Μουσική στο πέρασμα του χρόνου

1. Μια εργασία των μαθητών: Κοσμίδη
Χρήστου, Πεγκλίδη Γιώργου και
Κωνσταντινίδη Ηλία

2.  Το ενδιαφέρον για τα ελληνικά γράμματα που αναπτύχθηκε την εποχή της Αναγέννησης συνεχίζεται και
την περίοδο από το 1600 έως το 1750, γνωστή ως Μπαρόκ.
 Οι συνθέτες επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην ικανότητα της μουσικής να ξυπνά και να εκφράζει
τις ανθρώπινες ψυχικές καταστάσεις
 Με στόχο την έκφραση των ψυχικών καταστάσεων γράφονται οι πρώτες όπερες και η μουσική γλώσσα
εξελίσσεται

3.  Μπαίνουν τα θεμέλια του Τονικού Μουσικού Συστήματος, δηλ. το πώς ακούγονται πολλοί ήχοι μαζί
και πώς διαδέχεται ο ένας τον άλλον, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι οικείο με τα σημερινά κριτήρια.
 Το ύφος του Μπαρόκ αποτέλεσε ένα νέο τρόπο έκφρασης που γεννήθηκε στη Ρώμη της Ιταλίας, απ'
όπου εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη
 Χαρακτηρίστηκε από ένα έντονο δραματικό και συναισθηματικό στοιχείο, ενώ εφαρμόστηκε κυρίως
στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη μουσική, αλλά συναντάται παράλληλα και στη λογοτεχνία ή
τη ζωγραφική.

4.  Οι πρώτες όπερες δημιουργήθηκαν από τους πειραματισμούς της Καμεράτας, μιας ομάδας
αριστοκρατών διανοουμένων και μουσικών της ιταλικής Φλωρεντίας
 Οι διανοούμενοι αυτοί πείστηκαν πως στις τραγωδίες το τραγούδι έπαιζε σημαντικό ρόλο και πως η
δύναμη που ασκούσε η μουσική πάνω στην ανθρώπινη ψυχή, ήταν αποτέλεσμα μιας μόνο φωνής που
ακολουθούσε το ρυθμό του προφορικού λόγου
 Αυτός ο τρόπος τραγουδιού ονομάστηκε μονωδία και στην αρχή
ήταν κάτι ανάμεσα σε τραγούδι και απαγγελία που ονομάστηκε
απαγγελτικό ύφος
 Η πρώτη σημαντική όπερα ήταν ο Ορφέας του Κλάουντιο Μοντεβέρντι,
που παίχτηκε στο παλάτι των Γκονζάγκα στη Μάντουα το 1607

5.  Η νέα μπαρόκ αρχιτεκτονική έκανε την εμφάνιση της στην Ιταλία και οι ιστορικοί προσδιορίζουν ως
αφετηρία της το έργο του Κάρλο Μαντέρνο στη Ρώμη και ειδικότερα στους ναούς της Αγίας Σουζάνας
και του Αγίου Πέτρου.
 Με επίκεντρο την Ιταλία, ο ρυθμός μπαρόκ εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη καθώς και
στην Λατινική Αμερική, κυρίως μέσω των Ιησουιτών
 Οι ναοί, τα δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια, οι εσωτερικοί διάκοσμοι αλλά και οι δημόσιοι χώροι εν γένει,
αποπνέουν την αίσθηση του εξωπραγματικού, πέρα από τις ανθρώπινες διαστάσεις και κατ' επέκταση
την παντοδυναμία του θεϊκού αλλά και της εκκλησιαστικής εξουσίας.

6.  Οι Γάλλοι ονομάζουν "κλασική" την αρχιτεκτονική του αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ’, δηλαδή του 17ου
αιώνα, και απορρίπτουν την ονομασία "μπαρόκ " .
 Αυτή η αντιπαράθεση οφείλεται στην γενική θέληση που επικρατούσε στη Γαλλία τον 17ο αιώνα να
αντικατασταθεί η Ρώμη με το Παρίσι ως κέντρο της ευρωπαϊκής πνευματικής και πολιτιστικής ζωής.
 Η οριστική ρήξη έρχεται το 1665 όταν ο Λουδοβίκος απορρίπτει τα σχέδια του Ιταλού
αρχιτέκτονα Μπερνίνι για τις κιονοστοιχίες του Λούβρου.
 Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η αρχιτεκτονική κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και
διαδόχου του Λουδοβίκου ΙΕ΄ δεν περιλαμβάνει τίποτε το μπαρόκ.
 Το γούστο για την μεγαλοπρέπεια, την προοπτική και την πολυτελή διακόσμηση φανερώνει αρκετά την
επίδραση του μπαρόκ και στη Γαλλία.
 Πολλοί ιστορικοί της τέχνης θεωρούν πως η αρχιτεκτονική της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου στη
Γαλλία ήταν αποκλειστικά και μόνο μπαρόκ.

