και εναλλακτικές
μεθοδολογικές αρχές
και προσεγγίσεις
Ιωάννα Δεκατρή, ΜSc Διδακτική Ιστορίας
Υπεύθυνη Πολιτιστικών θεμάτων ΔΔΕ
Γ΄Αθήνας
Ναύπακτος- Σάββατο, 29 Σεπτεμβρίου 2018
1

2. «Σχολικές Γιορτές»
• Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης
• Παγκόσμιες Ημέρες
• Ημέρες αφιερωμένες π.χ. στο σχολικό
αθλητισμό, κ.ά.
• Τοπικές εκδηλώσεις μνήμης ή άλλης
νοηματοδότησης
Ορίζονται από θεσμικά κανονιστικά κείμενα
Πολιτείας/ Τ.Α.
Π.χ. ΦΕΚ, Εγκυκλίους, Έγγραφα Τοπικής
Αυτοδιοίκησης, κλπ

3. Τί εἶναι ἡ πατρίδα μας; Μὴν εἶν᾿ οἱ κάμποι;
Μὴν εἶναι τ᾿ ἄσπαρτα ψηλὰ βουνά;
Μὴν εἶναι ὁ ἥλιος της, ποὺ χρυσολάμπει;
Μὴν εἶναι τ᾿ ἄστρα της τὰ φωτεινά;
του Ιωάννη Πολέμη
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/iwannhs_polemhs_poems.htm#%CE%A4%CE%99_%CE%95%CE%99
%CE%9D%CE%91%CE%99_%CE%97_%CE%A0%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%94%CE%91_%CE%9C%
CE%91%CE%A3

4. Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης
και Διδασκαλία της Ιστορίας
ή
Διδάσκουν Ιστορία οι επετειακοί
εορτασμοί ιστορικών γεγονότων;;
Και αν ναι,
με ποιόν τρόπο;
(Βλ. «Κρυφό Σχολειό», «Χορός του Ζαλόγγου» )

5. Σήμερα…ποιες;
• 25η Μαρτίου 1821 (Εθνική γιορτή) [Β.Δ. 1838]
• [12 Οκτωβρίου 1944: Απελευθέρωση Αθήνας από τα
ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής (2015)]
• 28η Οκτωβρίου 1940 (Εθνική γιορτή) [1941 & 1944]
• 17η Νοέμβρη 1973 (Επέτειος Εκπ/κής Κοινότητας)
[1981]
• 27 Ιανουαρίου 1945(Επέτειος Μνήμης Εβραίων
Μαρτύρων Ολοκαυτώματος) [2004]
• Τοπικές Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης (Απελευθέρωση
πόλης, κλπ)

6. ΕΠΕΤΕΙΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
• «Εθνικές γιορτές» : Στιγμές «επιλεγμένης δόξας» του
εθνικού κράτους, όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα
από τις διεργασίες κυρίως του 19ου – 20ου αιώνα, Και
ήταν αυτές κυρίως άξιες μνήμης και εορτασμού
• με τον προβολέα να φωτίζει τα γεγονότα από την
οπτική γωνία και με αντίστοιχα «παραμορφωτικά»
κάτοπτρα
• που σε κάθε πολιτική-κοινωνική- ιστορική περίοδο
θεωρήθηκε ότι εξυπηρετούσαν την εκάστοτε
κυρίαρχη ιδεολογία- αφήγηση του κράτους

7. Ποιο είναι το πρόβλημα;
7

8. Κάθε χρόνο,
έντονη δημόσια συζήτηση, σχετικά με
• Μορφή
• Περιεχόμενο
• Τελετουργικό/ Σύμβολα
• Σκοπιμότητα - Νοηματοδότηση (Ρόλος στη
σχολική ζωή & Ρόλος στην κοινότητα )
• Συμμετοχή «διαφορετικών» μαθητών
• Παρελάσεις (μαθητικές- στρατιωτικές – ή
ευκαιρία για διαμαρτυρία συλλογικοτήτων ή
ακόμη για παρουσία νέο-ναζ/φασιστικών
ομάδων)
• Οι μαθητές δεν ξέρουν «τι γιορτάζουμε
σήμερα;»

9. Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης
• Συγκεκριμένο Τελετουργικό – Σύμβολα
• Συγκεκριμένο Υλικό – Έτοιμα «Χρονικά» και
Προγράμματα Γιορτής
• Συγκεκριμένο Ύφος
• Επισημότητα- Πανηγυρικοί- Κατάθεση Στεφάνων-
Μαθητικές Παρελάσεις
• Ρόλος Δημόσιας Ιστορίας- Σύνδεση (; ) με Σχολική
Ιστορία;;
• Αποπλαισίωση από το ευρύτερο ιστορικό συγκείμενο
• Έξαρση ηρωισμού αγωνιστών / Συγκρότηση «πανθέου»
• Απονευρωμένη διαδικασία
• Άλλη μια δημοσιοϋπαλληλική υποχρέωση
9

10. Βασικά συστατικά στοιχεία 1
• Μνήμη ενοποιητική => εθνική εικόνα/ταυτότητα/ όραμα/ αξίες
• Φρονηματισμός («έθνος ανώτερο και ανάδελφο»)
• Προβολή «εθνικού εαυτού» (γενναίος, νικητής, φιλόπατρις,
αυτοθυσία =/= βάρβαρος, απολίτιστος, ηττημένος σε πραγματικό ή
συμβολικό επίπεδο
• Λήθη επιλεκτική: «η μαγική γομολάστιχα»
• Απογείωση «εθνικών μύθων» συχνά με πολύ «αλατοπίπερο»
• Εργαλειακή- επιλεκτική χρήση σχολικής ιστορίας
• Τελετουργικό στερεοτυπικό
• Μηχανισμός που μετατρέπει σταδιακά το «υποχρεωτικό» σε
«επιθυμητό» και το «μύθο» σε «ιστορική γνώση»
• Μνημεία επιτέλεσης εορτασμών στην κοινότητα (Lieux de memoire:
P.Nora- πολυσημία συμβόλων- σύστημα νοημάτων)
• Σύνδεση με Δημόσια – Σχολική Ιστορία (Ακαδημαϊκή;;;)
• Ύφος επίσημο –Έννοια ιερότητας…
• Υλικό τυποποιημένο

