Αγωγή Υγείας, 2ο Γελ 'Εδεσσας

1. ΜΝΗΜΕΙΑ, ΕΡΓΑ ΚΑΙ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ
( ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΥΓΕΙΑΣ,
ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΑ, ΑΜΦΙΑΡΑΕΙΑ κ.ά)
ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ (ΥΓΕΙΑ,
ΙΣΤΟΡΙΑ &ΤΕΧΝΗ)
2ο ΓΕ.Λ. ΕΔΕΣΣΑΣ

2. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ :
Ο ΜΥΘΟΣ
 Υγεία:
Αρχαιοελληνική θεότητα,
προσωποποίηση της υγείας του
σώματος και της ψυχής.
 Ασκληπιός:
 • Μία από τις σημαντικότερες
θεραπευτικές θεότητες της Αρχαίας
Ελλάδας.
 • Γιος του Απόλλωνα και της Αρσινόης
ή της Κορωνίδας
 • Η λατρεία του διαδόθηκε στην
κλασική εποχή και γνώρισε εξαιρετική
δημοτικότητα ιδιαίτερα κατά τη
διάρκεια της ελληνιστικής και
ελληνορωμαϊκής εποχής.
 •Το όνομά του (είναι σύνθετο και
εμπεριέχει τη λέξη ήπιος) φανερώνει
τη φιλάνθρωπη και ευγενική φύση του
 •Είχε λάβει τις γνώσεις του πάνω στην
ιατρική και τα θεραπευτικά βότανα
από τον κένταυρο Χείρωνα.

3. ΜΕΛΗ ΤΗΣ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ
ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ
Επιόνη: Κόρη του Ηρακλή και
σύζυγος του Ασκληπιού
Μαχάων και Ποδαλείριος: γιοι
του Ασκληπιού, ήρωες–
θεραπευτές του Τρωικού
Πολέμου
Τελέσφορος : Κατά τη
ρωμαϊκή εποχή προστέθηκε
στη θεϊκή θεραπευτική
οικογένεια ως ένας από τους
γιους του θεού.
Υγεία, Πανάκεια, Ιασώ,
Ακεσώ, Αίγλη : Κόρες του
Ασκληπιού

4. ΤΟ ΦΙΔΙ ΣΥΜΒΟΛΟ
ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ
ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ
Γιατί σύμβολο του
Ασκληπιού και τηςΥγείας
το φίδι;
γνωρίζει τη σοφία της
γης όπου φύονται όλα τα
θεραπευτικά φυτά
το δηλητήριό του μπορεί
ως έναν βαθμό να είναι
θεραπευτικό
ανά έτος βγάζει το
"πουκάμισό" του, κάτι
που ενέχει την έννοια
της ανανέωσης, της
αναγέννησης»

5. ΑΜΦΙΑΡΑΟΣ: Ο
ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ
 Αμφιάραος: γιος του Οικλή
και εγγονός του
Μελάμποδα, από τον οποίο
και κληρονόμησε την τέχνη
της μαντικής, της Ιατρικής
και της Φαρμακολογίας. Ο
Αμφιάραος, σύμφωνα με το
μύθο, βοήθησε κάποιο φίλο
του να βρει τα λογικά του.
Από πηγές της εποχής
προκύπτει ότι το Αμφιαράειο
ήταν το πρώτο οργανωμένο
Ψυχιατρείο της
αρχαιότητας.

6. Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ
Η σημασία που απέδιδαν στην υγεία οι άνθρωποι κατά το παρελθόν ήταν
μεγάλη και για το λόγο αυτό οι προσπάθειές τους οδήγησαν στην εξέλιξη της
ιατρικής επιστήμης
Α. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Παρουσία γιατρού-μάγου Πραγματοποιούνταν ανατρήσεις
κρανίων

7. Β. ΑΡΧΑΙΑ
ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ
 ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ: καλλιεργούσαν
παπαρούνες οπίου(Papaver
somniferum) σαν ελιξίριο
ευφορίας καθώς επίσης και
για την αντιμετώπιση του
πόνου
 ΑΣΣΥΡΙΟΙ - ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ:
 Στον κώδικα του Χαμουραμπί
μαρτυρείται η ύπαρξη γιατρών
και οι επαγγελματικές τους
σχέσεις ρυθμίζονταν
νομοθετικά.
 Το έργο του ιατρού συνίστατο
στην αναγνώριση της πηγής
της ασθένειας και στην
αντιμετώπισή της με
προσευχές ή εξορκισμούς

