Εργασία στο μάθημα XHMEIA KAI KAΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διδακτική της Χημείας Διδακτική της Χημείας, Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη" (ΔιΧηΝΕΤ-ΕΑΑ) με θέμα "Η συμβολή της χημείας στην καταπολέμηση εντόμων υγειονομικής σημασίας". Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη χημική σύσταση των εντομοαπωθητικών και στο μηχανισμό απώθησης των κουνουπιών από τον άνθρωπο

1. ΔΙΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Διδακτική της Χημείας, Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες και
Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη" (ΔιΧηΝΕΤ-ΕΑΑ)
Εργασία στο μάθημα XHMEIA KAI KAΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
Η συμβολή της χημείας στην καταπολέμηση εντόμων
υγειονομικής σημασίας
Μαρίνα
Μπαστουνοπούλου
ΑΜ:201105

2. Σκοπός της εργασίας
Έντομα υγιειονομικής σημασίας
Έντομα ως φορείς ασθενείων
Χημική καταπόλεμηση
Εντομοαπωθητικά:χημική σύσταση,
μηχανισμός δράσης, επιπτώσεις
Εντομοκτόνα:χημική σύσταση,
μηχανισμός δράσης, επιπτώσεις

3. Έντομα υγειονομικής σημασίας
Εικόνα : Musca domestica (Οικιακή μύγα)
(https://en.wikipedia.org/wiki/Housefly)
Εικόνα : Αντιπροσωπευτικό
είδος του γένους Phlebotomus
(https://commons.wikimedia.or
g/wiki/File:Phlebotomus-sp-20
150705-a.jpg)
Εικόνα 4:Cimex lectularius (Κοριός)
(http://escholarship.org/uc/item/7wb600hs/cimex.htm
l)
Εικόνα 5: Αντιπροσωπευτική εικόνα
από κατσαρίδες
(https://en.wikipedia.org/wiki/Cockroa
ch)
Εικόνα :Κουνουπια

4. Μηχανισμοί μεταφοράς παθογόνων από το έντομο στον
άνθρωπο

5. Κουνούπια
φορείς ασθενειών και εχθροί δημόσιας υγείας

6. Κουνούπια
φορείς ασθενειών και εχθροί δημόσιας υγείας

7. Έντομα φορείς ασθενειών
Εικόνα 10 : Μηχανισμοί μεταφοράς
παθογόνων από τη μύγα στον άνθρωπο
(Nazni et al., 2005).
●Η προβοσκίδα της φέρει τρίχες που συλλέγουν
υλικό από το περιβάλλον στο οποίο περπατά.
●Καθένα από τα έξι πόδια της φέρει τρίχες, ενώ
από τα πέλματα εκκρίνονται κολλώδεις ουσίες που
ευνοούν ακόμα περισσότερο την προσκόλληση
υλικού από το περιβάλλον.
●περισσότερα από 100 είδη παθογόνων
οργανισμών έχουν απομονωθεί από το
γαστρεντερικό σύστημα των μυγών
●Τα παθογόνα βακτήρια παραμένουν ζωντανά
επάνω στην οικιακή μύγα για αρκετό χρονικό
διάστημα.
●Οι μύγες μπορούν να καταπιούν υγρή τροφή, ενώ
συνήθως αποβάλλουν γαστρικό υγρό κατά τη
διάρκεια του γεύματός τους, ώστε να υγροποιούν
τη στερεή τροφή και να διευκολύνουν την πέψη.
●Αποβάλλουν κόπρανα κατά τη διάρκεια του
γεύματος

8. Χημική καταπολέμηση εντόμων υγειονομικής σημασίας
Χημική καταπολέμηση
Απεντόμωση από αρμόδιο
επαγγελματία
Χημική
καταπολέμηση με
οικιακά χημικά
προϊόντα

9. Καταπολέμηση εντόμων υγεινομικής σημασίας με οικιακά
χημικά προϊόντα
Εικόνα : Αντιπροσωπευτική εικόνα από εντομοαπωθητικά
(ιinsect repellents) της εταιρείας Aroxol
Εικόνα : Αντιπροσωπευτική εικόνα από
εντομοκτόνα (insecticides) της εταιρείας Aroxol

10. Βασικές πληροφορίες για την οικιακή χρήση των
εντομοαπωθητικών -εντομοκτόνων
Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και
τροφίμων http://wwww.minagric.gr/syspest/
Πληροφορίες για :
● ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΚΤΟΝΩΝ ΚΑΤΑ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ή ΔΡΑΣΤΙΚΟ