11. Βασικά συστατικά στοιχεία 2
• Σύνδεση με εορτασμούς κράτους- τοπικής κοινωνίας
• Ετήσιες επιτελέσεις/ τελετουργίες μνήμης/ => Νομιμοποίηση ηρώων,
συμβολισμών και αφηγημάτων=> παραγωγή έντονων εικόνων- δράσεων
συλλογικής ταυτότητας => σταθερές στιγμές στον κύκλο του χρόνου =
εγγύηση για την ένδοξη συνέχεια του έθνους
• Συγκρότηση Εθνικών ή Τοπικών «Πανθέων» ηρώων- μαρτύρων και
τελευταία και ηρωίδων (συχνά αλληλοσυγκρουόμενων ιδεολογικά ή με
διαφορετικά χαρακτηριστικά των ηρώων να τονίζονται ανάλογα με την
εκάστοτε κρατούσα ιδεολογία ή οπτική)
• Τελετουργίες για κοινό/ παθητικότητα μαθητών- κοινότητας/ μονοσήμαντη
λειτουργία
• Ευκαιρία να φορέσουμε «τα καλά μας…», να εκφωνήσουμε «πανηγυρικούς»
και να καμαρώσουμε τα παιδάκια μας στην παρέλαση…. (Βίος
ανεόρταστος…)- Συνοχή κοινότητας
• «Μνήμη» ομόθυμη, συμπαγής, απροβλημάτιστη = ταύτιση με ιστορική
«αλήθεια»
• [Πηγή: Γιαννάκη, Κ.., σ. 24-30]

12. Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης
θεωρούνται (άτυπα) ως…
• Μέρος της διδασκαλίας της Ιστορίας αφού συνδέονται
με ιστορικά γεγονότα/ τόπους μνήμης
• Μέρος της διδασκαλίας της νεότερης και σύγχρονης
Ιστορίας (που διδάσκεται ή δε διδάσκεται…)
• Διατρέχουν όλη τη σχολική ζωή (πρόγραμμα και
παραπρόγραμμα/ τυπική ή άτυπη εκπαίδευση
• Αφορούν όλη τη σχολική κοινότητα (εκπαιδευτικούς,
μαθητές, γονείς) και έχουν απήχηση- αλληλεπίδραση
με την τοπική κοινωνία
• Εξελίσσεται ή αντιστέκεται στις ανάγκες των καιρών
(ως ένα πολύ «συντηρητικό» κομμάτι του σχολείου)
η σκοποθεσία, οι τελετουργίες και η δυναμική τους με
βάση τα εκάστοτε κοινωνικοπολιτικά δεδομένα

13. Α. Λιάκος, http://eclass.uoa.gr/courses/ARCH240

14. Σχέση με τη Μνήμη
• Η μνήμη δεν είναι Ιστορία: είναι επιλεκτική, έχει χάσματα
και κυρίως συναίσθημα.
• Η μνήμη είναι επιτελεστική – επιβεβαιώνει κάθε φορά τη
σύνδεση με την αρχική εμπειρία μέσα από μύθους,
τελετουργίες, επαναλήψεις.
• Η μνήμη (≠ αξιοπιστία) συγκροτείται και ανασυντίθεται
μέσα από την επίδραση του παρόντος κοινωνικού
περιβάλλοντος και αξιοποιείται αλλά δεν ταυτίζεται σε
καμία περίπτωση με την ιστορική γνώση.
• Εθνική μνήμη: συγκροτείται από διαφορετικές και συχνά
αλληλοσυγκρουόμενες μνήμες
• Εξαρτάται ποιος θέλει να θυμάται και τι
• Επίσημη και τοπική έκφραση της μνήμης
• Μνήμες και ταυτότητες= πολιτικές και κοινωνικές
κατασκευές και αναπαραστάσεις

15. Τύποι Εθνικών Γιορτών
• Τυπικές: μοτίβο: ομιλία − ποιήματα – πεζά αποσπάσματα −
τραγούδια
• Βιωματικές: Ενεργός συμμετοχή και διοργάνωση από τους
μαθητές
• Θεματικές: Οργανώνονται γύρω από ένα συγκεκριμένο
ιστορικό θεματικό άξονα σχετικό με τα γεγονότα της εθνικής
επετείου που εορτάζεται. Είναι οι γιορτές που είναι
αφιερωμένες σε συγκεκριμένα πρόσωπα − συνήθως ήρωες
− ή τόπους, που σχετίζονται με τα γεγονότα αυτά.
• Ψηφιακά μέσα
• Ιστορική Γνώση
• Η Ιστορία που γίνεται μύθος …
• Στοιχείο … γιορτής, χαλάρωσης, αργίας, ενίσχυση συνοχής
σχολικής κοινότητας

16. 25η Μαρτίου 1821 και 28η Οκτωβρίου 1940
• Η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως εθνικής εορτής έγινε με Β.Δ. του 1838·
η επιλογή της συγκεκριμένης ημερομηνίας ως ημέρας έναρξης του
απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων έγινε «χωρίς πάντως την ακρίβεια
που επέβαλλε η ιστορική έρευνα και τα πραγματικά γεγονότα» και σε
σχέση με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (Κουλούρη, 1995). (Πατρίς,
Θρησκεία, Ανολοκλήρωτη Επανάσταση)
• Ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου έγινε για πρώτη φορά με προσκλητήριο
κάλεσμα του ΕΑΜ στο λαό της Αθήνας (Ζωΐδης, Καΐλας, Μαμάτσης,
Αθανασίου & Ασούρας, 1994: 105). Παρά δε την απαγόρευση των
εκδηλώσεων την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου 1941 από τις κατοχικές
αρχές ο εορτασμός πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή πλήθους Ελλήνων
στην πλατεία Συντάγματος.
• Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου
1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Εξάλλου, η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας
Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το
αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον Ελληνικό Στρατό στον πόλεμο της
Αλβανίας.
• Από το 2015 λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της
Αθήνας από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής 12 Οκτωβρίου 1944.

17. 17η Νοέμβρη 1973
• Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 ήταν μια μαζική διαδήλωση λαϊκής
αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών. Η εξέγερση
ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1973, με κατάληψη του Μετσόβιου
Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές που κλιμακώθηκε
σχεδόν σε αντιχουντική επανάσταση και έληξε με αιματοχυσία το πρωί της
17ης Νοεμβρίου, μετά από μια σειρά γεγονότων που ξεκίνησαν με την
είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου και την επαναφορά σε
ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε συγκεντρώσεις και
την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
• Όταν η 17η Νοεμβρίου είναι Σάββατο ή Κυριακή οι εκδηλώσεις
πραγματοποιούνται την προηγούμενη Παρασκευή.
• Η 17η Νοεμβρίου επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αποτελεί
αργία μόνο στους χώρους της παιδείας (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια &
τριτοβάθμια εκπαίδευση)
• Η πιο αγαπημένη όλων : εκπαιδευτικών και μαθητών

18. Γιατί; Υπάρχει πρόβλημα;
Σύνδεση Επετείων Ιστορικής
Μνήμης με Ιστορική Γνώση που
απαιτείται να (μετα)δοθεί από το
Σχολείο…
«Κι εμείς, σαν γονείς αυτών των παιδιών αν μας
ρωτήσουν δεν ξέρουμε πότε ακριβώς έγινε
ο Α' Παγκόσμιος, αλλά τα παιδιά θα έπρεπε να
ξέρουν για τι πράγμα παρελαύνουν κάθε χρόνο.
Τουλάχιστον αυτό!»
18