8. Γ. ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Ο αρχαιότερος
γιατρός στην ιστορία
είναι ο Αιγύπτιος Ιμοτέπ
που έζησε μεταξύ του
2700 και 2600 π.Χ
Εφάρμοζαν τη μέθοδο
της ταρίχευσης.
Πολύτιμες πηγές
ιατρικών πληροφοριών
είναι οι μούμιες
Χρησιμοποιούσαν τα
ναρκωτικά για την
αντιμετώπιση του πόνου

9. Δ. ΑΡΧΑΙΑ ΙΝΔΙΑ Ε. ΑΡΧΑΙΑ ΚΙΝΑ
Σύστημα Ayurveda : βασιζόταν σε
φυτικά φάρμακα και θεωρήθηκε μια
επιστημονική τέχνη της θεραπείας,
διότι δεν στηρίχθηκε αποκλειστικά και
μόνο με το μαγικό ή το υπερφυσικό.
 Ο Sushruta ήταν ο πρώτος γιατρός
που διενήργησε πλαστική χειρουργική
επέμβαση
Κάθε ασθένεια, σημάδι ή
σύμπτωμα επιδέχεται
διόρθωση από το βελονισμό

10. Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
α. ΚΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
ι-jα-τε: Ο γιατρός στο συλλαβικό αλφάβητο
Τηρούνταν κανόνες υγιεινής :αίθουσες
λουτρών, υδραγωγεία, υπόνομοι
 Καλλιεργούνταν ιαματικά φυτά, όπως το
ασπλήνιο, ο δαύκος, το δίκταμο κά
 Οι Κρήτες γνώριζαν την ιαματική σημασία
των μεταλλικών υδάτων
 Οι Μυκηναίοι παρήγαν αφεψήματα,
πιόματα και ιατρικά έλαια

11. Ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ
ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
ΓΙΑΤΡΟΙ
Αλκμέων ο Κροτωνιάτης :
Διατύπωσε πρώτος τη γνώμη ότι
η έδρα όλων των αισθήσεων και
των πνευματικών λειτουργιών
είναι ο εγκέφαλος
Ιπποκράτης :
 Έκανε σημαντικές παρατηρήσεις
για την «ιερή νούσο» (επιληψία)
 Ξεκαθάρισε την ιατρική από
προλήψεις και δεισιδαιμονίες
 Εισήγαγε έναν κώδικα
δεοντολογίας για τους
ασκούμενους ιατρούς, μια πρώτη
προσπάθεια να χαραχτούν οι
κανόνες που πρέπει να διέπουν
τη συμπεριφορά του ιατρού και
την εφαρμογή της ιατρικής

12. β. Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ
ΕΠΟΧΗ
Ερασίστρατος
 Ήταν ο πρώτος που έκανε τη
διάκριση των νεύρων σε
κινητικά και αισθητικά
 Ανακάλυψε την επιγλωττίδα.
 Συνέλαβε το φαινόμενο της
ανταλλαγής της ύλης.
Ηρόφιλος
 Αναγνώρισε τα οπτικά νεύρα
 Ανακάλυψε και περιέγραψε
τον αμφιβληστροειδή
 Σ’ αυτόν οφείλεται η ονομασία
του δωδεκαδάκτυλου.
H κλεψύδρα του Hροφίλου (300 π.X.)
είναι το πρώτο όργανο με το οποίο
μελετήθηκε ο σφυγμός σε
συνδυασμό με τις αναπνευστικές
κινήσεις (εισπνοή - εκπνοή).

13. ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
 Για πολλούς αιώνες το ρόλο του ιατρού έπαιξε ο «πάτερ
φαμίλιας», με πλούσια… κτηνιατρική εμπειρία
 Πριν εισαχθεί η ελληνική ιατρική στη Ρώμη, δεν υπήρχε
ιατρική παράδοση. Ιατρική ήταν «η επιστήμη μερικών
βοτάνων με αιμοστατικές ή ουλοποιητικές ιδιότητες»
 Ο πρώτος διακεκριμένος Έλληνας ιατρός που έφτασε στη
Ρώμη το 91 π.Χ. ήταν ο Ασκληπιάδης ο Προυσαεύς. Για την
αποκατάσταση της υγείας πρότεινε σωματικές ασκήσεις και
ένα εξισορροπημένο διαιτητικό σύστημα.
 Ο κατεξοχήν Ρωμαίος ιατρός του τέλους του 1ου π.Χ. και
της αρχής του 2ου μ.Χ. αιώνα είναι ο Αντώνιος Μούσας. Η
θεραπευτική του βασιζόταν κυρίως στην υδροθεραπεία:
συνιστούσε λουτρά με παγωμένο νερό σε συνδυασμό με
διάφορες διαιτητικές συμβουλές.