11. Χημική Σύσταση εντομοαπωθητικών

12. Ιcardin
● Icardin, ή Picaridin ή ως KBR 3023:To Picaridin,
ένα παράγωγο της πιπεριδίνης (αλκαλοειδές) και
έχει παρόμοια δράση (εντομοαπωθητική) με το
DEET.
● Συνιστάται από τον Παγκόσμιο Οργανισμός Υγείας
(WHO) για την προστασία των ανθρώπων από
τσιμπήματα διαφόρων εντόμων (κουνουπιών,
σκνιπών, μυγών και ψύλλων).
● Συγκριτικά με το Deet και το IR3535 μελέτες έχουν
δείξει ότι το Picaridin απωθεί έντομα για
μεγαλύτερες περιόδους.
● Το Picaridin είναι σχεδόν άοσμο και άχρωμο. Δεν
ερεθίζει το δέρμα και τα μάτια.
● Θεωρείται ασφαλής η χρήση του σε παιδιά, έγκυες
και θηλάζουσες γυναίκες (Lo et al, 2018).

13. Ethyl butylacetylaminopropionate
● Ethyl butylacetylaminopropionate ή IR 3535:ή
βουτυλακετυλαμινοπροπιονικό αιθύλιο (εμπορική ονομασία
IR3535 ) είναι ένα παράγωγο της β-αλανίνης
● To βουτυλακετυλαμινοπροπιονικό αιθύλιο είναι ασφαλές για
χρήση σε βρέφη, έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες. Ωστόσο, έχει
παρατηρηθεί ότι το IR3535 μπορεί να ερεθίσει τα μάτια.
● Το IR3535 είναι το λιγότερο τοξικό και μπορεί να
συνταγογραφηθεί για παιδιά άνω των 6 μηνών και έγκυες
γυναίκες, έτσι ώστε να ήταν η καλύτερη επιλογή λόγω των
χαμηλότερων επιπέδων τοξικότητας που παρουσιάζονται.
● Συγκριτικά με το DEET και picardin, το IR3535 έχει το
χαμηλότερο επίπεδο τοξικότητας.(Tavares et al., 2018).
● Eίναι βιοαποικοδομήσιμο και πλήρως αποδομήσιμο στο
περιβάλλον σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (Ethyl
butylacetylaminopropionate (PT19)-Assessment report, 2014).

14. Citridiol
● Citridiol ή Eucalyptus citriodora oil, hydrated, cyclized:Το
Citriodiol παράγεται από αποσταγμένο με ατμό λάδι
Eucalyptus citriodora χρησιμοποιώντας μια διαδικασία κατά
την οποία μετατρέπεται τα κιτρονελίδια σε ρ-μενθάνιο-3,8-
διόλη (PMD).
● Το PMD είναι αποτελεσματικό εντομοαπωθητικό έναντι
πολλών ειδών αιμομυζητικών εντόμων και ασφαλές για την
ανθρώπινη υγεία.
● το PMD μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση της
ελονοσίας το ίδιο αποτελεσματικά όπως και το DEET
● Σχετικά με την ασφάλεια της εφαρμογής του σε παιδιά,
απαιτούνται επιπρόσθετες έρευνες και επειδή τα δεδομένα
μέχρι σήμερα είναι ελλιπή, προληπτικά δεν συνίσταται η
χρήση του PMD σε παιδιά κάτω των 3 ετών.

15. DEET
● το DEET δεν έχει οξεία τοξική επίδραση ούτε
καρκινογόνο δράση, ούτε και μεταλλαξιογόνο στις
δοκιμαζόμενες δόσεις» (U.S. Environmental Protection
Agency, 1998).
● Δεν υπάρχει έμμεση σχέση μεταξύ έκθεσης DEET και
αναφερόμενων περιστατικών επιληπτικών κρίσεων
καθώς και η συνολική συχνότητα εμφάνισης σπασμών
με πιθανή σύνδεση με έκθεση DEET είναι χαμηλή
(περίπου μία στις 100 εκατομμύρια χρήσεις) (U.S.
Environmental Protection Agency, 1998).
● Απαγορεύεται η χρήση του DEET σε παιδιά κάτω των
δύο μηνών, ενώ σε παιδιά > 2 ετών, το DEET πρέπει να
εφαρμόζεται όχι περισσότερο από μία φορά την ημέρα
και το ποσοστό του εντομοαπωθητικού σε DEET πρέπει
να κυμαίνεται μεταξύ 10% -30% .
Mετά από ακατάλληλη χρήση: δερματίτιδα,
αλλεργικές αντιδράσεις, νευρολογικές και
καρδιαγγειακές παρενέργειες, καθώς και
εγκεφαλοπάθεια σε παιδιά.