19. Αγγέλα Καστρινάκη
16 Σεπτεμβρίου στις 7:29 μ.μ.
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=2167190400206182&id=100007457298834&__xts__%5B0%5D=68.ARBH4c
KDNwtWwj3hOOVevomL9hcRizp9cdb2XIOaEqR1w2vDtW8TYz0LlwYcQFWFsMBMuQxHHdqJW7JVNgrflGyJulrd-
BtkGKm4NS759zZ9tzXIERfJ1Um77_Dbii1cx95KNwvOHf2lvpPaI922fGxW1wHY6af9zZdAfS1teGdjSWHYYqdjMA&__tn__=-R
• Πότε έγινε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος;
Το μάθημά μου αφορούσε τα μεταπολεμικά χρόνια και ήταν άμεσα εξαρτημένο από
τον πόλεμο, τον εμφύλιο, τους πολιτικούς πρόσφυγες… Εξετάσεις Σεπτεμβρίου, πριν
μερικές μέρες. Η νέα μού παραδίνει το γραπτό της. Βλέπω αμέσως στην πρώτη
αράδα να γράφει ως χρονολογία συγγραφής ενός έργου το 1937 (αντί 1953). «Μα
πριν τον πόλεμο;» την ρωτάω. Με κοιτάζει απλανώς. Ωπ! Θυμάμαι το περσινό
κρούσμα, τον φοιτητή ιστορίας που δεν ήξερε τι είχε συμβεί σε καμία από τις
«εθνικές» (και εορταζόμενες) χρονολογίες. «Πότε έγινε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος;»,
ρωτάω τη φοιτήτριά μου. «Δεν ξέρω!» Εντωμεταξύ έχει δημιουργηθεί μια μικρή
ουρά από φοιτητές και φοιτήτριες που περιμένουν να παραδώσουν το γραπτό τους.
«Πότε έγινε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος;» ρωτάω την επόμενη, χαμογελώντας (λόγω
τιμής, χαμογελούσα). «Δεν θυμάμαι!» «Μα το γιορτάζουμε κάθε χρόνο!»
διαμαρτύρομαι (πάντα χαμογελώντας). «Δεν ξέρω!» Όλη η ουρά, 5 ή 6 νέοι,
αγνοούσαν. Δεν μπορώ να φανταστώ πιο παρανοϊκή απόδειξη της αποτυχίας όχι
μόνο του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και ενός μεγάλου μέρους του
συστήματος μετάδοσης πληροφοριών στην κοινωνία μας.
19

20. Γιατί;;; Υποθέσεις
• Δεν είναι στην ύλη των Εισαγωγικών Εξετάσεων
• Ο εορτασμός= παρένθεση ασήμαντη της σχολικής
χρονιάς
• Οι καθηγητές δεν είναι ιστορικοί
• Η ερώτηση παραπλανητική
• Οι φορείς της προφορικής παράδοσης…φεύγουν
• Εμείς δεν έχουμε βιώματα από το ΄40
• Σιγά μη φτάσουν στο Β΄Π.Π. στο σχολείο…
• Γνώση «ξεκάρφωτη…»
• Εμείς όμως, διαβάζαμε…τώρα…
• Οικογένειες με προτεραιότητες καταναλωτικού
μικροαστικού χαρακτήρα
• Πληροφορίες ασύνδετες- «πληθώρα»
• Διαφορετική ιεράρχηση της πληροφορίας από τα
παιδιά
• Κατάρρευση ολόκληρης λογικής

21. • Ωχ τι
τραβάτε,δε μας
σώζει ντίπ
τίποτα.
• Τι να πω!!!
Χριστός και
Παναγια !
21

22. Πώς τους τσιμπάμε…

23. 23

24. Ανάγκη να γίνουν κάπως αλλιώς…
Πώς;
24

25. Τάσεις τελευταίων ετών
• 1264 ημέρες: Τόσο διήρκεσε η Κατοχή για την Αθήνα, από
την οποία οι γερμανικές δυνάμεις αποχώρησαν στις 12
Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη (από τις 27 Απριλίου 1941)
• 2651 ημέρες Δικτατορίας: 21 Απριλίου 1967- 24 Ιουλίου
1974
• «Φωτισμός» από διαφορετικές οπτικές, λιγότερο
«ηρωικές», περισσότερο «ανθρώπινες» που αφορούν
ευρύτερες κοινωνικές ομάδες
• Εστίαση με βάση έννοιες (πόλεμος- ειρήνη, προπαγάνδα),
θεματικούς άξονες (Αντίσταση, Γυναίκες), πρόσωπα
(ήρωες/ηρωίδες, εν ζωή αντιστασιακούς, προφορικές
μαρτυρίες, συλλογικότητες που έδρασαν), κοινωνικές
ομάδες (παιδιά, αντίσταση αναπήτων πολέμου, κλπ)
25

26. Ποια τα δεδομένα…
• Το ίδιο το γεγονός, η σημασία του, η εκάστοτε
ιδεολογική του χρήση
• Τα θεσμικά «πρέπει»
• Η «μεγάλη εικόνα» στην οποία εντάσσεται
• Ο χρόνος υλοποίησης και οι συνθήκες
(επικαιρότητα)
• Ο χώρος που θα πραγματοποιηθεί
• Οι συμμετέχοντες (σχολική κοινότητα- τοπική
κοινωνία)
• Οι στόχοι μας
26

27. Πώς να ξεκινήσουμε;
• Μια διαφορετική ματιά στο ιστορικό παρελθόν και την
περίοδο 1940-1944
• Ενσωμάτωση στην ιστορική αφήγηση πτυχών της
καθημερινότητας, του πολιτισμού, της παιδικής
ηλικίας, των έμφυλων διαστάσεων της ανθρώπινης
δράσης.
• Προσέγγιση και δύσκολων θεμάτων, αν….
• Διαφορετικές μεθοδολογικές και διδακτικές –
μαθησιακές προσεγγίσεις: βίωμα-ενσυναίσθηση-
δράση με στόχο τις πολλαπλές νοημοσύνες
27

28. Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης και
εντός κι εκτός ωραρίου….
• Με τη μορφή project σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς
• Ερευνητικές- Δημιουργικές Εργασίες
• Με βάση θεματικούς άξονες σε ένα μάθημα ή διατρέχοντας διαφορετικά γνωστικά
αντικείμενα
• Με κοινή συνισταμένη κάποια/ες έννοια/ες: π.χ. Αντίσταση, Αδύναμες
κοινωνικές ομάδες, μνημεία στον πόλεμο, αθέατες όψεις της καθημερινής ζωής,
κλπ
• Πολιτιστικά Προγράμματα- Έρευνα στο πεδίο
• Εκπαιδευτικές Επισκέψεις
• Αφορμή Μνημεία, Ιστορικοί Τόποι, Τοπόσημα, Οδόσημα περιοχής/ σχολείου
• Διασχολικές Συνεργασίες- Κοινές εκδηλώσεις
• Σύνδεση με την Τοπική Κοινωνία «από τα κάτω»
• Έρευνα Τοπικής Ιστορίας- Προφορική Ιστορία + τεκμηρίωση
• Ιστορίες οικογενειών/ τόπων κ.ά.
28