7.  Το μπαρόκ εμφανίζεται στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, πρώτα στη Ρώμη, και αργότερα και στην
υπόλοιπη Ιταλία
 Πρωτοπόρος του ιταλικού μπαρόκ θεωρείται ο Κάρλο Μαντέρνο με την église Sainte-Suzanne,
κατασκευασμένη μεταξύ 1585 και 1603.
 Ο δυναμικός ρυθμός των κιόνων, η κεντρική και περίπλοκη πρόσοψη, τα αγάλματα που είναι
τοποθετημένα στις κόγχες και τις εσοχές θυμίζοντας έντονα αρχαίο θέατρο, όλα αυτά συνηγορούν στην
πρώτη εμφάνιση του μπαρόκ.
 Το πιο πετυχημένο παράδειγμα είναι η τραπεζοειδής προσέγγιση προς τη βασιλική του Αγίου
Πέτρου που προσφέρει η πλατεία του Αγίου Πέτρου, σχεδιασμένη από τον Μπερνίνι.
 Θεωρείται το αριστούργημα της μπαρόκ θεατρικότητας. Δύο κιονοστοιχίες δίνουν το σχήμα της
τεράστιας πλατείας, εκτεινόμενες από τη βασιλική ως τους δύο βραχίονες που βρίσκονται στην άκρη της
πλατείας, υποδεχόμενες τα πλήθη.
 Το ελλειπτικό σχήμα είναι τυπικό του μπαρόκ.

8.  Οι τοιχογραφίες στις οροφές φέρουν ένα άγγιγμα χρώματος. Πολύ συχνά αυτές "ανοίγουν" κατά κάποιο
τρόπο τον χώρο, φέροντας ως σχέδιο τον ουρανό, και δίνοντας την εντύπωση ελευθερίας,
απεραντοσύνης και μεγαλείου.
 Η χρήση φωτός και σκιάς καθώς και των παιχνιδιών του φωτός με τη σκιά γίνεται πλέον το κύριο
μέλημα των αρχιτεκτόνων.
 Τα παράθυρα και τα ανοίγματα μεγαλώνουν, αφήνοντας το φως να χυθεί άπλετα μέσα στους χώρους,
δημιουργώντας εκρηκτικές αντιθέσεις με τα σκούρα σημεία των εσωτερικών χώρων.

9.  Το σχέδιο των πρώτων εκκλησιών μπαρόκ παραμένει "σοφό" και διατηρεί το σχήμα της
κλασσικής βασιλικής.
 Αυτό που κάνει τις εκκλησίες "μπαρόκ" είναι το γεγονός πως η πρόσοψη τους αντιμετωπίζεται ως ένα
προσκήνιο αρχαίου θεάτρου, με κίονες, κόγχες και κοιλώματα γεμάτα γλυπτά κτλ.
 Ποτέ πριν δεν είχαν κατασκευαστεί βωμοί εκκλησιών όπως ακριβώς μία θεατρική σκηνή,
περιστοιχισμένη από κίονες, αγγέλους και αγίους, οι οποίοι είναι σαν σε θεατρική παράσταση.
 Βιβλικές σκηνές πάνω σε ένα κρεμασμένο πανί στην πίσω σκηνή, ο εκάστοτε προστάτης-άγιος της
εκκλησίας σμιλευμένος στο προσκήνιο: τα πάντα θυμίζουν έντονα θεατρική σκηνή.

10.  Το μπαρόκ καινοτομεί πραγματικά στην ιδέα της πόλης. Η ιταλική Αναγέννηση είχε αρχίσει ήδη να
επανεξετάζει τον ουρμπανισμό, την αστυφιλία δηλαδή, αλλά όλα αυτά στα στενά περιθώρια της
μεσαιωνικής πόλης.
 Τον Μεσαίωνα οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν σε μικρά χωριά, στο ύπαιθρο, ενώ οι πόλεις ήταν λίγες
και μικρές.
 Μόλις με τη δύση των μεσαιωνικών χρόνων η πόλη αποκτά περισσότερη σημασία και δύναμη.
 Το μπαρόκ αντιθέτως, ανοίγει την πόλη. Οραματίζεται την πόλη ως κέντρο όλων των εξουσιών. Όπως
όλη η φύση του μπαρόκ, τα πάντα άρχισαν στη Ρώμη.