16. Deet
έχει μια μικρή τοξικότητα για τα ψάρια γλυκού νερού, όπως η ιριδίζουσα πέστροφα (US, 1980) και η τιλάπια,
(Mathai et al. 1989) και έχει επίσης αποδειχθεί ότι είναι τοξική για ορισμένα είδη ζωοπλαγκτού των γλυκών
νερών. (Seo et al., 2005).

17. Εντομοαπωθητικά (2)
Εικόνα: Σπρευ με εντομοαπωθητική δράση
της εταιρείας Autan με δραστική ουσία DEET
(https://www.ubuy.com.gr/en/product/1E83QJ
OQ-autan-family-care-protection-plus-repellen
t-effectively-protect-insect-bites)
Εικόνα: Σπρευ με εντομοαπωθητική δράση της
εταιρείας Vapona με δραστική ουσία icadrin
(https://www.skroutz.gr/s/24150830/Vapona-Invisible-L
otion-100ml.html)

18. Εντομοαπωθητικά (3)
Εντομοαπωθητικό με δραστική ουσία citridiol
ttps://www.skroutz.gr/s/4179329/Moustiblok-CL
1-Spray-100ml.html
Eντομοαπωθητικό με δραστική ουσία Ethyl
butylacetylaminopropionate (IR3535)

19. Ποια χημική ουσία ελκύει τα θηλυκά κουνούπια στο
δέρμα μας?
Εικόνα : Χημικός τύπος 1-οκτεν-3-όλη
[δευτερογενής αλκοόλη που προέρχεται από
1-οκτένιο . Υπάρχει με τη μορφή δύο
εναντιομερών , ( R ) - 1-οκτεν-3-όλη και ( S ) +
1-οκτεν-3-
όλη.(https://en.wikipedia.org/wiki/1-Octen-3-ol)
Εικόνα : Χημικός τύπος
ακετόνης
Εικόνα : Χημικό
τύπος γαλακτικού
οξέος

20. Οσφρητικό σύστημα εντόμων -κουνούπια

21. Εντομοαπωθητικός μηχανισμός 1
Εικόνα: Τρισδιάστατη απεικόνιση της σύνδεσης του Deet με το ΑgmOB1 (Tsitsanou et al., 2012).

22. Εντομοαπωθητικός μηχανισμός 2
Η καταστολή της δράσης του DEET στην
ανίχνευση οσμών από το είδος Anopheles
coluzzii.(Προσαρμογή από (Riffell, 2019).Στην
υγρή φάση του σκευάσματος, και μόλις
εφαρμοστεί στην επιφάνεια του δέρματος, η μη
πτητική φύση ορισμένων απωθητικών ουσιών,
όπως το DEET, μπορεί να μειώσει την εκπομπή
οσμών από το δέρμα καθιστώντας ένα άτομο
λιγότερο ελκυστικό για αιμομυζητικά έντομα
όπως τα κουνούπια. Ωστόσο, η έρευνα έδειξε
ότι το DEET μπορεί επίσης να λειτουργεί ως
δυσάρεστη οσμή και να απομακρύνει τα
κουνούπια από απόσταση.

23. Εντομοκτόνα
Οργανοφωσφορικά
Χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες
Πυρεθροειδή
Καρβαμιδικά
Ρυθμιστές ανάπτυξης

24. Πύρεθρον ή Πύρεθρο
(Pyrethrum)
Φυσικά πυρεθροειδή

25. Φυσικά πυρεθροειδή
Πίνακας : Δραστικές ουσίες φυσικών
πυρεθροειδών
Εικόνα: Χημικός τύπος φυσικών πυρερθοειδών

26. Τα κυριότερα συνθετικά πυρεθροειδή για την καταπολέμηση εντόμων
υγειονομικής σημασίας

27. Συνθετικά πυρεθροειδή
Cyphenotrin
imiprothin
tetramethrin

28. Μηχανισμός δράσης πυρεθροειδών
πως επηρεάζουν τη
λειτουργία των
αισθητήριων
νευρώνων?