29. Επέτειοι Ιστορικής Μνήμης
εντός κι εκτός ωραρίου….
• Με την ενεργοποίηση ολόκληρου τμήματος ή τάξης…
• Με την αξιοποίηση Αρχείων, Μουσείων, Βιβλιοθηκών…
• Με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων…
• Με αφορμή ψηφιακά παιχνίδια * κριτική θεώρηση
• Με την αξιοποίηση πρακτικών από το εκπαιδευτικό δράμα,
την προφορική ιστορία, την τοπική ιστορία
• *Ηλίας Στουραϊτης, https://marginalia.gr/arthro/paizontas-deytero-
pagkosmio-polemo-simeioseis-gia-ton-polemo-sta-psifiaka-paichnidia/
29

30. Ποιά τα ζητούμενα
• Τυποποιημένη ≠ Βιωματική προσέγγιση
• Παθητική ≠ Ενεργός συμμετοχή όλων όσων γίνεται…
• Μονοδιάστατη ≠ Αμφίδρομη/ Διαθεματική/ Εναλλακτική/
Πρωτότυπη προσέγγιση
• Αξιοποίηση υλικού «κονσέρβα» ≠ της τοπικής/
προφορικής ιστορίας και ιστορικών πηγών
• Πλήξη, επιτήρηση, φασαρία ≠ Πρόκληση ενδιαφέροντος
από τα ενδιαφέροντα των παιδιών
• Αδιαφορία ≠ Ενσυναίσθηση
• Ερεθίσματα για συζήτηση
• Πρόκληση προβληματισμού και για σύγχρονα θέματα
30

31. Αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε τη γιορτή
μας, ως εξής:
• Με τη μορφή project και τη συνεργασία ομάδων
• Με την ενεργοποίηση «στην πρώτη γραμμή» ενός ολόκληρου
τμήματος ή τάξης
• Με την ενεργοποίηση σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο όλο το σχολείο
και όλους τους παρευρισκομένους
• Με βάση έναν θεματικό άξονα (Μετόπισθεν- μεσα από τη φωνή
και την οπτική των παιδιών- Χρονολογικά: Ανάταση- Ζόφος-
Αντίσταση- Απελευθέρωση)
• Με την αξιοποίηση πρακτικών από το εκπαιδευτικό δράμα, την
προφορική ιστορία, την τοπική ιστορία, δημόσια ιστορία,
ιστορικούς τόπους/ περίπατους/ χάρτες, τη λογοτεχνία, τη
δημιουργική γραφή, την τέχνη, τη φωτογραφία, τη
σκιτσογραφία, τη μουσική…
• Με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων- και βάθους σκηνής για την
προβολή τόπου και χρόνου- σύνδεση με «πλατεία»
31

32. Τι αλλάζουμε…
• Σκοπός: Συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας, κατά το δυνατόν
• Άρση όρων που θέτει ο συγκεκριμένος χώρος (υπερυψωμένη
σκηνή..)
• Κατάργηση διάκρισης σκηνής και πλατείας
• Τοποθέτηση «ενεργών θεατών» δεξιά κι αριστερά ενός διδρόμου
κάθετου στη σκηνή
• Η σκηνή λειτουργεί ως «φόντο» – «αναπαράσταση της μεγάλης
εικόνας- ιστορικού/ χωρικού/ χρονολογικού συγκειμένου»
• Παρουσίαση χάρτη με γειτονίες της Αθήνας με κέρσορα που
κινείται με βάση την χρονική εξέλιξη της «παράστασης»
• Ανάδειξη θέματος μέσα από σκηνές καθημερινής ζωής και όπου
είναι δυνατό αξιοποίηση χιουμοριστικών στιγμιοτύπων
32

33. Εκπαιδευτικά Εργαλεία
• Τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος (διάδρομος
συνείδησης, κύκλος κουτσομπολιού,
αυτοσχεδιασμός, ρόλοι , κ.ά)
• Δημιουργική γραφή με αφορμή υλικό που τους
έχει δοθεί από ιστορικές πηγές
33

34. Πώς επιλέξαμε;
• Μελετώντας τις ελλείψεις των σχολικών
εγχειριδίων
• Με στόχο την προβολή πτυχών της ιστορίας
που δεν έχουν αναδειχτεί επαρκώς
• Για να αποκτήσουν οι λέξεις το πραγματικό
τους νόημα ενάντια στις παρα-χρήσεις και
καταχρήσεις τους
• Με στόχο την ανάδειξη επίμαχων θεμάτων
• Έχοντας στο νου τη σημερινή ζοφερή
συγκυρία στην Ελλάδα και τον κόσμο
34

35. Κάποιες ιδέες….
• Αθέατες όψεις μια εποχής: καθημερινή ζωή, ανθρώπινες σχέσεις, οικογενειακοί
δεσμοί, έμφυλοι ρόλοι, ψυχαγωγία κ.ά.
• Ιδεολογική χρήση των εθνικών εορτών και επετείων
• Αναπαραστάσεις στον κινηματογράφο, στα τραγούδια, στη λογοτεχνία, στην
τέχνη
• Η διαχείριση της μνήμης και των μνημείων
• Ψηφιακά παιχνίδια για τον ΒΠΠ και το 1821
• Θέατρο ντοκουμέντο/ ή βασισμένο σε δημιουργική γραφή των μαθητών
• Προπαγανδιστικό υλικό των αντιμαχόμενων πλευρών
• Δημιουργικές εργασίες με σημερινά μέσα:
π.χ. ο Πόλεμος στο Facebook, στα βουνά της Αλβανίας με το GPS,
Κάνε Tag τους ήρωες μιας φανταστικής ιστορίας ,
Οι φαντάροι στο viber ,
Blog για τα νέα της Ελεύθερης Ελλάδας, κλπ
• Φτιάχνοντας το γενεαλογικό μου δέντρο….
• Ιστορικοί περίπατοι….
• Πώς είναι όταν……….
• Χιούμορ, όπου υπάρχει η δυνατότητα
35

36. Τι
υπάρχει
εδώ;

37. www.freeathens44.org

39. Τα κρυμμένα και τα κλεμμένα….