14.  Ένας από τους σπουδαιότερους ιατρούς της εποχής
ήταν ο Σωρανός ο Εφέσιος. Το σύγγραμμά του «Περί
γυναικείων νοσημάτων» ίσχυσε ως κλασικό σύγγραμμα
Γυναικολογίας και Βρεφοκομίας μέχρι το 1400 μ.Χ
 Ο Αρχιγένης υπήρξε εισηγητής της λουτροθεραπεία με
μεταλλικά ύδατα
 Ο Γαληνός οδήγησε την ιατρική στη μέση οδό, που
συνενώνει το ιπποκρατικό πνεύμα με την έρευνα. Είναι
αυτός που ανακάλυψε την αναισθητική ιδιότητα του
χλωροφορμίου.
 Μέτρα δημόσιας υγιεινής:
 θέρμες (λουτρά)
 ο κεντρικός αποχετευτικός αγωγός (Cloaca maxima)
των υπονόμων της πόλης της Ρώμης υπήρξε ένα έργο
δημόσιας υγιεινής τόσο καλά σχεδιασμένο, ώστε να
χρησιμοποιηθεί 1.600 περίπου χρόνια
 νοσοκομεία

15. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Α. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ : ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΑ ΚΑΙ ΑΜΦΙΑΡΑΕΙΑ
 Τα Ασκληπιεία ήταν συγκροτήματα
κτιρίων με επίκεντρο το ναό του
Ασκληπιού
 Βρίσκονταν σε κάποια απόσταση
από τον αστικό οικισμό, μέσα ή
κοντά σε άλση, δίπλα σε φυσικές
πηγές ή στη θάλασσα
 Μία επιμήκης στοά αποτελούσε το
εγκοιμητήριον, την αίθουσα όπου
λάμβανε χώρα η τελετουργία της
εγκοίμησης. Σ’ αυτό μόνο οι
ασθενείς, που είχαν ακολουθήσει
όλα τα προπαρασκευαστικά βήματα,
μπορούσαν να εισέλθουν για να
κοιμηθούν εκεί κατά τη διάρκεια της
νύχτας, περιμένοντας ένα
θεραπευτικό όνειρο από τον
Ασκληπιό
 Στα Ασκληπιεία υπήρχαν ακόμα:
 Κρήνες
 Συστήματα ύδρευσης
 Λουτρά
 Χώροι διαμονής των ιερέων –
θεραπευτών
 Ξενώνες
 Στοές για τον περίπατο
 Γυμναστήρια
 Παλαίστρες
 Θέατρο

16. ΤΟ ΕΠΙΔΑΥΡΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

18. ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕIΟ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

20. ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΣΤΗΝ ΚΩ

22. ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

24. ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΙΒΕΡΙΝΑ ΚΑΤΑΜΕΣΗΣ ΤΟΥ
ΠΟΤΑΜΟΥ ΤΙΒΕΡΗ ΠΟΥ ΔΙΑΣΧΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΠΟΛΗ

26. ΤΟ ΑΜΦΙΑΡΑΕΙΟ ΩΡΩΠΟΥ

27. Β. ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Άγαλμα της Υγείας του 1ου
αι π.Χ. Μουσείο Δίου
Υγεία. Ρωμαϊκό αντίγραφο
από ελληνικό πρωτότυπο.
Μουσείο Ερμιτάζ.

28. Eπιδαύριος θεός της ιαματικής
τέχνης Aσκληπιός. ‘Εργο 4ου
αι. π.X. (Aρχαιολογικό Mουσείο
Aθηνών).
Άγαλμα του Ποδαλείριου,
γιου του Ασκληπιού.
Μουσείο Δίου.

29. Ασκληπιός και Υγεία, 5ος αι.
π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο
της Κωνσταντινούπολης
Ο Αμφιάραος θεραπεύει έναν
άρρωστο, ενώ ένας άλλος
αναμένει τη θεραπεία.
Αναθηματικό ανάγλυφο από το
Αμφιαράειο Ωρωπού (4ου αι π.Χ.)
στο οποίο εικονίζεται στιγμιότυπο
από θεραπεία με εγκοίμηση

30. Aναθηματική πλάκα, 4ου αι.
π.X., όπου εικονίζονται
ευγνώμονες ιασθέντες
ασθενείς να αποτίουν φόρο
τιμής σε Eλληνα γιατρό
Ο Ασκληπιός μέσα σε ναό
μαζί με τη σύζυγό του Ηπιόνη
και την κόρη τους Υγεία
δέχονται τις προσφορές
λατρευτών. Μέσα 4ου αι. π.Χ

31. Bεντούζες και χειρουργικά
εργαλεία. Aναθηματική
πλάκα, 1ου αι. μ.X. (Aθήνα).
Eγχείρηση καταρράκτου.
Γαλατορωμαϊκή στήλη 3ου
αι. μ.X. (Malmaison, Γαλλία).