29. Εικόνα: Σχηματική απεικόνιση επικοινωνίας 2 νευρικών κυττάρων (με
ηλεκτρικούς παλμούς στην μεγάλη εικόνα και νευροδιαβιβαστές στην μικρότερη
Εικόνα : Νευρικό κύτταρο

30. Εικόνα : Μεμβρανικό δυναμικό
Εικόνα : Κατάσταση των τασεο-εξαρτώμενων
καναλιών Na+ και K+ κατά τη δημιουργία
δυναμικού δράσης.

31. ● Τα εντομοκτόνα με δραστική ουσία τα
πυρεθροειδή, επηρεάζουν τη λειτουργία
των αισθητήριων νευρώνων,
παρεμποδίζοντας τη μετάδοση των
νευρικών σημάτων προσυναπτικά.
● Προσκολλώνται στις πρωτεϊνικές
υπομονάδες των διαύλων ιόντων νατρίου,
στις μεμβράνες των τελικών κλωνίων του
νευράξονα και προκαλούν παρατεταμένο
άνοιγμα των διαύλων, που έχει ως
αποτέλεσμα την απώλεια ιόντων και τη
διατάραξη της ευαίσθητης ισορροπίας
μεταξύ ιόντων νατρίου και καλίου στο
περιβάλλον των νευρικών κυττάρων
Εικόνα : Μηχανισμός δράσης πυρεθροειδών
(https://www.quora.com/How-do-the-chemical-insecticides-like-Hit-
etc-kill-cockroaches)

32. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα
εντομοκτόνων οικιακής χρήσης
Συστατικά
Δραστικές ουσίες: Cypermethrin 0,1% β/β, Imiprothrin
0,1% β/β.
Κίνδυνος
Εξαιρετικά εύφλεκτο αερόλυμα. Δοχείο υπό πίεση.
Κατά τη θέρμανση μπορεί να διαρραγεί.
Πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς, με
μακροχρόνιες επιπτώσεις.

33. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα
εντομοκτόνων οικιακής χρήσης
Δραστικές ουσίες:
Cyphenothrin0 ,26% β/β

34. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα
εντομοκτόνων οικιακής χρήσης
Συστατικά
Δραστικές ουσίες: pralletrin 0,1% β/β, 1R-hrans
phenothrin 0,128% β/β.

35. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα
εντομοκτόνων οικιακής χρήσης
Συστατικά
Δραστικές ουσίες: impermetrin 0,1% β/β, deltametrin
0,o5% β/β.

36. Βιβλιογραφία
● WHO (2008).CHAPTER 1 Mosquitos and other biting Diptera Vectors of malaria, leishmaniasis, filariasis,
onchocerciasis, dengue, yellow fever and other diseases
(https://www.who.int/water_sanitation_health/resources/vector007to28.pdf)
● WHO (2014). A global brief on vector-borne diseases
(https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/111008/WHO_DCO_WHD_2014.1_eng.pdf)
● Tavares M, da Silva MRM, de Oliveira de Siqueira LB, Rodrigues RAS, Bodjolle-d'Almeida L, Dos Santos EP,
Ricci-Júnior E. (2018). Trends in insect repellent formulations: A review. International Journal of
Pharmacology, 25,190-209.
● Lo W.L., K.L. Mok and S D.Yu Pui Ming (2018). insect repellents should we choose? Implications from
results of local market survey and review of current guidelines. Review article.Hong Kong Journal of
Emergency Medicine 1–9.
● Ethy 1 buty lacety laminopropionate Product-type 19 (insect repellent)
(http://dissemination.echa.europa.eu/Biocides/ActiveSubstances/1320-19/1320-19_Assessment_Report.p
df).
● Ditzen M, Pellegrino M, and Vosshall LB (March 2008).Insect odorant receptors are molecular targets of the
insect repellent DEET.Science. 319, 1838–42.
● Environmental Agencey (2019).Cypermethrin: Sources, pathways and environmental data
(https://consult.environment-agency.gov.uk/++preview++/environment-and-business/challenges-and-choi
ces/user_uploads/cypermethrin-pressure-rbmp-2021.pdf

37. Eυχαριστώ πολύ για την προσοχή
σας!