40. Monuments Men….

42. Στο βράχο της Ακρόπολης

43. Προτάσεις για 25η Μαρτίου 1821
• Η Ελληνική Ιστορία στο διαδίκτυο. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
http://www.hellenichistory.gr/
Ενδεικτικά: Καθημερινή ζωή στην Oθωμανική Αυτοκρατορία
http://www.ime.gr/chronos/11/gr/index.html
• Ιστορικό Αρχείο ΕΡΤ: Ενδεικτικά για 25η Μαρτίου
http://archive.ert.gr/69019/: ΜΕΡΕΣ 25ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 1924-1930
• Το ψηφιακό αρχείο Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
http://kapodistrias.digitalarchive.gr/thedigitalarchive.php
Και εκπαιδευτικές προτάσεις
http://kapodistrias.digitalarchive.gr/protaseis.php
(Ενδεικτικά: Ιωάννης Καποδίστριας. Ένας Έλληνας στην Ευρώπη στις αρχές
του 19ου αιώνα, Ιστορικοί περίπατοι, Με αφορμή ένα τεκμήριο, Μια κινητή
Έκθεση)

44. Προτάσεις για 25η Μαρτίου 1821
• Ταινιοθήκη της Ελλάδος- Ψηφιακή Συλλογή:
http://tainiothiki.gr/v2/index/collection/
• Μόνιμες Εκθέσεις του Ιδρύματος της Βουλής
Η Α´ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου.
Η έκθεση φιλοξενείται στο χώρο του ανακαινισμένου παλαιού μονοτάξιου δημοτικού
σχολείου της Νέας Επιδαύρου.
Η Α΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=111I455I1182I646I458136
• Π. Πυρπυρής (2016). Μια ανάγνωση της εικονογραφίας του 1821:Συμβολή
στον οπτικό γραμματισμό. Αθήνα, https://issuu.com/panospir/docs/ Από συνοπτική
παρουσίαση, σε σεμινάριο στο Αρχ. Μουσείο Πειραιά Μάρτιος, 2016, σε ppt
http://ppirpiris.blogspot.com/2017/03/1821.html
• Μ. Ευθυμίου, Η Επανάσταση του 1821. Ένα δύσκολο εγχείρημα μιας περίπλοκης
κοινωνίας, https://mathesis.cup.gr/courses/course-v1:History+Hist1.2+18E/about

45. Προτάσεις για 17η Νοέμβρη 1973
• Ψηφιακό Αρχείο ΕΡΤ
• http://archive.ert.gr/13482/: ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1970
• Ψηφιακές Εκθέσεις του Ιδρύματος της Βουλής
Σκοτεινή Επταετία:
http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=111I451I1151I646I457767
Η Αποκατάσταση της Δημοκρατίας
http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=111I452I1159I646I457862
• Μικρά Ιστορικά: Μικρά Ιστορικά Ι: Η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967
• "Σκοτεινή επταετία": Εκπαιδευτική δραστηριότητα
http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=110I453I1167I646I4539
76
• Κατερίνα Τρίμη-Κύρου, Προετοιμασία της εκδήλωσης για τη 17η
Νοέμβρη: Τα χρόνια της χούντας στην Αθήνα http://proteas.greek-
language.gr/scenario.html?sid=1245

46. Προτάσεις για 17η Νοέμβρη 1973
• Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)
http://www.askiweb.eu/index.php/el/
• Αρχειολόγιο: http://www.askiweb.eu/index.php/el/2015-09-21-08-
31-06/2015-10-29-13-32-01 (με χρονογραμμή και τεκμήρια)
Ενδεικτικά:
• Ψηφιακό Φωτογραφικό Αρχείο
http://62.103.28.111/photographic/index.html
• Μακρόνησος Ψηφιακό Μουσείο http://www.makronissos.org/
• Μεταπολίτευση: από τη στιγμή στη διάρκεια. Tα χρόνια 1974-1989
http://metapolitefsi.diadrasis.net/
• Εκπαιδευτικό υλικό(ενδεικτικά): Νοέμβριος 1974: η πρώτη επέτειος
από την εξέγερση του Πολυτεχνείου
http://metapolitefsi.diadrasis.net/Portals/0/Educational/POLYTEXNEI
O_HIGH.pdf?ver=2017-10-17-140037-123
• Γενικά Αρχεία Κράτους (ΓΑΚ): Ψηφιακές αρχειακές συλλογές-
@ρχειομνήμων
• http://arxeiomnimon.gak.gr/index.html
•
46

47. https://tvxs.gr/news/ellada/oi-fakeloi-politikon-fronimaton-tis-asfaleias-kai-
toy-stratoy
47

48. 48
«Δελτίον Ποιού»
που δημοσιεύει το tvxs.gr συντάσσεται εν έτει 1969
από την Αστυνομική Αρχή Δ... και αφορά κάτοικο Δ... Κιλκίς.

49. https://tvxs.gr/news/ellada/oi-fakeloi-politikon-
fronimaton-tis-asfaleias-kai-toy-stratoy
49

