1. Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις
1922-1952
Από την καταςτροφή … ςτη ςυμμαχία
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 1

2. Η ςυνθήκη τησ Λωζάννησ 24 Ιουλίου 1923
H Ελλάδα αντιπροςωπεφτθκε ςτθ ςυνδιάςκεψθ ειρινθσ ςτθ
Λωηάννθ, το 1923, από μια ομάδα με επικεφαλισ τον
Eλευκζριο Bενιηζλο, ο οποίοσ ζπαιξε καίριο ρόλο ςτισ
ςχετικζσ ςυνομιλίεσ. Σα πιο ςθμαντικά προβλιματα ιταν:
1. ο προςδιοριςμόσ των ςυνόρων,
2. θ κατανομι του δθμόςιου οκωμανικοφ χρζουσ,
3. θ καταβολι πολεμικϊν αποηθμιϊςεων από τθν ελλθνικι
πλευρά,
4. το κακεςτϊσ λειτουργίασ του Οικουμενικοφ
Πατριαρχείου και
5. θ τφχθ των ομοεκνϊν πλθκυςμϊν (μειονότθτεσ), που
βρίςκονταν ζξω από τθν εδαφικι επικράτεια τθσ
Eλλάδασ και τθσ Tουρκίασ.
ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 2
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

3. H φάπαξη σων ςτνόπων σηρ Θπάκηρ, ανσίθεσα με σιρ
διαππαγμασεύςειρ για σον καθοπιςμό σηρ σύφηρ σων
νηςιών σοτ ανασολικού Aιγαίοτ, δεν πποςέκποτςε ςε
αγευύπωσα πποβλήμασα. Tα νηςιά Ίμβπορ και
Tένεδορ πποςαπσήθηκαν ςσην Tοτπκία, ενώ η Eλλάδα
τποφπεώθηκε ςε πεπιοπιςμούρ, όςον αυοπά σα
κτπιαπφικά δικαιώμασά σηρ ςε μια ςειπά νηςιών, ποτ
βπίςκονσαν κονσά ςσα μικπαςιασικά παπάλια.
ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 3
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

4. Η Ελλάδα μετά τη Συνθήκη τησ Λωζάννησ
ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 4
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

5. Η Τουρκία μετά τη Συνθήκη τησ Λωζάννησ
ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 5
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

6. Το τέλοσ τησ Οθωμανικήσ Αυτοκρατορίασ
– Το τέλοσ τησ Μ. Ιδέασ
ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 6
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

7. ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ 7
Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ

8. Οι ελληνοτουρκικέσ ςχέςεισ
1923-1930
Η ςυνκικθ τθσ Λωηάννθσ ζδωςε τζλοσ ςτισ εδαφικζσ
αντιδικίεσ μεταξφ Ελλάδασ και Σουρκίασ.
Όμωσ παρά τθν αμοιβαία αποδοχι τθσ ςυνζχιςαν
και μετά το 1923 να υπάρχουν εγγενείσ
αναςταλτικοί παράγοντεσ για τθν αποκατάςταςθ
των ςχζςεων και τθ ςυνεργαςία των δφο γειτονικϊν
κρατϊν.
Η ανταλλαγι των πλθκυςμϊν και θ εκτίμθςθ των
περιουςιϊν περίπου δφο εκατομμυρίων προςφφγων
προξζνθςαν πολλά ςοβαρά προβλιματα.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 8

9. ΢υχνά τα προβλιματα αυτά προζκυπταν εξαιτίασ τθσ
κακόπιςτθσ ερμθνείασ και εφαρμογισ των
διατάξεων τθσ Λωηάννθσ από τθν Σουρκία:
 Η Σουρκία για να μειϊςει τουσ Ζλλθνεσ τθσ Πόλθσ
αρνικθκε να δεχτεί ωσ etablis ζνα μεγάλο αρικμό.
Ακόμα και ο Πατριάρχθσ Κων/νοσ ΢Σ' απελάκθκε, ωσ
μθ νόμιμοσ Σοφρκοσ υπικοοσ.
 Η Σουρκία προςπάκθςε να υποςκάψει τον
οικουμενικό χαρακτιρα του Πατριαρχείου και να
παρεμποδίςει τισ ςχζςεισ Φαναριοφ και Ελλθνιςμοφ
τθσ Κωνςταντινοφπολθσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 9