32. γ) ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Tοιχογραφία της Πομπηΐας, 1ου αι. μ.X., όπου εικονίζονται τρεις από τους «πρωταγωνιστές» της
Aσκληπικής Iατρική: O Aπόλλων ,ο Aσκληπιόςκαι ο κένταυρος Xείρων (Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο
Nεαπόλεως).

33. O ιατρός Iάπυξ βγάζει από την
πληγή του Aινεία με ειδική λαβίδα
ξένο σώμα, πιθανόν αιχμή βέλους.
Tοιχογραφία της Πομπηίας.
(Aρχαιολογικό Mουσείο Nεάπολης).
Mε ιδιαίτερη προσοχή ο Aχιλλεύς δένει
με πεντακάθαρο διπλό επίδεσμο το
βραχίονα του Πατρόκλου Aττική Kύλιξ
του ζωγράφου Σωσία περίπου 500 π.X.
(Mουσείο Aρχαίας Tέχνης, Bερολίνο).

34. Iατρείον: Aναπαράσταση του σχεδίου του περίφημου αττικού αρύβαλλου του Λούβρου (380 π.X.). Στη
μέση καθισμένος ο ιατρός κάνει φλεβοτομή σε ασθενή. Δεξιά του καθισμένος ασθενής με επίδεσμο
στον αριστερό βραχίονα· αριστερά όρθιος με επίδεσμο στην αριστερή κνήμη. Δίπλα
χονδροδυστροφικός νάνος που φέρνει στον ιατρό ένα κουνέλι για πεσκέσι. Tότε αποκαλούνταν τα
δώρα αυτά «αγάπαι», σήμερα... Στην άκρη ασθενής που του λείπει ένα πόδι. Στον τοίχο κρέμονται
τρεις μεγάλες βεντούζες. (Mουσείο Λούβρου, Παρίσι).

35. Μετὰ σεῖο, μάκαιρ' Ὑγίεια,
τέθαλε πάντα καὶ λάμπει Χαρίτων ἔαρ·
σέθεν δὲ χωρὶς οὔ τὶς εὐδαίμων ἔφυ
Μαζί σου, μακάρια Υγεία, όλα θάλλουν και
των Χαρίτων λάμπει η άνοιξη.
Χωρίς εσένα κανείς δεν υπήρξε ευδαίμων.
Αρίφρων ο Σικυώνιος

36. • Συγγραφική ομάδα
• Αναστασιάδου Μαρία
• Αντώνογλου Χρυσούλα
• Βάσιος Πέτρος
• Γκιάλη Ζαφειρώ
• Δοϊτσίνης Περικλής
• Κάζιος Θεόδωρος
• Μαυροπαλιάς Εμμανουήλ
• Μπλιάγκα Χρυσοβαλάντου
• Μωραΐτης Αθανάσιος
• Νικολαΐδης Ηλίας
• Παπαδοπούλου Δέσποινα
• Παπαδοπούλου Σταυρούλα
• Πέτκος Ιωάννης
• Τόπκας Σταύρος
• Συντονίστρια
καθηγήτρια
• Βάκκου Ελένη
• Συμμετέχοντες
καθηγητές/-τριες
• Σεμερτζίδου Άννα
• Ιακωβάκης Ηλίας

37. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ:
• http://historymed.blogspot.gr/
• http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/102-
1.pdf
https://elepa.files.wordpress.com/2012/05/kathimerini_tasios.p
df
• http://www.eng.ucy.ac.cy/cpitris/courses/ECE001/Notes/Ch01-
2005.pdf
• http://www.isth.gr/images/uploads/07-1-MALOYTAS.pdf
• http://www.blog.gr/articles/637984/I-toso-sugxroni-arxaia-
elliniki-iatriki.html
• http://invenio.lib.auth.gr/record/134505/files/GRI-2014-
12530.pdf?version=1
• http://el.wikipedia.org
• http://www.lifo.gr/mag/features/4460
• http://archaia-ellada.blogspot.gr/2013/04/blog-post_7039.html
• http://www.hellinon.net/NeesSelides/SystimaYgeias.htm