50. • ΕΡΩΤΗΣΗ 7:
• α) Ρέπει εις κακάς έξεις;
• β) Ποιείται χρήσιν ναρκωτικών ή ηδονιστικών ουσιών ή πνευματωδών ποτών;
• γ) Τυγχάνει ισχυρού ή ασθενούς χαρακτήρος παρασυρόμενος ευκόλως;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
• Δεν ρέπει, Δεν ποιείται Χρήσιν, Ισχυρού Χαρακτήρος
• ΕΡΩΤΗΣΗ 8: Ποία είναι η γνώμη σας επί της προσωπικότητος του υποψηφίου. Είναι
κατάλληλος να γίνη αξ/κος; (Αύτη συμπληρούται εφ' όσον αφορά υποψήφιον Σχολής
Αξιωματικών ή Υπαξιωματικών)
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν κρίνεται κατάλληλος να γίνει Αξ/κος ή Υπαξ/κος
• Β. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 9: Ανεμίχθησαν οι γονείς, αδελφοί, σύζυγος εις αντεθνικάς οργανώσεις;
• α) Ποιοί β) Πότε γ) Επί πόσον χρόνον δ) Υπό ποιάς συνθήκας (οικειοθελώς, βιαίως ή
παρασυρθέντες;), ε) Ποία η αναπτυχθείσα δράσις του;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο Πατήρ του τυγχάνει αποκατασταθείς Κομ/στής από το έτος 1956. - Μετά την
αποκατάστασίν του εψήφισε την ΕΔΑ εις τας εκλογάς, πλην του έτους 1961 ότε δεν
εξεδηλώθη. Κατά την προεκλογικήν περιοδον των ετών 1963 και 64 εξεδηλώθη αναφανδόν
υπέρ της ΕΔΑ. Εδέχετο εις το Καφενείον του εν Δ... τους υποψηφίους της, εζητοκραύγαζε και
εχειροκρότη τας ομιλίας τους.
• ΕΡΩΤΗΣΗ 10: Κατηγορήθησαν, συνελήφθησαν, κατεδικάσθησαν ή εξετοπίσθησαν οι
ανωτέρω;
• α) Ποίοι εξ αυτών; β) Δια ποίον λόγον; γ) Επί πόσον χρόνον;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 11.
• α) Υπήρξαν χαρακτηρισμένοι κομμουνισταί; β) Απεχαρακτηρίσθησαν;
• γ) Ποία η μετά τον αποχαρακτηρισμόν διαγωγή των; (διεπιστώθη εμπράκτως πραγματική
των μεταστροφή ή απλώς δεν εκδηλούνται;)
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Υπήρξε ο πατήρ του όστις απεχαρακτηρίσθη το έτος 1956. Μετά τον
αποχαρακτηρισμόν του εξακολουθησε να εμμένη εις τον Κομ/σμόν.
• ΕΡΩΤΗΣΗ 12: Υπήρξαν εκ των ανωτέρω μέλη εθνικής τινός οργανώσεως ή ανέπτυξαν εθνικήν
τινά δράσιν και ποίαν;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 13. Οι εκ των ανωτέρω τυχόν αντεθνικώς σκεπτόμενοι δράσαντες ή δρώντες
ασκούν επιρροήν επί των κοινωνικών φρονημάτων του αναφερόμενου;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ασκεί ο Πατήρ του.
• ΕΡΩΤΗΣΗ 14: Υπάρχουν έτερα πρόσωπα επηρρεάζοντα τον υποψήφιον αξ/κον ή υπαξ/κόν
λόγω ειδικών συνθηκών; (Συμπληρούται εφ' όσον αφορά υποψήφιον Σχολής Αξιωματικών ή
Υπαξιωματικών) ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 15: Ποίες γενικώς πληροφορίες έχετε περί του ατόμου και του οικογενειακού του
περιβάλλοντος και εάν υπάρχει τις εκ των συγγενών του εις το Παραπέτασμα.
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν έχει συγγενείς εις Σ/Π
• ΕΡΩΤΗΣΗ 16: Τόσον το εν λόγω άτομο όσο και τα μέλη της οικογενείας του είναι ή υπήρξαν
μέλη Θρησκευτικής τινός αίρεσης (χιλιασταί κ.λ.π.) ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ
• Το πληροφοριακό δελτίο με το «ποιόν» του «ατόμου»
αποτελείται από 16 τυποποιημένες ερωτήσεις και ισάριθμες
χειρόγραφες απαντήσεις από την αστυνομία.
• Ιδού: (Η ορθογραφία και το συντακτικό διατηρούνται ατόφια)
• «Α. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΤΟΥ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 1: Ποία η οικονομική του κατάστασις;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μετρία
• ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Ανεμείχθη εις αντεθνικάς Οργανώσεις;
• α) εις ποίαν;
β) Πότε;
γ) Επί πόσον χρόνον;
δ) Υπό ποίας συνθήκας; (οικειοθελώς, βιαίως ή παρασυρθείς;)
ε) Ποία η αναπτυχθείσα δράσις του;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν ανεμίχθη
• ΕΡΩΤΗΣΗ 3: Κατηγορήθη, συνελήφθη, κατεδικάσθη ή
εξετοπίσθη δι'αντεθνικήν δράσιν;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ
• ΕΡΩΤΗΣΗ 4:
• α) Εξεδηλώθη ή εκδηλούται υπέρ των αντεθνικών ιδεών ή
οργανώσεων και κατά ποίον τρόπον;
• β) Αναγιγνώσκει κομμουνιστικά ή γενικώς αντεθνικού
περιεχομένου έντυπα;
• γ) Συναναστρέφεται άτομα ύποπτων κοινωνικών φρονημάτων
και ήθους και επηρεάζεται υπό τούτων;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κατά τα έτη 1965 και 1966, αν και μικρής ηλικίας
εξεδηλώθη υπέρ της Δ.Ν. Λαμπράκη
• ΕΡΩΤΗΣΗ 5:
• α) Υπήρξε χαρακτηρισμένος κομμουνιστής;
• β) Απεχαρακτηρίσθη;
• γ) Ποία η μετά τον αποχαρακτηρισμόν διαγωγή του;
(διεπιστώθη εμπράκτως η πραγματική ιδεολογική του
μετάνοια ή απλώς δεν εκδηλούται;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν Εχαρακτηρίσθη
• ΕΡΩΤΗΣΗ 6: Υπήρξε μέλος εθνικής οργανώσεως και ποίας;
• ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΟΧΙ

51. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
Δημοκρατία και εκπαίδευση. Εχθροί της Δημοκρατίας: ο
Ναζισμός.
http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=110I44
4I1140I646I460627 (Κ. Σακκά, Κ. Μπρεντάνου)
Γράμμος: Διαδρομές στην Ιστορία και τη Φύση. Στο
Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης λειτουργεί η έκθεση μέσα
από την οποία προβάλλεται η κοινωνία της ευρύτερης
περιοχής από τα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού
αιώνα. http://www.grammos-pes.gr/
Φωτογραφικό- Αρχειακό υλικό
http://www.grammos-
pes.gr/pages/display/photo_archive

52. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
http://archive.ert.gr/37293/: ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1940
• Ιστορικοί Περίπατοι ΕΡΤ
http://www.ert.gr/tag/istoriki-peripati/
http://webtv.ert.gr/ert1/istorikoi-peripatoi/
Ενδεικτικά: «Η Αθήνα στην οθωμανική εποχή», «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης», «Η εμπειρία της
Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα»,
• Μηχανή του Χρόνου
Ιστορία (1821, Β΄ Παγκόσμιος, Πολεμικές Ιστορίες)
http://www.mixanitouxronou.gr/category/categories/istoria/
Αρχείο Εκπομπών http://www.mixanitouxronou.gr/category/archio-ekpompon/
• Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας (Αθήνα) https://www.jewishmuseum.gr
Αρχείο Προφορικής Ιστορίας
https://www.jewishmuseum.gr/archio-proforikis-istorias/
https://www.jewishmuseum.gr/katalogos-pliroforiton/ (αποσπάσματα πληροφορητών)
Ψηφιακές Εκθέσεις: Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση
https://www.jewishmuseum.gr/synagonistis-ellines-evrei-stin-ethniki-antistasi-6/
Το Φωτογραφικό Αρχείο
https://www.jewishmuseum.gr/to-fotografiko-archio/
52

53. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
• Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης
Δεκαετία '40
https://sites.google.com/site/opikdomain/dekaetia-40
• Memoro- Τράπεζα Αναμνήσεων
http://www.memoro.org/gr-gr/
• Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα
http://www.occupation-memories.org/deutsche-
okkupation/widerstand/index.html
53

54. «Μνήμες από την Κατοχή
στην Ελλάδα»
• http://www.occupation-memories.org/deutsche-
okkupation/widerstand/index.html
• Στόχος του προγράμματος είναι η συλλογή και
αρχειοθέτηση οπτικοακουστικών μαρτυριών για τη
γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα, καθώς και η διατήρηση και
διάδοση πληροφοριών για την πιο καταστροφική περίοδο
της σύγχρονης ιστορίας, κατά τη διάρκεια της οποίας η
χώρα μέτρησε απώλειες χιλιάδων ανθρώπινων ζωών και
υπέστη ανυπολόγιστες ζημιές στην οικονομία και στις
υποδομές της.
• Απώτερος στόχος επίσης είναι να αναζητηθούν τα αίτια και
οι παράμετροι που καθόρισαν εκείνη την εποχή, η οποία
αποτελεί μέχρι σήμερα ενεργό κομμάτι της συλλογικής
μνήμης.
54

55. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
• Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1944
http://freeathens44.org/
Ιστορικό υλικό: Αρχειακό, Φωτογραφικό, Οπτικοακουστικό
Ιστορικοί χάρτες- Τοπόσημα, Μαρτυρίες- Πρωτοσέλιδα
Εκπαιδευτικό υλικό
http://freeathens44.org/%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%b1%ce%b
9%ce%b4%ce%b5%cf%85%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-
%cf%85%ce%bb%ce%b9%ce%ba%cf%8c-2/
•
55

56. 56

57. 12 Οκτωβρίου 1944

58. Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1944
Εκπαιδευτικό υλικό: 1940- 1944
Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση
• Για Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
• «Ανοιχτό» υλικό
• Οδηγοί δημιουργίας των δικών μας σεναρίων
• Πρακτικοί τρόποι αξιοποίησης υλικού μουσείων/εκθέσων
• Προτάσεις αξιοποιήσιμες στην πράξη, σχετικά με:
• Αθέατες όψεις της Ιστορίας
• Καθημερινή ζωή
• Δύσκολα θέματα
• Τέχνες, Πολιτισμός στον Πόλεμο και την Κατοχή
• Χρονογραμμή για εκπαιδευτική χρήση
• Ψηφιακά εργαλεία
• Προτάσεις εκπαιδευτικών επισκέψεων
58

59. 59

60. Δεκατρή Ι., (2015)στο:
http://freeathens44.org/wp-
content/uploads/2015/10/xronogrammi-
Linoit.pdf
60

61. www.freeathens44.org

62. Ενδεικτικά εναλλακτικά θέματα για
«γιορτή» 28ης Οκτωβρίου 1940
• Το θέατρο στην Κατοχή και την Αντίσταση (π.χ. ψηφιοποιημένο αρχείο
εθνικού θεάτρου- προγράμματα, γλώσσες, έργα, κλπ)
• Η λογοτεχνία (και νεότερες εκδόσεις)
• Η φωτογραφία και οι φωτογράφοι της Αντίστασης
• Οι καλλιτέχνες
• Οι σκιτσογράφοι
• Τα μνημεία και η απόκρυψή τους/ η προστασία/ οι συμβολισμοί τους π.χ.
Ακρόπολη
• Οι συνταγές της πείνας
• Τρόποι μαζικής μετακίνησης ….
• Το σχολείο στον πόλεμο την Κατοχή και την Αντίσταση
• Η Ελεύθερη Ελλάδα
• Η αντίσταση των παιδιών στις πόλεις και τα βουνά
• Κλπ…..

63. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
• Η εμπλοκή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
• http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1940_1945/b_wo
rld_war/02.html
• Ψηφιακό Σχολείο. Φωτόδεντρο (photodentro.edu.gr)
• Ενδεικτικά: Μνήμες Κατοχής
• http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/s
how.php/DSGL105/229/1687,5391/extras/activities/i
ndexE_5_metaselida/indexe_5_metaselida.html
63

64. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
• Ιστορίες για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Εκπαιδευτική ιστοσελίδα: Διδακτικά σενάρια για το Γυμνάσιο και την Α' Λυκείου
http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28
Έξι προτάσεις, έξι σχέδια διδασκαλίας, «σενάρια» όπως τα ονομάζουμε τα τελευταία
χρόνια. Τα «σενάρια» αυτά είναι:
• Η βία κατά του άμαχου πληθυσμού στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: περιπτώσεις
μαρτυρικών χωριών http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=1
• Τα παιδιά και η καθημερινή ζωή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=2
• Το Ολοκαύτωμα: η ζωή πριν, οι μαρτυρίες μετά. Η κοινωνική θέση των Εβραίων
προπολεμικά http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=3
• Τόποι-μνημεία-μουσεία για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: το παράδειγμα της
Θεσσαλονίκης http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=4
• Φωνές παιδιών για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα
http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=5
• Η Τέχνη ως μαρτυρία: Το Ολοκαύτωμα μέσα από την Τέχνη
http://ww2istories.gr/index.php/2015-03-21-15-54-28?id=6 64

65. Προτάσεις για 28η Οκτωβρίου 1940
• Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-
language.gr/digitalResources/index.html
• ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ http://www.greek-
language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/index.html
• Η εμπειρία της Κατοχής στην Ελλάδα 1941-1942 Διαθεματική προσέγγιση μέσα από
ιστορικές πηγές και λογοτεχνικά κείμενα.
http://archeia.moec.gov.cy/sm/301/diathematiki_istoria_logotechnia.pdf
• Πρωτέας: εκπαιδευτικά σενάρια για τα γλωσσικά μαθήματα http://proteas.greek-
language.gr π.χ.
• Χριστίνα Σωτηροπούλου, Προετοιμασία γιορτής (1940) http://proteas.greek-
language.gr/scenario.html?sid=96
• Παρασκευή Σαρμπάνη, Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική λογοτεχνία: το ανείπωτο και το
ανήκουστο. http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1545
65

66. 27 Ιανουαρίου 1945- Ολοκαύτωμα:
Ενδεικτικές πηγές άντλησης υλικού και ιδεών..
• Εργασίες της Μαρίας Καβάλα (Θεσσαλονίκη – Εβραίοι
της Θεσσαλονίκης)
https://auth.academia.edu/MariaKavala
• Π. Γατσωτής, Διδακτικές προσεγγίσεις του
Ολοκαυτώματος με την αξιοποίηση έργων τέχνης, Ημ
Έκδοσης : 27-10-2017, Ebook : 978-960-93-9571-7,
https://www.bookoo.gr/eshop/books/didaktikes-
prosengisis-tou-olokaftomatos-me-tin-axiopiisi-ergon-
technis
66

67. Πρωτόκολλο ανάγνωσης
πηγής
Πηγή Πρωτόκολλο ανάγνωσης
Έγγραφο
Φωτογραφία
Σκιτσογραφία
Αφίσα
Χάρτης
Επιστολή
Στρατιωτική Εξάρτυση
Εφημερίδα
Ντοκυμαντέρ
Αναγνώριση και ανάλυση πηγής
Ένταξη πηγής στο ιστορικό
πλαίσιο
Πρώτη ερμηνεία της πηγής
Συσχέτιση με άλλες πηγές-
Διασταύρωση
Νεότερη ερμηνεία της πηγής
Επισήμανση δυσκολιών και
προβλημάτων
Αξία της πηγής
Διαδικασία κατανόησης
Μαυροσκούφης, Δ. (2013). Στρατηγικές για την
αξιοποίηση των πηγών και τη μεθόδευση της
διδασκαλίας. στο: Α. Παληκίδης (επιμ.) Κριτικές
προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου. Από την
ιστοριογραφία και την πολιτική θεωρία στη σχολική
ιστορική μάθηση. Θεσ/κη: Επίκεντρο, σσ 147- 167
67