10.  Κδρυςε «Σουρκορκόδοξο Πατριαρχείο» και
αναγνϊριςε «Σουρκορκόδοξο Πατριάρχθ» τον
τουρκόφωνο Μικραςιάτθ ιερζα παπα-Ευκφμ.
 Απαιτοφςε να παραγραφοφν οι αμοιβαίεσ
απαιτιςεισ αποηθμιϊςεων, αν και ιταν γνωςτό ότι θ
αξία των ελλθνικϊν περιουςιϊν ιταν πολλαπλάςια
από εκείνθ των ανταλλάξιμων Σοφρκων.
⇨ Σο 1928 οι δφο χϊρεσ βρίςκονται ςτα πρόκυρα νζου
πολζμου.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 10

11. Η προςέγγιςη Ελλάδασ – Τουρκίασ και η
περίοδοσ 1930-1945
 Η άνοδοσ του Βενιηζλου και του Φιλελεφκερου Κόμματοσ
ςτθν εξουςία το 1928 ςθματοδότθςε μια νζα εποχι ςτισ
ελλθνοτουρκικζσ ςχζςεισ. Ο Βενιηζλοσ, πιεηόμενοσ από τθ
Βουλγαρία και τθ Γιουγκοςλαβία, κζλθςε να ρυκμίςει τισ
εκκρεμότθτεσ με τθν Άγκυρα και εγκαινίαςε μια πολιτικι
προςζγγιςθσ προσ τθν Σουρκία.
 Σον Ιοφνιο του 1930 υπογράφτθκε ςτθν Άγκυρα θ
ςυμφωνία Πολυχρονιάδθ-Αράσ, με τθν οποία ρυκμίςτθκε
το ηιτθμα των περιουςιϊν των προςφφγων. Για να
επιτευχκεί θ ςυμφωνία, θ Ελλάδα υποχρεϊκθκε να κάνει
ςθμαντικζσ υποχωριςεισ. Η Σουρκία πουλοφςε ακριβά τθ
φιλία τθσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 11

12. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 12

13. Ο Βενιηζλοσ επιςκζφτθκε επίςθμα τθν Άγκυρα. Κατά τθ
διάρκεια τθσ επίςκεψισ του υπογράφτθκαν (30/10/1930)
οι παρακάτω ςυμβάςεισ:
 ΢φμφωνο φιλίασ, ουδετερότθτασ, διαλλαγισ και
διαιτθςίασ.
 Πρωτόκολλο περί «περιοριςμοφ ναυτικϊν εξοπλιςμϊν».
 ΢φμβαςθ εμπορίου, εγκατάςταςθσ και ναυτιλίασ.
Σον επόμενο χρόνο (1931) ο πρωκυπουργόσ τθσ Σουρκίασ
Ιςμζτ Ινονοφ με τον υπουργό εξωτερικϊν Αράσ
επιςκζφτθκαν τθν Ακινα. ΢τισ διαπραγματεφςεισ που
ζγιναν ρυκμίςτθκαν όλεσ οι εκκρεμότθτεσ με εξαίρεςθ
οριςμζνα κζματα που αφοροφςαν τισ μειονότθτεσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 13

14. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 14

15. Τα Βαλκάνια 1930
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 15

16. Τι κρύβεται πίςω από την ελληνοτουρκική
προςέγγιςη;
Βαςικόσ ςτόχοσ τθσ προςζγγιςθσ με τθν Σουρκία ιταν θ
ςτιριξθ τθσ ελλθνικισ αμυντικισ πολιτικισ ςε ζνα
ελλθνοτουρκικό διπλωματικό και ςτρατιωτικό άξονα, που κα
ενεργοφςε ωσ αντιςτάκμιςμα ςτισ πιζςεισ από τουσ βόρειουσ
γείτονεσ (Βουλγαρία προσ Θράκθ, Γιουγκοςλαβία προσ
Μακεδονία). Ο ελλθνοτουρκικόσ αμυντικόσ άξονασ υπιρξε ο
προάγγελοσ ενόσ διευρυμζνου βαλκανικοφ αμυντικοφ
ςυναςπιςμοφ ζναντι τθσ ανακεωρθτικισ Βουλγαρίασ και τθσ
επεκτατικισ φαςιςτικισ Ιταλίασ. Αποκορφφωμα τθσ
ςυνεννόθςθσ αυτισ αποτελεί θ ςφναψθ του Βαλκανικοφ
΢υμφϊνου ςτθν Ακινα ςτισ 9 Φεβρουαρίου 1934 από τθ
Γιουγκοςλαβία, Ρουμανία, Ελλάδα και Σουρκία. Οι τζςςερισ
χϊρεσ εγγυικθκαν αμοιβαία τθν αςφάλεια και τθν
ακεραιότθτα των βαλκανικϊν ςυνόρων.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 16

17. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 17

18.  Πρζπει, πάντωσ, να ςθμειωκεί ότι ιταν θ διεκνισ ςυγκυρία
και θ νζα πραγματικότθτα ςτα Βαλκάνια που
επζβαλαν, κατά τθ δεκαετία του 1930, τθν ελλθνοτουρκικι
ςυμφιλίωςθ και όχι θ εξάλειψθ του παραδοςιακοφ
ανταγωνιςμοφ και τθσ δυςφορίασ μεταξφ των δφο λαϊν.
Π.χ.
 Σο 1934 απαγορεφτθκε ςτουσ χριςτιανοφσ κλθρικοφσ να
φζρουν εκτόσ εκκλθςίασ το ράςο, με εξαίρεςθ τουσ
αρχθγοφσ των κρθςκευμάτων.
 ΢τθ Δ. Θράκθ ςτόχοσ τθσ Σουρκίασ ιταν θ διείςδυςθ του
τουρκικοφ εκνιςμοφ ςτθν περιοχι και θ ενςωμάτωςθ των
μθ τουρκογενϊν εκνικϊν ομάδων τθσ Θρακικισ
μειονότθτασ ςτον τουρκικό πολιτιςτικό κορμό.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 18

19.  ΢τισ διαπραγματεφςεισ Βενιηζλου-Ινονοφ ςτθν Ακινα ο
δεφτεροσ ηιτθςε να απομακρυνκοφν από τθν ελλθνικι
Θράκθ 150 θγετικζσ προςωπικότθτεσ τθσ μουςουλμανικισ
μειονότθτασ που κεωροφςε εχκροφσ του κεμαλιςμοφ. Ο
Βενιηζλοσ, πιςτόσ ςτθν πολιτικι ειρινθσ και ςυνεργαςίασ
με τθν Σουρκία, δζχτθκε το αίτθμα.
 Σο κενό που δθμιουργικθκε ςτθν θγεςία τθσ μειονότθτασ
με τισ απελάςεισ αυτζσ, καλφφκθκε από μια μικρι αλλά
δραςτιρια ομάδα ςκλθροπυρθνικϊν εκνικιςτϊν, που
ςτόχευε ςτθ μετάδοςθ του τουρκιςμοφ ςτθ
μουςουλμανικι μειονότθτα.
 Ιδιαίτερα επιφυλακτικοί προσ το κεμαλικό κακεςτϊσ
υπιρξαν οι πομακικισ καταγωγισ Θρακιϊτεσ
μουςουλμάνοι, που αποτελοφςαν ξεχωριςτι εκνικι ομάδα
με ιδιόμορφθ γλωςςικι και κοινωνικι ρίηα.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 19

20. Η τουρκική πολιτική ςτισ παραμονέσ και κατά
τη διάρκεια του Β΄ Παγκοςμίου Πολέμου
 Οι ςχζςεισ μεταξφ Ελλάδασ και Σουρκίασ παγϊνουν μετά
από τθν απόφαςθ τθσ δεφτερθσ να ακολουκιςει αυςτθρι
ουδετερότθτα ςτο Β' παγκόςμιο πόλεμο, παρά τισ
υποχρεϊςεισ που είχε αναλάβει τόςο από το Βαλκανικό
΢φμφωνο του 1934 όςο και από τθν αγγλογαλλοτουρκικι
ςυμμαχία του 1939.
 Σον Ιοφνιο του 1941 θ Σουρκία ζςπευςε να υπογράψει
ςφμφωνο φιλίασ και εμπορικϊν ςχζςεων με τθ Γερμανία.
Νωρίτερα είχε υπογράψει κοινι διλωςθ με τθ Βουλγαρία,
μζςα από τθν οποία τα γερμανικά ςτρατεφματα πζραςαν
από τθ Βουλγαρία για να επιτεκοφν κατά τθσ Ελλάδασ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 20

21.  Η Άγκυρα διαπραγματευόταν τθν ζξοδο τθσ ςτον
πόλεμο, τόςο με τθν Αγγλία όςο και με τθ Γερμανία με
πικανά εδαφικά ανταλλάγματα: όπωσ τα ανατολικά
νθςιά του Αιγαίου, τα Δωδεκάνθςα, τθν Κφπρο
και, επιπλζον, το λιμάνι τθσ Θεςςαλονίκθσ.
 Κατά τον Β' παγκόςμιο πόλεμο, θ ουδζτερθ Σουρκία
προςπάκθςε να επωφελθκεί από τισ εδαφικζσ
ανακατατάξεισ που επζρχονταν ςε εποχι παγκόςμιασ
ςφρραξθσ και να αποδεςμευτεί οριςτικά από τουσ
περιοριςμοφσ που τθσ είχαν τεκεί με τθ ςυνκικθ τθσ
Λωηάννθσ, τόςο ςτο Αιγαίο και ςτα Βαλκάνια όςο και
ςτθ Μζςθ Ανατολι.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 21