68. Βασικές διδακτικές αρχές αξιοποίησης των οπτικών
απεικονίσεων που γενικά συνίστανται στα εξής στάδια:
• Περιγραφή : του χώρου, των μορφών και προσώπων, των πραγμάτων, της
κίνησης. Η ανάδειξη της κεντρικής ιδέας του προς διδασκαλία θέματος,
καθολικότητα του έργου τέχνης,
• Συσχέτιση περιεχομένου και μορφής : των γραμμών, των χρωμάτων, του
βάθους, της οπτικής γωνίας θέασης του βαθμού της ανταπόκρισης στα
καλαισθητικά κριτήρια της εποχής του ή της απόκλισης από αυτά κ.α.
• Ερμηνεία : η ταυτοποίηση του θέματος και των προσώπων, η
αποκρυπτογράφηση των συμβόλων και των ιδεολογικών στοιχείων, η
διερεύνηση ζητημάτων που αφορούν στον καλλιτέχνη και στο πλαίσιο
παραγωγής, διάδοσης, πρόσληψης και ερμηνείας του απεικονιζόμενου
γεγονότος (η αναγωγή της εικόνας στα ιστορικά της συμφραζόμενα).
• Συσχέτιση του έργου με το κείμενο / σύγκρισή του με άλλα έργα που
πραγματεύονται το ίδιο θέμα
Πυρπυρής, Π. Δεκατρή, Ι. (2017). Αναπαραστατικές μεταμορφώσεις ομηρικών σκηνών.
Η αξιοποίησή τους στη διδακτική πρακτική. Παρουσίαση σε ημερίδα που έλαβε χώρα στη
Γ΄ΔΔΕ Αθήνας, 4-11-2017, στο 3ο ΓΕΛ Πετρούπολης (υπό έκδοση)

69. Χαρακτηριστικά Σεναρίου
• Πλαίσιο: Τι είναι σημαντικό και γιατί
• Να κατανοήσουν οι μαθητές τι τους ζητείται και γιατί είναι
σημαντικό και τους ενδιαφέρει
• => προσωπική νοηματοδότηση
• Να αναλάβουν ρόλους
• Προσωπική εμπλοκή όχι διεκπεραίωση
• Ενθάρρυνση αυτενέργειας
• Έκφραση - Δημιουργία
• •Ζωγραφικό, κολάζ, κατασκευή
• •Γραπτό συνθετική εργασία
• •Παρουσίαση
• •Δράση
Κουνέλη, Ε. (2017) Πώς φτιάχνουμε ένα εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία του
μαθήματος της Ιστορίας. http://freeathens44.org/wp-content/uploads/2015/10/
69

70. Συνεργατικές Δραστηριότητες
Έμφαση στην ενεργητική, διερευνητική, βιωματική,
συνεργατική μάθηση
• Ιδεοθύελλα (Round Robin Brainstorming/ Placemat)
• Συνεργασία κατά ζεύγη/ομάδες (Think- Pair- Share, Jigsaw-
Group)
• Κάρτες Ρόλων (Learning Role Cards) =>
Λειτουργικοί & Μαθησιακοί Ρόλοι ( χαρακτηριστικά &
καθήκοντα ρόλων αντίστοιχα)
• Διαφορετικές οπτικές: “ The two-sides of the room approach”
– Φύλλα με διαφορετικές πληροφορίες για θέματα, γεγονότα
ή πρόσωπα – εντοπισμός θετικών και αρνητικών στοιχείων/
διαφορετικές θεωρήσεις της πραγματικότητας (το ίδιο ως
“The textbook front cover approach”, χωρίς χρονολογίες,
ενημέρωση για χρονολογίες μετά την παρουσίαση και
συζήτηση.
70

71. Βιωματικές Δραστηριότητες
• Δραματοποίηση (Σκηνές- στιγμιότυπα)
• Προσομοίωση
• Διάδρομος Συνείδησης
• Παγωμένη εικόνα
• Παιχνίδια Ρόλων
• Ανακριτική καρέκλα
• Καρέκλα Αφήγησης
• Κύκλος του Κουτσομπολιού
(Ενσυναίσθηση- βίωση ατμόσφαιρας- προσοχή στην ανάθεση ρόλων
θύτη ή θύματος στα παιδιά)
71

72. Τεχνικές Δράματος για
Αναστοχασμό
• Ανίχνευση σκέψης ρόλου
• Σύνταξη κειμένων
• Ομαδικό γλυπτό
• Παίρνοντας απόσταση
Άλλες δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης
• Εικαστικές
• Μουσικές
• Γλωσσικές
72

73. Το στοίχημα είναι
Να αξιοποιήσουμε στοιχεία της
Διδακτικής της Ιστορίας όπως:
• Πολυφωνία/ διαφορετικές οπτικές
(multiperspectivity)
• Αντιφατικότητα (controvercy)
• Πολλαπλότητα (plurality)
Αλλά κυρίως να πετύχουμε την
Ενεργό Συμμετοχή της σχολικής
κοινότητας
73

75. Σας
ευχαριστώ
πολύ ….

76. Βιβλιογραφία- Δικτυογραφία
• http://edu.pep.uoi.gr/emedage/images/ergasies/giannaki_keimen
o.pdf
• http://www.antirrisies.gr/node/335
• P. Nora:Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire,
https://www.jstor.org/stable/2928520?seq=1#page_scan_tab_con
tents
• Αντώνης Λιάκος, http://eclass.uoa.gr/courses/ARCH240
• Copyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών
2014. Κώστας Γαγανάκης. «Μάθημα: II29 Θεωρία της Ιστορίας.
Ενότητα: Τί είναι μνήμη;». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο
από τη δικτυακή διεύθυνση:
http://opencourses.uoa.gr/courses/ARCH9
• Pierre Nora en académicien, http://www.memoblog.fr/pierre-
nora-est-passe-par-le-lycee-lamoriciere/
• https://tvxs.gr/news/ellada/oi-fakeloi-politikon-fronimaton-tis-
asfaleias-kai-toy-stratoy
76

77. Τι είδους υλικό;
Υλικό από:
 πρωτογενείς και δευτερογενείς ιστορικές πηγές
• Έγγραφα, αφίσες, φωτογραφίες, εφημερίδες, φίλμ εποχής,
μαρτυρίες, απομνημονεύματα, βιογραφίες, λογοτεχνικές
κατασκευές, έργα τέχνης, ιστοριογραφικές προσεγγίσεις,
ντοκυμαντέρ…
Δημόσια ιστορία
• Βlogs, ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά αρχεία, κινηματογραφικές
αναπαραστάσεις, μνημεία, μουσειακές εκθέσεις, ονοματοδοσίες
οδών, κλπ
Σχολικά εγχειρίδια
 Πολυτροπικό υλικό και πολυπρισματικές
προσεγγίσεις…
 Βαρύτητα, εγκυρότητα, αξιοπιστία πηγής: είναι μέρος
της ιστορικής κατανόησης και μάθησης
77