22. Ελληνοτουρκική και Νατοΰκή Συμμαχία
(1946-1954)
 Κατά τα πρϊτα μεταπολεμικά χρόνια θ Σουρκία τιρθςε μια
ςτάςθ χαμθλϊν τόνων με ςκοπό να λθςμονθκεί θ πολιτεία
τθσ κατά τθ διάρκεια του πολζμου.
 Οι θγεμονικζσ φιλοδοξίεσ του ΢οβιετικοφ θγζτθ ΢τάλιν ςτο
χϊρο τθσ Ανατολικισ Μεςογείου οδιγθςαν ςτθν
επιδείνωςθ των Σουρκοςοβιετικϊν ςχζςεων το 1945-1948.
Η ζνταςθ μεταξφ τθσ Μόςχασ και τθσ Άγκυρασ
κορυφϊκθκε με τθν αξίωςθ τθσ ΢οβιετικισ Ζνωςθσ για τθν
επιςτροφι των περιοχϊν Καρσ και Αρνταχάν (Καφκαςοσ)
και τθν παραχϊρθςθ ναυτικϊν βάςεων (ςτθν Ε΢΢Δ) ςτα
΢τενά. Η τουρκικι κυβζρνθςθ ζντρομθ από τθ ςοβιετικι
απειλι ζςπευςε να ηθτιςει τθ βοικεια τθσ Αγγλίασ και των
ΗΠΑ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 22

23.  Από τθν άλλθ πλευρά θ ςυμφορά τθσ Κατοχισ (1941-1944)
και του Εμφφλιου πολζμου (1945-1949) και θ ζναρξθ του
Ψυχροφ Πολζμου, ςφράγιςαν τθν προκυμία τθσ ελλθνικισ
κυβζρνθςθσ να ενταχκεί ςτθν κοινότθτα των δυτικϊν
χωρϊν και ςτουσ ςυμμαχικοφσ ςτρατιωτικοφσ
ςυναςπιςμοφσ. Επιπλζον θ Μόςχα είχε υποςτθρίξει το
1945-1946 τισ διεκδικιςεισ τθσ κομμουνιςτικισ
Βουλγαρίασ για διζξοδο ςτο Αιγαίο.
 Με το Δόγμα Σροφμαν (Μάρτιοσ 1947) οι Αμερικάνοι
εγγυικθκαν τθν εδαφικι ακεραιότθτα Ελλάδασ και
Σουρκίασ και δεςμεφονταν να τισ ενιςχφςουν οικονομικά
και ςτρατιωτικά. ⇨ Σο 1947 ο ελλθνοτουρκικόσ χϊροσ
μετατρεπόταν ςε προπφργιο τθσ αμυντικισ αςπίδασ του
δυτικοφ κόςμου.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 23

24. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 24

25. Η ένταξη των δύο χωρών ςτο ΝΑΤΟ
Και οι δυο χϊρεσ επικυμοφςαν να ενταχκοφν ςτο ΝΑΣΟ
που είχε ιδρυκεί το 1949. Η κυβζρνθςθ Μεντερζσ
(πρωκυπουργόσ τθσ Σουρκίασ) αποφαςίηει τθν
αποςτολι μιασ ταξιαρχίασ ςτθν Κορζα, για να ενιςχφςει
τισ εκεί επιχειριςεισ του ΟΗΕ. Η Ελλάδα ακολουκεί το
παράδειγμά τθσ. Σο ΝΑΣΟ όμωσ δε κζλει τθν είςοδο τθσ
Σουρκίασ ςτουσ κόλπουσ του. Ζτςι, απορρίπτει τισ δυο
αιτιςεισ τθσ με το αιτιολογικό ότι γεωγραφικά και
ιδεολογικά βριςκόταν ζξω από τα όρια που θ ΢υμμαχία
είχε κλθκεί να υπεραςπιςτεί. Σελικά, με τθ
ςυμπαράςταςθ των ΗΠΑ, το ΝΑΣΟ δζχεται τθν Σουρκία
μαηί με τθν Ελλάδα (1952).
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 25

26. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 26

27. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΘΕΜΑΣΑ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ Β΄ ΛΤΚΕΙΟΤ 27